Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo
TAPIOO 2-8
NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | HIBULUIYA 7-8
“Wana Soliaa laSalaa o Mɛlɛka Lo le Fɛɛŋ a Fɛɛŋ o Nɛi Mɛlikisadɛɛ Wo Choo”
(Hibuluiya 7:1, 2) Mɛlikisadɛɛ wo hoo ndu wa sindɛ masa bɛndoo Salɛm chiee ni. Mɛlɛka Bɛndoo o hiou nyɛ o nyɛ fee wo, wana soli salaa o ndu lo wo o wa ni. Mi i yɔnuŋ boondii pilɛ Ebilaham wa chɔnɔŋndo naa nda wa o chɔuwo ma diu masaa bɛnduaa tau wa. O miiŋgu nda wa wo, mi Mɛlikisadɛɛ komal ndu mbo duau Ebilaham sala. 2 Nyɛ o nyɛ Ebilaham bii o chɔuwo mbo ke Mɛlikisadɛɛ la pilɛŋndaŋ o tɔ o tɔ niŋ. Mɛlikisadɛɛlaŋ tɛɛsiaa ndɔɔ o tasoo cho ni, masa cho sakpo Mɛlɛka o hɔl lo. Nduyɛ, diola nda veelu vɛlɛ ndu laŋ aa Masaa le Salɛm, koŋ cho ni, masa ke waŋnda kɔl nyuloo wo.
it-2-E 366
Mɛlikisadɛɛ
Ndu wa masaa le Salɛm o sindɔɔ niŋ ni, nduyɛ “wana soli salaa o Mɛlɛka bɛndoo lo wo” o wa vɛlɛ ni. (Chɛ 14:18, 22) Ndu cho wana soliaa sala tase Baabuiyo soo a ndu okɔɔ wo ni. Mbo sɔla foofo koŋ naapum a wɔsi 1933 B.C.E.. Le mɛɛ o wa masaa le Salɛm yɛ, koŋ sim ni “kɔl nyuloo”, mi Pɔɔl veelu ndu aa: “Masa ke waŋnda kɔl nyuloo wo”, nduyɛ mbo sɔla vɛlɛ veelɔŋndo aa: “Masa cho sakpo Mɛlɛka o hɔl lo.” (Hibu 7:1, 2) Salɛm o sindɔɔ niŋ wa chiee kɔllo le Chulusɛlɛm ni, nduyɛ o Chulusɛlɛm niŋ diola laŋ la fula ni, ndu nda veelu lepum ni aa: “Salɛm.”—Sam 76:2.
Mɛɛ Ebilam (Ebilaham) yem Chɛdɔlawoma a masaa nduaa kpou o chɔuwo, mbo huŋ o pemboŋ tɛɛŋ Siavɛɛ ɔɔ “Kpoloŋ kpoloŋ masaa”. Mi Mɛlikisadɛɛ huŋ a “beediiyo a muɛiyaŋ” mbo duau Ebilaham sala aa: ‘Mɛlɛka bɛndoo, o hiou kpou wo, Mɛlɛka toosiaa fondaŋ ndɔɔ choo choo a chieeŋndo wo, o dɔu num Ebilaham sala fɔ. Nduyɛ, Mɛlɛka bɛndoo o hiou kpou wo, o mala num Ebilaham ma yam yaamɔɔwaa numnda wo, saŋgalaa wa o ndu lo.’ Okoŋ, mi Ebilaham ke masaa a wana soliaa lasalaa Mɛlikisadɛɛ “nyɛ o nyɛ” o bii o chɔuwo, koŋ cho ni “mbo soli talamaa o nyɛm o biu o chɔuwo woŋ choo mbo ke ndu”—Chɛ 14:17-20; Hibu 7:4.
(Hibuluiya 7:3) Wana o wana sina Mɛlikisadɛɛ finya ndɔ kɛlɛŋgaa kala ndɔ le, kɛlɛŋgaa mi wana sina a finyaa nduaa mama okɔɔ. Wana sina boondii nda velu ndu le, wana sina boondii o vi le. O cho machuaa mɛɛ Po Mɛlɛkaa cho yɛ. Kani fuule, wana soli salaa o Mɛlɛka lo wo o cho le fɛɛŋ a fɛɛŋ ni.
it-2-E 367 ¶4
Mɛlikisadɛɛ
O nɛi kuɛɛ choo i wa yɛ tonya maa wana ndoo sina boondii nda velu Mɛlikisadɛɛ ve le, nduyɛ wana ndoo sina boondii o vi le’?
Mi Pɔɔl chɔm tonya kpeekpeiyo a Mɛlikisadɛɛ okɔɔ. Lelaŋ o dimi a ndu okɔɔ ni aa: “Wana o wana sina Mɛlikisadɛɛ finya ndɔ kɛlɛŋgaa kala ndɔ le, kɛlɛŋgaa mi wana sina a finyaa nduaa mama okɔɔ. Wana sina boondii nda velu ndu le, wana sina boondii o vi le. O cho machuaa mɛɛ Po Mɛlɛkaa cho yɛ. Kani fuule, wana soli salaa o Mɛlɛka lo wo o cho le fɛɛŋ a fɛɛŋ ni.” (Hibu 7:3) Maa waŋchieeya kpou, violɔɔ nda velu Mɛlikisadɛɛ ni nduyɛ mbo wu. Kɛ Baabuiyo chɔm naa diola finya ndɔ, kala ndɔ, vɛlɛ a finyaa nduaa mamaa le. Nduyɛ o chɔm naa boondii nda velu ndu ve le, vɛlɛ wana sina boondii o vi le. Le hei, Mɛlikisadɛɛ vel bɔɔ Chiisu Kiliti, o cho masa wanaa soliaa lasalaa le fɛɛŋ a fɛɛŋndo. Baabuiyo dimi naa maa mbo chua foofo wana ɔɔ mbo mel wana foofo ndɔ maa masa wanaa soliaa lasala le. Lende koni, Kiliti bɛɛ mel wana foofo ndɔ le, nduyɛ Baabuiyo dimul naa maa fɛɛŋ bɛɛ wana o wana chue niŋ foofo ndɔ le. O fulawɔ okoŋ kɔɔli, mi che bɛɛ o yuŋgu Chuda wo choo Chiisu veluŋ ni vɛlɛ o pulaleŋ masaa Deeveleŋ choo, hei piiliaŋ kɔɔlima nduaŋ le waa masa wanaa soliaa lasalaa le. Nduyɛ hei sim vɛlɛ naa maa le mɛɛ o fula o yuŋgu soliaa lasalaa choo a yuŋgu lemasaa yɛ le o sɔla foofoo hoo le. Sɔɔŋ muŋ yɔŋnuŋ le diomnde mɛyaale Chɛhowaleŋ peeloo.
(Hibuluiya 7:17) Diomndaŋ la cho la poonyiaa o Yau Mɛlɛkaa niŋ a ndu okɔɔ aa, “A cho wa wana soli salaa o Mɛlɛka lo wo le fɛɛŋ a fɛɛŋ, o nɛi Mɛlikisadɛɛ wo choo.”
it-2-E 366
Mɛlikisadɛɛ
Tuulaa a Foofo Kilitioo Maa Wana Soliaa laSala. Le suɛi a Mɛsayanɔɔ okɔɔ, mi Mɛlɛka chuel Masanɔ Deevioo buŋgɛi aa: “Wana soliaa lasalaa ŋ cho le fɛɛŋ a fɛɛŋ ni o nɛi Mɛkisɛdɛki wa wana soliaa lasalaa wo choo!” (Sam 110:1, 4) Nyɛ wana ŋchondoo dimi hoo wo ndoo ke Hibuluiya saboo le ma chɔm bɛɛleŋ le Mɛsayanɔɔ wana cho masa wanaa soliaa lasalaa mbo wa vɛlɛ masa wo. Mi wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo Pɔɔl faŋa kiisaŋ kɛ kɛ a Mɛsayanɔɔ okɔɔ, mbo dimi aa: Chiisu “simnuŋ masa wanaa soli salaa o Mɛlɛka lo wo le fɛɛŋ a fɛɛŋ o nɛi Mɛlikisadɛɛ wa masa wanaa soli salaa wo choo.”—Hibu 6:20; 5:10. tofa COVENANT.
Yaasiaa le Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ
(Hibuluiya 8:3) Masaa wanaa soli salaa o Mɛlɛka lo wa kinɛi, Mɛlɛka hɛli nda ni le ma hiŋ a nyɔɔŋ o Mɛlɛka lo nduyɛ, ma soli salalaŋ naa ndu chua le waŋnda. Lelaŋ, masa wanaa soli hoo salaa o Mɛlɛka lo le naa wo, ndu bɛɛ mɛɛ mi ndu oo hiŋ a nyɛ naa Mɛlɛka chua.
w00-E 8/15 14 ¶11
Salala Mɛlɛka Chɛltaŋ
11 Mi wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo Pɔɔl poonyiaa aa, “Masaa wanaa soli salaa o Mɛlɛka lo wa kinɛi, Mɛlɛka hɛli nda ni le ma hiŋ a nyɔɔŋ o Mɛlɛka lo.” (Hibuluiya 8:3) Loonuŋ maa mi Pɔɔl tuu salala masa wanaa soliaa lasalaa ndaa yɔŋgu o sindɔɔ niŋndaŋ sala tiɔɔŋ. Laŋ la cho ni, “nyɔɔŋ” a “salalaŋ” ɔɔ “salalaŋ le hakioo.” (Hibuluiya 5:1) Mi waŋnda ke acheleŋnda nyɔɔŋ le nda kaalaa a balika melaa chɔmndo, le chaŋyɛi kilaa, le ma hini kɔl a nda, ɔɔ le ma chɛl nda. (Chɛnɛsee 32:20; Pulɔwaa 18:16) Lende koni, salala bɔɔbɔɔ waŋnda ndaa yɔŋgu o Sawaa bɛŋgu laŋ, “kelaŋ” o Mɛlɛka lo la wa ni le mbo chɛl nda. Te waŋndo ndoo tɛɛmbuu pɛ sawaa, mɛɛ mi ndoo yɔŋgu nyɛ le sɔŋgɔ sawa o tɛɛmbuu koŋndo, mi ndoo “soli salalaŋ naa ndu [Mɛlɛka] chua le yɔŋnda” wɔɔŋndaŋ. Yaula taselaŋ o Baabuiyo niŋ taama taama Ɛsɔdɔɔ, Lɛvitikɔɔ, a Nɔmbaa, chɔm naa kpendekele salalaŋ a kela yɛ yɛla waŋnda ndaa yɔŋgu laŋ. Mi che bɛɛ o ve bɛɛŋ le sinaa nduyɛ a loonɔŋndo sɔɔŋ kpou le, kɛ ŋ nɔ miŋ loonuŋ sɔɔŋ kulloŋ ŋpum a salala yɛ yɛla ndaa yɔŋgu laŋ okɔɔ.
(Hibuluiya 8:13) Te Mɛlɛka soo yɛ pɛ a kpema sɛnɛi yiiyo okɔɔ, mɛɛ o tasoo ndu o siiŋguu niŋ koŋ nyɛ paandu. Nduyɛ, naa pila ŋ sina maa te nyɔɔ simnuŋ o paandu nduyɛ, mbo siɔŋ pɛ, mɛɛ o chuu bɛɛ.
it-1-E 523 ¶5
Kpemaa
Vɛɛ Sawa kpemaa looku yɛ simnuŋ “nyɛ paandu o teleŋ Chɛluimaya wo niŋ”?
Mi Sawa kpemaa simnuŋ “nyɛ paandu” mɛɛ Mɛlɛka yɔŋgu ndɔɔ yooŋgoo sanaa a wana ndoo suaa le Mɛlɛka wo Chɛluimaya maa kpema sɛnɛi cheleŋ cho hunɔɔ yiinɔŋ. (Chɛlui 31:31-34; Hibu 8:13) A wɔsi 33 C.E. mi Mɛlɛka huŋ a Sawala o ke Muuselaŋ o mɛɛlulaŋ sanaa a piɔm Chiisu sɔla o yɔm imɔnɔɔ choo wo (Kolo 2:14), mi kpema sɛnɛiyo miiŋgu sɔŋgɔ kpema paandoo.—Hibu 7:12; 9:15; Walta 2:1-4.
Diomndaŋ Veeloo o Baabuiyo Niŋ
(Hibuluiya 7:1-17) Mɛlikisadɛɛ wo hoo ndu wa sindɛ masa bɛndoo Salɛm chiee ni. Mɛlɛka Bɛndoo o hiou nyɛ o nyɛ fee wo, wana soli salaa o ndu lo wo o wa ni. Mi i yɔnuŋ boondii pilɛ Ebilaham wa chɔnɔŋndo naa nda wa o chɔuwo ma diu masaa bɛnduaa tau wa. O miiŋgu nda wa wo, mi Mɛlikisadɛɛ komal ndu mbo duau Ebilaham sala. 2 Nyɛ o nyɛ Ebilaham bii o chɔuwo mbo ke Mɛlikisadɛɛ la pilɛŋndaŋ o tɔ o tɔ niŋ. Mɛlikisadɛɛlaŋ tɛɛsiaa ndɔɔ o tasoo cho ni, masa cho sakpo Mɛlɛka o hɔl lo. Nduyɛ, diola nda veelu vɛlɛ ndu laŋ aa Masaa le Salɛm, koŋ cho ni, masa ke waŋnda kɔl nyuloo wo. 3 Wana o wana sina Mɛlikisadɛɛ finya ndɔ kɛlɛŋgaa kala ndɔ le, kɛlɛŋgaa mi wana sina a finyaa nduaa mama okɔɔ. Wana sina boondii nda velu ndu le, wana sina boondii o vi le. O cho machuaa mɛɛ Po Mɛlɛkaa cho yɛ. Kani fuule, wana soli salaa o Mɛlɛka lo wo o cho le fɛɛŋ a fɛɛŋ ni. 4 La yiyaŋndɔ a mɛɛ Mɛlikisadɛɛ wa wana bɛndu yɛ. Mi Ebilaham o wa finya mama bɛndoo le waŋnda Isɔluɛi yo, o soli talamaa o nyɛm o biu o chɔuwo woŋ choo mbo ke ndu. 5 I cho i dimiaŋ o sawala Mɛlɛka ke Muuse laŋ niŋ maa wanaa fula o pulale Livaileŋ choo kinɛi ma wa wanaa soli salaa o Mɛlɛka lo wa, maa a nɔ ma bii talamaa Mɛlɛkaa waŋnda Isɔluɛi o ba o nyɛ o nyɛ niŋ nda sɔla. Keŋ chɔm machɔmaa ni maa wanaa soli haa salaa o Mɛlɛka lo wa maa wanaa ndaa nda fula o pulale Ebilahamndeŋ choo wa, nda cho talamaa biyɔɔ o ba ni. 6 Kɛ, Mɛlikisadɛɛ ndu ndu, mi che bɛɛ o fula o pulale Livaileŋ choo le ni, kɛ mbo bii Ebilaham talamaa o ba. Nduyɛ, mi Mɛlikisadɛɛ duau Ebilaham sala, Ebilaham o Mɛlɛka chuel buŋgaŋ ndo. 7 Wana o wana sina maa wana duau hoo waŋndo sala wo, ndu hiou a wana o duau koŋ sala wo. 8 Wanaa soli kaŋ salaa, ma fula o pulale Livaileŋ choo ma bii talama Mɛlɛkaa waŋnda o ba wa, nda kpou waŋnda chieeya a nɔ ma vi wa nda cho ni. Kɛ, Mɛlikisadɛɛ o bii talama Mɛlɛkaa Ebilaham o ba wo ndu ndu, mɛɛ Yau Mɛlɛkaa dimul naa yɛ, o vi le. 9 Te o wa maa yɔŋɔɔ pɛ, mɛɛ ŋ nɔla mi ŋ dimi maa boondii Ebilaham ke Mɛlikisadɛɛ talama Mɛlɛka ve, maa Livai o chuauwaa nduaa mamaa a cho haa talama Mɛlɛkaa biyɔɔ waŋnda o laba wo, mɛɛ ndu bɛɛ o yɔŋgu talama koŋ. 10 Mi che bɛɛ maa boondii Mɛlikisadɛɛ komal keŋ Ebilaham nde, Livai ndu oo viluŋ ndɔ le ni, kɛ, ŋ nɔla mi ŋ dimi maa o wa niŋ Ebilaham o ipulu. 11 Wanaa soli salaa o Mɛlɛka lo wa, a fula haa o pulale Livaileŋ choo wa, a wa mawaa wallo o nɛi pilɔɔ choo a sawala Mɛlɛka ke Muuse laŋ. Kɛ, wali nda tosa wo o nɔla mbo chii wali Mɛlɛka kɛɛsiaa wo le. Kani fondole, te ndu oo nɔla ndu chii pɛ, mɛɛ sabu cheleŋ ndu oo ve lɛ le wana soliaa lasalaa o cheleŋ hunɔɔ o nɛi Mɛlikisadɛɛ wo choo teŋgeŋ o nɛi Elɔŋndo kɔɔli le. 12 Wanaa soli salaa o Mɛlɛka lo wa, te Mɛlɛka lo o koŋ mbo maŋgala nɛi nda tosa wallo choo wo pɛ, mɛɛ sawala laŋ bɛɛ mɛɛ mi la maŋgalaŋ. 13 Wana naa ŋ cho sɔɔŋ muŋ dimioo a ndu okɔɔ wo, ndu ndu o fula o kaale cheleŋ choo yɛ a Livai. Wana waa o kaale o fula choo leŋ, o pilɛ bɛɛ ve wana soliaa sala o Mɛlɛka lo le. 14 Ŋ sina walaŋ maa o kaale Chudaleŋ choo Masanɔɔ Mɛlɛka naa fula ni. Nduyɛ, boondii Muuse wa suɛi a wanaa soli salaa o Mɛlɛka lo wa okɔɔ ve, o pel kaale Chudaleŋ ladio le. 15 Nyɛ chɔm suɛi kalɛi walaŋ ndo cho ni maa wana soli salaa o Mɛlɛka lo wo o cheleŋ o cho maa Mɛlikisadɛɛ wo o hiŋ ŋwaŋnda chiee tɛɛŋ. 16 Ndu ndu simnɔŋ ndɔɔ wana soli salaa o Mɛlɛka lo wo o ve suɛi yɔnuŋ a sawa maa mɛɛ o kaale waa nuaa choo mbo fula le. O simnuŋ masimnaŋ wana soliaa salaa sanaa o kpaaya cho o yoomu fɛɛŋ a fɛɛŋ o nɔ wo niŋ ndo. 17 Diomndaŋ la cho la poonyiaa o Yau Mɛlɛkaa niŋ a ndu okɔɔ aa, “A cho wa wana soli salaa o Mɛlɛka lo wo le fɛɛŋ a fɛɛŋ o nɛi Mɛlikisadɛɛ wo choo.”
TAPIOO 9-15
NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | HIBULUIYA 9-10
“Velaŋ Sɔɔŋ Kɛndɛŋ Cho Hunɔɔ Wa Woŋ”
(Hibuluiya 9:12-14) Nduyɛ, chiɛi cho le Mɛlɛka mbo hiau laŋ kpou wo le pilɛ kpeele Kiliti luɛi leniŋ ni. Nduyɛ, kɔla o kuɛ laŋ o cho a kooma lachuiŋ, kɛlɛŋgaa kooma nauwaa fɔŋndɔ le o kuɛ le salaa solioo o Mɛlɛka lo le. A kooma ndɔma ndu pilaŋ o kuɛ ni mbo baŋa naa le fɛɛŋ a fɛɛŋ o yɔŋnda wɔɔŋnda naa ŋ tosa laŋ niŋ. 13 O paandoo niŋ kooma chuiŋndaŋ a kooma nauwaŋ, a pulta nauwaa fɔŋnduaa nda luam maa sala o Mɛlɛka lo wa, muŋ wanaa soli salaa wa nda aa fasaŋiaa waŋnda choo a cho a nɔɔlɛi Mɛlɛka o hɔl la ni le ma simnuŋ a diandaa. 14 Naa kooma chɔluaŋ ma aa nɔ wɔ kpaayaa le waŋnda siiŋguuwo wanaa diandaa Mɛlɛka o hɔl, kooma Kilitiaŋ yɛ? Maŋ ma hiou bɛɛ kpaaya poloŋ le naa dindioo. Mi Kiliti chua dialluŋ ndɔɔŋ ndu pilaŋ, ŋ nɔ yɔŋ o yɔŋ wɔɔŋ te woŋ, mbo soliŋ sala o Mɛlɛka lo le naa. O tosa hei sanaa a kpaaya Nyina Mɛlɛkaa, o cho le fɛɛŋ a fɛɛŋ ndo. Mɛɛ kooma ndɔma maŋ ma dindi kɔlta naalaŋ ni ŋ tosa lɛ yɔŋ wɔɔŋ mi ŋ sɔla piɔmndo le, kɛ mi ŋ saaŋgial niŋ Mɛlɛka cho yoomu wo.
it-1-E 862 ¶1
Malɔɔ Hakioo
A mɛɛ sawa Mɛlɛka ndoo ke Isɔluɛiya wo wa yɛ, le mi wana tosal Mɛlɛka ɔɔ chaaŋ ndɔ wana chioo hakioo wo sɔla malɔɔ hakioo, mɛɛ mbo mal fɛŋ yɔŋ ndɔ wɔɔŋndo a mɛɛ Sawaa dimi yɛ nduyɛ, teleŋnda bɔɔbɔɔ, mbo yɔŋgu sala makoŋgoo o Chɛhowa lo. (Lɛvi 5:5–6:7) Le hei, mi Pɔɔl dimi aa: “Nduyɛ maa lekɛndɛ, mɛɛ Sawala Mɛlɛka ke Muuse laŋ la dimi yɛ, nyɔɔŋ ŋ faŋga faŋga mɛɛ a koowaŋ malaŋ ŋ diandu Mɛlɛka o hɔl. Nduyɛ, le mi waŋndo sɔla malɔɔ le yɔŋ wɔɔŋ o tosa wo mɛɛ mi koowaŋ ma tala maa sala” (Hibu 9:22) Kɛ o kpeekpei niŋ, kooma visioo salaa solioo ndoo feŋa hakilaŋ nduyɛ mbo ke waŋndo kɔl iyama walaŋndo le. (Hibu 10:1-4; 9:9, 13, 14) Teŋgeŋndo wa ni maa kpema sɛnɛiyo hoo tosa ni mi waŋnda sɔla malɔɔ haki kpeekpeiyo, sanaa o sala soliaŋ Chiisoo niŋ. (Chɛlui 31:33, 34; Mat 26:28; 1Kɔl 11:25; Ɛfi 1:7) Teleŋ Chiisu wa bɛɛ o lɛŋndeŋ choo wo, mɛɛ o siŋgi po bɛvɛiyo, mbo chɔm maa o nɔ kpaayaa le waŋnda hakilaŋ malɔɔ.—Mat 9:2-7.
(Hibuluiya 9:24-26) Mi Kiliti pila luɛi fondaŋ Mɛlɛkaa choo choo di le mbo sim Mɛlɛka o hɔl le mbo soo le naa. O cho bafɛi ŋwaŋnda chiee a taŋgul te o luɛi le. Bafɛi koŋ ndu ndu cho machuaa velaŋ bafɛi kpeekpeiyo. 25 Masa wanaa soli salaa o Mɛlɛka lo wo ndu ndu, wɔsi o wɔsi mɛɛ mi ndu oo luɛi o chiɛi cho le Mɛlɛka mbo hiau kpou wo. Te o wa luɛiyɔɔ pɛ o kuɛ a kooma chɔluaŋ o ba. Kɛ, Kiliti ndu ndu, luɛiyɔɔ o luɛi o fondaŋ Mɛlɛkaa mbo soliŋ sala wo o cho suɛi o tosa le diiŋ diiŋ te. 26 Te ndi ii yɔnuŋ lende le, mɛɛ ndu oo sɔla niŋ nyɛ nɛiyaa teleŋnda faŋga faŋga, chɔŋ haaa bɛɛ a boondii Mɛlɛka toosiaa chieeŋndo ve. Kɛ nduyɛ, le pilɛ kpeele o hiŋ chieeŋ naŋ ni, boondii chieeŋndo cho hei le fuuluuwo o mɛɛlulaŋ nde. O tosa hei le mbo faŋa yɔŋnda wɔɔŋnda naa ŋwaŋnda chiee tosa laŋ le fɛɛŋ a fɛɛŋ sanaa a sala o soliŋ ndo.
cf-E 183¶4
“Hiou Lachi a Ya Tolɔɔ Kɔɔli”
4 Mɛɛ Chiisu fuuluu o choo choo niŋ, Baabuiyo chɔm naa mɛɛ nda demul ndu vɛlɛ a nyaale nda dɔunuŋ nda Finya ndɔ wo le. Kɛ, tuupa mi keŋ yɔŋnuŋ, Baabuiyo ndoo chɔm niŋ nyɛ nɔ le yɔŋnɔŋndo o choo choo niŋndo mɛɛ Chiisu miiŋgu o choo choo niŋ. A che, le wɔsilaŋ hiouwɔɔ waapilɛ kɛmɔɔ le ŋuɛɛnu, mi Chuuwa ndaa bii dunyɛi walaŋnde. Paaleŋ lepilɛ o wɔsi kɛ kɛ niŋ, mi masa wanaa soliaa lasalaa ndoo luɛi o Fondaŋ Diandaa Hiou Kpou Wo o maaŋndo niŋ le mbo fasaŋiaa koowaŋ o kɔfu kpemaa lachi o Paale Malɔɔ laHakileŋ choo. O paaleleŋ choo, masa wanaa soliaa lasalaa ndoo sim lewundu le Mɛsayanɔɔ. Mi Chiisu huŋ peelu nyɛ hei ndii simndo mɛɛ o miiŋgu o choo choo niŋ. Mbo kua o fonda diandaa Chɛhowaa, fonda hiou diondɔɔ kpou o choo choo niŋ a o lɛŋndeŋ choo wo, mbo soli yoomu ndɔɔ sala. (Hibuluiya 9:11, 12, 24) Baa mi Chɛhowa chɛl pa sala koŋ?
(Hibuluiya 10:1-4) Sawala Mɛlɛka ke Muuse laŋ la cho machuaa tiŋ velaŋ sɔɔŋ kɛndɛŋ cho hunɔɔ wa woŋ. Sawala laŋ la nɔla mi la chɔm nyɛ kɛndɛ walaŋ mɛɛ sɔɔŋ kpeekpei muŋ ŋ nɔ le hunɔɔ waa yɛ le. Le teleŋ o teleŋ wanaa soli salaa o Mɛlɛka lo wa cho hiouwɔɔ lachi a salala pilɛlaŋ solioo le wɔsi o wɔsi. Sawalaŋ ndaŋ la nɔla mi la tosa mi wanaa huŋ naa Mɛlɛka chua wa a simnuŋ mɛɛ Mɛlɛka kɛɛsiaa le ma wa yɛ le. 2 Te la aa nɔla hei tosa pɛ, mɛɛ waŋnda nda aa hiu lɛ lachi a lasala soli le. Kani fuule, maa salala laŋ, la aa siiŋguu niŋ wanaa sooluu Mɛlɛka wa wanaa diandaa Mɛlɛka o hɔl. Nda aa nɔ lɛ buulaŋ maa yɔŋnda wɔɔŋnda nda tosa laŋ la cho wɔ nda kɔɔli kɛ le. 3 Kɛ, salalaŋ ndaŋ la tosa matosaa wɔsi o wɔsi mi waŋnda loonuŋ a yɔŋnda wɔɔŋnda nda tosa laŋ okɔɔ. 4 Kani fondole, ŋ sina maa nauwaa nda soli kaŋ salaa wa a chuiŋaa kaŋ kooma ndaŋ ma nɔla waŋnda chieeya yɔŋnda wɔɔŋndaŋ faŋa choo kposoŋ te.
it-2-E 602-603
Diondɔɔ
Mɛɛ Sawa Mɛlɛka Ke Muuse Wo Ndoo Dendu Yɛ. Kunda wanaa soliaa lasalaa kilaa vɛlɛ a visiaa yɛ yiaa salalaŋ solioo, wa o Sawa Mɛlɛka ndoo ke Isɔluɛiya sanaa a Muuse wo tɛɛŋ. Mi che bɛɛ o Mɛlɛka lo sawaa hoo ndoo fula ni nduyɛ ndoo dendu, kɛ sawaa hoo dindi wanaa wa o ndu bɛŋgu wa le, o dindi wanaa soliaa lasalaa le, vɛlɛ o tosa mi wanaa wa salalaŋ solioo wa dendu le a mɛɛ wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo dimi yɛ. (Hibu 7:11, 19; 10:1) Kɛ, yɔŋi o soli nda o chɛle hakioo a piɔmndo bɛŋgu, mbo chɔɔlu nda hakioo handɔɔ choo. (Luom 3:20; 7:7-13) Sɔɔŋ kɛndɛŋ Chɛhowa tosa muŋndoŋ kpou, chɔm sɔvɛyɛi sabu Mɛlɛkaa le nda. Mi sawaa sim “mɛɛ waŋndo wa nuaa o mandaa bɛŋgu o kala kala yɛ” le waŋchieeya siiŋguu wo wanaa sakpo Kiliti o hɔl, a le chɔmndo “velaŋ sɔɔŋ kɛndɛŋ cho hunɔɔ wa woŋ.” (Kal 3:19-25; Hibu 10:1) Le hei, te Pɔɔl dimi pɛ aa: “suɛi sawala Mɛlɛka ke Muuselaŋ la bumba tosa ve, kani fuule, le mɛɛ wana chieeyɛi naa ŋwaŋnda chiee ve i nɔ dialuŋ kala le yɛ (Luom 8:3), o wa suɛi a masa wanaa soliaa lasala Chuuwa okɔɔ o nda siiŋguu masa wanaa soliaa lasala o Sawaa bɛŋgu le mbo wa kɛɛsiaa tosaŋ a salalaŋ okɔɔ wo chilaŋndo. Nduyɛ vɛlɛ mbo luɛi a kooma soliaa lasalaa o Fondaŋ Hiou Diondɔɔ Kpou Wo o Paale Malɔɔ laHakileŋ choo wo le mbo “piŋi wanaa huŋ naa Mɛlɛka chua” wa a mɛɛ Hibuluiya 7:11, 18-28 tɛɛsiaa yɛ. Mi che bɛɛ mi wanaa ndaa soli salalaŋ sanaa o pulale Elɔŋnde choo wa ndaa tosa mi waŋnda nɔ simnda kɛndɛlaŋ a Mɛlɛka, kɛ hei feŋa nda o chɛle hakioo bɛŋgu kpou le. Mi wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo dimi a hei okɔɔ mɛɛ o dimi maa salalaŋ yɔŋgoo le malɔɔ hakioo “tosa mi wanaa huŋ naa Mɛlɛka chua wa a simnuŋ mɛɛ Mɛlɛka kɛɛsiaa le ma wa yɛ”, koŋ cho ni kɔl nda iyamaa. (Hibu 10:1-4; tuuwɔ Hibu 9:9) Masa wanaa soliaa lasalaa ndoo nɔla mbo yɔŋgu sala baŋaa le waŋnda solioo o hakioo niŋ te. Wana soliaa lasalaa Chiisu kinɛi soliŋ yoomu ndɔɔ sala ni mbo tosa hei.—Hibu 9:14; 10:12-22.
Yaasiaa le Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ
(Hibuluiya 9:16, 17) Kpema Mɛlɛka yii nda ŋwaŋnda chiee wo cho machuaa mɛɛ waŋndo tosa nuaa chɛlaŋndo nda waŋndo maa te o vi pɛ, wana koŋ huŋ loo nyɛm ndɔŋ yɛ. O chɛlaŋ waa nuaa niŋ, lɔɔ pa mi wana o chuel koŋ buŋgɛi yo o sɔla nyɛm muŋ mɛɛ mi i bii tonya maa wana koŋ vi. 17 Kɛ, te o cho wɔ yoomu pɛ, buŋgɛi o chua keŋ nde, i tosaŋ ndɔ le. Kɛ, te o fuuluu a iboondu pɛ mbo vi, mɛɛ buŋgɛi o chua ve i tosaŋ.
w92-E 3/1 31 ¶4-6
Nyunala Wanaa Nua o Yaula Naalaŋ Niŋnda
Mi Pɔɔl dimi maa mɛɛ mi waŋndo ndoo vi malaŋ kpema Mɛlɛka yii a ŋwaŋnda chiee wo wa o sɔvɛ. Kpema Sawaa cho taamasioo ni. Muuse wa o kpemaa hoo tɛɛŋ ni, wana hiŋ a chɛlaŋndo hoo Mɛlɛka tɛɛŋ a Isɔluɛiya wo. Muuse kpeekpei cho wana tosa a sabu le kpemaa hoo ni, nduyɛ ndu mala Isɔluɛiya ni ma luɛi o kpemaa hoo niŋ. Mi Muuse simnuŋ niko wana yii kpema Sawa fula Chɛhowa o ba wo. Kɛ baa mi Muuse yɔŋgu pa yoomu ndɔɔ le kpema Sawaa hoo yiiyo? Ɛ ɛ. Kɛ visiaa waŋnda ndaa yɔŋgu ni le salaa solioo, kooma ndaŋ maa sim le kooma Muuse waŋ.—Hibuluiya 9:18-22.
Ɔɔ niŋ kpema sɛnɛiyo Chɛhowa tɛɛŋ a Isɔluɛi Mɛlɛkaa? Chiisu Kiliti cho o kpemaa hoo tɛɛŋ ni, le Chɛhowa a Isɔluɛi Mɛlɛkaa. Mi che bɛɛ naa o Chɛhowa lo kpemaa hoo chɛŋ ni, kɛ Chiisu peelu ndu ni. O fulawɔ le waa o kpemaa hoo tɛɛŋ, Chiisu ndoo sina wanaa tasiaa wa fɛŋ luɛiyɔɔ o kpemaa hoo niŋnda. (Luku 22:20, 28, 29) Le handɔɔ lechoo, ndu ndoo suliŋ ni le sala ndoo yeemaŋndo soliŋndo le kpemaa hoo yiiyo. O cho a visi kɛ kɛ le nda yii kpemaa hoo le, kɛ a yoomu wanachiee ndoo nɔ haki kposoŋ te wo. Lelaŋ Pɔɔl dimi a Kiliti okɔɔ ni maa ndu cho wanachiee yii kpema sɛnɛiyo wo ni. Okoŋ kɔɔli, mi “Kiliti pila luɛi o fondaŋ Mɛlɛkaa choo choo di le mbo sim Mɛlɛka o hɔl le mbo soo le naa,” le hei mi kpema sɛnɛiyo hoo simnuŋ nyɛ kpeekpei.—Hibuluiya 9:12-14, 24.
Mɛɛ Pɔɔl wa suɛi a Muuse vɛlɛ a Chiisu okɔɔ maa nda yii kpemaa a waŋchieeya ni, o ve dimi le o wa maa nda le kɛɛsiaa kpemalaŋ ndaŋ te, kɛ Mɛlɛka pila ndoo kɛɛsiaa laŋ ni. Kɛ wanaa ŋiɔɔŋnda haa ndaa sim o kpemalaŋ ndaŋ tɛɛŋ ni. Nduyɛ le o kɛ kɛ, yoomoo ndoo yeemaŋ ni. Mi visiaa ndaa soliŋ kpeku wa sim le Muuse, mi Chiisu yɔŋgu yoomu ndɔɔ le wanaa wa o kpema sɛnɛiyo niŋnda.
(Hibuluiya 10:5-7) Le sabu koŋ, mɛɛ Kiliti bɛɛndiaŋ le hunɔɔ o chieeŋndo choo, diomnda o dimi laŋ la cho laŋ ni. Mbo dimi aa, “Num Mɛlɛka, salala lachɔlula waŋnda soli laŋ a nyɛm nda ke num ndoŋ, a yeema muŋ te. Kɛ nduyɛ, a bii ma bɛɛndiaa dialloŋ le ya. 6 Chɔluaa waŋnda luam maa sala wa a salala cheleŋnda nda soli le yɔŋnda wɔɔŋndaŋ faŋaa laŋ, a hini kɔl a laŋ te.” 7 O koŋ kɔɔli, mi Kiliti dimi aa, “Mɛlɛka, a che ya. I hiŋ le mi I tosa nyɛ ŋ hɛnaŋ ya mi I tosa wo. Lende i cho i poonyiaa o yau num lasawa ŋ ke Muuse wo niŋ a ya okɔɔ ni.”
it-1-E 249-250
Yiŋɔɔ
Mi Luku dimi maa Chiisu wa piɛileŋ mɛɛ o wa yiŋɔɔ. (Luk 3:21) O fulawɔ o koŋ kɔɔli, mi wana poonyiaa yau Hibuluiya wo dimi maa “mɛɛ Kiliti bɛɛndiaŋ le hunɔɔ o chieeŋndo choo,” (o cho a teleŋ o veluŋ nduyɛ ndoo chiee wɔ diomndaŋ veeloo mbo dimi vɛlɛ diomndaŋ ndaŋ ndo le. Kɛ mɛɛ o yɔŋguŋ le yiŋɔɔ mbo kandu wali ndɔɔ,) mbo dimi diomnda chɛlaŋ a Sam 40:6-8 laŋ (LXX) aa: “O cho lasala a lake le ŋ yeema le. Kɛ ma kumbi ya nilaŋ le mi yaŋ num nilaŋ, . . . A che ya, I hiŋ. Silala ŋ ke ya laŋ la cho la poonyiaa o yau num lasawaa niŋ. Oo Mɛlɛka nuu, I hini bɔɔ kɔl le nyɛ ŋ hɛnaŋndo tosaa.” (Hibu 10:5-9) O pulale Chuuwa choo Chiisu ndoo fula ni, nduyɛ a Chuuwa Mɛlɛka ndoo yii kpemaa sindɛ ni, ndu cho yɛ kpema Sawaa ni. (Ɛs 19:5-8; Kal 4:4) Lelaŋ, Chiisu wa niŋ o kpemaa hoo niŋ a Chɛhowa Mɛlɛka tuupa mbo kua o Chɔŋ ndo le yiŋɔɔ. Nyɛ Chiisu wa hoo tosaa wo ndoo hiou bɛɛ mɛɛ ndoo nɔ kpeekpei le tosaa o Sawaa bɛŋgu yɛ. O wa ndupila yɔŋgoo o Finya ndɔ lo Chɛhowa le “hɛnaŋ” ndɔɔ tosaa mɛɛ o soliŋ dialuŋ ndɔ sala mbo faŋa visiaa salalaŋ solioo a mɛɛ Sawaa ndoo dimi yɛ. Mi wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo Pɔɔl dimi aa, “Le mɛɛ Chiisu Kiliti tosa nyɛ Mɛlɛka hɛnaŋ ndo yɛ, koŋ tosa ni naa kpou mi ŋ sɔla dindioo Mɛlɛka o hɔl. Hei yɔnuŋ sanaa a soli Chiisu soli dialluŋ ndɔŋ ndu pilaŋ maa sala woŋ. Le pilɛ kpe o soliŋ sala ni, kɛ, sala koŋ cho letuu le fɛɛŋ a fɛɛŋ.” (Hibu 10:10) Le Chiisu, hɛnaŋ Finya ndɔɔ ndoo sim vɛlɛ le walta laa chiɛɛliaŋ a Masale ndɔleŋ ndo, nduyɛ le wallo hoo Chiisu yɔŋguŋ vɛlɛ ni. (Luk 4:43; 17:20, 21) Mi Chɛhowa chɛl nduyɛ mbo sina hei a Po ndɔɔ okɔɔ, okoŋ, mbo pɔya ndu a nyina ndɔ diandaa mbo dimi aa, “Num cho Po nuu ni. I kaala num. Nduyɛ I hini kɔl a num.”—Mak 1:9-11; Luk 3:21-23; Mat 3:13-17
Diomndaŋ Veeloo o Baabuiyo Niŋ
(Hibuluiya 9:1-14) Boondii Mɛlɛka yii kpema tasoo nda wanaa nduaa sindɛ ve, mbo duau sawalaŋ a mɛɛ nda aa piɛi ndu yɛ. O koŋ kɔɔli, mi waŋnda chieeya a toosiaa fondaa o chieeŋndo hoo choo naa nda aa piɛi Mɛlɛka wa maa bafɛi. 2 Bafɛi nda toosiaa koŋ ndo, o wa o kialaa tɛɛŋ sala tiɔɔŋ. Nda aa veelu fondaŋ tase wana aa, luɛi yo aa, Chiɛi cho le Mɛlɛka wo. Loŋ nda aa kɛsi nyɔɔŋ ŋ pum ni, nyɛ kɛsiaa lalambuiyo ni, a tibiiyo, a beedii nda yɔŋgu naa Mɛlɛka chua wo o kɛsiaa lechoo. 3 Wana aa chɛŋ pɛ o fondaŋ koŋ, a hiŋ o kola bɛndu kelu fondaŋnda tiɔɔŋndaŋ tɛɛŋ ndo. Wana aa hiou kola koŋ pɛ a luɛi o chiɛi diiŋ ndɔɔ. Nda aa veelu ndu aa, fondaŋ cho le Mɛlɛka mbo hiau kpou wo. 4 O chiɛi koŋ niŋ maaŋndo wa ni, o toosiaa a kooliiyoŋ. Lechoo nda aa luam nyɛm chuŋ kɛndɔŋ ni. Loŋ koni nda aa kɛsi vɛlɛ Kɔfu sim le kpema Mɛlɛka yii nda wanaa nduaa wo ni. Kɔfu kalaa bɛɛ leniŋ a o kɔɔ a kooliiyoŋ o wa o toosiaa ni. Leniŋ nda aa kɛsi vɛlɛ kpɛɛnɛi pum ni. A kooliiyoŋ nda aa chu ndi ni. Nyɛ diaa Mɛlɛka ndu oo ke wanaa nduaa sindɛ wo diolaŋ aa mana, o tiŋ wa o kpɛɛnɛi keŋ niŋ ni. Tinda Elɔŋndo sindɛ, o ndu oo nɔ puiyo wo ni, a pouta yɛndɛla tiɔɔŋnda sawala Mɛlɛkalaŋ la wa la poonyiaa lechoo laŋ o kɔfu koŋ niŋ la wa ni. 5 Ma tuuliaa nyaa yoomaa apum a kumbaŋndaŋ o kɔfoo hoo choo. Nyaa yoomaa nda tuuliaa kaŋ nda a wa mawaa taamasioo le chɔmndo maa Mɛlɛka cho o fondaŋ koŋ. Kumbaŋnda ndalaŋ la wa la pɛɛŋgaa o fondaŋ Mɛlɛka mal koŋ waŋnda le yɔŋnda ndala wɔɔŋndaŋ ndo. Kɛ nduyɛ, o cho wɔ boondei hei le naa ŋ chii yɔ niŋ isɔɔ a sɔɔŋ kalaŋ fau okɔɔ le. 6 Mɛɛ nuaa nda aa bɛɛndiaa fondaŋ koŋ ni. O chiɛi tasoo, wanaa soli salaa o Mɛlɛka lo wa nda aa luɛi teleŋ o teleŋ le wali ndaa tosaa ni. 7 Kɛ, chiɛi diiŋ ndɔ koŋ ndu ndu, mɛɛ masa wanaa soli salaa wo ndu pilɛ kpe mbo luɛi loŋ. Le pilɛ kpe ndu oo luɛi loŋ o wɔsioo niŋ ni. O wa luɛiyɔɔ loŋ pɛ, mɛɛ mbo chua kooma chɔluaŋ mbo kuɛ a maŋ le yɔŋgoo o Mɛlɛka lo maa sala. O soli fɛɛŋ sala koŋ le ndu pila yɔŋnda ndɔla wɔɔŋndaŋ, o koŋ kɔɔli, mbo soli le yɔŋnda wɔɔŋnda waŋnda chieeya a tosa, kɛ a sina maa yɔŋnda wɔɔŋ te laŋ. 8 Nyina Mɛlɛkaa cho naa chɔmndo walaŋ o sɔɔŋ muŋ niŋ maa te bafɛi tase wana chioo tosa wo cho wɔ, mɛɛ nɛiyo wɔ o kindaa le luɛiyɔɔ o chiɛi cho hoo le Mɛlɛka mbo hiau kpou wo niŋ. 9 Bafɛiyo hoo cho machuaa maa taamasi le naa chɔmndo a sɔɔŋ cho muŋ pɛŋgoo hoo woŋ le mi ŋ sina muŋ pɛŋgu. O chɔm naa maa wana piɛi Mɛlɛka wo, nyɛm o yɔŋgu o Mɛlɛka lo woŋ a salala o sooluu o ndu lo laŋ, maa nyɔɔŋ muŋ kinɛi ŋ nɔla mi ŋ siiŋguu kɔl ndɔɔ mbo wa mɛɛ Mɛlɛka hɛnaŋ yɛ le. 10 Sabu koŋ cho ni maa sɔɔŋ muŋ muŋ ŋ nɔla wana kɔllo maŋgala le. Kani fuule, a sawala yɔŋaalaŋ ndaŋ okɔɔ koni ŋ cho ni, sawalaŋ a nyɛm waŋndo nɔ mbo de woŋ, a nyɛm o nɔ mbo kol loŋ, a sawalaŋ a pulɔɔla yɛ yɛlaŋ okɔɔ le simnɔŋndo wana diandaa. Sawalaŋ ndaŋ kinɛi la cho machuaa le mbo lo o koŋ koni mi boondii Mɛlɛka cho nyɛ o nyɛ fee siiŋguu o sɛnɛi nduyɛ, mi nyɛ o nyɛ wa yɛ ve mi i fuuluu. 11 Kɛ nduyɛ, Kiliti chii niŋ hunɔɔ maa masa wanaa soli salaa o Mɛlɛka lo wo. Ndu hiŋ a sɔɔŋ dɛnɛ kɛndɛŋ chii niŋ muŋ yɔnɔŋ naa naa chua woŋ ni. Nduyɛ, wali o tosa maa masa wanaa soli salaa wo wo, o tosa ndu matosaa o bafɛi hiou hoo chieeŋ naŋ ndo niŋ. Nduyɛ, ndu hiou bɛnda. Bafɛi koŋ ndu, o cho tosa wana chiee le. Koŋ cho ni, o cho nyɛ waa chieeŋ naŋ te. 12 Nduyɛ, chiɛi cho le Mɛlɛka mbo hiau laŋ kpou wo le pilɛ kpeele Kiliti luɛi leniŋ ni. Nduyɛ, kɔla o kuɛ laŋ o cho a kooma lachuiŋ, kɛlɛŋgaa kooma nauwaa fɔŋndɔ le o kuɛ le salaa solioo o Mɛlɛka lo le. A kooma ndɔma ndu pilaŋ o kuɛ ni mbo baŋa naa le fɛɛŋ a fɛɛŋ o yɔŋnda wɔɔŋnda naa ŋ tosa laŋ niŋ. 13 O paandoo niŋ kooma chuiŋndaŋ a kooma nauwaŋ, a pulta nauwaa fɔŋnduaa nda luam maa sala o Mɛlɛka lo wa, muŋ wanaa soli salaa wa nda aa fasaŋiaa waŋnda choo a cho a nɔɔlɛi Mɛlɛka o hɔl la ni le ma simnuŋ a diandaa. 14 Naa kooma chɔluaŋ ma aa nɔ wɔ kpaayaa le waŋnda siiŋguuwo wanaa diandaa Mɛlɛka o hɔl, kooma Kilitiaŋ yɛ? Maŋ ma hiou bɛɛ kpaaya poloŋ le naa dindioo. Mi Kiliti chua dialluŋ ndɔɔŋ ndu pilaŋ, ŋ nɔ yɔŋ o yɔŋ wɔɔŋ te woŋ, mbo soliŋ sala o Mɛlɛka lo le naa. O tosa hei sanaa a kpaaya Nyina Mɛlɛkaa, o cho le fɛɛŋ a fɛɛŋ ndo. Mɛɛ kooma ndɔma maŋ ma dindi kɔlta naalaŋ ni ŋ tosa lɛ yɔŋ wɔɔŋ mi ŋ sɔla piɔmndo le, kɛ mi ŋ saaŋgial niŋ Mɛlɛka cho yoomu wo.
TAPIOO 16-22
NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | HIBULUIYA 11
“Le Sabu Tiindaŋndo Cho Nyɛ Sɔvɛ Wo”
(Hibuluiya 11:1) Yɛɛnɛ cho yɛ tiindaŋndo nɔɔ? Tiindaŋndo nɔɔ cho ni, sinaa o kɔl numndo niŋ a tonya maa a cho nyɛ ŋ cho lehɔl o nɛi le ndu wo sɔla. Nyɛm naa ŋ chi wɔ le woŋ, kɛ, mi ŋ sina kpeekpei maa nyɛm muŋ ŋ cho a tonya kpeekpei yoŋ, koŋ cho tiindaŋndo nɔɔ ni.
Dɔu Tiindaŋ Numndo o Mɛila Chɛhowalaŋ Niŋ
6 Baabuiyo tɛɛsiaa nyɛ cho tiindaŋndo wo o Hibuluiya 11:1 niŋ. (Nuawɔ.) (1) Tiindaŋndo cho ni, “sinaa o kɔl numndo niŋ a tonya maa a cho nyɛ ŋ cho lehɔl o nɛi le ndu wo sɔla.” Nyɛm naŋ “cho lehɔl o nɛi” le muŋ ndoŋ cho mɛila Mɛlɛkalaŋ a chilaŋ okɔɔ ni. Le taamaseliiyo, ŋ nɔ tiindaŋndo maa dɛnɛ wɔɔŋndo cho chuwɔɔ nduyɛ maa chieeŋ sɛnɛiyo cho wa. (2) Tiindaŋndo cho ni, ‘sinaa kpeekpei,’ ɔɔ sinaa kɛsɛ kɛsɛ maa “nyɛm muŋ cho a tonya kpeekpei.” Ŋ sina maa Chɛhowa Mɛlɛka, Chiisu Kiliti, maalikɛiya, a Masale Mɛlɛkaleŋ le cho o choo choo niŋ, mi che bɛɛ naa ŋ chi muŋ te. (Hibu. 11:3) Vɛɛ naŋ chɔm yɛ maa ŋ nɔ tiindaŋndo kpeekpei o nyɛm naŋ chi wɔ le woŋ niŋ? Ŋ tosa hei a mɛɛ naŋ bii yoomu naa yɛ, nyɛ naŋ dimi wo, vɛlɛ a nyɛ naŋ tosa wo.
(Hibuluiya 11:6) Le wana o wana ma nɔla ma nɛŋi Mɛlɛka kɔl mɛɛ ma nɔ tiindaŋndo o ndu niŋ. Kani fuule, lɔɔ pa mi waŋndo muliŋ naa Mɛlɛka chua mɛɛ mbo nɔ tiindaŋndo kpeekpei maa Mɛlɛka cho a tonya, nduyɛ, mbo nɔ tiindaŋndo maa wanaa huŋ naa Mɛlɛka chua wa Mɛlɛka cho nda hunɔɔ fandaa ke.
w13-E 11/1 11 ¶2-5
“Wanaa Huŋ Naa Mɛlɛka Chua Wa Mɛlɛka Cho Nda Hunɔɔ Fandaa Ke”
Yɛɛ waŋndo nɔ yɛ mbo tosa le mbo nɛŋi Chɛhowa kɔl? Mi Pɔɔl poonyiaa aa, “Le wana o wana ma nɔla ma nɛŋi Mɛlɛka kɔl mɛɛ ma nɔ tiindaŋndo o ndu niŋ”. Loonuŋ maa Pɔɔl dimi naa maa o wa i kala le Mɛlɛka kɔl nɛŋioo te a nɔ tiindaŋ te le. Kɛ dimioo o wa ni maa a nɔla le keŋ tosaa kposoŋ te. O dimi niŋ, tiindaŋndo cho nyɛ sɔvɛ le Mɛlɛka kɔllo nɛŋioo.
Tiindaŋ suu kuɛɛ nɛŋi yɛ Chɛhowa kɔllo? Mɛɛ miŋ tosa sɔɔŋ sala tiɔɔŋ le Mɛlɛka kɔllo nɛŋioo. O tasoo, mɛɛ miŋ “nɔ tiindaŋndo o ndu niŋ.” Yaula cheleŋ la hivi ndu aa, “mɛɛ miŋ laalaŋ maa o cho kɛsɛ” vɛlɛ a “laalaŋndo maa o cho yoomu.” Vɛɛ naŋ tiu yɛ ba miŋ nɛŋi Mɛlɛka kɔl te ŋ kiisaŋ pɛ maa o cho achal? O cho ko keŋ te cho tiindaŋ kpeekpeiyo le, kanifuule, nyinaa wɔɔŋnda bɛɛ laalaŋ maa Chɛhowa cho. (Chemisi 2:19) Tiindaŋndo nɔɔ maa Mɛlɛka cho nɔ mbo nyindu naa le nyɛ tosa. Koŋ cho ni, mɛɛ miŋ chɔm tiindaŋ naa le sɔɔŋ tosaa o yoomu naa niŋ o nɛi nɛŋi Mɛlɛka kɔllo wo choo.—Chemisi 2:20, 26.
O diiŋ ndɔɔ, mɛɛ miŋ “nɔ tiindaŋndo” maa Mɛlɛka cho wanaa huŋ naa ndu chua wa “fandaa ke”. Wana nɔ tiindaŋ kpeekpeiyo wo laalaŋ kɛsɛ maa kindiŋ ndɔɔ le Mɛlɛka kɔllo nɛŋioo ve fondo fuu le. (Kɔliŋtiaŋ Tasoo 15:58) Vɛɛ naŋ nɛŋi yɛ Chɛhowa kɔl te ŋ kiisaŋ pɛ maa, o nɔla ɔɔ o nɔ iyeema le naa fanda le? (Chemisi 1:17; Pitɛ Tasoo 5:7) Wana o wana yiyaŋ pɛ maa Mɛlɛka cho wana buulaŋ te, o chɔm balika melaa le, nduyɛ maa o cho wana ikɛndɛ le, mɛɛ wana koŋ sina Mɛlɛka nɔ Baabuiyo wo le.
Nɛɛ yaa Chɛhowa fanda yɛ? Mi Pɔɔl dimi aa: “Wanaa huŋ naa Mɛlɛka chua wa.” Mi yau yaasiaa ŋsɔɔ pilɛ a Baabuiyo okɔɔ chɔm maa diom maKilikiiyo le “wanaa huŋ naa Mɛlɛka chua wa” sim naa maa “kɔlaŋ yaasiaa tosaa le” kɛ, ndu sim ni maa, hunɔɔ naa Mɛlɛka chua “o piɛileŋ niŋ.” Yau yaasiaa ŋsɔɔ cheleŋ tɛɛsiaa maa diom maKilikiiyo hoo sim vɛlɛ le lambaŋndo a kindiŋndo kpoke. A tonya, mi Chɛhowa fanda wanaa tiindaŋ ndaa nyindu nda le ndu piɛiyo a kɔllo kpou vɛlɛ a sɛmbɔɔ wa.—Maatiu 22:37.
(Hibuluiya 11:33-38) Tiindaŋndo tosa ni mi a pum a chua chɔula faŋga a lɛŋii cheleŋ nde, ma yam. Nduyɛ, ma tosa sɔɔŋ cho sakpo woŋ. Nduyɛ, ma sɔla nyɛm Mɛlɛka chuel nda buŋgɛi yoŋ. Ma kinda kpɔkuŋnda sondolaŋ. 34 Mi a pum a nyumi yiŋnde bɛnduleŋ. A pum mi waŋnda kindi le nda diyɔɔ a mɔɔŋ, kɛ, ma hɛluŋ a tiu nda ba le. O kandɔŋndo a nɔ kpaaya le, kɛ, o mɛɛlulaŋ ma sɔla kpaayaa. A wa kuubaa chɔuwaa bɛndu. Ma soli wanaa chɔuwa o lɛŋnde i pilɛi niŋ a chɔuwo. 35 Tiindaŋndo tosa ni mi waŋ laanduaa a pum wanaa ndaa vi wa a miiŋgu yoomu, ma miŋgi nda nda o ba. Tiindaŋndo tosa ni waŋnda a pum a chɛl ma kɛɛ Mɛlɛka, le hali kpeŋ a mal nda le. Le hei, ma lo nda nyɛ nɛiyaa lueiyo haaa ma wu. Le sabu nda biunuŋ muŋ ndo cho ni maa le ma huŋ miiŋgu yoomu ma sɔla yoomu hiou bɛnda wo. 36 A pum waŋnda mamɔɔ nda, ma lɔɔ nda. Ma duau a pum o yɔlɔŋ, ma duau a pum o chiɛila manyumndaŋ niŋ. 37 A pum ma lo nda viiyo a poutaŋ ma vi. A pum kiolɔɔ nda tɛɛŋ kpali. A pum diuwo nda a mɔɔŋ faŋndoŋ. Wanaa tambɛiya waŋnda haa a wa ni. Yaula chuiŋndaŋ kɛlɛŋgaa yaula saalaŋ la wa nyɛ chuɛiyaŋndo ni. Mi waŋnda tusi nda nyɛ palaa choo, ma tosa nyɛ o nyɛ wɔɔŋ a nda. 38 Waŋnda haa o pollo niŋ koni nda aa balu ni, a o pemboŋ choo. O kpoloŋndaŋ tɛɛŋ nda aa lɔl ni a o buululaŋ niŋ. Ndu oo bɛnda mi wanaa kɛndiaa waa nuaa nda aa hiŋ chieeŋ naŋ te.
Kindi Tiindaŋ Numndo le Nyɛ Ŋ Cho Lehɔl o Nɛi le Sɔlaa Wo
10 O Hibuluiya bolle 11 niŋ, mi Pɔɔl dimi aa: “Tiindaŋndo tosa ni mi waŋ laanduaa a pum wanaa ndaa vi wa a miiŋgu yoomu, ma miŋgi nda nda o ba. Tiindaŋndo tosa ni waŋnda a pum a chɛl ma kɛɛ Mɛlɛka, le hali kpeŋ a mal nda le. Le hei, ma lo nda nyɛ nɛiyaa lueiyo haaa ma wu. Le sabu nda biuŋ muŋ ndo cho ni maa le ma huŋ miiŋgu yoomu ma sɔla yoomu hiou bɛnda wo.” (Hibu. 11:35) Mi wanaa bɔɔbɔɔ biunuŋ tɔɔndaŋndaŋ nduyɛ ma chɔm lo lechoo wo o Mɛlɛka lo le mɛɛ nda dɔu tiindaŋndo o fulasɛiniŋ Mɛlɛka dimi le hunɔɔ tosaa wo niŋ yɛ. Ma sina maa Chɛhowa cho nda hunɔɔ miŋgi yoomu o chilaŋ niŋ nduyɛ ma wa yoomu lefafɛɛŋ o chieeŋndo choo. Yiyaŋndɔ a Nabɔti nda Sɛkalaya okɔɔ. Ma vii vii nda a poutaŋ nduyɛ ma dii nda pɛ le mɛɛ ndaa diikuŋ Mɛlɛka yɛ. (1 Masaa. 21:3, 15; 2 Kolo. 24:20, 21) Ma wou Daaniɛɛ o sooŋ kpɔkuŋnda niŋ, nduyɛ ma wuu chaaŋaa nduaa o yiŋnde tondoleŋ niŋ. Ma chɛl le piɔmndo tuupa mi ndaa kɛɛ lo lechoo wo chɔmndo o Chɛhowa lo. Puaa haa ndaa nɔ tiindaŋndo o kala kala maa Chɛhowa cho nda nyina ndɔ diandaa ke le mbo mala nda ma biunuŋ tɔɔndaŋnda laŋ.—Daa 3:16-18, 20, 28; 6:13, 16, 21-23; Hibu. 11:33, 34.
11 Mi wanaa ndaa suaa le Mɛlɛka wa a bɔɔbɔɔ sɔla mamɔɔ ɔɔ dɔuwɔɔ o chiɛi manyumndo niŋ, mɛɛ Makal nda Chɛluimaya wa naa yɛ. Acheleŋnda mɛɛ Ilaacha wa naa yɛ, “o pollo niŋ koni nda aa balu ni, a o pemboŋ choo. O kpoloŋndaŋ tɛɛŋ nda aa lɔl ni a o buululaŋ niŋ.” Mi nda kpou biunuŋ simultaŋ, nduyɛ ma chɔm lo lechoo wo o Mɛlɛka lo. Kanifuule, ndaa sina o kɔlta ndalaŋ niŋ ‘maa a cho nyɛ nda cho lehɔl o nɛi le ndu wo sɔla.’—Hibu. 11:1, 36-38; 1 Masaa. 18:13; 22:24-27; Chɛlui. 20:1, 2; 28:10, 11; 32:2
Yaasiaa le Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ
(Hibuluiya 11:4) Tiindaŋndo nɔɔ tosa ni mi Ebɛɛl soli sala hini Mɛlɛka kɔl lo mbo hiau a sala Keŋ soli wo. O koŋ, mi Mɛlɛka chua Ebɛɛl maa wana sakpoo o cho Mɛlɛka o hɔl ni le tiindaŋ o tiindaŋ Mɛlɛka wo. Ŋ sina maa lende i cho ni, kani fuule, le mɛɛ Mɛlɛka chɛl nyɛm Ebɛɛl ke ndu woŋ yɛ. Nduyɛ, Ebɛɛl vi niŋ bɛɛ ni, kɛ tiindaŋ o tiindaŋ Mɛlɛka wo tosa mi ŋ wa pɛɛkoo sɔlaa a nyɛ o tosa wo okɔɔ pɛŋgoo hoo bɛɛ.
it-1-E 804 ¶5
Tiindaŋndo
Taamaseliilaŋ o Sindɔɔ Niŋ a Tiindaŋndo Okɔɔ. Wana o wana cho o ‘Faŋga bɛndu’ Pɔɔl soo a nda okɔɔ o (Hibu 12:1) niŋndo ndaa nɔ saboo le tiindaŋ kpeekpeiyo nɔɔ. Le taamaseliiyo, Ebɛɛl ndoo sina diomnde mɛyaale Mɛlɛkaleŋ a “yɛyii” wana lanɔɔ okɔɔ i cho hunɔɔ kɛuwo bolleŋ lɔwa wo. Nduyɛ mbo cha vɛlɛ sendi Mɛlɛka dɔu wanaa velu ndu wa wo o peeluŋndo kpendekele o kpeloo Idɛŋ niŋ. Fula ndaa o kpeloo niŋ Idɛŋ, mɛɛ mi Adam nda yuŋgu ndɔɔ ndaa kelu lalle malaŋ ndaa sɔla nyɛdiaa, kanifuule mi Mɛlɛka duau lɛŋndeŋ sendioo choo okoŋ mi yɔɔŋ a yɔmii ŋyuɛi kandu wulɔɔ o chieeŋndo choo. Naapum mi Ebɛɛl cha vɛlɛ maa Ifi ndoo nɔ yeemɛi le pɔnɔ ndɔ, nduyɛ mi Adam wa laandɔ bolleŋ. Nduyɛ mi kala ndɔ suaa vɛlɛ a nyɛ nɛiyaa kei ndu choo le chuauwa violɔɔ wo. Nduyɛ vɛlɛ, mi Chɛhowa simi kiilaa nduaa o kpeloo Idɛŋ hɔŋndɔ a muɛi faŋii leyiŋ wa hiŋnɔŋndo ve le ndu mandaa. (Chɛ 3:14-19, 24) Muŋ kpou ke Ebɛɛl “tiindaŋndo” ni maa waŋnda chieeya sɔla niŋ pioŋɔɔ sanaa o ‘yɛyii Mɛlɛka mɛi lediom nde niŋ’. Mɛɛ tiindaŋ koŋ nyindu ndu ni mbo “soli sala hini Mɛlɛka kɔl lo” o ndoo hiou o Keŋ soli wo.—Hibu 11:1, 4.
(Hibuluiya 11:5 NW) “Le mɛɛ Inɔki ndoo nɔ tiindaŋndo yɛ, mi Mɛlɛka faŋa ndu yɔŋi o sɔla piɔm imɔnɔɔ. Wana o wana seeluŋ naa o kuɛ a Inɔki wa le, kanifuule, Mɛlɛka pila faŋa ndu ni. Tuupa mi Mɛlɛka faŋa ndu, i cho i poonyiaa o yau Mɛlɛkaa niŋ maa mi Inɔki tosa nyɛ nɛŋi Mɛlɛka kɔllo wo.”
wp17.1-E 12-13
Mbo Tosa “Fɛɛŋ Nyɛ Nɛŋi Mɛlɛka Kɔl Lo”
O nɛi kuɛɛ niŋ Mɛlɛka faŋa yɛ Inɔki yɔŋi o sɔla piɔm imɔnɔɔ? Naapum mi Chɛhowa faŋa yoomu Inɔki wo o nɛi bɛɛŋ bɛɛŋ niŋ le hali kpeŋ o sɔla piɔm imɔnɔɔ le. Kɛ, o “tosa fɛɛŋ nyɛ nɛŋi Mɛlɛka kɔllo wo.” Vɛɛ hei yɔŋnuŋ yɛ? Tuupa mbo sɔla piɔmndo, kɛlɛŋgaa mi Mɛlɛka chɔm ndu chieeŋ kpele hɛnɛkiɔɔ o yilaŋnde niŋ. Mɛɛ Inɔki sina kpendekele maa Chɛhowa hini kɔ a ndu, mbo wu a tiindaŋndo. Mɛɛ wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo Pɔɔl, wa poonyiaa a Inɔki vɛlɛ a puaa a waŋlaanduaa cheleŋaa lo o tiindaŋ ndaa choo wa okɔɔ, mbo dimi aa, “Wanaa masindiaa haa kinɛi a lo o tiindaŋ ndaa choo haaa ma wu” (Hibuluiya 11:13) Naapum mi yaamɔɔwaa nduaa nuuviaa dialuŋ ndɔŋ kɛ wana o wana seeluŋ lɛ muŋ te, kani fuule, mi Chɛhowa viaŋ muŋ a tiuba ma tɛɛmbuu muŋ ɔɔ ma soliŋ muŋ kpeku le piɛile lachoowaleŋ hivioo lachi le.
Diomndaŋ Veeloo o Baabuiyo Niŋ:
(Hibuluiya 11:1-16) Yɛɛnɛ cho yɛ tiindaŋndo nɔɔ? Tiindaŋndo nɔɔ cho ni, sinaa o kɔl numndo niŋ a tonya maa a cho nyɛ ŋ cho lehɔl o nɛi le ndu wo sɔla. Nyɛm naa ŋ chi wɔ le woŋ, kɛ, mi ŋ sina kpeekpei maa nyɛm muŋ ŋ cho a tonya kpeekpei yoŋ, koŋ cho tiindaŋndo nɔɔ ni. 2 Tiindaŋndo nɔɔ tosa ni mi Mɛlɛka chua wanaa tɔɔwa sindɛ maa wanaa kɛndɛ ndu o hɔl. 3 Tiindaŋndo nɔɔ tosa ni mi ŋ bii ndi tonya maa a diom fula ndu o sondo wo Mɛlɛka toosiaa chieeŋndo ni. Mɛɛ o hei niŋ, Mɛlɛka toosiaa matoosiaa nyɛm naa ŋ cho muŋ chɔɔ woŋ sanaa a nyɛ wana chiee chi le wo. 4 Tiindaŋndo nɔɔ tosa ni mi Ebɛɛl soli sala hini Mɛlɛka kɔl lo mbo hiau a sala Keŋ soli wo. O koŋ, mi Mɛlɛka chua Ebɛɛl maa wana sakpoo o cho Mɛlɛka o hɔl ni le tiindaŋ o tiindaŋ Mɛlɛka wo. Ŋ sina maa lende i cho ni, kani fuule, le mɛɛ Mɛlɛka chɛl nyɛm Ebɛɛl ke ndu woŋ yɛ. Nduyɛ, Ebɛɛl vi niŋ bɛɛ ni, kɛ tiindaŋ o tiindaŋ Mɛlɛka wo tosa mi ŋ wa pɛɛkoo sɔlaa a nyɛ o tosa wo okɔɔ pɛŋgoo hoo bɛɛ. 5 Tiindaŋndo tosa ni Inɔki ndu ndu o vi le. Mi Mɛlɛka helnuŋ a ndu choo choo o ndu lo. Wana o wana seeluŋ lɛ ndu le, kani fuule, Mɛlɛka helnuŋ a ndu choo. I cho i poonyiaa o yau Mɛlɛkaa niŋ maa lɔɔ pa bɛɛ mi Mɛlɛka helnuŋ a ndu, Inɔki tosa fɛɛŋ nyɛ nɛŋi Mɛlɛka kɔl lo. 6 Le wana o wana ma nɔla ma nɛŋi Mɛlɛka kɔl mɛɛ ma nɔ tiindaŋndo o ndu niŋ. Kani fuule, lɔɔ pa mi waŋndo muliŋ naa Mɛlɛka chua mɛɛ mbo nɔ tiindaŋndo kpeekpei maa Mɛlɛka cho a tonya, nduyɛ, mbo nɔ tiindaŋndo maa wanaa huŋ naa Mɛlɛka chua wa Mɛlɛka cho nda hunɔɔ fandaa ke. 7 Tiindaŋndo nɔɔ tosa ni mi Nowa tuɛi sila Mɛlɛkaa a sɔɔŋ o wa hunɔɔ tosa woŋ okɔɔ. Taamasi bɛɛ Nowa ndu oo chi wɔ a sɔɔŋ muŋ okɔɔ le, mbo tosa nyɛ Mɛlɛka dimul ndu wo. Mbo lo o koŋ mbo toosiaa dɛndɛ bɛndoo. Ndu ni nda yuŋgu ndɔɔ ma sɔla chindaa leniŋ. O hei niŋ, mi Nowa chɔm maa kaa waŋnda o chieeŋndo niŋ o wɔu. Nduyɛ, le tiindaŋ Nowa dɔu o Mɛlɛka niŋ ndo mi Mɛlɛka chua ndu maa o cho wana sakpo ndu o hɔl. 8 Tiindaŋndo tosa ni mi Ebilaham chɛl Mɛlɛka diom, boondii Mɛlɛka veelu ndu le mbo kuɛ o lɛŋnde Mɛlɛka chuel ndu buŋgɛi le ndu kioo leŋ niŋ ndo. Ndu oo sina fondaŋ ndu oo wa kɔlaŋ ndo le, kɛ o koŋ niŋ kpou, mbo mal lɛŋnde o wa leŋ mbo chaŋ kɔlaŋ. 9 Tiindaŋndo tosa ni mi Ebilaham kɔ chal o lɛŋnde Mɛlɛka chuel ndu buŋgɛi leŋ niŋ maa wana lekaa. O bafɛilaŋ niŋ Ebilaham ndu oo lɔl ni. Puaa nduaa wa hunɔɔ lɛŋnde Mɛlɛka chuel ndu buŋgɛi leŋ sɔla wa, Aisaki nda Chekɔpu, nda bɛɛ o bafɛilaŋ niŋ nda aa lɔl ni. 10 Kani fondole Ebilaham wa chumndo le chiee bɛndu Mɛlɛka kelu mbo taŋgul lo, chiee taŋguluŋ o kala kala nduyɛ, mbo wa le fɛɛŋ a fɛɛŋ ndo. 11 Tiindaŋndo nɔɔ tosa ni mi Ebilaham simnuŋ wana vialaa chua. A boondii keŋ ndu oo yuwa niŋ tau tau, nduyɛ vɛlɛ, Selua laa ndɔ bɛɛ ndu oo ve wana vialaa le. Ebilaham ndu oo sina maa Mɛlɛka o chuel ndu buŋgɛi yo o cho wana lo o lediom. 12 Boondii sɔɔŋ muŋ ŋ yɔnuŋ nde, Ebilaham wa niŋ o yuvɛi tau. Palɛi nduɛi ndi ii bendu lɛ le. Kɛ o hei niŋ kpou, o pulale wana pilɔɔ hoo choo, sanaa waŋnda chieeya faŋga bɛndoo a fula ni, ma kuii niŋ haaa nua wɔ ko mɛɛ looŋ ŋ cho faŋga o hala yɛ, kɛlɛŋgaa mɛɛ siooŋnde wa nuaa o pee mɛŋma ihɛllo kɔŋgɔ, wana nɔla ndi chii chɔm te yɛ. 13 Wanaa masindiaa haa kinɛi a lo o tiindaŋ ndaa choo haaa ma wu. Nda pila a sɔla nyɛm Mɛlɛka chua muŋ buŋgɛi le waŋnda kioo woŋ o boondii ndɛi niŋ te. Nduyɛ, nyɛ Mɛlɛka chua buŋgɛi yo boondii ndi ii nɔ le yɔnɔŋndo ve i wanuŋ ndɔ landaŋ landaŋ. Kɛ, mi i yɔnuŋ nuaa ŋ cha aa waŋnda haa a che niŋ machiaa suɛi kalɛi mi i yɔnuŋ. O koŋ, ma naŋ kɔl. Ma dimul waŋnda kpendekele maa mialla nda cho chieeŋ naŋ ni, nduyɛ, maa naa chalaa o naa chalaa a nɔ chieeŋ naŋ te. 14 Te waŋnda soo diomnda waa nuaa pɛ, mɛɛ keŋ chɔm maa kɔltaŋ la cho machuaa nda o lɛŋnde cheleŋ le wa nyɛ nda leŋ. 15 Kɔlta ndala ve lɛ o lɛŋnde nda chɛŋ ndeŋ te. Te nda aa wa wɔ kɔl o leŋ pɛ, nda aa sɔla fondaa mi nda aa miiŋguŋ. 16 Kɛ o lɛŋnde bɛnda mi le hiau leŋ ndeŋ kɔltaŋ la cho nda ni, leŋ le yɔnuŋ ni maa lɛŋndeŋ o fondaŋ Mɛlɛkaa. Lelaŋ, a yɔŋ bɛɛ mi waŋnda haa veelu Mɛlɛka aa, “Mɛlɛka naa,” siɔmbula ve Mɛlɛka le sɔlɔlaŋndo maa wanaa nduaa le nda cho le. Kani fuule, o bii mbo bɛɛndiaa chioo le nda.”
TAPIOO 23-29
NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | HIBULUIYA 12-13
“Silaa Chɔm Maa Chɛhowa Kaala Naa”
(Hibuluiya 12:5) Diomnda dɛɛniaala Mɛlɛka soo laŋ naa nya chua le nya kpiiliaa kioo laŋ, ndu yɔnuŋ ni maa veelu o veelu nya aa, chuauwaa nduaa wo, baa mi la puɛɛŋ mapuɛyaŋ diomnda laŋ? Mbo dimi aa, “Po nuu, te Masanɔɔ Mɛlɛka miŋgi num o nɛi pɛ, kɛsiŋ ndi o kɔl nyɛ kɛndɛi. Te o handu num nyɛ palaa choo pɛ, tambu kɔl te.”
w12-E 3/15 29 ¶18
“Faŋa Kɔllo” o Nyɛm ŋ Mɛi Kɔɔli Woŋ Choo
18 Sila tuu kpɛiyo. Te o wa yɛ miŋ tambu kɔl a sila nda ke naa niŋndo? Hei paaliaŋ ko naa le kɛ mii dii naa vɛlɛ dialloŋ nduyɛ miŋ “tambu kɔl”. (Hibu. 12:5) O yɔŋ bɛɛ miŋ kɛɛ sila nda ke naa wo ‘kɛsiŋndo o kɔl’ le mɛɛ naŋ kɛɛ ndu yɛ ɔɔ miŋ “tambu kɔl” a ndu, le mɛɛ naŋ chɛl ndu a kɔl tambɛi yɛ, fulamakɔɔli pilɔɔ kpe naŋ sɔla ni. Kanifuule ŋ chɛl le sila koŋ dɔwɔɔ o wali niŋ ɔɔ mbo miŋgi naa o nɛi le. O cho bɔɔ suɛi sɔvɛ le miŋ dɔu sila Sɔlɔmɔŋndo o wali niŋ aa, “Sila o sila ya I cho num, kɛsiŋ ndu o kɔl ma wa loonɔŋndo a ndu. Kɛsiŋ ndu o kɔl nyɛ kɛndɛ kɛndɛ, fondole, yoomu numndo o cho ni.” (Pulɔ. 4:13) Mɛɛ wana kua a nyɛ nyaanaŋndo wo bii sawala cho a nɛiyo okɔɔ laŋ yɛ, naa bɛɛ nɔ miŋ chɛl silaa, miŋ dɔu ndu o wali niŋ, nduyɛ miŋ hiou lachi. Pulɔ 4:26, 27; nuawɔ Hibuluiya 12:12, 13.
(Hibuluiya 12:6, 7) Sina pɛŋgu maa Masanɔɔ Mɛlɛka ndu ndu wana o kaala wo num o miŋgi o nɛi ni. Num o chua maa chua ndɔɔ ŋ cho ni wo, num o handu nyɛ palaa choo le suɛi wɔɔŋii ŋ tosa ve ni. Lelaŋ, la biunuŋ nyɛ palaa huŋ nya choo wo maa sila finyaa o cho ni. Keŋ chɔm ni maa Mɛlɛka chua nya machuaa maa chuauwaa ndɔ. Ɔɔ chua cho te o tosa suɛi wɔɔŋnde pɛ, finya ndɔ hendu ndu nyɛ palaa choo le ndu silaa le wo?
w12-E 7/1 21 ¶3
“Te la Wa Mɛlɛka Piɛiyo Pɛ, La Dimi Nuaa Maa, Kɛkɛ”
Mi finya nɔ kaalaa wo sila chuauwaa nduaa kanifuule, o sina wanaa suu o yeema nda ma wa o chilaŋ niŋndo. (Ɛfisiaŋnda 6:4) Finya waa naa feŋaŋ ko o nyɛ o dimi wo choo le, kɛ nduyɛ o sila chuauwaa nduaa a kɔl tuu le. O nɛi pilɛ koŋ choo, mi Finyaa naa o choo choo niŋ sila naa lepum. Kɛ o nɛi kaalaa niŋ Mɛlɛka sila naa ni, nduyɛ fɛɛŋ bɛɛ o tusi naa lasiɔmbu le. Maa Finya ndɔ, Chiisu bɛɛ ve ŋuaŋ ŋuaŋ a buɛiyaa nduaa le, o yɔŋ bɛɛ mi ndaa keleŋa nɛi ndɔ chɔmaa tolɔɔ kɔɔli le.—Maatiu 20:20-28; Luku 22:24-30.
(Hibuluiya 12:11) Boondii naa ŋ wa nyɛ palaa sɔlaa le yɔŋ wɔɔŋ naa ŋ tosa wo ve, boondii keŋ mi ŋ tambu kɔl. O ve suɛi kɔl kɛndɛ le. Kɛ, te teleŋ tiŋ hiou pɛ, wanaa chua sila koŋ nda kinɛi, o tosa mi ŋ simnuŋ wanaa kɔl nyulu. Ndu yɔnuŋ ni maa kɔl nyuloo o wana sɔla sanaa a waa Mɛlɛka o hɔl sakpo wo.
“La Yaŋ Nilaŋ o Silaa Nduyɛ Mi La Sɔla Taasioo”
18 Mi silaa ke naa lepum nyɛ nɛiyaa, kɛ nyɛ nɛiyaa naŋ sɔla le sila Mɛlɛkaa kiɔɔ wo hiou poloŋ. (Hibu. 12:11) Taamasi Keŋ a Masaa Sɛdikaya wo nɔla mbo pɛɛku naa. Mɛɛ Mɛlɛka che maa Keŋ tul pɔmbɔ ndɔ leyɛ nduyɛ mbo yeema le ndu diyɔɔ, mbo sila ndu aa, “Kɔl tuu yɛɛnɛ ŋ cho yɛ? Vɛ hɔlla tɛɛmbuuwo? Te a tosa suɛi bɛnda le tosaa ve pɛ, num bɛɛ I hini kɔl a num. Kɛ te a tosa suɛi bɛnda le tosaa ve le, mɛɛ mandaŋ kani, yɔŋ wɔɔŋndo cho num mɛŋgɛlaa. O yeema mbo tiu num ba, mbo kuumbuŋ num choo kpulu. Kɛ nduyɛ nɔ ndu kpaayaa choo.” (Chɛ. 4:6, 7) Mi Keŋ kɛɛ sila Chɛhowaa, mbo dii pɔmbɔ ndɔ, nduyɛ mi saŋgaa tual ndu choo haaa a yoomu ndɔɔ mɛɛlulaŋ. (Chɛ.4:11, 12) Te Keŋ ndoo yaŋ pɛ Mɛlɛka nilaŋ, o ve saŋga waa lende sɔla le.
Yaasiaa le Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ:
(Hibuluiya 12:1) Te o wa maa yɔŋɔɔ pɛ, faŋga bɛndoo hoo kinɛi a cho naa a balaa. Nduyɛ, a chɔm naa a mɛɛ kpɛ nda aa nɔ tiindaŋndo o Mɛlɛka niŋ yɛ. Lelaŋ, nyɛ o nyɛ nɔla mbo kuuna naa le kɔlaŋ o nɛi tonyaa hoo choo, a yɔŋ o yɔŋ wɔɔŋ yiu yiuŋ naa, la ŋ faŋaŋ muŋ kpou. Nduyɛ, la ŋ simnuŋ kɔl nyɛ kɛndɛ yi le kɔla cho naa lachi laŋ, mɛɛ waŋnda kua nuaa le kilta labɛɛlalaŋ yɛ.
w11-E 9/15 17-18 ¶11
Simul Kɔl Nyɛkɛndɛ Yi le Kɔla Cho Naa Lachi Laŋ
11 Wanaa cho o ‘faŋga bɛndu balu’ naa wo niŋnda ve wanaa ndaa sim nuaa kinɛi le. A ve mɛɛ waŋnda ndaa sim tofaa waŋnda o kilta labɛɛlalaŋ yɛ le, ɔɔ le chɔɔ wanaa ndaa hɛnaŋ nda batiuwaa sɔlaa o kiltaŋ niŋ te. Kɛ a wa ko maa wanaa ndaa wounuŋ ndapila o kiltaŋ ndaŋ niŋ. Nduyɛ ma sɔla batiuwaa o kilta nda wa laŋ niŋ. Mi che bɛɛ a cho lɛ hau yoomu le, kɛ a cho ko maa wanaa chaa niŋ kiltaŋ tau wa, nduyɛ ma wa wanaa sɛnɛiya dɛɛniaa le mɛɛ nda hiau lachi a kiltaŋ yɛ. Yiyaŋndɔ mɛɛ wana cho kiltaŋ ndo sinaŋ yɛ, te o che pɛ maa wanaa balu ndu ɔɔ cho ndu tofaa wa nɔ niŋ taasioo tau a kiltaŋ okɔɔ. Baa hei nyindu ndu le mbo kindiŋ kpoke le tosaa mbo hiou bɛɛ mɛɛ o nɔla le tosaa yɛ le? Mi faŋga bɛndoo hoo o sindɔɔ niŋ chɔm kpendekele maa mi che bɛɛ o ve bɛɛŋ te, kɛ ŋ nɔla miŋ sɔla batiuwaa o kilta naŋ cho laŋ ndaŋ niŋ. Lelaŋ, le mɛɛ Kilisiɔŋaa Hibuluiya kɛsiŋ taasi “faŋga bɛndoo hoo” o kɔl lɛ, ma sɔla kɔl dɛɛniaa le ma ‘simul kɔl nyɛkɛndɛ yi le kɔla wa nda lachi laŋ.’ Nduyɛ naa bɛɛ nɔla miŋ tosa keŋ hau.
(Hibuluiya 13:9) La chɛl mi pɛɛkula yɛ yɛla waŋnda cho hunɔɔ laŋ mi la faŋa nya o nɛi tonyaa choo le. O bɛnda mi la tiindaŋ kɛndɛi Mɛlɛkɛi le kpaayaa sɔlaa o nyinaa nyaa niŋ, mbo hiau a sawala kuuna nyɛm diaŋ ŋ pum dioo laŋ tiindaŋndo. Wanaa tiindaŋ sawalaŋ ndaŋ chuaa wa a sɔla mala o mala o laŋ chuaa niŋ te.
w89-E 12/15 22 ¶10
Sala Soliaŋ Chɛhowa Hini Kɔl lo Yɔŋgoo
10 Hibuluiya ndaa nɔ ma kpakpala ‘pɛɛkula yɛ yɛla waŋnda wa’ a sawa Chuuwa tolɔɔ kɔɔli wo. (Kaleesiaŋnda 5:1-6) O cho a pɛɛkula laŋ te waŋndo ndoo nɔla mbo sim yi o Mɛlɛka piɛiyo niŋ te, kɛ hei ndii yɔŋnuŋ sanaa a kɛndɛi venuŋ kɔl te ve, i Mɛlɛka chɔm nda ve. Naapum a bɔɔbɔɔ wa dɔɔ diomndaŋ hiŋaŋndo a nyɛ diaa vɛlɛ a sala soliaa okɔɔ. Mi Pɔɔl dimi maa kɔl waŋndo nɔla mbo simul yi a ‘nyɛdiaa le kani, wanaa tiindaŋ sawalaŋ ndaŋ chuaa wa a sɔla mala o mala o laŋ chuaa niŋ te.’ Mi waŋndo sɔla tɔnɔla iMɛlɛkayalaŋ sanaa a waa wana landuŋ kɔl o sɔɔŋ iMɛlɛkayaŋ ndo, vɛlɛ a balika melaa le sala baŋaa. O cho kɔllo handɔɔ o nyɛdiaa suuwo pum choo le, ɔɔ palɛi pum biiloo le. (Luomaŋnda 14:5-9) Le handɔɔ lechoo, mi sala soliaŋ Kilitioo mɛɛlu salala ndaa soli o sindɔɔ niŋndaŋ.—Hibuluiya 9:9-14; 10:5-10.
Diomndaŋ Veeloo o Baabuiyo
(Hibuluiya 12:1-17) Te o wa maa yɔŋɔɔ pɛ, faŋga bɛndoo hoo kinɛi a cho naa a balaa. Nduyɛ, a chɔm naa a mɛɛ kpɛ nda aa nɔ tiindaŋndo o Mɛlɛka niŋ yɛ. Lelaŋ, nyɛ o nyɛ nɔla mbo kuuna naa le kɔlaŋ o nɛi tonyaa hoo choo, a yɔŋ o yɔŋ wɔɔŋ yiu yiuŋ naa, la ŋ faŋaŋ muŋ kpou. Nduyɛ, la ŋ simnuŋ kɔl nyɛ kɛndɛ yi le kɔlaŋ cho naa lachi laŋ, mɛɛ waŋnda kua nuaa le kilta labɛɛlalaŋ yɛ. 2 Ndu cho naa isisi lachi mbo wa naa nɛiyo chɔmndo a tiindaŋ naa ŋ duau o Mɛlɛka niŋ ndo okɔɔ ni. Nduyɛ, ndu tosa ni mi tiindaŋ naa kalaa o wa mɛɛ o nɔ le waa yɛ. Mbo bii kɔllo mbo sɔla piɔmndo o yɔm siŋgafilaa choo, kani fuule, le kɔl kɛndɛ wa ndu chumndo lachi wo. Le hei, o chue bɛɛ bɛɛla tambɛila o sɔla laŋ ndaŋ maa la cho nyɛ o nyɛ le. O cho niŋ hau ichali o fondaŋ lebiɔɔ o ba kɛndɛ Mɛlɛkaa choo. La yiyaŋ ndɔ a Chiisu okɔɔ, a mɛɛ o biunuŋ o nyɛ nɛiyaa niŋ yɛ. Mbo biunuŋ nyɛ nɛiyaa wanaa yɔŋnda wɔɔŋnda o ba, a tul ndu leyɛ wa. 3 La yiyaŋ a ndu okɔɔ yɔŋi nya wu ŋdial mi la mal tiindaŋ nya nɔ o Mɛlɛka niŋ ndo. 4 Sɔŋgɔ nya cho hoo a wanaa dɛnɛ wɔɔŋnda wo, o tuulu wɔ tuulu nya sɔla piɔm leniŋ te. 5 Diomnda dɛɛniaala Mɛlɛka soo laŋ naa nya chua le nya kpiiliaa kioo laŋ, ndu yɔnuŋ ni maa veelu o veelu nya aa, chuauwaa nduaa wo, baa mi la puɛɛŋ mapuɛyaŋ diomnda laŋ? Mbo dimi aa, “Po nuu, te Masanɔɔ Mɛlɛka miŋgi num o nɛi pɛ, kɛsiŋ ndi o kɔl nyɛ kɛndɛi. Te o handu num nyɛ palaa choo pɛ, tambu kɔl te. 6 Sina pɛŋgu maa Masanɔɔ Mɛlɛka ndu ndu wana o kaala wo num o miŋgi o nɛi ni. Num o chua maa chua ndɔɔ ŋ cho ni wo, num o handu nyɛ palaa choo le suɛi wɔɔŋii ŋ tosa ve ni.” 7 Lelaŋ, la biunuŋ nyɛ palaa huŋ nya choo wo maa sila finyaa o cho ni. Keŋ chɔm ni maa Mɛlɛka chua nya machuaa maa chuauwaa ndɔ. Ɔɔ chua cho te o tosa suɛi wɔɔŋnde pɛ, finya ndɔ hendu ndu nyɛ palaa choo le ndu silaa le wo? 8 Te o ve mbo ke nya sila waa lende mɛɛ o sila chuauwaa nduaa a piliaa kpou yɛ le, mɛɛ koŋ chɔm machɔmaa maa la cho chuauwaa ndɔ kpeekpei le, mɛɛ violɔɔ samaa nya cho ni. 9 Te o wa pɛ mi ŋ tosa suɛi wɔɔŋnde mi finyaa naa chieeŋ naŋ a handu naa nyɛ palaa choo le naa silaa pɛ, bɛɛleŋ naa ŋ ke nda ni. Te i wa yɛ lende pɛ, mɛɛ ŋ nɔ mi ŋ tuei Mɛlɛka finya naa diom mbo hiou bɛɛ mɛɛ naa ŋ tuɛi finyaa naa chieeŋ naŋ diom yɛ, le hali kpeŋ mi ŋ wa yoomu kpeekpei. 10 Finyaa velu naa chieeŋ naŋ nda ma handu naa nyɛ palaa choo le teleŋ biŋgi le naa silaa mɛɛ nda nɔ o kɔl maa o bɛnda yɛ. Kɛ, Mɛlɛka ndu ndu, nyɛ palaa o handu naa choo wo o cho machuaa le naa malaa mi ŋ simnuŋ wanaa cho a diandaa mɛɛ ndu pila cho yɛ. 11 Boondii naa ŋ wa nyɛ palaa sɔlaa le yɔŋ wɔɔŋ naa ŋ tosa wo ve, boondii keŋ mi ŋ tambu kɔl. O ve suɛi kɔl kɛndɛ le. Kɛ, te teleŋ tiŋ hiou pɛ, wanaa chua sila koŋ nda kinɛi, o tosa ma simnuŋ wanaa kɔl nyulu. Ndu yɔnuŋ ni maa kɔl nyuloo o wana sɔla sanaa a waa Mɛlɛka o hɔl sakpo wo. 12 Lelaŋ, la miiŋgu dialluŋ kalaŋ sɛnɛiyoŋ sɔla o tiindaŋ nyaa niŋ nduyɛ, mi la dɛɛniaa kɔlta nyalaŋ. 13 La tosa mi kaala nyalaŋ la wa sakpo. Koŋ tosa wanaa nɔ dialluŋ kala o tiindaŋ nda nɔ o Mɛlɛka niŋ ndo le wa, a miiŋguŋ kɔɔli le, kɛ, ma sɔla dialluŋ kalaŋ. 14 La kindi mi la wa o kɔlta nyulu niŋ a waŋnda kpou. Nduyɛ o koŋ kɔɔli, la kindi mi la wa wanaa cho a yɔŋgaŋ o Mɛlɛka lo. Kani fondole, wana o wana le ma che Masanɔɔ Mɛlɛka mɛɛ ma wa wana cho o yɔŋgaŋ o ndu lo. 15 La wa a mandaŋ yɔŋi wana o wana nya tɛɛŋ o fula o kɛndɛi Mɛlɛkɛi bɛŋgu. Nduyɛ vɛlɛ, la wa a mandaŋ yɔŋi wana o wana nya tɛɛŋ o nɔ kaa lolɛiyo, mɛɛ loloo o lol nuaa, te o del o nyɛ o nyɛ pɛ, lol ndɔɔ taŋ o tiu leniŋ silɔ yɛ le. Wanaa nɔ kaa lolɛi waa nuaa wa, nda mal sɔɔŋ ni nduyɛ ma tɛɛmbuu yoomula wanaa faŋga faŋga. 16 Nduyɛ vɛlɛ, la mandaŋ yɔŋi wana wa nya tɛɛŋ mbo wa o niilu suundɛi niŋ, kɛlɛŋgaa mbo pɛɛsa sɔɔŋ cho a Mɛlɛka okɔɔ woŋ, mɛɛ Iisɔ tosa yɛ. Kani fondole, Iisɔ ndu ndu le nyɛ diaa paale pilɔɔ, di o nɔ o yuŋgu ndaa choo maa po tase wo mbo pisi ndu pɔmbɔ ndɔ o ba. 17 Nya pila la sina maa o mɛɛlulaŋ niŋ Iisɔ ndu oo hɛnaŋ maa finya ndɔ dɔu ndu sala maa po ndɔ tase, kɛ, mi finya ndɔ kɛɛ. O hel niŋ chaŋndo fee, le hali kpeŋ mi ndu oo sɔla sala koŋ, kɛ, nɛi o nɛi ve lɛ mi ndu oo nɔla nyɛ o tosa wo maŋgala le.
TAPIOO 30–SAA 6
NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | CHEMISI 1-2
“Nyɛ Luei Wana o Hakioo Niŋ a Piɔmndo Wo”
(Chemisi 1:14) Nyɛ dɛɛniaa waŋndo le yɔŋ wɔɔŋndo tosaa wo ndu cho yeemaŋ wɔɔŋ wa ndu o kɔlloŋ ni. Muŋ lo ndu vɛɛloo haaa ni mbo wou baa o yɔŋ wɔɔŋndo niŋ.
g17.4-E 14
Tɔɔndaŋndo
Ma luɛi o tɔɔndaŋndo niŋ te a hiu pɛ nyɔɔ yeemɛi tau, taama taama sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ. Le taamaseliiyo, te a kuɛ pɛ o lɔɔ niŋ ma che nyɛ ŋ hɛnaŋ ndo, ma yiyaŋ dɔɔ sakpo o kɔl niŋ maa, I chua bɛɛ nyɔɔ hoo wana bii ya le. Kɛ mi kɔl num iyamaa kɛɛlu num! Okoŋ ma puɛɛnuŋ a ndi okɔɔ. A teleŋ koŋ a tiu tɔɔndaŋ koŋ ba.
YƐƐ BAABUIYO NDU DIMI YƐ?
Tɔɔndaŋndo num komallo chɔm naa maa wana wɔɔŋ te ŋ cho le. Baabuiyo dimi maa naa kpou mi tɔɔndaŋndaŋ la komal naa. (Kɔliŋtiaŋ Tasoo 10:13) Nyɛ cho suɛi sɔvɛiyo cho nyɛ naŋ tosa o tɔɔndaŋndo bɛŋgu wo ni. Mi a pum handu kɔllo o yeemaŋ wɔɔŋndoŋ choo, nduyɛ lepum o viu bɛɛ le ma yɔŋguŋ o tɔɔndaŋndo bɛŋgu. Kɛ mi acheleŋnda keleŋa yiyaŋ wɔɔŋndo sina nduyɛ ma soliŋ ndu o kɔl.
“Nyɛ dɛɛniaa waŋndo le yɔŋ wɔɔŋndo tosaa wo ndu cho yeemaŋ wɔɔŋ wa ndu o kɔlloŋ ni. Muŋ lo ndu vɛɛloo haaa ni mbo wou baa o yɔŋ wɔɔŋndo niŋ.”—Chemisi 1:14.
(Chemisi 1:15) Te yeemɛi wɔɔŋnde i luɛi o kɔl waŋndo niŋ pɛ, o koŋ kɔɔli, mi ndu pila yɔŋguŋ o yeemɛi keŋ niŋ pɛ, o koŋ kɔɔli, o wou baa o yɔŋ wɔɔŋndo niŋ. Te waŋndo tosa yɛ yɔŋ wɔɔŋndo pɛ, o mɛɛlulaŋ o sɔla piɔmndo.
g17.4-E 14
Tɔɔŋndaŋndo
Baabuiyo tɛɛsiaa nɛila yaa waŋndo o yɔŋ wɔɔŋndo niŋndo. Chemisi 1:15 dimi aa: “Te yeemɛi wɔɔŋnde i luɛi o kɔl waŋndo niŋ pɛ, o koŋ kɔɔli, mi ndu pila yɔŋguŋ o yeemɛi keŋ niŋ pɛ, o koŋ kɔɔli, o wou baa o yɔŋ wɔɔŋndo niŋ. Te waŋndo tosa yɛ yɔŋ wɔɔŋndo pɛ, o mɛɛlulaŋ o sɔla piɔmndo.” O dimi niŋ, te ŋ hiu pɛ yiyaŋndo a sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ okɔɔ, mbo fuuluu a boondii i wa ikala le suɛi keŋ kpakpalaa ve, mii simnuŋ ko mɛɛ o wa ikala le wana yollo kuunaa violɔɔ a teleŋ o nɔ le violɔɔ wo yɛ. Kɛ ŋ nɔla miŋ fafaŋ waa chiaa le yeemaŋ naŋ. Ŋ tiuba miŋ sɔla batiuwaa o yiyaŋnda wɔɔŋndaŋ choo.
Yaasiaa le Nyɛm Tɔɔmaŋ o Diom Mɛlɛkaa Niŋ
(Chemisi 1:17) Nyɛm kɛndɛ kɛndɛŋ naa ŋ sɔla woŋ kinɛi, Mɛlɛka ke naa muŋ ni. Mɛlɛka o toosiaa nyɛ ke naa nyɛ wawoŋndo o halaa niŋndoŋ ndo, ndu ke naa nyɛm kɛndɔŋ ni. Mɛlɛka ndu ndu lɔɔ lɔɔ o cho lechoo, nduyɛ o mulul naa kɔɔ, o koŋ mbo mɛi naa o manyum niŋ te.
it-2-E 253-254
Nyɛ Wawoŋndo
Chɛhowa cho “Mɛlɛka o toosiaa nyɛ ke naa nyɛ wawoŋndo o halaa niŋndoŋ” ni. (Chemi 1:17) O cho ko nyɛ wawoŋndo le Mɛlɛka ke naa le diondɔɔ a nyumndaŋ te, (Chɛlui 31:35) kɛ ndu koni cho vɛlɛ puundule nyɛ wawoŋ iMɛlɛkayaa ni. (2 Kɔliŋ. 4:6) Sawala ndɔlaŋ, yamɛi o kialu o sakpoyɛi choo wo, nduyɛ a diom ndɔɔ cho nyɛ wawoŋndo le wanaa cho chɛlɔɔ nɛi ndɔ chɔmaa wa ni. (Sam 43:3; 119:105; Pulɔ 6:23; Ai 51:4) Mi wana ŋchondoo dimi aa: “nyɛ wawoŋ ŋ yɔŋgu wo, ndu tosa ni mi ŋ che nyɛ wawoŋndo.” (Sam 36:9; tuuwɔ Sam 27:1; 43:3.) Mɛɛ paŋgele lepaa wo hiau naa lachi a “diondɔɔ haaa mi le fuuluu o bolleŋ choo a diondɔɔ bɛndoo yɛ”, lende koni nɛi wana tonyaa hiau lachi a diondɔɔ teleŋ o teleŋ a kɔl kalu iMɛlɛkayaa ni. (Pulɔ 4:18) Le miŋ kuɛ o nɛi tonya iMɛlɛkayaa choo, mɛɛ miŋ hiou lachi a kɔlaŋ o nyɛ wawoŋndo niŋ. (Ai 2:3-5) O baa pilɔɔ choo, te waŋndo nɔ pɛ yiyaŋ nɔɔlɛiyo ɔɔ yiyaŋ wɔɔŋndo a sɔɔŋ okɔɔ, mɛɛ wana koŋ o cho o nyumndaŋ niŋ o Mɛlɛka piɛiyo niŋ. Mi Chiisu dimi aa: “Te hɔlta numndaŋ la cho la kɛndɛ le, dialluŋ numndoŋ fau o nyumndaŋ niŋ kpiŋgbi ŋ wa ni. Nduyɛ, te o wa pɛ maa nyɛ wawoŋ nɔ le waa o dialluŋ numndoŋ niŋ ndo mbo simnuŋ manyum pɛ, mɛɛ nyuma kalaŋ ma wa bɔɔ kpiŋgbi bɛndu.”—Mat 6:23; tuuwɔ Di 15:9; 28:54-57; Pulɔ 28:22; 2Pitɛ 2:14.
(Chemisi 2:8) Nyɛ sawa Mɛlɛkaa dimi wo, te la tosa ndu nyɛ kɛndɛi pɛ, mɛɛ la tosa nyɛ bɛnda wo. Mi sawaa dimi o Yau Mɛlɛkaa niŋ aa, “Kaala chaaŋ num wana chioo mɛɛ ŋ kaala num pila yɛ.”
it-2-E 222 ¶4
Sawaa
“Sawa Mɛlɛkaa.” “Sawa Mɛlɛkaa” hiou wa o bɛndu nduyɛ ndu hiou nɔ kpaayaa mbo hiau sawala masaa waŋchieeya handu chaaŋaa ndaa choo laŋ kpou. (Chemi 2:8) O kaalaa choo kpema Sawaa hoo tɔlnuŋ ni. Ndu cho ni, “Kaala chaaŋ num wana chioo mɛɛ ŋ kaala num pila yɛ.” (Sawa Mɛlɛkaa) hoo cho sawa diiŋ ndɔɔ ni, o Sawalaŋ a nyɛ Wanaa Suaa le Mɛlɛka Wa a dimul waŋnda woŋ tɛɛŋ. (Mat 22:37-40 NW) Mi che bɛɛ maa Kilisiɔŋnda cho hau o kpema Sawaa bɛŋgu le, kɛ a cho o sawa Masa Bɛndoo bɛŋgu Chɛhowa a Po ndɔɔ Masaa Chiisu Kiliti, sanaa a kpema sɛnɛiyo okɔɔ.
Diomndaŋ Veeloo o Baabuiyo Niŋ
(Chemisi 2:10-26) Te o wa pɛ mi waŋndo chua sawala Mɛlɛka dɔu laŋ kpou, kɛ nduyɛ mbo tɛɛmbuu o pilɛ bɛɛ kpe pɛ, mɛɛ o chii laŋ kpou tɛɛmbuu. 11 Wana dɔu sawaa aa, “Suunda a wana nya cho o nɔ niŋ nya ndu le wo,” ndu koni dimi vɛlɛ ni aa, “Wana dii chaaŋ num wana chioo le.” Kɛ nduyɛ ma suunda bɛɛ a wana nya cho o nɔ niŋ te wo le, kɛ te a dii wana chioo pɛ, mɛɛ a tɛɛmbuu sawalaŋ la tɔlaŋ fau. 12 Mɛɛ naa ŋ bii sawala ndɔlaŋ yɛ, lende Mɛlɛka cho hunɔɔ kɔɔsɔ a naa ni, te ŋ tosa nyɛ sawalaŋ la dimi wo pɛ, ɔɔ te ŋ tosa le. Laŋ la yɔnuŋ ni maa sawala nɔla laŋ mi la baŋa waŋnda laŋ. Lelaŋ, la mandaŋ a mɛɛ nya suaa yɛ, nduyɛ mi la mandaŋ a kaa nya tosa wo. 13 Nduyɛ wana o wana tuiinuŋ chaaŋ ndɔ wana chioo inyiɛɛ le, wana koŋ boondii Mɛlɛka wa niŋ fɛɛŋ kɔɔsɔɔ a ndu ve o tuiinuŋ ndu niŋ inyiɛɛ le. Kɛ wana tuiinuŋ hoo chaaŋaa nduaa waŋnda chieeya nyiɛɛye wo, ndu ndu o cho hunɔɔ hiɔlɔŋ o kɔɔsɔɔ niŋ. 14 Chaaŋaa niaa, te waŋndo dimi pɛ maa wana dɔu tiindaŋndo o Chiisu Kiliti niŋ ndo o cho ni, kɛ nduyɛ mbo tosa sɔɔŋ chɔm maa o cho wana dɔu tiindaŋ o Kiliti niŋ te, mɛɛ tiindaŋ ndɔ koŋ o mala ndu le. Tiindaŋ waa lende nɔla pa mbo piŋi ndu? Sako. 15 Te o wa yɛ mi la nɔ wanaa laalaŋnda nya tɛɛŋ, mi fɛlioo wa o pilɛ, kɛlɛŋgaa mbo nɔ nyɛ diaa le. 16 Te wana pilɛ nya tɛɛŋ o lo o koŋ pɛ mbo dimul wana waa lende aa, “Kɔ lɔl kɛndɛ. Mɛlɛka wa latulu a num. Sɔla nyɛ chuɛɛnaŋ le hueiye, nduyɛ ma sɔla nyɛ diaa tau fɔ.” La dimi bɛɛ lende, te la ke ndu nyɛ o hau ba wo le, koŋ mala ndu kposoŋ te. 17 Mɛɛ lende ko tiindaŋndo nɔɔ cho ni. Wana dimi hoo maa o dɔu tiindaŋndo o Kiliti niŋ ndo, kɛ nduyɛ o tosa sɔɔŋ chɔm maa o cho wana waa lende le wo, tiindaŋ waa lende ndu nyɛ fondoo fuu o cho ni. 18 Mi wana pum dimi dɔɔ aa, “Kɛ waŋnda cho yɛ yɛ. A pum a cho ma nɔ tiindaŋndo o Mɛlɛka niŋ, a pum sɔɔŋ kɛndɔŋ nda tosa ni.” Kɛ nduyɛ diom muliaa ya I nɔ le wanaa waa nuaa wo, ndu cho hoo ni. Wana nɔla pɛ, mɛɛ chɔm ndɔ ya mɛɛ waŋndo looku mbo wa wana nɔ tiindaŋndo o Kiliti niŋ, kɛ o tosa sɔɔŋ kɛndɛ le woŋ yɛ. Kɛ ya ya, I cho tiindaŋ ya I nɔ wo chɔm sanaa a sɔɔŋ kɛndɛŋ ya I cho tosaa woŋ. 19 I sina maa la laalaŋ maa Mɛlɛka o pilɛ kpe o cho ni. O naŋ mi la laalaŋ lende. Kɛ nduyɛ nyinaa wɔɔŋnda bɛɛ a laalaŋ maa Mɛlɛka o pilɛ kpe o cho ni. Nduyɛ nyiiyaa nda nyiiya a siooŋnde le Mɛlɛka ni. 20 La nɔ kɔl kalu bɔɔ le. I cho niko nya chɔm mi la sina maa te waŋndo dimi pɛ maa o tiindaŋ Chiisu, kɛ o chɔm tiindaŋ koŋ a sɔɔŋ kɛndɔŋ tosaa le, mɛɛ tiindaŋ o nɔ wo chonuŋ fondo fuu. 21 La loonuŋ ndɔ a Ebilaham finya naa mama. Yɛɛnɛ yɔnuŋ yɛ mi Mɛlɛka siiŋguu ndu wana sakpo Mɛlɛka o hɔl? Nyɛ Ebilaham tosa wo ndu tosa ni mi Mɛlɛka siiŋguu ndu wana sakpo. Ndu yɔnuŋ ni maa chua o chua po ndɔɔ Aisaki le mbo soli ndu maa sala o maaŋndo choo wo. 22 La nɔla mi la sina a sɔɔŋ Ebilaham tosa woŋ maa tiindaŋ ndu oo nɔ o Mɛlɛka niŋ ndo a sɔɔŋ ndu oo tosa woŋ maa diom pilɛ ŋ kuɛ ni. Nyɛ Ebilaham tosa wo, ndu siou tiindaŋ ndɔɔ siɛndi sanaa ni. 23 Lende koni i cho i poonyiaa o Yau Mɛlɛkaa niŋ ni aa, “Mi Ebilaham duau tiindaŋndo o Mɛlɛka niŋ, le hei mi Mɛlɛka chua ndu maa o cho wana sakpo Mɛlɛka o hɔl.” O koŋ, mi Mɛlɛka veelu ndu maa, Ndiaamɔɔ ndɔɔ. 24 Lelaŋ, ŋ nɔla mi ŋ che maa nyɛ waŋndo tosa wo, ndu tosa ni mi Mɛlɛka chua ndu maa o cho wana sakpo Mɛlɛka o hɔl. O cho ko tiindaŋndo nɔɔ le. 25 Lende koni i wa a chua suundɛi pilɛ ni diolaŋ aa Luehabi. Boondii Chuuwa a vem sindɛ suaŋ suaŋnda ve, mɛɛ nda hiŋ o chiɛi chuaa hoo mbo chɛl mbo yiya nda. O koŋ kɔɔli, mbo chɔm nda nɛi cheleŋ maa yɔŋi yaamɔɔwa bii nda. Le nyɛ Luehabi tosa koŋ ndo, mi Mɛlɛka chua ndu maa o cho wana sakpo Mɛlɛka o hɔl. 26 Te nyina wana chioo o ve o dialluŋ waŋndo niŋ te, wana koŋ simnuŋ wana vilɛi. Lende koni tiindaŋndo cho ni. A yɔŋ bɛɛ mi waŋndo nɔ tiindaŋndo kɛ, te o chɔm ndu a nyɛ o tosa wo le, mɛɛ nyɛ fondoo fuu tiindaŋ ndɔɔ cho ni.