Naa Bandu Mɛŋgɛlaa KƐSI YAULAŊ O INTANƐITIIYO WA
Bandu Mɛŋgɛlaa
NAA KƐSIAA LAYAUWA O INTANƐTIIYO CHOO
Kisiei
Ɔ, ɔ, Ɛ, ɛ, Ŋ, ŋ
  • Ɔ
  • ɔ
  • Ɛ
  • ɛ
  • Ŋ
  • ŋ
  • BAABUIYO
  • YAULAŊ A NYƆƆŊ
  • BƆŊAŊNDAŊ
  • mwbr20 Tɛɛkpaa p. 1-8
  • Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo

Viduei cho le fondaa hoo le.

Mal Haki, bahawɛi pɔmbɔ yɔŋnuŋ le num vidueiyo hoo solullo.

  • Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo
  • Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo—2020
  • Suɛi Lebolii Pɔmbuɛi
  • TƐƐKPAA 6-12
  • TƐƐKPAA 13-19
  • TƐƐKPAA 20-26
  • TƐƐKPAA 27–DOŊDOŊNDO 2
Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo—2020
mwbr20 Tɛɛkpaa p. 1-8

Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo

TƐƐKPAA 6-12

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | CHƐNƐSEE 1–2

“Mi Chɛhowa Toosiaa Nyaa Yoomaa o Chieeŋndo Choo”

(Chɛnɛsee 1:​3, 4) Mi Mɛlɛka dimi aa, “Nyɛ wawoŋndo o wa.” Mi nyɛ wawoŋndo o wa. 4 Mi Mɛlɛka cha maa nyɛ wawoŋ o toosiaa wo o bɛnda. Mi Mɛlɛka piɔu nyɛ wawoŋndo tɛɛŋ nda nyumndaŋ.

(Chɛnɛsee 1:​6) Mi Mɛlɛka dimi aa, “Nyɛ teŋgaa o tosaŋ o mɛŋndaŋ tɛɛŋ, mbo piɔu mɛŋndaŋ tɛɛŋ sala tiɔɔŋ.” Mi i yɔŋnuŋ mɛɛ Mɛlɛka dimi yɛ.

(Chɛnɛsee 1:​9) Mi Mɛlɛka dimi aa, “Mɛŋma cho o halaa bɛŋgu waŋ ma chuuŋgiaŋ niko naa pilɛ, mi lɛŋnde vesɛileŋ le fula.” Mi i yɔŋnuŋ lende.

(Chɛnɛsee 1:​11) Mi Mɛlɛka dimi aa, “Lɛŋndeŋ le tosa niko mi nyɛ o nyɛ puiyaa vil o chieeŋndo choo a yɔmnde. Nyɛm chuulu mi ŋ tosa kululaŋ ndoŋ a yɔmii kuamɛi kuam a buŋndaŋ leniŋ nde bɛɛ, la wul o chieeŋndo choo a suulaŋ yɛ yɛ.” Mi i yɔŋnuŋ lende.

it-1-E 527-528

Toosiaa

Mɛɛ Mɛlɛka dimi o Paale Taseleŋ choo aa: “Nyɛ wawoŋndo o wa,” mi nyɛ wawoŋndo kandu diondɔɔ tɛɛndɛɛ o halaa niŋ mi che bɛɛ wana ndoo nɔla ma che nyɛ wawoŋndo hoo o lɛŋndeŋ choo le. I cho kpendekele maa o pɔmpɔmbɔ hei yɔŋnuŋ ni a mɛɛ wana hiviaa pilɛ J. W. Watts dimi yɛ: “Mi nyɛ wawoŋndo huŋ o pɔmpɔmbɔ.” (Chɛ 1:​3, A Distinctive Translation of Genesis) Mi Mɛlɛka piɔu nyɛ wawoŋndo tɛɛŋ nda nyumndaŋ. Mbo ke nyɛ wawoŋndo diolaŋ aa, iPalaa, mbo ke nyumndaŋ diolaŋ aa, iChɔllo. Hei chɔm maa chieeŋndo wa hiŋnɔŋndo mɛɛ o balu paaleŋ fau, le halikpeŋ mi kpeŋgii ba paaleŋ le chaŋndo a ba paaleŋ le dello nɔ nyɛ wawoŋndo a nyumndaŋ. —Chɛ 1:​3, 4.

O Paale Diiŋ Ndɔ leŋ choo mi Mɛlɛka toosiaa nyɛ tiilaŋndo okoŋ, “mbo piɔu mɛŋndaŋ tɛɛŋ sala tiɔɔŋ.” Mi mɛŋndaŋ ma tiŋ ma lo o nyɛ tiilaŋ koŋ bɛŋgu, kɛ mi maŋ ma wa lekɔɔli. O mɛŋma sala tiɔɔŋ ndaŋ tɛɛŋ nyɛ tiilaŋndo hoo cho ni. Mi Mɛlɛka veelu nyɛ tiilaŋndo hoo aa, Halaa. Nyɛ tiilaŋndo hoo cho kpɛɛluŋ a lɛŋndeŋ, kɛ mɛŋma landuŋ ndu choo waŋ ma cho kpɛɛluŋ a choo choo naŋ cha wo vɛlɛ a nyɛm cho o choo choo niŋ ndoŋ te.—Chɛ 1:​6-8; tofa TIILAŊNDO.

O Paale Yaa Ndɔ leŋ choo mi Mɛlɛka tosa kaamaa a kpaaya ndɔ bɛndoo le mi mɛŋma cho lɛŋ ndaŋ ma chuuŋgiaŋ naapilɛ, mi lɛŋnde vesɛileŋ le fula. Mi Mɛlɛka ke lɛŋnde vesɛileŋ diolaŋ aa, chieeŋndo. O paale pilɛ leŋ choo kpe Mɛlɛka toosiaa yoomoo ni le halikpeŋ mi bil puiyaa, nyɛm kuamaŋ, a yɔmii chuulu mii tosa kululaŋ ndoŋ vil o chieeŋndo choo. Mi nyɔɔŋ muŋ o kɛ kɛ wul o chieeŋndo choo a suulaŋ “yɛ yɛ.”—Chɛ 1:​9-13.

(Chɛnɛsee 1:​14) O koŋ kɔɔli, mi Mɛlɛka dimi aa, “Nyɛm yɔŋgu nyɛ wawoŋndo woŋ ŋ wa niko o halaa niŋ choo choo. Nyɔɔŋ muŋ ŋ wa le ipalaa a ichɔllo piɔuwo tɛɛŋ. Ŋ wa taamasilaŋ nduyɛ, mi ŋ wa le boonduŋ yɛ yɔŋ chɔmndo o wɔsioo niŋ, a le palɛi a wɔsilaŋ chɔmndo.

(Chɛnɛsee 1:​20) Mi Mɛlɛka dimi aa, “Nyaa yoomaa yɛ yiaa a wa niko, ma pɛ o peelaŋ. Youwa bɛɛ a wa ma balu choo choo o halaa niŋ.”

(Chɛnɛsee 1:​24) O koŋ kɔɔli, mi Mɛlɛka dimi aa, “Lɛŋndeŋ le tosa niko mi visiaa suula yɛ yiaa a fula lɛŋ a suulaŋ yɛ yɛ, visiaa chiee niŋnda ni, a visiaa yonduaa nɔ kɛkɛulaŋ nda.” Mi i yɔŋnuŋ lende.

(Chɛnɛsee 1:​27) O koŋ, mi Mɛlɛka toosiaa wana chioo maa velaŋ ndɔ. Maa ndu pila o toosiaa ndu ni. Mbo toosiaa wana pɔnɔɔ a wana lanɔɔ.

it-1-E 528 ¶5-8

Toosiaa

I cho vɛlɛ suɛi kɛndɛ bɛndu le sinaa maa a soliŋ diom maHibuluiyo ba·raʼʹ ndu cho ni “toosiaa” kpeku o Chɛnɛsee 1:​16 niŋ te. Diom maHibuluiyo ʽa·sahʹ, ndu cho ni “bɛɛndiaa” nda soliŋ kpeku ni. Le mɛɛ paaleŋ, paŋgei, a looŋ cho o choo choo niŋ a mɛɛ Chɛnɛsee 1:​1 dimi yɛ, Mɛlɛka ndoo toosiaa niŋ fɛɛŋ nyɔɔŋ muŋ tuupa Paale Hiɔɔluleŋ. O paale hiɔɔluleŋ choo Mɛlɛka “bɛɛndiaa” nyɔɔŋ muŋ ni. Baabuiyo dimi aa, “Mi Mɛlɛka handu muuŋ o halaa niŋ choo choo . . . le nyɛ wawoŋndo yɔŋgoo o chieeŋndo choo.” Hei cho chɔmndo maa ŋ nɔla niŋ miŋ che muŋ o chieeŋndo choo, naŋ chaa ŋ wa niŋ o nyɛ tiilaŋndo niŋ. Nduyɛ, nyɔɔŋ muŋ ŋ nɔ miŋ wa maa taamasi “le boonduŋ yɛ yɔŋ chɔmndo o wɔsioo niŋ, a le palɛi a wɔsilaŋ chɔmndo,” le waŋchieeya mandaa o nɛila yɛ yɛlaŋ niŋ.—Chɛ 1:​14.

O Paale Ŋuɛɛnu leŋ choo mi Mɛlɛka toosiaa nyaa yoomaa tasiaa o chieeŋndo choo kɛ a ve ŋwaŋchiee le. O cho ko nyɛ yoomaa opilɛ le Mɛlɛka toosiaa le mbo maŋgalaŋ o nyɛm cheleŋ niŋ te, kɛ mbo soliŋ kpaaya ndɔɔ kpeku le nyaa yoomaa yɛ yiaa toosiaa o peelaŋ niŋ. Mi Baabuiyo dimi aa, “Mi Mɛlɛka toosiaa visiaa peeyaa bɛnduaa a nyɛ o nyɛ yoomaa ma pia o peelaŋ niŋ, a suulaŋ lende yɛ yɛ. Youwa bɛɛ mbo toosiaa nda a suulaŋ yɛ yɛ.” Mɛɛ Mɛlɛka hini kɔl a nyaa yoomaa o toosiaa wa, mbo duau nda sala le ma “tosa chuauwa ma kuii.” Hei ndii nɔla mii yɔŋnuŋ kanifuule, nyaa yoomaa yɛ yiaa haa ndaa nɔla maa tosa chuauwa a “suulaŋ yɛ yɛ.”—Chɛ 1:​20-23.

O Paale Ŋɔmpumnde choo “Mi Mɛlɛka toosiaa visiaa o chieeŋndo choo a suulaŋ yɛ yɛ, visiaa yonduaa bɛɛ a suulaŋ yɛ yɛ, visiaa chiee niŋnda a suulaŋ yɛ yɛ, a visiaa nɔ kɛkɛulaŋ nda a suulaŋ yɛ yɛ.” Wallo hoo bɛɛ ndoo bɛnda Mɛlɛka o hɔl mɛɛ o mɛɛ ndoo che nyɛm o toosiaa o tase ndɔ woŋ maa ŋ bɛnda yɛ.—Chɛ 1:​24, 25.

O paale ŋɔmpumnde mɛɛlulaŋ, mi Mɛlɛka toosiaa nyɛ yoomaa cheleŋ o ndoo hiou visiaa wa mi che bɛɛ wana tuu ndu a maalikɛiya le. Ndu cho yɛ wana chioo ni, o Mɛlɛka toosiaa o velaŋ ndɔɔ niŋ ndo. Chɛnɛsee 1:​27 dimi maa mi Mɛlɛka toosiaa wana pɔnɔɔ a wana lanɔɔ. Kɛ bolle Baabuile wa le chɛleŋ a Chɛnɛsee 1:​27 cho Chɛnɛsee 2:​7-9 ni. Le dimi maa mi Chɛhowa toosiaa wana pɔnɔɔ a puuloo lɛŋ. Mbo hul hueiyii yɔŋgu yoomoo ve ndu o lamiliŋ, mi wana pɔnɔ koŋ simnuŋ nyɛ yoomaa. Mi Mɛlɛka kɛsi ndu o kpeloo niŋ Idɛŋ nduyɛ mbo ke ndu nyɛdiaa. O hei niŋ mi Chɛhowa soliŋ nyɛm waa lɛŋ naŋ kpeku le nyɔɔŋ toosiaa okoŋ, mbo toosiaa wana pɔnɔɔ. Nduyɛ mbo soliŋ kpɛndɛi Adamnde kpeku le wana lanɔɔ toosiaa. (Chɛ 2:​18-25) Mɛɛ Mɛlɛka toosiaa wana lanɔɔ, mi wana pɔnɔɔ sɔla wana bɛnda le ndu wo okoŋ, ma “simnuŋ nyɔɔ pilɛ.”—Chɛ 5:​1, 2.

Yaasiaa le Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

(Chɛnɛsee 1:​1) Yauwo hoo ndu chɔm a mɛɛ Mɛlɛka toosiaa fondaŋ ndaŋ choo choo a lɛŋ o kandɔŋndo ni.

w15 6/1 5

Mɛɛ Pɛɛku Bɛndoo a Nyɔɔŋ Okɔɔ Piiliaŋ Yoomu Numndo Yɛ

Wɔsiŋ chieeŋndo chii niŋndoŋ

Wanaa pɛɛku a nyɔɔŋ okɔɔ wa dimi maa kandɔŋ halaa cho niŋ le wɔsilaŋ biiliɔŋndaŋ 4. Nduyɛ maa kandɔŋ ndɔɔ cho niŋ le wɔsilaŋ biiliɔŋndaŋ 13 ɔɔ 14. Baabuiyo chɔm paale kpeekpei Mɛlɛka toosiaa halaa leŋ te. Ba o ba Baabuiyo dimi maa chieeŋndo chiiyɔ wɔsiŋ bɔɔ le le. Bolle Baabuile taseleŋ le dimi aa, “O kandɔŋndo, mi Mɛlɛka toosiaa choo choo a lɛŋndeŋ.” (Chɛnɛsee 1:​1, NW) Nyɛ Baabuiyo dimi hoo wo tosa ni mi wanaa pɛɛku a nyɔɔŋ okɔɔ wa chɔm wɔsila chieeŋndo chii niŋ ndaŋ.

(Chɛnɛsee 1:​26) Mi Mɛlɛka dimi aa: “Ŋ toosiaaŋ waŋnda chieeya maa velaŋ naa. Ŋ toosiaa nda ma nɔ kpaayaa suuwa choo a youwa, a visiaa chiee niŋnda, a visiaa yonduaa kpou, a visiaa lakɛkɛuva, a chieeŋndo kpou.”

it-2-E 52

Chiisu Kiliti

Cho Wana Toosiaa a Ba Ndɔ Le. Mala Chiisu mala Finya ndɔ le nyɔɔŋ toosiaa wo sim naa maa wana toosiaa le ndu bɛɛ cho a ba ndɔ maa Finya ndɔ le. Mɛlɛka o ba kpaaya Chiisu ndoo nɔ le nyɔɔŋ toosiaa wo fula ni sanaa a nyina diandaa. (Chɛ 1:​2; Sam 33:​6) Le mɛɛ Chɛhowa yɔŋgu yoomoo o nyɛ o nyɛ yoomaa lo yɛ, nyaa yoomaa o choo choo niŋ ni a haa o lɛŋnde choo kpou, le Chɛhowa nda cho ni. (Sam 36:​9) Chiisu ve wana toosiaa a ba ndɔ le, kɛ ndu Chɛhowa, Wana Toosiaa soliŋ kpeku ni le walta ndɔlaŋ tosaa. Chiisu pila bɛɛ mbo sina hei pɛŋgu maa Mɛlɛka cho wana toosiaa ni, a mɛɛ Baabuiyo chɔm naa yɛ.—Mat 19:​4-6; tofa TOOSIAA.

Diomndaŋ Veeloo o Baabuiyo Niŋ

(Chɛnɛsee 1:​1-19) Yauwo hoo ndu chɔm a mɛɛ Mɛlɛka toosiaa fondaŋ ndaŋ choo choo a lɛŋ o kandɔŋndo ni, 2 nyɛ o nyɛ wa mulukɛlɛɛ, nduyɛ nyɛ o nyɛ bɛɛ ve lechoo le. Chieeŋndo wa o kumbaa kpou a mɛŋndaŋ, mi nyumndaŋ ma wa ma tualaa o mɛŋndaŋ choo kpiŋgbi. Nduyɛ, nyina Mɛlɛkaa o wa balɔɔ o mɛŋndaŋ choo. 3 Mi Mɛlɛka dimi aa, “Nyɛ wawoŋndo o wa.” Mi nyɛ wawoŋndo o wa. 4 Mi Mɛlɛka cha maa nyɛ wawoŋ o toosiaa wo o bɛnda. Mi Mɛlɛka piɔu nyɛ wawoŋndo tɛɛŋ nda nyumndaŋ. 5 Mbo ke nyɛ wawoŋndo diolaŋ aa, ipalaa, mbo ke nyumndaŋ diolaŋ aa, ichɔllo. Mi nyumndaŋ ma tual, mi paaleŋ le sia diima ndɔɔ. Mi paale taseleŋ le hiau. 6 Mi Mɛlɛka dimi aa, “Nyɛ tiilaŋndo o tosaŋ o mɛŋndaŋ tɛɛŋ, mbo piɔu mɛŋndaŋ tɛɛŋ sala tiɔɔŋ.” Mi i yɔnuŋ mɛɛ Mɛlɛka dimi yɛ. 7 Mi Mɛlɛka toosiaa nyɛ tiilaŋ bɛndoo o mɛŋndaŋ tɛɛŋ. Mbo piɔu mɛŋndaŋ sala tiɔɔŋ. Mi mɛŋndaŋ ma tiŋ ma lo o nyɛ tiilaŋ koŋ bɛŋgu, mi maŋ ma wa lekɔɔli. 8 Mi Mɛlɛka ke nyɛ tiilaŋ bɛndu koŋ diolaŋ aa, halaa. Mi nyumndaŋ ma tual. Mi paaleŋ le sia diima ndɔɔ. Mi paale diiŋ ndɔleŋ le hiau. 9 Mi Mɛlɛka dimi aa, “Mɛŋma cho o halaa bɛŋgu waŋ ma chuuŋgiaŋ niko naa pilɛ, mi lɛŋnde vesɛileŋ le fula.” Mi i yɔnuŋ lende. 10 Mi Mɛlɛka ke lɛŋnde vesɛileŋ diolaŋ aa, chieeŋndo lɛŋ. Mbo ke mɛŋma chuuŋgiaŋ naa pilɛ waŋ diolaŋ aa, pee mɛŋma ihɛllo. Mi Mɛlɛka cha maa o bɛnda. 11 Mi Mɛlɛka dimi aa, “Lɛŋndeŋ le tosa niko mi nyɛ o nyɛ puiyaa vil o chieeŋndo choo a yɔmnde. Nyɛm chuulu mi ŋ tosa kululaŋ ndoŋ a yɔmii kuamɛi kuam a buŋndaŋ leniŋ nde bɛɛ, la wul o chieeŋndo choo a suulaŋ yɛ yɛ.” Mi i yɔnuŋ lende. 12 Mi lɛŋndeŋ le tosa mi nyɛ o nyɛ puiyaa a yɔmnde, a nyɛm chuulu mi ŋ tosa kululaŋ ndoŋ, a yɔmii kuamɛi kuam a buŋndaŋ leniŋ nde, mi la wul o chieeŋndo choo a suulaŋ yɛ yɛ. Mi Mɛlɛka cha maa o bɛnda. 13 Mi nyumndaŋ ma tual, mi paaleŋ le sia diima ndɔɔ. Mi paale yaa ndɔleŋ le hiau. 14 O koŋ kɔɔli, mi Mɛlɛka dimi aa, “Nyɛm yɔŋgu nyɛ wawoŋndo woŋ ŋ wa niko o halaa niŋ choo choo. Nyɔɔŋ muŋ ŋ wa le ipalaa a ichɔllo piɔuwo tɛɛŋ. Ŋ wa taamasilaŋ nduyɛ, mi ŋ wa le boonduŋ yɛ yɔŋ chɔmndo o wɔsioo niŋ, a le palɛi a wɔsilaŋ chɔmndo. 15 Nyɔɔŋ muŋ wa vɛlɛ o halaa niŋ choo choo le nyɛ wawoŋndo yɔŋgoo o chieeŋndo choo.” Mi i yɔnuŋ lende 16 Mi Mɛlɛka toosiaa nyɛm yɔŋgu nyɛ wawoŋndo woŋ ŋ bɛndoŋ lende ŋ muuŋ. Mi o bɛndu tasoo o wa le nyɛ wawoŋndo yɔŋgoo ipala, mi o bɛndu diiŋ ndɔɔ o wa le ichɔl. Mbo toosiaa vɛlɛ looŋ. 17 Mi Mɛlɛka handu muŋ o halaa niŋ choo choo lende kpɛ kpɛ, le nyɛ wawoŋndo yɔŋgoo o chieeŋndo choo, 18 ipala a ichɔl, a le nyɛ wawoŋndo piɔuwo tɛɛŋ a nyumndaŋ. Mi Mɛlɛka cha maa o bɛnda. 19 Mi nyumndaŋ ma tual mi paaleŋ le sia diima ndɔɔ. Mi paale hiɔɔluleŋ le hiau.

TƐƐKPAA 13-19

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | CHƐNƐSEE 3-5

“Fulamakɔɔli Wɔɔŋ Wa le Choola Taselaŋ Ndo”

(Chɛnɛsee 3:​1-5) Nyaa yoomaa Mɛlɛka Yaawɛɛ o toosiaa wa kinɛi, kɛuwo ndu oo hiou le yala kpou. Mbo nyuna wana lanɔɔ aa, “Baa Mɛlɛka dimi maa dimiaa aa, ‘Yɔmnde o kpeloo hoo niŋ kinɛi la dia le?’” 2 Mi chuaa mulul kɛuwo aa, “Mɛlɛka dimi maa yɔmnde o kpeloo niŋ kinɛi ŋ dia. 3 Kɛ aa, yɔm cho o kpeloo tɛɛŋ ndo ndu, aa naa, ŋ dia ndu le, aa, pilaŋndo bɛɛ naa ŋ pilaŋ te. Aa, te ŋ de pɛ ŋ vi.” 4 Kɛ mi kɛuwo dimul chuaa aa, “La dio bɛɛ la vi le. 5 Mɛlɛka dimi lende fondole, o sina maa te la de ndu pɛ hɔlta nyalaŋ la cho kumbiŋ nduyɛ, mi la sina suɛi kɛndɛi a i wɔɔŋnde pɛŋgu maa Mɛlɛka pila.”

w17.02 5 ¶9

Sabu Chɛhowaa Cho Peelɔŋ

9 Mi Setana Nyina Wɔɔŋndo soliŋ kɛuwo kpeku le Ifi huiyo le mbo kɛɛ Chɛhowa Finya ndɔ diikɔŋndo. (Nuawɔ Chɛnɛsee 3:​1-5; Sɔɔŋ. 12:​9) Mi Setana kɛɛsiaa isɔɔ o tonya Mɛlɛka chɔm chuauwaa nduaa waŋchieeya wo niŋ, maa a nɔ ma de “yɔm o yɔm cho o kpeloo” niŋ te. Wana che pɛ maa dimioo o wa ni aa, ‘Mɛɛ dimioo ŋ cho ni maa a nɔla ma tosa nyɛ ŋ hɛnaŋ ndo le?’ Okoŋ kɔɔli, mbo dimul Ifi aa, “La dio bɛɛ la vi le.” Choolaŋ la wa laŋ ni. Okoŋ, mbo kindiŋ le Ifi huiyo maa o nɔ mbo yaŋ Mɛlɛka nilaŋ te. Mi Setana dimi aa, “Mɛlɛka dimi lende fondo le, o sina maa te la de ndu pɛ hɔlta nyalaŋ la cho kumbiŋ.” Dimioo Setana wa ni maa Chɛhowa ndoo yeema nda ma de komɔɔ yɔm koŋ te kanifuule, hei wa nda fondaa ke le ma sɔla kɔl kalu teŋgeŋndo opum. O mɛɛlulaŋ kpɔŋ, mbo hɔŋ choolaŋ ndaŋ aa, “Mi la sina suɛi kɛndɛi a i wɔɔŋnde pɛŋgu maa Mɛlɛka pila.”

(Chɛnɛsee 3:​6) O koŋ kɔɔli, mɛɛ chuaa che maa yɔmndo hoo naŋ le dioo, nduyɛ mbo cha mɛɛ komɔɔ ndɔɔ naŋ yɛ, nduyɛ, mɛɛ o sina maa te wana de ndu pɛ a kendu kɔl, mbo kendi mbo dia. O koŋ, mbo ke vɛlɛ pɔnɔ ndɔ, ndu bɛɛ mbo dia.

w00-E 11/15 25-26

Ŋ Nɔla Miŋ Pɛɛku Nyɛ Pɔnɔɔ a Lanɔ Tasoo o Ba

Baa Mɛlɛka ndoo nɔ pa mbo mal Ifi haki? Sako bɛɛ! Sim ndɔ o foofo Ifi wo. Mi choola Setana dimi laŋ la siŋga nyɛ Mɛlɛka a Adam dimi wo. Vɛɛ kɔllo wa yɛ num te wana ŋ sina le wo baalaŋ pɛ wana ŋ kaala nduyɛ ma laalaŋ ndu wo maa o nɔ kafalaŋ? Ifi ndoo nɔ mi ndoo tosa sɔɔŋ o nɛi cheleŋ niŋ, mi ndoo dɔunuŋ tumbe, nduyɛ pɛŋ mi ndoo kɛɛ ndu nilaŋ yaŋɔɔ. O faŋaŋndɔ okoŋ kɔɔli, nɛɛ wa yɛ Setana le mbo simul Mɛlɛka sakpoo vɛlɛ a nyɛ pɔnɔ ndɔ ndoo dimul ndu wo? Te Ifi ndoo nɔ bɛɛleŋ le pɔnɔ ndɔ pɛ, o wa ndu nyuna le nɛi chɔmaa tuupa mi ndoo tosa kɛɛsiaa. Nyɛ pilɛ koŋ kpe naa bɛɛ nɔ ni miŋ tosa te waŋndo hiŋ pɛ a suɛi cho i chɛlaŋ a nɛila chɔmaala Mɛlɛka cho naa kioo laŋ te. Kɛ, mi Ifi laalaŋ diomnda Nyina Wɔɔŋndo, nduyɛ yeemɛi wa Ifi le mi Setana chɔm ndu ikɛndɛi a iwɔɔŋnde tɛɛŋ. Mɛɛ o yiyaŋ fau a nyɛ Setana dimul ndu wo, lende ko i hɛnaŋ ndu ni. Nuawɔ se biondɔŋ o tosa wo le yeemɛi wɔɔŋnde nɔɔ, tuupa mi ndoo soliŋ ndi o kɔl ɔɔ mi ndoo suukaŋ fɛɛŋ a wana cho yuŋgu lebollo wo.—Kɔliŋtiaŋ Tasoo 11:​3; Chemisi 1:​14, 15.

Mi Adam Yaŋ Laandɔ Nilaŋ

O viu bɛɛ le mi Ifi tosa mi Adam chɛl ndu diom le hakioo tosaa. Vɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tɛɛsiaa nyɛ Adam tosa hoo wo? (Chɛnɛsee 3:​6, 17) Mi Adam luɛi o yɔm tɛndaa tɛɛŋ le wana o nɔ mbo lo kɔɔli wo. Baa Wana Toosiaa o cho diikɔŋ ni, o ke ndu nyɛ o nyɛ, kɔ bii a laa ndɔ kaalaa Ifi wo? Baa Adam cho pa Mɛlɛka nyuna le nɛi chɔmaa a nyɛ ndoo nɔ mbo tosa wo okɔɔ? Ɔɔ o cho nilaŋ yaŋɔɔ o nyɛ laa ndɔ dimul ndu wo? Adam ndoo sina paku maa nyɛ laa ndɔ wa kɔl maa o cho sɔla te o de pɛ komɔɔ yɔm koŋ ndo ve tonya le. Mi nyina Mɛlɛkaa mala Pɔɔl le poonyiaa aa: “Nduyɛ, wana lanɔɔ ndu Masa Nyinaa Wɔɔŋnda o hui ni mbo tɛɛmbuu sawa Mɛlɛka dou nda wo. O cho Adam te o hui le.” (Timoti Tasoo 2:​14) Lelaŋ a siɛlɛi fuu Adam tɛɛmbuu sawa Chɛhowaa ni. Siooŋii ndoo nɔ maa a cho piɔuwaŋ nda laa ndɔ wo ndii hiou a tiindaŋ ndoo nɔ o kpaaya Mɛlɛkaa niŋ le suɛi keŋ toosiaa ve.

(Chɛnɛsee 3:​15-19) I cho yaamɔɔleŋ luei nya tɛɛŋ nya wana lanɔɔ, mi luei yaamɔɔleŋ yɛyii numnde tɛɛŋ a yɛyii wana lanɔɔ. Yɛyii nduɛi o pilɛ cho num bolleŋ lɔwa, mi num lɔwa ndu tɔndii kɔɔliei. 16 Mi Mɛlɛka dimul wana lanɔɔ aa, “I cho tosa boonduŋ ŋ wa chuauwa violɔɔ woŋ, mɛɛ mi nyɛ nɛiyaa kei num choo tau tau. O nyɛ nɛiyaa niŋ ŋ vialu niŋ chuauwa ni, kɛ nduyɛ vɛlɛ, ma nɔ yeemɛi le pɔnɔ num. Nduyɛ, pɔnɔ num wa niŋ num bolleŋ ni.” 17 Mi Mɛlɛka dimul poo aa, “Le chɛlɔɔ ŋ chɛl koŋ laa num diom ma dia yɔm ya I dimul num aa, ‘Dia le wo,’ sendioo cho o lɛŋndeŋ choo le sabu numndo. Le ma sɔla nyɛ diaa ma de, mɛɛ ma tosa wallo o kala kala. Hei ŋ cho lo tosaa ni haaa a palɛi ŋ cho yoomu ve. 18 Yɔɔŋ a yɔmii ŋyuɛi cho wulɔɔ o lɛŋndeŋ choo le num. Tɔlɔɔlaŋ yondoo niŋ ŋ cho wa dioo ni . 19 Mɛɛ ma kelu lalle, mallaŋ ŋ sɔla nyɛ diaa le dioo. Hei ŋ cho lo tosaa haaa ni ma miiŋgu o puuloo niŋ, naa ŋ fula wa. Puuloo ŋ cho ni, nduyɛ o puuloo niŋ ŋ cho vɛlɛ miiŋgu ni.”

w12-E 9/1 4 ¶2

Baa Mɛlɛka Buulaŋ Pa Kpeekpei a Waŋlaanduaa?

Baa Mɛlɛka handu waŋlaanduaa sendioo choo ni?

Ɛ ɛ. “Kɛu paandu paandoo” o nda veelu vɛlɛ aa, “Nyina Wɔɔŋndo” wo ndu Mɛlɛka handu sendioo choo ni. (Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 12:​9; Chɛnɛsee 3:​14) Mɛɛ Mɛlɛka dimi maa Adam wa niŋ laa ndɔ “bolleŋ ni,” o cho dimi le Mɛlɛka wa maa poo nɔ mbo wa laa ndɔ choo masa le. (Chɛnɛsee 3:​16) Kɛ o wa suɛi a fulamakɔɔli wɔɔŋ wa niŋ le haki Adam nda Ifi tosa wo.

w04-E 1/1 29 ¶2

Yaandiaa le Nyɛ Yau Chɛnɛsee Wo Dimi Wo—I

3:​17—O nɛi kuɛɛ niŋ Mɛlɛka mɛna yɛ lɛŋndeŋ, nduyɛ le vɛɛ kpɛ? Mɛna Mɛlɛka mɛna lɛŋndeŋ ndo sim ni maa wallo tosaa lechoo cho wa o kala kala. Mi chuauwaa Adam nda sɔla saŋgaa tau a mɛna Mɛlɛka mɛna lɛŋndeŋ a yɔɔŋ vɛlɛ a yɔmii ŋyuɛi ve. Mi finyaa Nuuwa, Lamɛki suaa a nyɛ nɛiyaa cho o lɛŋndeŋ choo wo le mɛɛ Mɛlɛka “handu leŋ sendioo” choo yɛ. (Chɛnɛsee 5:​29) Mɛɛ mɛŋma Koŋgiaŋ ma hiou, mi Chɛhowa duau Nuuwa a puaa nduaa sala le ma velu chuauwa ma pei chieeŋndo. (Chɛnɛsee 9:​1) Mi sendi Mɛlɛka handu lɛŋndeŋ choo wo faŋaŋ lechoo otiŋ.—Chɛnɛsee 13:​10.

it-2-E 186

Pulii Nɛyɛi le Violɔɔ

Nyɛ nɛiyaa cho a violɔɔ okɔɔ wo. Mi Mɛlɛka dimul Ifi wana lanɔ tasoo fulamakɔɔli wa niŋ a chuauwa violɔɔ okɔɔ wo. Te ndoo diikuŋ pɛ Mɛlɛka, sala ndɔɔ wa hiouwɔɔ lachi a ndu waa choo nduyɛ chuauwa violɔɔ wa wa suɛi kɔl kɛndɛ kanifuule, “te Mɛlɛka Yaawɛɛ o dɔu num sala pɛ, sullo ndu wa mial num ni. Nduyɛ sul num koŋ, o nɔ kɔl tambei o kɔl tambei kɔɔli le.” (Pulɔ 10:​22) Kɛ suŋ suŋndɔ, le mɛɛ naŋ cho wanaa lahakiaa yɛ, miŋ sinaŋ nyɛ nɛiyaa o dialloŋ niŋ. Nduyɛ, Mɛlɛka dimi maa (le mɛɛ o chɛl mi sɔɔŋ wa yɔŋnɔŋndo, kɛ mi waŋnda dimi maa ndu cho muŋ tosaa ni yɛ): “I cho tosa boonduŋ ŋ wa chuauwa violɔɔ woŋ, mɛɛ mi nyɛ nɛiyaa kei num choo tau tau. O nyɛ nɛiyaa niŋ ŋ vialu niŋ chuauwa ni.”—Chɛ 3:​16.

Yaasiaa le Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

(Chɛnɛsee 4:​23, 24) Boondii pilɛ, mi Lamɛki dimul laandaa nduaa aa, “Ada nya Silaa, laanduaa Lamɛkiaa, la yaŋ nilaŋ, I dii poo le ya bolioo, po chua piaandoo ndu lɔɔ ya, kɛ mi dii ndu. 24 Sawaa cho aa, te wana dii Keŋ pɛ, a miŋgul wana koŋ maa sala ŋɔmmɛu. Lamɛki ndu , te wana dii ndu pɛ, a miŋgul wana koŋ maa bele-ŋɔmmɛu a le ŋɔmmɛu.”

it-2-E 192 ¶5

Lamɛki

Chondii Lamɛki soli le laandaa nduaa ve (Chɛ 4:​23, 24) chɔm sɔŋgɔla wa o palɛi keŋ niŋnde. Mi chondii Lamɛki ve dimi aa: “Ada nya Silaa, laanduaa Lamɛkiaa, la yaŋ nilaŋ, I dii poo le ya bolioo, po chua piaandoo ndu lɔɔ ya, kɛ mi dii ndu. Sawaa cho aa, te wana dii Keŋ pɛ, a miŋgul wana koŋ maa sala ŋɔmmɛu. Lamɛki ndu, te wana dii ndu pɛ, a miŋgul wana koŋ maa bele-ŋɔmmɛu a le ŋɔmmɛu.” O kpeekpei niŋ Lamɛki wa suɛi le ndupila solioo leniŋ, le chɔmndo maa o cho a siɛlɛi fuule o dii, mɛɛ Keŋ tosa yɛ le. Mi Lamɛki dimi maa le ndupila piŋioo, mbo dii po chua piandu lɔɔ ndu nduyɛ mbo boli ndu wo. Lelaŋ, chondei hei wa le dɛɛniaa wana o wana wa yiyaŋndo le ndu maa miŋgullo kanifuule o dii wana simul ndu wo.

(Chɛnɛsee 4:​26) Sɛɛti bɛɛ mbo vialu poo. Mbo ke ndu diolaŋ aa, Inɔɔsi. A boondii nduɛi chuaa ŋwaŋnda chiee a kandu Mɛlɛka Yaawɛɛ sooluuwo ni.

it-1-E 338 ¶2

Choolaŋ Nyiinduu Wo Waŋndo Choo

Veelu waŋnda wa ‘diola Chɛhowalaŋ’ o teleŋ Inɔɔsi wo niŋ tuupa bɛɛ mi mɛŋma Koŋgiaŋ ma huŋndo ve o nɛi sɔvɛ choo le. Le teleŋ vilɛi tuupa mi hei yɔŋnuŋ, Ebɛl ndoo wa niŋ Mɛlɛka piɛiyo nduyɛ mbo soliŋ diola ndɔlaŋ kpeku. (Chɛ 4:​26; Hibu 11:​4) A mɛɛ wanaa yaasiaa sɔɔŋ nda apum dimi yɛ, te o yɔŋ pɛ maa o nɛi wɔɔŋndo choo waŋnda wa diola Chɛhowalaŋ veeloo ni, nduyɛ ma wa laŋ soliŋndo kpeku le waŋchieeya ɔɔ le piɔmaa ndaa sooluu wo, mɛɛ hei chɔm maa diola Mɛlɛkalaŋ nda wa laŋ tɛɛmbuu wo ni.—Tofa INƆƆSI, INƆS.

Diomndaŋ Veeloo o Baabuiyo Niŋ

(Chɛnɛsee 4:​17–5:​8) Mi Keŋ hiviŋ laa ndɔ kɔɔli, mbo chua yollo. Mbo vialu poo, diolaŋ aa Inɔki. Mi keŋ taŋgul chioo. Mbo ke ndu diolaŋ aa Inɔki, mɛɛ po ndɔɔ nɔ diolaŋ yɛ. 18 Mi Inɔki bɛɛ vialu poo diolaŋ Iluadi. Mi Iluadi vialu Mɛhuchayɛi. Mi Mɛhuchayɛi vialu poo diolaŋ aa Mɛtusiayɛɛ. Mi Mɛtusiayɛɛ vialu poo diolaŋ aa Leimɛki 19 Mi Leimɛki chua laanduaa a ŋiɔɔŋ, o pilɔɔ diolaŋ aa Ada, o pilɔɔ aa Silaa. 20 Mi Ada vialu poo diolaŋ aa Chabaa. Wanaa fula o pulale Chabaaleŋ choo wa nda wa wanaa mandaa lachɔluaa ni, ma lɔl o tɛndɛila tuandaalaŋ niŋ. 21 Chabaa pɔmbɔ ndɔ wa Chubaa ni. Pulale Chubaaleŋ nda hiŋ a towaa lɔɔ a sɛŋndeŋ hɔŋndo ni. 22 Silaa bɛɛ mbo vialu poo diolaŋ aa Tubaal keŋ. Ndu wa sumnɔ tasoo ni. Tubaal Keŋ yema ndɔ wa Naama ni. 23 Boondii pilɛ, mi Lamɛki dimul laandaa nduaa aa, “Ada nya Silaa, laanduaa Lamɛkiaa, la yaŋ nilaŋ, I dii poo le ya bolioo, po chua piaandoo ndu lɔɔ ya, kɛ mi dii ndu. 24 Sawaa cho aa, te wana dii keŋ pɛ, a miŋgul wana koŋ maa sala ŋɔmmɛu. Lamɛki ndu, te wana dii ndu pɛ, a miŋgul wana koŋ maa bele-ŋɔmmɛu a le ŋɔmmɛu.” 25 Mi Ifi hiau pɔnɔɔ kɔɔli, mbo chua vɛlɛ yollo. Mbo vialu poo. Mbo dimi aa, “Mɛlɛka ke ya po cheleŋ sɔŋgɔ Ebɛɛl wo, o keŋ dii yo.” Mbo ke ndu diolaŋ aa Sɛɛti. 26 Sɛɛti bɛɛ mbo vialu poo. Mbo ke ndu diolaŋ aa Inɔɔsi. A boondii nduɛi chuaa ŋwaŋnda chiee a kandu Mɛlɛka Yaawɛɛ sooluuwo ni.

5 Kona poonyiaŋ a wanaa fula o pulale Adamnde choo wa cho hoo ni. Toosiaa Mɛlɛka toosiaa wana chioo wo, o toosiaa ndu matoosiaa maa velaŋ ndɔ, ndu Mɛlɛka pila. 2 Mbo toosiaa nda, wana pɔnɔɔ a wana lanɔɔ. O koŋ kɔɔli, mi Mɛlɛka duau nda sala. Mɛɛ o toosiaa dɔɔ nda, mbo ke nda diolaŋ aa, waŋnda chieeya. 3 Adam wa wɔsilaŋ kɛmɛ a bele yaa (130) mbo vialu vɛlɛ poo, ndu pila velaŋ ndɔɔ yɛŋgɛsɛɛ. Mbo ke ndu diolaŋ aa Sɛɛti. 4 O ndu kɔɔli, mi Adam vialu vɛlɛ chuauwaa cheleŋ, puaa a waŋ laanduaa. Chɔŋ a boondii o velu Sɛɛti ve, mi Adam chua vɛlɛ wɔsilaŋ kɛmɔɔ le ŋɔmaa (800). 5 Mɛɛ, Adam wa wɔsilaŋ fau fau, kɛmɔɔ le ŋɔmahiɔɔlu a bele yaa (930) mbo wu. 6 Sɛɛti wa wɔsilaŋ kɛmɛ a la ŋuɛɛnu (105) mbo vialu Inɔɔsi. 7 O ndu kɔɔli mi Sɛɛti vialu vɛlɛ chuauwaa cheleŋ, puaa a waŋ laanduaa. Chɔŋ a boondii o vialu Inɔɔsi ve, mi Sɛɛti chua wɔsilaŋ kɛmɔɔ le ŋɔmaa a la ŋɔmmɛu (807). 8 Mɛɛ, Sɛɛti wa wɔsilaŋ fau fau, kɛmɔɔ le ŋɔmahiɔɔlu a tɔ a la tiɔɔŋ (912), mbo wu.

TƐƐKPAA 20-26

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | CHƐNƐSEE 6-8

“Mi Nuuwa Tosa Mɛɛ o Mɛɛ Mɛlɛka Dimul Ndu”

(Chɛnɛsee 6:​9) Kona poonyiaŋ a Nuuwa okɔɔ wo cho hoo ni. Nuuwa wa wana sakpo Mɛlɛka o hɔl. Wana wa pɛŋgu koŋ nda kinɛi, Nuuwa wa wana tosa nyɛ Mɛlɛka hɛnaŋ ndo sakpo ni. Nduyɛ o wa o diompilɔɔ niŋ nda Mɛlɛka.

(Chɛnɛsee 6:​13) O koŋ, mi Mɛlɛka dimul Nuuwa aa, “I kɛɛsiaa le mi tɛɛmbuu ŋwaŋnda chiee kpou o chieeŋndo choo. Kani fuule, wana chioo tosa mi dɛnɛ wɔɔŋndo pia o chieeŋndo choo cha. Lelaŋ, I cho nda tɛɛmbuu a chieeŋ kalaŋ latulu fau.”

w18.02 4 ¶4

Tol Taamasi Nuuwa, Daaniɛɛ, a Choobu wo Kɔɔli le Tiindaŋndo Dɔwɔɔ o Mɛlɛka niŋ a Ndu Diikɔŋndo

4 Ɔɔ simultaŋ latiŋ la komal Nuuwa laŋ? O teleŋ Inɔki wo niŋ, finya mama Nuuwa wo, waŋnda ndaa nɔ niŋ dɛnɛ wɔɔŋndo tau. Wanaa kaŋ wa “diomnda wɔɔŋndaŋ” dimioo a Chɛhowa okɔɔ. (Chudi 14, 15) Mi niilu latandaa chɔɔlu kui o chieeŋndo choo. A boondii Nuuwa ve, “mi dɛnɛ wɔɔŋndo pia o chieeŋndo choo.” Mi maalikɛiyaa dɛnɛ wɔɔŋnda tual o chieeŋndo choo, ma chua dialuŋ iwana chieeyaŋ, nduyɛ ma chua waŋ laanduaa o nɔlaŋ niŋ. Wanaa dɛnɛ wɔɔŋnda a wanaa niilu latandaa chuauwaa nda velu wa wa ni. (Chɛ. 6:​2-4, 11, 12) Kɛ wana o wana ndoo nɔla mbo che mɛɛ Nuuwa wa teŋgeŋ yɛ. Baabuiyo dimi maa “Nuuwa ndu ndu, mbo tosa nyɛ nɛŋi Mɛlɛka Yaawɛɛ kɔl lo.” Mi che bɛɛ o wa wanaa dɛnɛ wɔɔŋnda tɛɛŋ, kɛ mbo tosa nyɛ cho sakpo wo. “O wa o diom pilɔɔ niŋ nda Mɛlɛka.”—Chɛ. 6:​8, 9.

(Chɛnɛsee 6:​14-16) Le hei, kioŋ yɔm kɛndɛ kɛndɔɔ ma tɛnda pɛŋgɔŋ, ma toosiaa dɛndɛ bɛndoo le num pila. A baŋ pɛ, a kil ndu a lumuilaŋ kpɛ kpɛ, a yikpa ndu a kotɛiyo leniŋ a o kɔɔ, yɔŋi mɛŋndaŋ ma luɛi. 15 Mɛɛ ŋ nɔ ma tuu ndu yɛ cho hoo ni, bandei nɛiyo kɛmɔɔ le hiɔɔlu a bele-ŋuɛɛnu (450), buoo nɛiyo bele-ŋɔmmuɛ a le ŋuɛɛnu, helɔɔ nɛiyo bele-hiɔɔlu a le ŋuɛɛnu. 16 Ma chua ndu yindɔɔ ma wuu, kɛ ma mɛi fondaa yindɔɔ tɛɛŋ a dɛndɔɔ pila le nɛiyo le pilɛ a tɛɛŋ. A wa ndu taŋgullo pɛ, a mɛi dio o kpeŋgei. Dɛndɔɔ hoo nɔ mbo wa helɔɔ leyaa, lebɛŋgu tɛɛŋ a lechoo.

w13-E 4/1 14 ¶1

“O wa o diom pilɔɔ niŋ nda Mɛlɛka”

Mi wallo hoo chua wɔsilaŋ tau, naapum wɔsilaŋ 40 ɔɔ 50. Yɔmnde wa le kioŋndo, ma vili ndi, ma toosiaa suŋgbuma dɛndɔɔ chal choo waŋ, siɔlɔɔ, vɛlɛ a yɔmii biŋgiei mɔɔsaa naapilɛ. Dɛndɔɔ ndoo nɔ mbo wa helɔɔ le yaa, a lumuilaŋ la kili kiliaa leniŋ vɛlɛ a dio o kpeŋgei. Nduyɛ, wundɛilaŋ la wa o kpeŋgoŋ o tullo, vɛlɛ a yindɔ wa tɛɛŋndo o yɛmbaŋ ikɛi le mi mɛŋndaŋ ma wa tolɔɔ.—Chɛnɛsee 6:​14-16.

(Chɛnɛsee 6:​22) Mi Nuuwa tosa mɛɛ o mɛɛ Mɛlɛka dimul ndu.

w11-E 9/15 18 ¶13

Biunuŋ Ma Nyaanuŋ

13 Yɛɛ mala yɛ buɛiyaa Chɛhowaa ma biunuŋ o kiltaŋ niŋ tei ma sɔla batiuwaa? Nuawɔ nyɛ Pɔɔl poonyiaa a Nuuwa okɔɔ wo. (Nuawɔ Hibuluiya 11:​7.) Mɛŋma wa “chua chieeŋndo kpou, mi ma diu nyɛ o nyɛ yoomaa” wo ma ve ‘nyɛ Nuuwa ndoo che wɔ le.’ (Chɛ. 6:​17) Kposoŋ bɛɛ hei ndii yɔŋnuŋndɔ paandu le. Kɛ a koŋ fau, Nuuwa ndoo dimi naa maa hei nɔla mi yɔŋnuŋ te le. Le yɛɛ? Kanifuule ndoo nɔ tiindaŋndo o Chɛhowa niŋ maa nyɛ o nyɛ o dimi pɛ tosaa o tosa ni. Nduyɛ Nuuwa yiyaŋ naa maa nyɛ Mɛlɛka dimul ndu le tosaa wo ndoo kendu bɔɔ le. “Mbo tosa mɛɛ o mɛɛ Mɛlɛka dimul ndu.” (Chɛ. 6:​22) Yiyaŋndɔ a walta Nuuwa ndoo nɔ le tosaa laŋ; dɛndɔɔ taŋgullo, visiaa suu o suu chuuŋgiaa naapilɛ, nyɛdiaa dɔwɔɔ o dɛnɔɔ niŋ le visiaa a yuŋgu ndɔɔ, yooŋgu sila Chɛhowa ke ndu wo dimioo, a yuŋgu ndɔɔ malaa ma kendu poŋ o Mɛlɛka pɛiyo niŋ. Hei ve kpɛdɛ le mi Nuuwa ndoo tosa “mɛɛ o mɛɛ Mɛlɛka dimul ndu” le tosaa yɛ le. Kɛ tiindaŋ Nuuwa wo a biuwɔŋ ndɔɔ tosa ni mbo piŋi ndupila a yuŋgu ndɔɔ.

Yaasiaa le Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

(Chɛnɛsee 7:​2) Chua visiaa cho a diandaa ya hɔl la kinɛi, suu o suu kundalaŋ sala ŋɔmmɛu, o piaandoo a o laandoo. Nduyɛ, ma chua visiaa cho visiaa diandaa ya o hɔl te wa, suu o suu a ŋiɔɔŋ ŋiɔɔŋ, o piaandoo a o laandoo.

w04-E 1/1 29 ¶7

Yaandiaa le Nyɛ Yau Chɛnɛsee Wo Dimi Wo—I

7:​2—Sabu kpeekpei kuɛɛ wa yɛ le piɔuwo visiaa diandaa tɛɛŋ a visiaa ve a diandaa le wa? Sabu kpeekpeiyo le visiaa piɔuwo tɛɛŋ wa le sinaa visiaa ndaa nɔ ma soli salalaŋ o Mɛlɛka lo wa ni. Kɛ o cho le sinaa visiaa bɛnda le dioo wa tɛɛŋ a visiaa bɛnda le dio le wa le. Tuupa mɛŋma Koŋgiaŋ, visiaa ve nyɛdiaa wanachiee ndoo de le. O Sawala Mɛlɛka ke Muuselaŋ bɛŋgu kinɛi “nyɛdiaa nɔɔlɛiyo” a o “nɔɔla le wo” wa ni. Kɛ mi sawalaŋ ndaŋ la faŋaŋ. (Walta Wanaa Chiisuaa 10:​9-16; Ɛfisiaŋnda 2:​15) O kpeekpei niŋ, Nuuwa ndoo sina nyɛ wa o sɔvɛ le salaa solioo o Chɛhowa lo wo. Mɛɛ o fula ndɔɔ o dɛndɔɔ niŋ, mbo “toosiaa maaŋndo le salaa solioo o Mɛlɛka Yaawɛɛ lo. Mbo bii visiaa a youwaa cho a diandaa Mɛlɛka o hɔl la a tiŋ, mbo soli nda salaa, mbo luam nda o maaŋndo choo.—Chɛnɛsee 8:​20.

(Chɛnɛsee 7:​11 NW) Mi piɔɔ bɛndu bɛndoo buli o hala bu. Mi mɛŋma cho o lɛŋndeŋ bɛŋgu waŋ ma buli ba o ba o chieeŋndo choo. Wɔsi Nuuwa chiŋa wɔsilaŋ kɛmɔɔ le ŋɔmpum ndo (600), paŋgii diiŋ nduɛi o wɔsi koŋ niŋ malɔ tɔ a le ŋɔmmɛu, paale leŋ piɔɔ bɛndoo hoo o kandu siaa ni, mi mɛŋndaŋ ma kandu chieeŋndo chuaa.

w04-E 1/1 30 ¶1

Yaandiaa le Nyɛ Yau Chɛnɛsee Wo Dimi Wo—I

7:​11—Kuɛɛ kpeekpei mɛŋma koŋgima bɛndu ma tɛɛmbuu chieeŋndo waŋ ma fula yɛ? O “paale” diiŋ ndɔle Mɛlɛka toosiaa nyɔɔŋ ndo choo, mɛɛ nyɛ “tiilaŋndo” o kilaŋ o lɛŋndeŋ choo, mɛŋndaŋ ma tiŋ ma wa “o nyɛ tiilaŋndo bɛŋgu” nduyɛ “mi maŋ ma wa lekɔɔli.” (Chɛnɛsee 1:​6, 7) Mɛŋma wa le “bɛŋgu” waŋ ma wa niŋ o lɛŋndeŋ choo. Kɛ mɛŋma wa “lekɔɔli” waŋ ma wa tau nduyɛ ma wa ma kilaŋ o leŋndeŋ choo tema, mi ma simnuŋ “piɔɔ bɛndoo.” Mɛŋndaŋ maŋ maa chua chieeŋndo kpou ni o palɛi Nuuwa ve niŋ.

Diomndaŋ Veeloo o Baabuiyo Niŋ

(Chɛnɛsee 6:​1-16) O koŋ kɔɔli, mi waŋnda chieeya a kuii o chieeŋndo choo tau tau, nduyɛ, ma vialu waŋ laanduaa chapo. 2 A boondii keŋ, mi nyaa yoomaa cho o inyinaya choo choo wa a pum a cha mɛɛ waŋ laanduaa veluŋ o chieeŋndo choo wa a naŋ yɛ. O koŋ, ma chɔɔviaa a nda yeema wa nda tɛɛŋ, ma siiŋguu nda laandaa nda. 3 Mi Mɛlɛka Yaawɛɛ lo o koŋ mbo dimi aa, “I cho chɛlɔɔ mi wana chioo hiou lachi a Nyina ni cho ndu kɔɔli wo labɛɛ tɛɛmbuu le fɛɛŋ fɛɛŋ te. Kani fuule, wana nɔ mbo vi wo o cho ni. O cho niŋ wa wɔsilaŋ kɛmɛ a bidiŋ (120) koni.” 4 Chɔŋ a teleŋnda laŋ mbo kua a lachi bɛɛ, nyaa yoomaa wa kaŋ o inyinaya ma tual o chieeŋndo choo ma bɔŋa nɔlaŋ a waŋ laanduaa wa, ma vialu chuauwa a nda. Chuauwaa kaŋ nda wa sindɛ kuubaa dialluŋ kalaa bɛnduaa ni. Nda wa wanaa latɔɔvaa bɛnduaa ni. 5 O koŋ kɔɔli, mi Mɛlɛka Yaawɛɛ o saaluŋ mɛɛ dɛnɛ wɔɔŋ waŋnda chieeya tiu kpou o chieeŋndo choo yɛ. Nduyɛ, mbo saaluŋ maa yiyaŋ dɛnɛ wɔɔŋndo koni huŋ wana chioo o kɔl teleŋ o teleŋ ni. 6 Mi mɔnɛi bii Mɛlɛka le mɛɛ o toosiaa ŋwaŋnda chiee o chieeŋndo choo yɛ. Mi i tɛɛmbuu ndu kɔl tau bɛndu. 7 O koŋ kɔɔli, mi Mɛlɛka Yaawɛɛ o dimi aa, “I cho waŋnda chieeyaa ya I toosiaa wa basɔɔ o chieeŋndo choo tɛɛ. Nda ni, a visiaa, a youwa, a nyɛ o nyɛ yoomaa, nda kpou I cho nda tɛɛmbuu paku. Kani fuule, mɔnɛi cho o kɔl nuu niŋ le mɛɛ ya i toosiaa nda yɛ.” 8 Kɛ, Nuuwa ndu ndu mbo tosa nyɛ nɛŋi Mɛlɛka Yaawɛɛ kɔl lo. 9 Kona poonyiaaŋ a Nuuwa okɔɔ wo cho hoo ni. Nuuwa wana sakpoo Mɛlɛka o hɔl. Wana wa pɛŋgu koŋ nda kinɛi, Nuuwa wa wana tosa nyɛ Mɛlɛka hɛnaŋ ndo sakpo ni. Nduyɛ o wa o diom pilɔɔ niŋ nda Mɛlɛka. 10 Nuuwa ndu oo nɔ puaa a yaa, Siɛm a Haam, a Chafɛti. 11 A boondii keŋ, mi dɛnɛ wɔɔŋndo pia o chieeŋndo choo. Mi kaala waŋnda chieeya la kuisiŋ Mɛlɛka o kɔl kpu. 12 Mɛɛ Mɛlɛka mɛɛndaŋ chieeŋndo, mbo cha maa chieeŋndo tambu, kani, waŋnda chieeya kpou ma simnuŋ wanaa dɛnɛ wɔɔŋ bɛndu. 13 O koŋ, mi Mɛlɛka dimul Nuuwa aa, “I kɛɛsiaa le mi tɛɛmbuu ŋwaŋnda chiee kpou o chieeŋndo choo. Kana fuule, wana chioo tosa mi dɛnɛ wɔɔŋndo pia o chieeŋndo choo cha. Lelaŋ, I cho nda tɛɛmbuu a chieeŋ kalaa latulu fau. 14 Le hei, kioŋ yɔm kɛndɛ kɛndɔɔ ma tɛnda pɛŋgɔŋ, ma toosiaa dɛndɛ bɛndoo le num pila. A baŋ pɛ, a kil ndu a lumuilaŋ kpɛ kpɛ, a yikpa ndu a kotɛiyo leniŋ a okɔɔ, yɔŋi mɛŋndaŋ ma luɛi. 15 Mɛɛ ŋ nɔ ma tuu ndu yɛ choo hoo ni, bandei nɛiyo kɛmɔɔ le hiɔɔlu a bele-ŋuɛɛnu (450), buoo nɛiyo bele-ŋɔmmɛu a le ŋuɛɛnu, helɔɔ nɛiyo bele-hiɔɔlu a le ŋuɛɛnu. 16 Ma chua ndu yindɔɔ ma wuu, kɛ ma mɛi fondaa yindɔɔ tɛɛŋ a dɛndɔɔ pila le nɛiyo lepilɛ a tɛɛŋ. A wa ndu taŋgullo pɛ, a mɛi dioo o kpeŋgei. Dɛndɔɔ hoo nɔ mbo wa helɔɔ leyaa, lebɛŋgu tɛɛŋ a lechoo.

TƐƐKPAA 27–DOŊDOŊNDO 2

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | CHƐNƐSEE 9-11

“Suɛi Maŋgalɛi i Pilɛ Kpe Wa o Chieeŋndo Choo Ni”

(Chɛnɛsee 11:​1-4) A boondii keŋ, suɛi maŋgalɛi i pilɛ kpe wa o chieeŋndo choo ni. Nduyɛ, veelu pilɔɔ kpe nda aa veelu nyɔɔŋ ni. 2 O koŋ, mi waŋnda chaŋ balɔɔ o chieeŋndo niŋ, ma kua ba paaleŋ le chaŋndo. A lo balɔɔ ma saaluŋ dɛŋgbɛ bɛndoo o lɛŋnde Babilɔŋndeŋ niŋ ma chal loŋ. 3 Ma dimulaŋ aa, “Ŋ lɔɔnuŋ kpilikioŋ, mi ŋ lom muŋ mi ŋ kendu nyɛ kɛndɛi mi ŋ taŋguluŋ.” O koŋ, ma luaa kpilikioŋ ma kandu taŋgullo a muŋ sɔŋgɔ poutaŋ, nduyɛ, kotɛiyo wa sɔŋgɔ mɔtɛiyo le kpilikioŋ handɔɔ ni. 4 O koŋ kɔɔli, ma dimulaŋ aa, “Ŋ taŋguluŋ naa pila chiee bɛndoo, mi ŋ taŋgul chiɛi tɔɔma bɛndoo, mi tullo fuuluu o halaa di, le mi ŋ fula tɔɔ. Koŋ tosa ŋ seŋnuŋ ndɛ o chieeŋndo choo kpou le.”

it-1-E 239

Babilɔŋ Tɔɔ Bɛndoo

Kaala Wa Babilɔŋ o Sindɔɔ Niŋndo. Teleŋ nda taŋgul chiee bɛndoo Babilɔŋ o lɛŋnde dɛŋgbɛleŋ niŋ Shaina wo, waŋnda wa kindiŋndo le taŋgullo chiɛi bɛndoo Babɛɛl ni. (Chɛ 11:​2-9) Chiɛi bɛndu nda wa taŋgullo wo ve le Mɛlɛka tɔɔ soli le, kɛ le “mi ndaa fula tɔɔ.” Suŋgbuma vilɛi ma nda saaluŋ o fondaŋ Babilɔŋ wa sindɛ wo mɛɛ o sɔla tambei vɛlɛ a fondaŋnda cheleŋ o lɛŋnde Mɛsopotamiaa leŋ niŋndo cho chɔmndo mɛɛ piɛile lachoowaleŋ le wa o chiɛi bɛndu kpeekpei wa o teleŋ koŋ niŋndo yɛ. Nyɛ Mɛlɛka tosa le chiɛi bɛndu nda wa koŋ taŋgullo wo tɛɛmbuu wo wo chɔm kpendekele maa loŋ piɛile lachoowaleŋ le fula ni. Diola nda ke chioo hoo o Hibuluiye niŋnde cho Babɛɛl ni ndu sim ni “Laasiaa.” Kɛ diola Sumeliaŋnde (Ka-dingir-ra) a diola Akeliaŋnde (Bab-ilu) kpou sim ni “Dio Kpaki Mɛlɛkaa.” Mi wanaa ndaa lo o chioo hoo niŋ nda siŋga diola chiɛi bɛndoo hoo ndoo nɔlaŋ le kpakpalaa tɔɔ wɔɔŋndo, kɛ diola sɛnɛila ni ɔɔ diola cheleŋ nda soliŋndo kpeku laŋ ni, kpou chɔm maa chioo hoo ndoo nɔ piɛiye.

it-2-E 202 ¶2

Suɛi Maŋgalɛi

Yau Chɛnɛsee wo soo a yuŋgulaŋ lapum la chuuŋgiaŋ naapilɛ le chiɛi bɛndoo taŋgullo wo, mɛɛ mɛŋma Koŋgiaŋ ma hiou, okoŋ ma simul nyɛ Mɛlɛka ndoo dimul Nuuwa a puaa nduaa wo. (Chɛ 9:​1) Tuupa mi ndaa saŋnuŋ nduyɛ ‘ma pei chieeŋndo,’ ma kɛɛsiaa le mi nda kpou wa naapilɛ, okoŋ ma taŋgul chiɛi bɛndoo o fondaŋ nda veelu aa, Lɛŋnde Dɛŋgbɛleŋ Shaina o chioo Mɛsopotamiaa niŋndo. O kpeekpei niŋ fondaa hoo bɛɛ wa simnɔŋ fondaŋ lepiɛiyo, a chiɛi bɛndoo.—Chɛ 11:​2-4.

(Chɛnɛsee 11:​6-8) Mi Mɛlɛka Yaawɛɛ lo o koŋ mbo dimi aa, “chuaa ŋwaŋnda chiee a cho diomndo o pilɛ, nduyɛ suɛi maŋgalɛi pilɛi kpe nda suaa ni. Nyɛ nda cho hoo tosaa wo, kandɔɔ ko nda kandu wɔ ni. Te wana mal nda pɛ, nyɛ o nyɛ nda yeema a cho wa tosaa. 7 Lelaŋ, ŋ tol mi ŋ kɔ laasiaa suɛi nda dimi ve, o koŋ, o pilɛ soo niŋ bɛɛ chaaŋ ndɔ sina lɛ ndu lapɛŋgu le.” 8 O koŋ, mi Mɛlɛka Yaawɛɛ puusiaa nda loŋ. Ma saŋnuŋ ba o ba fee o chieeŋndo choo. Chiee bɛndu nda wa taŋgullo wo mbo mɛɛlu.

it-2-E 202 ¶3

Suɛi Maŋgalɛi

Mi Mɛlɛka Kpou Kpou wo luei kpɔkɔsioo o wali heelaŋ nda wa hoo tosaa wo niŋ mɛɛ o tɛɛmbuu diompilɛ ndaa. Nduyɛ mbo tosa hei mɛɛ o laasiaa suɛi ndɛi maŋgalɛi. Mi hei tosa ndi ikala kpoke le ma tosa wallo diompilɛ, lelaŋ ma saŋnuŋ o chieeŋndo choo kpou. Le mɛɛ suɛi ndɛi maŋgalɛi ndii laasiaŋ yɛ, hei wa vɛlɛ tosa mi wallo ndoo kɛɛ hiouwɔɔ lachi nduyɛ mi ndoo tosaŋ o nɛi wɔɔŋndo choo. Kanifuule wana chiee ndoo nɔ niŋ kpaaya le wanaa nɔ taasioo wa a wanaa nɔ yoomuaŋ nda dɔwɔɔ naapilɛ o kaŋgalaa choo le, nduyɛ i wa vɛlɛ wa ikala le kɔl kalu suɛi maŋgalɛi kɛ kɛ sinaa, o cho kɔl kalu fula Mɛlɛka o ba wo le, kɛ kɔl kalu wana chioo sɔla o yaasiaa tosaa niŋndo. (Tuuwɔ Iki 7:​29; Di 32:​5.) Mi che bɛɛ mi sɔɔŋ maŋgalaŋ huŋ a piɔuwaŋndo waŋchieeya tɛɛŋ, kɛ nyɛ Mɛlɛka tosa le sɔɔŋ maŋgalaŋ waŋchieeya laasiaa woŋ ke naa tɔnɔɔ, le miŋ fafaŋ kpeleŋnda chuu naa kpundɔɔ laŋ peeloo. (Chɛ 11:​5-9; tuuwɔ Ai 8:​9, 10.) Ŋ nɔ kinɛi miŋ chal miŋ yiyaŋ a sɔɔŋ cho hau yɔŋnɔŋndo o teleŋ naa niŋ, ŋ fula o dɛnɛ sinaa chieeŋndo hoo niŋndo nduyɛ a mɛɛ nda cho ndu chaa kpeku soliŋ te yɛ, le sinaa nyɛ Mɛlɛka ndoo che maa o wa yɔŋnɔŋ o chilaŋ niŋndo, te ndoo kuuna chiɛi bɛndu nda wa taŋgullo Babɛɛl lo le.

(Chɛnɛsee 11:​9) Le sabu koŋ nda ke chiee kalaa diolaŋ ni aa, Babɛɛl, kani fuule, loŋ Mɛlɛka Yaawɛɛ laasiaa sɔɔŋ waŋnda o lasondo o chieeŋndo choo kpou ni. Loŋ Mɛlɛka Yaawɛɛ puusiaa nda ni, ma saŋnuŋ o chieeŋndo niŋ kpou.

it-2-E 472

Lɛŋnde

Le mɛɛ naŋ cho a piɔuwaŋ a sɔɔŋ maŋgalaŋ yɛ yiɔɔŋ yɛ, suɛi maŋgalɛi kɛ kɛ nɔ naamoo o ndɔɔ, sawalaŋ, kaalaŋ, a piɛileŋ le ndɔleŋ, nduyɛ i kɛ kɛ nɔ mɛɛ nda tosa sɔɔŋ yɛ. (Lɛvi 18:​3) Wanaa yɛ yiaa kɛɛ Mɛlɛka piɛiyo wa nɔ piɔmnda tau a nda piɛi ya.—Di 12:​30; 2Ma 17:​29, 33.

Yaasiaa le Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

(Chɛnɛsee 9:​20-22) Wana wali ichiɔɔ Nuuwa wa ni. Mbo tual kpele makilepiiyo nduyɛ, mbo tosa muɛiyaŋ a kɔmnde leŋ. 21 Mbo kol muɛima maŋ mi ma bii ndu. Nuuwa wa wana tosaa le kpele waa nuaa tosaa ni. Mɛɛ ma bii ndu, mbo hini o tɛndii ndɔɔ niŋ tuu fondo. 22 Mɛɛ Haam, finyaa Kenaŋ, che Nuuwa finya ndɔ ihini tuu fondo, mbo kɔ dimul bɛndaa nduaa o bɛɛ.

(Chɛnɛsee 9:​24, 25) Mɛɛ muɛiyaŋ ma kiolu Nuuwa o hɔl, mbo sina a nyɛ po ndɔ mɛɛlaa Haam tosa wo okɔɔ. O koŋ, mi Nuuwa mɛna Haam a chuauwaa nduaa. 25 Mbo dimi aa, “Sendioo cho pulale Kenaŋndeŋ choo. Nuaa Kenanaitiiya a lo chiaa ndiaa ndaa pilla o ba bɛŋgu fɔ.”

it-1-E 1023 ¶4

Haam

I cho tonya maa mi Kenaŋ pila bɛɛ luɛi o suɛi hei niŋ nduyɛ mi finya ndɔ Haam kɛɛ le ndu miŋgioo o nɛi. A mala Nyina Mɛlɛkaa, mi Nuuwa cha maa yiyaŋ wɔɔŋ wa Haam o kɔllo, naapum o wa niŋ Kenaŋ po ndɔ o kɔl, nduyɛ maa chuauwaa Kenaŋnda bɛɛ cho nɔ yiyaŋ wɔɔŋ koŋ o lakɔl o chilaŋ niŋ. Mi sendioo hoo peeluŋ nyɛɛmbɔ mɛɛ chuauwaa Siɛmnda sɔla kpaaya Kenanaitiiya choo. Mi wanaa sɔla tambii le wa (le taamaseeliiyo, Kibiɔnaitiiya [Jos 9]) simnuŋ chiaa le Isɔluɛiya. Wɔsila bɔɔbɔɔ hiouwɔɔ okoŋ kɔɔli, mi sendioo hoo peeluŋ vɛlɛ mɛɛ chuauwaa Kenaŋnda luɛi o kpaayala lemasa chieeŋ Chafɛti wo o ba bɛŋgu, Mɛdo Paasiaa, Kilisi, a Luom.

(Chɛnɛsee 10:​9, 10) O wa doosunɔ bɛndu Mɛlɛka Yaawɛɛ o hɔl. Mi diola ndɔlaŋ la fula o tale aa, “Maa Nimilɔɔ, doosunɔ bɛndoo Mɛlɛka Yaawɛɛ o hɔl.” 10 Fondaŋnda tasela o wa choo masa laŋ la cho laŋ ni. Babɛɛl, a Ɛluɛchi, a Akaadi. O lɛŋnde Babilɔŋndeŋ niŋ chiooŋ muŋ ŋ cho ni.

it-2-E 503

Nimilɔɔ

Fondaŋnda tasela Nimilɔɔ wa choo masa laŋ la cho laŋ ni. Babɛɛl, a Ɛluɛchi, a Akaadi. O lɛŋnde Babilɔŋndeŋ niŋ chiooŋ muŋ ŋ cho ni. (Chɛ 10:​10) Kɛlɛŋgaa o nɛi chɔmaa ndɔɔ bɛŋgu waŋnda kandu chiɛi bɛndoo Babɛɛl taŋgullo ni. Nyɛ dimiŋ hoo wo cho vɛlɛ o chɛlaŋ a naamula Chuuwa. Mi Chosifɔs poonyiaa aa: “O pɔmpɔmbɔ mi [Nimilɔɔ] siŋga sɔɔŋ le lɛŋndoŋ o nɛi ŋua ŋua niŋ. Mbo dimi maa nɛi kinɛi waŋnda nɔla ma mal siooŋnde nɔɔ le Mɛlɛka wo cho nda kindilaa ma hiou lachi a kpaaya ndɔɔ tiindaŋndo ni. Mbo kɔŋgɔlaŋ Mɛlɛka le ndu maa miŋgullo te O dimi vɛlɛ pɛ le chieeŋndo tɛɛmbuuwo a mɛŋndaŋ. Mi Nimilɔɔ dimi maa o cho chiɛi bɛndoo taŋgul mbo wa filioŋ a mɛŋndaŋ mɛɛ o mɛɛ ma wa, le maa miŋgioo le finyaa nduaa mamaa sɔla tambeiya. Waŋnda wa a yeemɛi le sila [Nimilɔɔ] wo tolɔɔ kɔɔli. Nduyɛ ma yiyaŋ maa a cho simnɔŋ chiaa te a wa Mɛlɛka o ba bɛŋgu pɛ. Lelaŋ ma yeema ma taŋgul chiɛi bɛndoo, . . . nduyɛ ma chaŋ a ma yoomu le ndu taŋgullo mbo hiau bɛɛ mɛɛ ndaa nɔ o kɔl lɛ.”—Jewish Antiquities, I, 114, 115 (iv, 2, 3).

Diomndaŋ Veeloo o Baabuiyo Niŋ

(Chɛnɛsee 10:​6-32) Puaa Haam velu wa cho haa ni. Kusi, a Ichipi, a Puti, a Kenaŋ .7 Puaa Kusi velu wa cho haa ni. Siɛba, a Havila, a Sabitaa, a Luaama, a Sabitɛka. Puaa Luaama velu wa cho haa ni. Siɛba, a Dɛdaŋ. 8 O koŋ kɔɔli, mi Kusi vialu Nimilɔɔ. O chieeŋndo choo kinɛi, ndu wa kuubanɔ tasoo ni. 9 O wa doosunɔ bɛndu Mɛlɛka Yaawɛɛ o hɔl. Mi diola ndɔlaŋ la fula o tale aa, “Maa Nimilɔɔ, doosunɔ bɛndoo Mɛlɛka Yaawɛɛ o hɔl.” 10 Fondaŋnda tasela o wa choo masa laŋ la cho laŋ ni. Babɛɛl, a Ɛluɛchi, a Akaadi. O lɛŋnde Babilɔŋndeŋ niŋ chiooŋ muŋ ŋ cho ni. 11 O koŋ kɔɔli, mi Nimilɔɔ kua o lɛŋnde Asiiliaaleŋ niŋ, mbo taŋgul Ninivɛɛ, a Luɛhoboti Iiɛɛ, a Kala, 12 a Luɛsiŋ. Ninivɛɛ tɛɛŋ a kala, Luɛsiŋ cho ni. Kala wa chiee ndɔ lemasaa ni. 13 Puaa Ichipi velu wa cho haa ni. Ludim, a Anam, a Lehabim, a Nafituhii, a 14 Patilusim, a Kasuluhim, a Kafitoluim. Kasuluhim Filiitiaŋnda a chɛŋ ni. 15 Mi Kenaŋ vialu po ndɔ tasoo, mbo ken du diolaŋ aa Saidɔŋ. O koŋ kɔɔli, mbo vialu Hɛɛti. 16 Mɛɛ, o pulale Kenaŋndeŋ niŋ kaalaŋ ndaŋ la fula ni. Chɛbusaitiiya ni, a Amɔluaatiiya, a Kaŋgasatiiya, 17 a Hivaitiiya, a Aakaitiiya, a Sanaitiiya, 18 a Aavadaitiiya, a Sɛmaluaitiiya, a Hamataitiiya. Teleŋnda tiŋ hiouwɔɔ, mi pulale kenanaaitiiya kua a tiuwo ba o ba fee. 19 Mi lɛŋnde Kenanaitiiya le chaŋ a chɔɔlɔŋndo a Saidɔŋ chiee mi le kua a kumbu kɛlua wo, mi le fuuluu a Kaasa chiee. Mi le kua a chɔɔlɔŋndo kumbu Sɔdɔm ndo, a Komoolua, a Adimaa, a Sɛboyim chiee, mi le fuuluu Lasia chiee ikɛi. 20 Mɛɛ Haam, pulale ndɔleŋ le cho leŋ ni. Nuaa nda piɔuviaŋ a yuŋgulaŋ ni, mi yuŋgula laŋ la piɔuviaŋ a sɔɔŋ maŋgalaŋ, a buŋgaŋ, mi buŋgaŋ muŋ ŋ simnuŋ lɛŋii yɛ yɛi. 21 Siɛm o chuu Chafɛti okɔɔ wo bɛɛ mbo vialu puaa. Ndu wa finya mamaa le pulale Hibuluiya kpou ni. 22 Puaa Siɛm velu wa cho haa ni. Ɛlam, a Aasiɔɔ, a Apaasiaa, a Luudi, a Aluam. 23 Puaa Aluam velu wa cho haa ni. Usi, a Hɔɔl, a Kɛtɛɛ, a Mɛsiɛki. 24 Mi Apaasiaa vialu Siɛla, mi Siɛla ndu vialu Ɛba. 25 Mi Ɛba vialu puaa a ŋiɔɔŋ, o pilɔɔ mbo ke ndu diolaŋ aa Pɛlɛki, o pilɔɔ aa Chokitaŋ. Le sabu o ke o pilɔɔ diolaŋ aa Pɛlɛki wo cho ni, maa fondole, a teleŋ ndɔɔ nda piɔu chieeŋndo a buŋgaŋ ni. 26 O koŋ kɔɔli, mi Chokitaŋ vialu Alimodadi, a Siɛlɛfi, a Hasamavɛti a Chɛlua, 27 a Hadoluam, a Yusal, a Dikilaa, a 28 Obal, a Abimee, a Siɛba, a 29 Ofɛɛ a Havila a, Chobabi. Puaa Chokitaŋnda kinɛi a wa haa ni. 30 Mi lɛŋnde nda wa ichali leŋ le hiau lachi a chɔɔlɔŋndo chɔŋ a Mɛsia chiee mi le kua kumbu Sɛfaa wo, le kɔlaŋ o lɛŋnde ipembuleŋ ba paaleŋ le chaŋ ndo. 31 Mɛɛ, Siɛm pulale ndɔleŋ le cho leŋ ni. Nuaa nda piɔuviaŋ a yuŋgulaŋ ni, mi yuŋgula laŋ la piɔuviaŋ a sɔɔŋ maŋgalaŋ, a buŋgaŋ, mi buŋgaŋ muŋ ŋ simnuŋ lɛŋii yɛ yɛi. 32 Chɔŋ a boondii mɛŋma hunaŋ ma faŋaŋ o chieeŋndo choo ve, yuŋgula fula o puaa Nuuwa wa niŋ ndaŋ, laŋ la cho laŋ ni. Nda lo niŋ kuiiyo ni ma simnuŋ lɛŋnde yɛ yɛ, ma lo kuiiyo ma tiu o chieeŋndo choo kpou.

    WOL le Sɔɔŋ Yaasiaa—Kisi (2010-2026)
    Chukku Ma Kinda
    Chuku Ma Kumbi
    • Kisiei
    • Share
    • Mɛɛ ŋ Yeema Yɛ
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Sawalaŋ Le Tɛɛŋgei Soliŋndo Kpeku
    • Mɛɛ Naŋ Bii Yooŋgula Numndaŋ Yɛ
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Chuku Ma Kumbi
    Share