Naa Bandu Mɛŋgɛlaa KƐSI YAULAŊ O INTANƐITIIYO WA
Bandu Mɛŋgɛlaa
NAA KƐSIAA LAYAUWA O INTANƐTIIYO CHOO
Kisiei
Ɔ, ɔ, Ɛ, ɛ, Ŋ, ŋ
  • Ɔ
  • ɔ
  • Ɛ
  • ɛ
  • Ŋ
  • ŋ
  • BAABUIYO
  • YAULAŊ A NYƆƆŊ
  • BƆŊAŊNDAŊ
  • mwbr22 Tapioo p. 1-11
  • Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo

Viduei cho le fondaa hoo le.

Mal Haki, bahawɛi pɔmbɔ yɔŋnuŋ le num vidueiyo hoo solullo.

  • Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo
  • Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo—2022
  • Suɛi Lebolii Pɔmbuɛi
  • TAPIOO 5-11
  • TAPIOO 12-18
  • TAPIOO 19-25
  • TAPIOO 26–SAA 2
  • SAA 3-9
  • SAA 10-16
  • SAA 17-23
  • SAA 24-30
  • SAA 31–BƐŊGUFƆNƆƆ 6
Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo—2022
mwbr22 Tapioo p. 1-11

Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo

TAPIOO 5-11

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | MASAA BƐNDUAA TASIAA 9-10

“Saŋgala Chɛhowa le Taasi Ndɔɔ”

w99-E 7/1 30 ¶6

Yilɔɔ Chuu Ndu Tɔnɔɔ Tau Wo

Mɛɛ wana lanɔ wa masa bɛndoo le lɛŋnde Siɛba leŋ ndo o komal Sɔlɔmɔŋ, mbo kandu ndu tofaa a “nyuuniaala kala kalalaŋ.” (Masaa Bɛnduaa Tasiaa 10:​1) A hivi diom maHibului nda soliŋ kpeku naŋndo aa “nyuuniaala talelaŋ.” Kɛ hei sim naa maa pisulta yɔŋaalaŋ koni le chua masaa hoo wa nda Sɔlɔmɔŋ te. Nduyɛ ma soliŋ diom maHibului pilɔɔ hoo kpeku o Sam 49:​4 niŋ, le nyuuniaala cho a hakioo, piɔmndo, vɛlɛ a baŋaŋndo okɔɔ laŋ tɛɛsiaa. Wana che maa o sɔɔŋ sɔviɔŋ choo chua masaa hoo wa suukaŋndo a Sɔlɔmɔŋ ni, le sinaa mɛɛ kpɛ o nɔ taasioo yɛ. Baabuiyo dimi maa mi chuaa hoo “dimul ndu nyɛ o nyɛ ndu oo nɔ o kɔl.” Okoŋ kɔɔli, “mi Sɔlɔmɔŋ muli nyuuniaala ndɔlaŋ kpou. Nyuuniaala laŋ kinɛi, o pilɛ bɛɛ Sɔlɔmɔŋ o bumba ndu le.”—Masaa Bɛnduaa Tasiaa 10:​2, 3

w99-E 11/1 20 ¶6

Ma Keŋnaŋ Nyɔɔŋ Tau Tau

Mi kɔndɔfillo bii chua masaa hoo a nyɛ o tuei nduyɛ mbo cha wo. Okoŋ mbo dimi o nɛi lebɛɛ niŋ aa: “Mbɔ . . . buɛiyaa cho num wallo o ba bɛŋgu wa a pɛl tɔnɔɔ, kani fondole, nda nda le teleŋ o teleŋ a cho latulu a num, ma tuɛi diomnda kɔl kalula [ɔɔ “taasila”, NWT] ŋ dimi laŋ.” (Masaa Bɛnduaa Tasiaa 10:​4-8) Mi che bɛɛ buɛiyaa Sɔlɔmɔŋ nda wa o sullo niŋ, kɛ chua masaa hoo dimi nuaa maa a pɛl tɔnɔɔ le keŋ te. Kɛ ndaa pɛl tɔnɔɔ le mɛɛ ndaa tuɛi Sɔlɔmɔŋ diomnda taasilaŋ dimioo teleŋ o teleŋ yɛ. Nduyɛ Chɛhowa ndoo ke Sɔlɔmɔŋ taasi koŋ ni. Nuawɔ se tamasi kɛndɛ chua masaa hoo kɛsɛ le wanaa Chɛhowaa hau wo! Waŋnda haa cho taasi wana toosiaa a Po ndɔɔ Chiisu Kiliti sɔlaa lɔɔlɔɔ.

w99-E 7/1 30-31

Yilɔɔ Chuu Ndu Tɔnɔɔ Tau Wo

Mɛɛ kɔndɔfillo bii chua masaa Siɛba tei a taasi Sɔlɔmɔŋndo, vɛlɛ a sul ndoo nɔ o masale ndɔleŋ niŋndo, “mi yoomuaŋ ma fula ndu po.” (Masaa Bɛnduaa Tasiaa 10:​4, 5) Waŋnda apum yiyaŋ maa wouwo chua masaa hoo ndoo wou kpandeŋ niŋ. Nduyɛ pɛɛŋ, nyɛ pilɛ koŋ koni wana sina dɛnɛ pilɛ bɛɛ dimi a ndu okɔɔ ni. O yɔŋ bɛɛ aa lende ndii yɔŋnuŋ ni, nyɛ naŋ sina wo cho ni maa mi kɔndɔfillo bii chua masaa hoo a nyɛ ndoo che nduyɛ mbo tuɛiyo. Mbo dimi maa buɛiyaa Sɔlɔmɔŋ nda pɛl tɔnɔɔ le mɛɛ nda wa teleŋ o teleŋ diomnda ndɔla taasilaŋ tueiyɔɔ yɛ. Okoŋ mbo saŋgala Chɛhowa le mɛɛ o siiŋguu ndu masa yɛ. Lelaŋ mbo ke masaa Sɔlɔmɔŋ nyɛm baa kala kalaŋ mɛɛ kooliiyoŋ cho nuaa yɛ. Nduyɛ kooliiyoŋ kinɛi, muŋ wa le kaniŋ humboŋ 40,000,000. Mi Sɔlɔmɔŋ bɛɛ ke chua masaa hoo nyɔɔŋ tau tau. Mbo ke ndu, ‘nyɛ o nyɛ o nyuna le ndu.’—Masaa Bɛnduaa Tasiaa 10:​6-13.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

w08-E 11/1 22 ¶4-6

A Sina Pa?

Vɛɛ kpɛ Masaa Sɔlɔmɔŋ ndoo nɔ yɛ kooliiyoŋ?

Baabuiyo dimi maa kooliŋ Masaa Bɛndoo Hiluam yɔŋ Sɔlɔmɔŋ ndoŋ muŋ wa le kilolaŋ 4,104. Nyɛ pilɛ koŋ koni chua masaa Siɛba bɛɛ ke ndu ni. Okoŋ kɔɔli, mi wanaa kua a dɛndɛla mamɛŋndaŋ nda bɛɛ chuu Sɔlɔmɔŋ kooliiyoŋ le kilolaŋ 14,364, fulaa o lɛŋnde Ofɛɛleŋ niŋ. Mi Baabuiyo dimi aa: “Iwɔsi o iwɔsi kooliŋ Masaa Bɛndoo Sɔlɔmɔŋ ndu oo sɔla o masale ndɔleŋ niŋ ndoŋ, muŋ wa le paŋndaŋ 50 [ɔɔ, kilolaŋ 22,777 a nyɛɛmbɔ].” (Masaa Bɛnduaa Tasiaa 9:​14, 28; 10:​10, 14) Baa hei cho pa suɛi tonya? Vɛɛ kpɛ kooliŋ ndaa manda o chiɛi lemasaa niŋ sindɛ woŋ muŋ wa yɛ?

Mi yau kona masindɛ wanaa sinaa dɛniaa bɛnduaa soo a ndu okɔɔ maa o cho tonya wo dimi maa, mi Felo Tumusi III o Ichipi niŋ kua a kooliiyoŋ le paŋndaŋ 27,000 o maaŋ mɛlɛka ndaa niŋ. A veelu mɛlɛka nda koŋ aa Amun-Ra o Kanaki niŋ. O wɔsiŋ kɛmɛ le ŋɔmaa woŋ niŋ Tuupa Mi Chiisu Vialuŋ, mi waŋnda Taaya ke Masaa bɛndoo Asiiliaa kooliiyoŋ le paŋndaŋ 4,104 le ndu bɛɛleŋ kioo. Nduyɛ mi Masaa Bɛndoo Saakɔŋ bɛɛ yɔŋgu kooliŋ waa lende o mɛlɛka Babiloniaŋnda lo maa ke. Mi kona pum dimi vɛlɛ maa, mi Masa Bɛndoo Filipi II o lɛŋnde Masidooniaaleŋ niŋ chua kooliiyoŋ le paŋndaŋ 56,000 o fondaŋ ndaa tuau kooliiyoŋ ndoŋ o lɛŋnde Tausileŋ niŋ. Hei yɔŋnuŋ a wɔsi 359-336 Tuupa mi Chiisu Vialuŋ.

A wɔsi 336-323 Tuupa mi Chiisu Vialuŋ, mi po Filipi wo Masa Bɛndoo Alɛkisanda o yam chioo Susa o Paasiaa niŋ. Okoŋ mbo chua kooliiyoŋ le paŋndaŋ 2,360,000 o Susa niŋ. Mɛɛ naapum mbo chua kooliiyoŋ fau fau le kilolaŋ 6,350,293 a nyɛɛmbɔ o Paasiaa niŋ kpou. Lelaŋ te ŋ tuu pɛ konalaŋ ndaŋ a nyɛ Baabuiyo dimi a sul Sɔlɔmɔŋndo okɔɔ wo, mɛɛ i cho tonya maa sul ndoo sullo wa kpeekpei.

TAPIOO 12-18

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | MASAA BƐNDUAA TASIAA 11-12

“Hɛli Wana Nya Cho Ichali o Nɔɔ Niŋndo a Taasi”

w18.07 16 ¶7

Nɛɛ Yaa Cho yɛ o Kumbu Chɛhowaa Choo?

7 Teleŋ Sɔlɔmɔŋ wa feleŋgɔnɔ wo, ndoo nɔ chaŋyɛi kɛndɛi a Chɛhowa. Mi Mɛlɛka ke Sɔlɔmɔŋ taasioo tau, nduyɛ mbo ke ndu vɛlɛ wali sɔviɔɔ le maaŋ kɛndɛ kɛndɔɔ taŋgullo o Chulusalɛm niŋ. Kɛ mi chaŋyɛi wa Sɔlɔmɔŋ tɛɛŋ nda Chɛhowa ve hialuŋ ndu. (Masaa Bɛnduaa Tasiaa 3:​12; 11:​1, 2) Mi Sawa Mɛlɛkaa dimi maa masaa “nɔ mbo wa wana kɛsi ŋlaandu tau tau le. Yɔŋi laanduaa kaŋ a faŋa ndu kɔllo o Mɛlɛka lo, ma tosa mbo muliŋ nyɛm cheleŋndoŋ sooluuwo.” (Ditɔnɔmii 17:​17) Mi Sɔlɔmɔŋ kɛɛ sawaa hoo diikɔŋndo. O mɛɛlulaŋ kpɔŋ, ndoo nɔ laanduaa bɛnduaa 700, a laanduaa pɔmbuaa 300! (Masaa Bɛnduaa Tasiaa 11:​3) O lɛŋii cheleŋ niŋ laanduaa haa kpou ndaa fula ni nduyɛ mɛlɛkaa lachoowaa ndaa piɛi ni. Mi Sɔlɔmɔŋ kɛɛ vɛlɛ sawa Mɛlɛkaa diikɔŋndo le laanduaa chuaa o lɛŋii cheleŋnde niŋ.—Ditɔnɔmii 7:​3, 4.

w19.01 15 ¶6

Vɛɛ Ŋ Manda yɛ Kɔl Numndo?

6 Setana yeema naa miŋ wa maa ndu. Le miŋ simul Chɛhowa vɛlɛ miŋ kɛɛ sawala ndɔlaŋ, nduyɛ miŋ nɔ kaayei maa ndu. Setana beŋ naa le miŋ yiyaŋ nduyɛ miŋ tosa sɔɔŋ maa ndu le. Lelaŋ, mbo kindiŋ le nɛila cheleŋ soliŋndo kpeku le mbo tiu naa ba. Le taamaseliiyo, o nɔ wanaa o chii niŋ pɔsɔŋiaa a yiyaŋnda ndɔlaŋ nda naa a balaa silɔ. (1 Chɔŋ 5:​19) Nduyɛ, o nɔ tiindaŋndo maa ŋ cho hɛli le teleŋndo  chuaa latulu a nda, mi che bɛɛ ŋ sina maa, chaŋyaŋ wɔɔŋndoŋ tɛɛmbuu ɔɔ pɔsɔŋiaa yiyaŋnda naalaŋ vɛlɛ a mɛɛ naŋ tosa sɔɔŋ yɛ. (1 Kɔliŋ. 15:​33) Mbo tiu Masaa Sɔlɔmɔŋ ba o nɛi koŋ choo. Mi Sɔlɔmɔŋ chua laanduaa tau a ndaa piɛi mɛlɛkaa cheleŋnda wa. Nduyɛ o pɔmpɔmbɔ, mi laandaa nduaa kaŋ tiu ndu ba, nduyɛ ma “tosa mi Sɔlɔmɔŋ o kɛɛ Mɛlɛka diom.”—1 Masaa. 11:​3.

w18.07 17 ¶9

Nɛɛ Yaa Cho yɛ o Kumbu Chɛhowaa Choo?

9 Kɛ Chɛhowa keeku hɔlteŋ o hakioo choo le. Baabuiyo dimi aa, “Mbo bii mbo soli Mɛlɛka diom, . . . mbo muliŋ mɛlɛkaa cheleŋnda piɛiyo. Le hei, mi Mɛlɛka Yaawɛɛ o duaŋ tumbe a ndu.” Mi Mɛlɛka kindiŋ le Sɔlɔmɔŋ malaa. “Chɔmnɔŋ le diiŋ Mɛlɛka Yaawɛɛ o chɔmnuŋ Sɔlɔmɔŋ o lɔma sɔlaŋ niŋ ndo, mbo sila ndu maa o piɛi mɛlɛka o mɛlɛka cheleŋ te. Kɛ Sɔlɔmɔŋ chue sila Mɛlɛka Yaawɛɛ wo le.” Nduyɛ fulamakɔɔlioo wa ni, mi sala Mɛlɛkaa hialuŋ ndu, nduyɛ Mɛlɛka toolu lɛ ndu le. Chɛhowa chɛllɛ chuauwaa mamaa Sɔlɔmɔŋnda le simnɔŋndo masaa le kaaleŋ Isɔluɛi le. Nduyɛ ma sɔla bahawɛila wɔɔŋ wɔɔŋndaŋ le wɔsilaŋ o kɛmɛlaŋ niŋ.—Masaa Bɛnduaa Tasiaa 11:​9-13.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

w18.06 30-31 ¶1-4

Ndoo Tiuba Mbo Sɔla Sala Mɛlɛkaa

Okoŋ, mi Luehobowam duau puaa nduaa chɔuwa naapilɛ le mbo chiŋalaŋ kayii ndii simul ndu ve. Kɛ, mi Chɛhowa yɔŋ Siɛmaya, wana ndoo suaa le ndu wo le mbo dimul nda aa, “La kua mi la sɔŋga a wanayaŋ nyaaŋ te. Kani fondole, ya Mɛlɛka Yaawɛɛ pila kpeekpei tosa ni mi hei yɔnuŋ.”—Masaa Bɛnduaa Tasiaa 12:​21-24.

Baa i wa pa suɛi kpɛdɛ le mi Luehobowam ndoo yaŋ Chɛhowa nilaŋ? Yɛɛ waŋnda ndaa yiyaŋ yɛ a masa nda sɛnɛiyo? Ndoo dimul niŋ waŋnda maa o cho nda nyɛpalaa tusi choo a “kpatuei nɔ chiliŋndoŋ o bolle ve.” Kɛ a teleŋndo hoo, ndoo nɔla lɛ mbo tosa nyɛ o nyɛ a simul woolu ndu hoo wo le! (Tuuwɔ Koloniko Diiŋ Ndɔɔ 13:​7.) Kɛ, mɛɛ mɛɛ waŋnda ndaa yiyaŋ a ndu okɔɔ, mi masaa Luehobowam a puaa nduaa chɔuwa “chɛl nyɛ Mɛlɛka Yaawɛɛ dimul nda wo, wana o wana kue lɛ mbo sɔŋga” le.

Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o hei niŋ? I cho lɔɔlɔɔ suɛi taasi le Mɛlɛka diikɔŋndo, o yɔŋ bɛɛ mi waŋnda wa naa mamɔɔ le keŋ tosaa. Mɛlɛka cho naa lɔɔlɔɔ salaa dɔwɔɔ te ŋ diikuŋ ndu pɛ.—Ditɔnɔmii 28:​2.

Baa mi Luehobowam sɔla pa salaa le diikɔŋ ndɔɔ? Luehobowam wa wɔ masaa ni le kaaleŋ Chuda a Bɛŋnjamiŋ, nduyɛ mbo kɛɛsiaa le mbo taŋgul chieeŋ bɛnduŋ sɛnɛi cheleŋ o tanda koŋ niŋ. Mbo toosiaa vɛlɛ chiooŋ pum ŋ “kala kala.” (Koloniko Diiŋ Ndɔɔ 11:​5-12) I wa i sɔvɛ ve, mbo diikuŋ sawala Chɛhowalaŋ le teleŋndo opum. Le mɛɛ kayii tɔ ve ndii kandu piɔmnda sooluuwo yɛ, mi wanaa bɔɔbɔɔ ndaa hiŋ Chulusalɛm le Luehobowam tooloo a piɛile tonyaleŋ. (Koloniko Diiŋ Ndɔɔ 11:​16, 17) Le mɛɛ Luehobowam diikuŋ Chɛhowa yɛ, mi masale ndɔleŋ le chɔɔlu kalu poŋ.

TAPIOO 19-25

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | MASAA BƐNDUAA TASIAA 13-14

“Nɔ Kɔl Hiniaa Nduyɛ Ma Sina Kpeleŋ Numndo”

w08-E 8/15 8 ¶4

Chɔm Lo Lechoo Wo a Kɔllo Kpou

4 Mi Masa bɛndoo Chɛlobowam dimul wana ndo suaa le Mɛlɛka wo aa: “Ŋ kɔ chiɛi niŋ ma kɔ dio nyɛ diaa. I cho lakɔ num nyɛ pɔmbɔ ke le nyɛ ŋ tosal la hoo wo.” (1 Masaa. 13:​7) Yɛɛ wana ndoo suaa le Mɛlɛka wo cho yɛ niko tosa? Mɛɛ o chii masaa yooŋgoo dimul, baa ndoo nɔ pa mbo chɛl kɛndɛi ndoo yeema ndu tosallo ve? (Sam 119:​113) Baa ndoo nɔ pa mbo kɛɛ masaa diom mi che bɛɛ mbo chɔm kaa wookɔŋndo? O kpeekpei niŋ, Chɛlobowam ndoo nɔ nyɛm baa kalaŋ tau le chaaŋaa nduaa kioo. Te wana ndoo suaa le Mɛlɛka wo ndoo nɔ yeemɛi le nyɛm muŋ pɛ, mɛɛ nyɛ masaa ndoo dimul ndu koŋ ndo wa wa tɔɔndaŋ bɛndu bɛndoo le ndu. Kɛ wana suaa hoo Mɛlɛka wo ndoo sina kpendekele nyɛ Chɛhowa ndoo dimul ndu wo. Baabuiyo dimi aa: “Mɛlɛka Yaawɛɛ dimul la maa . . . ya I dia nyɛ diaa waa naŋnuŋ te, kɛlɛŋgaa mi kol mɛŋma waa naŋnuŋ, nduyɛ . . . , nɛi ya I hiŋ ndo bɛɛ maa ya I miiŋgu lɛ a ndu le.” Lelaŋ mi wana suaa le Mɛlɛka wo dimul Chɛlobowam aa: “A yɔŋ bɛɛ ma ke ya sul numndo tɛɛŋnda tɛɛŋ kinɛi, I kue o numndo chiɛiniŋ te. Nyɛ dia waa naŋnuŋ bɛɛ I di le, kɛlɛŋgaa mi kol mɛŋma waa naŋnuŋ.” Okoŋ kɔɔli mi wana suaa le Mɛlɛka wo miiŋguŋ a nɛi cheleŋ. (1 Masaa. 13:​8-10) Kɛɛsiaa sɔviɔɔ pila wana suaa le Mɛlɛka wo tosa hoo ni. Yɛɛ hei pɛɛku yɛ naa a lo lechoo wo chɔmndo a kɔllo kpou okɔɔ?—Luomaŋ. 15:​4.

w08-E 8/15 11 ¶15

Chɔm Lo Lechoo Wo a Kɔllo Kpou

15 Yɛɛ cheleŋ naŋ pɛɛku yɛ vɛlɛ o wana suaa hoo le Mɛlɛka fula Chuda wo o ba? Pulɔwaa 3:​5 dimi aa: “Dɔu tiindaŋ numndo kpou o Mɛlɛka Yaawɛɛ niŋ. Tiindaŋ sina numndo le.” Yɔŋii ndoo hiou lachi a Chɛhowa tiindaŋndo maa paandu, mi wana suaa le Mɛlɛka wo tiindaŋ sina ndɔɔ a teleŋndo hoo le kɛɛsiaa tosaa. Mi biondɔŋ o tosa hoo wo tɛɛmbuu chaŋyɛi ndoo nɔ a Mɛlɛka ve, nduyɛ mbo sɔla piɔmndo. Nuawɔ se mɛɛ nyɛ yɔŋnuŋ ndu hoo wo kindila mɛɛ kpeleŋ naa sinaa a lo lechoo naa o Chɛhowa lo wo cho nyɛ sɔvɛ yɛ!

w08-E 8/15 9 ¶10

Chɔm Lo Lechoo Wo a Kɔllo Kpou

10 Wana suaa le Mɛlɛka fula Chuda wo ndoo nɔ mbo sina maa hiuwo wana yuwɛi suaa hoo le Mɛlɛka wo wa ndu ni. Ndoo nɔ mbo nyunaŋ aa: ‘Le yɛɛ Chɛhowa yɔŋ yɛ maalikɛinɔɔ o wana cheleŋ lo le ya nɛi chɔmaa sɛnɛiyo kioo?’ Wana suaa le Mɛlɛka wo ndoo nɔ mbo nyuna Chɛhowa le tonyaa sina a suɛi keŋ okɔɔ. Kɛ Baabuiyo dimi naa maa mbo tosa keŋ te. Okoŋ ‘mbo chɛl ma miiŋgu chiee nda finyaa yuwɛiyo hoo, mbo kɔ ke ndu nyɛ diaa mbo dia.’ Mi hei tɛɛmbuu Chɛhowa kɔllo tau. Okoŋ mɛɛ o mal le miiŋgoo Chuda mi kpɔkuŋndo kei ndu delɔɔ choo mbo dii ndu. Nuawɔ se mɛɛ mɛɛlula ndɔlaŋ laa wɔu yɛ!—1 Masaa. 13:​19-25.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

w10-E 7/1 29 ¶5

Mbo Tofa le o Kɛndɔɔ Naa o Ŋdial

Diomnda cho o Masaa Bɛnduaa Tasiaa 14:​13 niŋndo pɛɛku naa suɛi kɛndɛi pum a Chɛhowa okɔɔ, vɛlɛ a nyɛ o tofa naa o ŋdiallo. Loonɔŋ maa mi Chɛhowa “hini kɔl” a Abicha. Mi Chɛhowa mɛɛndiaŋ Abicha o kɔl, okoŋ mbo saaluŋ suɛi kɛndɛi o ndu niŋ. A mɛɛ wana sina dɛnɛ pilɛ dimi yɛ, te wana tuu Abicha a yuŋgu ndɔɔ pɛ, ndu wa ko maa “bembe pouta baa kalalaŋ.” Mi Chɛhowa chua suɛi kɛndɛ o che Abicha niŋnde isɔvɛ, nduyɛ mbo fanda ndu. Fanda koŋ wa yɛ nyɛiyii o tuiinuŋ ndu ndupilɛ kpe o yuŋgu yɔŋ wɔɔŋ ndoo fula choo wo ni.

TAPIOO 26–SAA 2

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | MASAA BƐNDUAA TASIAA 15-16

“Ma Chɔm Pa Kɔl Simulaa Maa Asa?”

w12-E 8/15 8 ¶4

“A Cho Fandaa Sɔla le Wali Ŋ Tosa Wo”

O wɔsiŋ bidiiŋ chuu wo niŋ tuupa mi masaleŋ Isɔluɛi le piɔunuŋ tɛɛŋ sala tiɔɔŋ, Chuda wa niŋ o piaa cha a piɛile lachoowaa leŋ. A teleŋ Asa simnuŋ masaa o wɔsi 977 ve niŋndo tuupa mi Chiisu vialuŋ, chiɛi lemasaa bɛɛ wa o muuliaŋ a piɛile mɛlɛka Kenanaitiiya. Kɛ kona cho a Masaa Asa okɔɔ wo dimi maa mbo “tosa nyɛ o nyɛ cho sakpo, nduyɛ mbo wa o kɛndɛ Mɛlɛka Yaawɛɛ, Mɛlɛka ndɔɔ o hɔl lo.” Nduyɛ, “maaŋnda cheleŋnda nda aa sooluu salalaŋ lechoo laŋ kinɛi, a fondaŋnda nda aa sooluu mɛlɛkaa cheleŋnda laŋ, mbo tɛɛmbuu laŋ kpou. Okoŋ kɔɔli, nyɛ nda tuula maa velaŋ mɛlɛka ndaa Asiɛlua wo, mbo pesi pesi ndu kpou.” (2 Kolo. 14:​2, 3) Mi Asa soli vɛlɛ ‘waŋpiaanduaa tiamaa’ o masaleŋ Chuda niŋ. Waŋnda haa wa kaa ihini nɔɔlɛiyo tosa, kɛ ma dimi maa mɛlɛka nda cho sooluuwo ni. O cho ko sɔɔŋ muŋ te Asa ndoo tosa le. Mbo dɛɛniaa vɛlɛ waŋnda le ma tosa “nyɛ hini Mɛlɛka Yaawɛɛ Mɛlɛka finyaa ndaa mamaa kɔllo wo, nduyɛ ma tosa nyɛ sawala ndɔlaŋ . . . la dimi wo.”—1 Masaa. 15:​12, 13; 2 Kolo. 14:​4.

w17.03 17 ¶7

Piɛi Chɛhowa a Kɔllo Kpou!

7 Vɛɛ naŋ looku yɛ sina maa ŋ cho Chɛhowa piɛiyo a kɔllo kpou? Ŋ nyunaŋndɔ aa, ‘I cho pa Chɛhowa diikɔŋ o wa bɛɛ ikala le tosaa lende? I nɔ pa kɔl sikpaa le kunda ndɔ leKilisiɔŋndo kɛsioo o diandaa?’ Yiyaŋndɔ mɛɛ kpɛ Asa ndoo yeema kɔl sikpaa le mama ndɔ faŋaa o foofo ndɔ lemasaa choo yɛ! Teleŋndaŋ lapum, a nɔ ma wa a kɔllo sikpa maa Asa. Le taamaseliiyo, te o wa yɛ mi waŋndo o yuŋgu numndo niŋ ɔɔ chaŋyɛi num nya chii baltaŋ nde tosa hakioo, kɛ mbo kɛɛ le yɔŋ ndɔ wɔɔŋndo malɔɔ, nduyɛ mbo nɔ le solioo sɔlaa o kunda leKilisiɔŋndo niŋ? A cho pa kɔl sikpaa nɔ le kiɔɔ chaŋyɛi tosaa a wana koŋ? Yɛɛ kɔl numndo cho yɛ num nyindɔɔ le tosaa?

it-1-E 184-185

Asa

Lepum mi Asa ndoo kɛɛ le taasioo chɔmndo o sɔɔŋ pum, a o Mɛlɛka piɛiyo niŋ. Kɛ mi suliŋnda ndɔla kɛndɛlaŋ, a kindiŋ ndɔɔ le piɛile tonyaleŋ miŋgioo hiau hakila ndoo tosalaŋ. Lelaŋ, o cho waŋndo opilɛ o masaa ndaa chɔm lo lechoo wo o Chɛhowa lo wa tɛɛŋ o Chuda niŋ. (2 Kolo. 15:​17) Wɔsilaŋ 41 Asa chua o masaleŋ choo ni. Nduyɛ, ndu ndoo hiou viouwɔɔ o masaleŋ choo a masaa ŋɔmaa wa haa: Chɛlobowam, Nadabi, Baasia, Ɛlaa, Simili, Omili, Tibini, a Ehabi. (Kɛ Tibini nda Omili ndu wa sɔŋgɔɔ o masaleŋ choo). (1 Masaa. 15:​9, 25, 33; 16:​8, 15, 16, 21, 23, 29) Mɛɛ Asa vi, mi po ndɔɔ Chɛhosiafati simnuŋ masaa o foofo ndɔɔ.—1 Masaa. 15:​24.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

w98-E 9/15 21-22

Baa Mɛlɛka Cho Pa Kpeekpei Naa Num Chua?

Tofawɔ huului dimiŋ a fulamakɔɔli wa le Chɛluiko miŋgioo taŋgullo okɔɔ wo, nduyɛ ma che mɛɛ ndii peeluŋ yɛ. Chɔɔsuaa 6:​26 dimi aa: “Okoŋ kɔɔli, mi Chɔɔsuaa dimi aa, ‘wana o wana kindiŋ le Chɛluiko miŋgioo taŋgullo pɛ, wana koŋ, Mɛlɛka Yaawɛɛ o handu ndu nyɛpalaa bɛndoo choo fɔ. Te o kila chiyii saasa balu chioo ve pɛ, po ndɔ tasoo wɔ fɔ. Te o dɔu diola saasa balu chioo laŋ pɛ, po ndɔ lum ndo wu fɔ.’” Mi nyɛ dimiŋ hoo wo sɔla peelɔŋndo mɛɛ wɔsilaŋ 500 la hiou. Masaa Bɛnduaa Tasiaa 16:​34 dimi aa: “Boondii Masa bɛndoo Ehabi o wa masaa le Isɔluɛi ye, boondii keŋ nda miŋgi Chɛluiko taŋgul ni. Po miŋgi chioo hoo taŋgul lo diola ndɔlaŋ aa Hiɛɛ, wana waa Bɛtɛɛl chiee. Po hoo po ndɔ tasoo diolaŋ aa Abiluam, o mɛɛlaa diolaŋ aa Sɛkubi. Boondii poo hoo o wa chioo hoo taŋgullo ve, dimioo nuaa o kandu chiyuŋ lachiɛiyoŋ kilaa, mi po ndɔ tase koŋ o wu. Mɛɛ o chii ndu taŋgul kpou, dimioo nuaa o chii vɛlɛ diola saasa chioo lɛɛnduu, mi po ndɔ mɛɛlaa koŋ o wu. Okoŋ, mi nyɛ Mɛlɛka Yaawɛɛ o dɔu sindɛ Chɔɔsuaa po Nuŋ ndo o sondo mbo dimi a Chɛluiko okɔɔ wo chiŋa lasondo.” Mɛlɛka cho kpeekpeiyo kinɛi dimi huuluŋ waa nuaa ni, nduyɛ miŋ peeluŋ.

SAA 3-9

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | MASAA BƐNDUAA TASIAA 17-18

‘Vɛɛ Kpɛ Nya Hiau yɛ Niŋ Lachi a Waa a Tɛɛŋndaŋ Tɛɛŋ?’

w17.03 10 ¶6

Dɔu Tiindaŋndo o Mɛlɛka Niŋ Ma Tosa Kɛɛsiaa a Taasi!

6 Teleŋ nda wa o Lɛŋnde Mɛyaaleŋ niŋndo, Isɔluɛiya ndaa nɔ ma kɛɛsiaa le Chɛhowa piɛiyo ɔɔ mɛlɛkaa cheleŋ. (Nuawɔ Chɔɔsuaa 24:​15.) Wana che pɛ maa kɛɛsiaa tɛtɛlɔɔ wa koŋ ni. Kɛ, chuaŋ chua ndaa nɔ ma tosa wo wa nda yoomoo chuu ɔɔ piɔmndo. A boondii Wanaa Kialaa ŋYamaa, Isɔluɛiya wa hiouwɔɔ lachi a yeemaŋ wɔɔŋndoŋ tolɔɔ kɔɔli. Ma mal Chɛhowa piɛiyo, okoŋ, ma kandu mɛlɛkaa lachoowaa sooluuwo. (Chɔɔchiaa 2:​3, 11-23) Okoŋ kɔɔli, a boondii Ilaacha ndoo suaa le Mɛlɛka ve, wanaa Mɛlɛkaa ndaa nɔ ma kɛɛsiaa le Chɛhowa piɛiyo ɔɔ Baal, mɛlɛka lachoowaa. (1 Masaa. 18:​21) Wana che pɛ maa kɛɛsiaa tɛtɛlɔɔ wa hoo le tosaa ni, kanifuule, o bɛnda bɔɔ le Chɛhowa piɛiyo lɔɔlɔɔ. Wana nɔ taasioo wo bii kɔllo mbo sooluu piɔmndo le. Kɛ mi Isɔluɛiya bumba le kɛɛsiaa tosaa. Baabuiyo dimi maa Isɔluɛiya wa a “tɛndaŋ tɛɛŋ.” Mi Ilaacha dɛɛniaa waŋnda a taasi le ma kɛɛsiaa le Chɛhowa piɛiyo, Mɛlɛka tonyaa.

ia-E 88 ¶15

Mbo Sim Yi le Piɛile Tonyaleŋ

15 Mɛɛ wanaa ndaa suaa le Baal wa a tambu kɔl tei, ma “chɔɔlu deŋi choo choo, okoŋ kɔɔli ma booluŋ ndapila a mɔɔŋ nduyɛ a baltaŋ, mɛɛ nda tosa paandu yɛ, mi koowaŋ ma wa nda taaliaa lekɔɔ.” Kɛ a koŋ kpou a sɔla batiuwaa le! Kanifuule, “kpɛkɛlɛ bɛɛ a tiu le, kɛlɛŋgaa niŋ te mi mɛlɛka ndaa o muli nda diom.” (1 Masaa. 18:​28, 29) A tonya, Baal ve mɛlɛka kpeekpei le. Nyɛ waŋnda chieeya toosiaa a laba wo Baal wa ni. Kɛ mi Setana wa ndu soliŋndo kpeku le waŋnda faŋaa Chɛhowa o ibuŋ. Tonyaa choŋnuŋ kpendekele. Te ŋ chua nyɛ o nyɛ o sɔvɛ mbo hiau Chɛhowa pɛ, mi keŋ chuu naa kɔl tambɛiyo a siɔmbulaŋ.—Nuawɔ Sam 25:​3; 115:​4-8.

ia-E 90 ¶18

Mbo Sim Yi le Piɛile Tonyaleŋ

18 Tuupa mi Ilaacha kandu piɛileŋ, naapum wanaa wa isisi loŋ nda wa dɔɔ yiyaŋndo maa Chɛhowa cho ndu hui mɛɛ Baal ndoo hui nda yɛ. Kɛ mɛɛ Ilaacha chii dɔɔ piɛileŋ, teleŋ ve kposoŋ le yiyaŋndo a hei okɔɔ le. Kanifuule mi Baabuiyo dimi aa: “Ilaacha o chii bɛɛ piɛileŋ te, mi Mɛlɛka o yɔŋ yiŋndeŋ o lepilɛ niŋ kpe, mi le huŋ lom sala koŋ a yɔmii keŋ, a pouta laŋ kpou. Mɛŋma nda dɔu maŋ ndaŋ, mi yiŋndeŋ le huŋ veesiaa maŋ kpadi, lɛŋnde maaŋndo o wa bɛɛ isisi choo leŋ kpou mi le ŋua.” (1 Masaa. 18:​38) Nuawɔ se suɛi kɔndɔfili bɛndu! Vɛɛ waŋnda ndaa yiyaŋ yɛ niko?

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

w08-E 4/1 19, kɔfoo

O Wa Lehɔl o Nɛi, Nduyɛ Mbo Chɔm Kaa Biuwaŋndo

Vɛɛ Kpɛ Piɔɔ Ndoo Viou yɛ le Siaa o Palɛi Ilaacha Ve Niŋ?

Mi Ilaacha wana ndoo suaa le Chɛhowa wo kua o Masaa Ehabi lo le ndu dimullo maa piɔɔ cho suŋ hunɔɔ sia. Lelaŋ, te a chɔm pɛ chɔŋ a teleŋ Ilaacha dimi maa piɔɔ cho sia le wo, mɛɛ o ‘wɔsi yaa ndɔɔ’ niŋ keŋ yɔŋnuŋ ni. (Masaa Bɛnduaa Tasiaa 18:​1) Dimioo nuaa mi Ilaacha chii suɛi hei dimi, mi Chɛhowa yɔŋ piɔɔ sakpo. Waŋnda apum yiyaŋ maa o wɔsi yaa ndɔɔ niŋ piɔɔ sia ni. Nduyɛ maa piɔɔ kɛɛ le siaa wo chue wɔsilaŋ la yaa le. Kɛ mi Chiisu nda Chemisi dimi maa mi piɔɔ kɛɛ le siaa wo chua “wɔsilaŋ la yaa a paŋgoŋ ŋɔmpum.” (Luku 4:​25; Chemisi 5:​17) Baa nyɛ Chiisu nda Chemisi dimi hoo wo chɛlaŋ pa?

Ei. Yiyaŋndɔ a hei. O Isɔluɛi niŋ sindɛ, mi wɔɔleŋ lee chua paŋgoŋ ŋɔmpum kpulukuu. Mɛɛ Ilaacha hiŋ o Ehabi lo le ndu dimullo maa piɔɔ cho lɛ wa sia le, wɔɔleŋ le hiou niŋ teleŋ lee nɔ le chuaa wo. Nduyɛ le wa susaa kpeekpei. Kɛ hei nɔ mii bii naa kɔndɔfili kposoŋ te, kanifuule piɔɔ ndoo kelu niŋ siaa o wɔsioo tɛnda tɛɛŋ. Okoŋ mi Ilaacha dimi o ‘wɔsi yaa ndɔɔ’ niŋ maa piɔɔ nɔ le siaa. Lelaŋ te a chɔm pɛ chɔŋ a teleŋ o dimi maa piɔɔ cho pɛŋgi siaa wo, wɔsilaŋ laa hiou niŋ la yaa a paŋgoŋ ŋɔmpum. Nduyɛ vɛlɛ, wɔsilaŋ la yaa a paŋgoŋ ŋɔmpum laa hiouŋ niŋ fɛlɛŋ tuupa mi Ilaacha a wanaa wa le Baal wa bɔɔŋiaŋ o pembii Kamɛlve choo.

Kandu wɔ niko chɔmndo chɔŋ a teleŋ tase Ilaacha kuɛ o Ehabi lo wo. Waŋnda haa ndaa yiyaŋ maa Baal wa “mɛlɛka ndoo yɔŋgu piɔɔ wo” ni. Nduyɛ maa o wa piɔɔ yɔŋgu le mi wɔɔleŋ lee chuu. Mɛɛ te wɔɔleŋ lee hiou pɛ teleŋ lee nɔ le chua wo, naapum mi waŋnda haa nyunaŋ dɔɔ aa: ‘Kuɛɛ Baal cho yɛ? A teleŋ kuɛɛ o cho yɛ piɔɔ yɔŋgu?’ Mɛɛ mi dimi Ilaacha dimi maa hali mɔmndo, ɔɔ piɔɔ cho sia kposoŋ te wo tɛɛmbuu dɔɔ wanaa wa Baal piɛiyo wa kɔllo tau.—Masaa Bɛnduaa Tasiaa 17:​1.

SAA 10-16

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | MASAA BƐNDUAA TASIAA 19-20

“Muliŋ o Chɛhowa Lo le Kɔl Dɛɛniaa”

w19.06 15 ¶5

Tiindaŋ Chɛhowa Te a Wa Pɛ o Nyɛpalaa Niŋ

5 Nuawɔ Masaa Bɛnduaa Tasiaa 19:​1-4. Mɛɛ Chɛsibɛɛ, lanɔɔ Masaa Ehabi kɔŋgɔlaŋ Ilaacha le ndu diyɔɔ, mi siooŋnde bii ndu. Okoŋ, mbo nyaanuŋ Biɛɛsiɛba chiee. Mi kɔllo tambu ndu tau okoŋ mbo dimi aa, “Oo Mɛlɛka Yaawɛɛ, . . . o bɛnda niŋ ma chua yoomu nuu.” Le yɛɛ yiyaŋ waa naa hiŋ yɛ ndu o kɔl? Wana hakioo Ilaacha bɛɛ “wa ni, mɛɛ naa ŋ cho nuaa yɛ.” (Chemi. 5:​17) Naapum, tiŋ o kuɛ a ŋpelu wo tosa ni mbo saŋga yɔkɔɔ, nduyɛ nyɛpalaa wa ndu choo tau. Mi Ilaacha yiyaŋ dɔɔ maa kindi kindiŋ ndɔɔ kpou le piɛile tonyaleŋ hivioo lachi o Isɔluɛi niŋ simnuŋ nyɛ fondoo fuu. Nduyɛ maa ndupilɛ kpe cho niŋ Chɛhowa piɛiyo ni kanifuule wana o wana chɛl le siŋgaŋ te. (1 Masaa. 18:​3, 4, 13; 19:​10, 14) Naapum mi kɔndɔfillo bii naa le mɛɛ Ilaacha ndoo yiyaŋ lende yɛ, mi che bɛɛ wana laalaŋndo o wa ni. Kɛ mi Chɛhowa bii nyɛ Ilaacha ndoo yiyaŋndo bila.

ia-E 103 ¶13

Mbo Sɔla Kɔl Dɛɛniaa Mɛlɛka o Ba

13 Wana ndoo suaa le Mɛlɛka wo Ilaacha wa ni. Nduyɛ Chɛhowa ndoo kaala ndu tau. Kɛ paale pilɛ, mbo kɔ hini o yɔmndo bɛŋgu o yondo pollo niŋ, okoŋ mbo wa Chɛhowa dimullo maa o yeema mbo vi. Vɛɛ Chɛhowa wa yɛ sinaŋndo mɛɛ o che ndu o yɔm koŋ bɛŋgu? Ŋ nɔ miŋ keela kɔllo le nyunaa hoo mulioo le. Mɛɛ Ilaacha hiouŋ o luaŋ yikpi, mi Chɛhowa yɔŋ maalikɛinɔɔ o ndu lo. Okoŋ mi maalikɛinɔɔ hoo hiiluu ndu, mbo dimul ndu aa: “Tiondu ma de nyɛ diaa.” Nduyɛ mi Ilaacha chaŋ mbo dia nyɛdiaa pɔmbɔ maalikɛinɔɔ ndoo chuu ndu hoo wo. Ndu wa yɛ beedii tuu kpɛiyo a mɛŋndaŋ ni. Baa mi ndoo mel pa maalikɛinɔɔ balikaa? Nyɛ kinɛi Baabuiyo dimi wo cho ni maa mbo dia nyɛdiaa, nduyɛ mbo kol mɛŋma maalikɛinɔɔ ndoo chuu ndu waŋ, okoŋ mbo miiŋguŋ o luaŋ. Baa saŋgaa ndoo hiu tau ni? O kpeekpei niŋ, ŋ sina le. Kɛ mi maalikɛinɔɔ huŋ vɛlɛ o ndu lo a fitilioo, mbo tindi ndu. Okoŋ mbo dimul ndu aa: “chɔŋ ma de nyɛ diaa.” Nduyɛ mbo chɔɔlu ndu vɛlɛ dimul aa: “tiŋ ŋ nɔ le kɔlaŋ ndo o bandu o bɔɔ.”—1 Masaa. 19:​5-7.

ia-E 106 ¶21

Mbo Sɔla Kɔl Dɛɛniaa Mɛlɛka o Ba

21 Sɔɔŋ Chɛhowa ndoo tosal Ilaacha woŋ kpou loonuŋ naa maa Mɛlɛka kɔndɔfillo o cho ni. Ilaacha ndoo sina maa Chɛhowa ve maa mɛlɛka lachoowaa Baal te. Kanifuule mɛlɛka ndoo hui wanaa nduaa maa ndu cho “mɛlɛka yɔŋgu piɔɔ wo” ni. Chɛhowa kpeekpei cho puundule kpaayaa kpou ni. Nduyɛ o nɔ kpaayaa mbo hiau nyɛ o nyɛ o toosiaa. Lelaŋ choo choo bɛɛ cho letuu le ndu le. (1 Masaa. 8:​27) Vɛɛnɛ sɔɔŋ muŋ kpou mala yɛ Ilaacha? Loonuŋ maa Ilaacha ndoo nɔ siooŋnde. Kɛ Ilaacha ndoo nɔ Chɛhowa, Mɛlɛka nɔ kpaayaa kpou wo le ndu malaa. Le saboo hoo, siooŋii ndii nɔ kposoŋ mi ndii bii ndu le Ehabi nda Chɛsibɛɛ le.—Nuawɔ Sam 118:​6.

ia-E 106 ¶22

Mbo Sɔla Kɔl Dɛɛniaa Mɛlɛka o Ba

22 Mɛɛ yiŋndeŋ le nyum nduyɛ mi nyɔɔ mei ndoŋ, mi Ilaacha “tuɛinuŋ diomndo suɛi ndu o lani toolo pɔ pɔ.” Nduyɛ mi diomndo hoo dimul ndu le mbo soo. Okoŋ mi Ilaacha chɔm vɛlɛ nyɛ o nyɛ wa ndu o kɔl. Naapum mi hei tosa mbo chɔɔlu yoomuaŋ sɔla. I cho kpendekele maa mi Ilaacha chɔɔlu kɔl dɛɛniaa sɔla tau o nyɛ diom ndoo ‘tueinuŋ o lani toolo pɔ pɔ’ wo dimul ndu wo niŋ. Mi Chɛhowa chɔm Ilaacha maa Mɛlɛka kpeekpeiyo o cho. Vɛɛ ndoo tosa yɛ keŋ? Mbo chɔm Ilaacha a fulamakɔɔli wa niŋ le wanaa wa Baal sooluuwo o Isɔluɛi niŋ okɔɔ wo. I cho kpendekele maa wali Ilaacha wo ve fondo fuu le. Kanifuule sabu Mɛlɛkaa wa hiouwɔɔ lachi a peelɔŋndo. Le handɔɔ lechoo, mi Ilaacha duau laalaŋndo o sabu Mɛlɛkaa hoo niŋ. Lelaŋ mi Chɛhowa viam ndu vɛlɛ pila a nɛila chɔmaala sɛnɛilaŋ le wali koŋ tosaa.—1 Masaa. 19:​12-17.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

w97-E 11/1 31 ¶2

Tamasi Kɛndɔɔ le Sala Soliaŋndo a Lo Lechoo Wo Chɔmndo

Buɛiyaa Mɛlɛkaa a bɔɔbɔɔ hau cho kaa sala soliaŋ pilɔɔ hoo kpe chɔmndo. Apum mɛi niŋ ‘walta’ ndalaŋ a nyɛm kiɔɔŋ le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo o fondaŋnda leviltaŋ, ɔɔ le wallo tosaa o Bɛtɛɛl. Nduyɛ acheleŋ kuɛ niŋ o lɛŋii cheleŋ niŋ le wali taŋgulaa Kɔɔnaa tosaa. A bɔɔbɔɔ chɛl niŋ le walta waŋnda chue la sɔvɛ le laŋ tosaa. Kɛ walta sɔvɛlaŋ pila waŋnda haa cho tosaa le Chɛhowa ni. Chɛhowa che bɔɔ wanaa cho ndu piɛiyo a kɔllo wulee wa a sɔvɛ. Nduyɛ o cho nda hunɔɔ sala dɔwɔɔ le kaa sala soliaŋ nda cho chɔmndo wo.—Maki 10:​29, 30.

SAA 17-23

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | MASAA BƐNDUAA TASIAA 21–22

“Tol Tamasi Chɛhowaa Kɔɔli le Kpaayaa Soliŋndo Kpeku”

it-2-E 21

Mɛlɛka Nɔ Kpaayaa Kpou Wo Chɛhowa Cho Ni

A teleŋ pilɛ, mi Chɔɔsuaa cha maalikɛinɔɔ isisi ndu o hɔl o dɔɔŋgɔɔ niŋ Chɛluiko ikɛi. Okoŋ mbo nyuna ndu te le Isɔluɛiya o cho ni, ɔɔ le yaamɔɔwaa ndaa. Kɛ mi maalikɛinɔɔ mulul ndu aa: “I cho kumbu nya le, I cho vɛlɛ kumbu yaamɔɔwaa nya le. Ya cho sovɛiya Mɛlɛka Yaawɛɛ wa bolleŋ ni, lelaŋ ya I hiŋ ni.” (Chɔ 5:​13-15) Nduyɛ mi wana ndoo suaa le Mɛlɛka wo Maikaya dimul Masaa Ehabi a Chɛhosiafati aa: “Mi cha Mɛlɛka Yaawɛɛ ichali ɛchɛnɛ, o kpeŋgbei ndɔ lemasaa choo. Nyɛ o nyɛ yoomaa cho ɛchɛnɛ, a wa ndu isisi ikɛi, haa wa o ba ndɔ kɛndɔɔ choo, haa wa o ba ndɔ miallo choo.” Hei cho suɛi a chuauwaa Chɛhowa cho o inyinaya wa okɔɔ. (1Ma 22:​19-21) O bɛnda bɔɔ ma soliŋ diomndaŋ ndaŋ, “Mɛlɛka nɔ kpaaya kpou wo” kpeku. Nyaa yoomaa cho haa o choo choo niŋnda nɔ foofola ndalaŋ kpɛ kpɛ. A nɔ chɛlɔbiiya, maalikɛiya, nduyɛ a acheleŋ tosa a sabu mi waŋnda kpou sina a diondɔɔyɛi vɛlɛ a tɔɔmayɛi Chɛhowa okɔɔ wa. Nda hiou nɔ kpaayaa a a tuaa kpou. (Ai 6:​2, 3; Chɛ 3:​24; Sɔɔ 5:​11) A tɛɛsiaa nda ko a foofola nda nɔlaŋ te, kɛ maa a cho a kɔɔnaa vɛlɛ a kundalaŋ lende nuaa kpɛ kpɛ. Lelaŋ pɛɛŋ Chiisu ndoo dimi ni maa o tiuba mbo nyuna finya ndɔ le mbo yɔŋ ndu “maalikɛiya waalaŋ o waalaŋ niŋ.” (Mat 26:​53) Mɛɛ Hɛsɛkiya wa Chɛhowa nyɔɔloo le malaa, mbo dimi aa: “Mɛlɛka Yaawɛɛ nɔ kpaayaa kpou wo, Mɛlɛka Isɔluɛiya, yandii tuei piɛile nileŋ naa ŋ cho ichali o kpeŋgbei num lemasaa choo o nyaa lakumbaŋ nda [chɛlɔbiiya] choo wa.” Hei cho suɛi a kɔfu kpemaa vɛlɛ a nyaa lakumbaŋ cho a tuulaa lechoo wa. Ndu sim yɛ lewundu le kpeŋgbei lemasaa Chɛhowa cho o choo choo niŋndo ni. (Ai 37:​16; tuuwɔ 1Sa 4:​4; 2Sa 6:​2) Mi buɛi Ilaasia ndoo nɔ siooŋnde wo sɔla kɔl dɛɛniaa o yilaŋnde kɔndɔfili o che wo niŋ. Mɛɛ o tofa o pembii ndii balu Ilaasia ve choo, “mbo cha suaa a nyɛla nyaanaŋnda suaa a naŋ ndaŋ . . . o pembei choo a tiuwaa silɔ. Yiŋndeŋ le wa suaa haa a nyɛlaŋ ndaŋ la kumbaa kpou.” Kunda bɛndu ndoo che hoo wo cho o maalikɛiya Chɛhowaa tɛɛŋ.—2Ma 6:​15-17.

w21.02 4 ¶9

‘Kiliti Cho Wana Pɔnɔɔ Bolleŋ Ni’

9 Tusiŋndo. Mi che bɛɛ Chɛhowa nɔ taasioo mbo hiau wana o wana, kɛ mbo yaŋ buɛiyaa nduaa nilaŋ. (Chɛ. 18:​23, 24, 32) Mbo chɛl nda ma chɔm ndu yiyaŋ ndaa o sɔɔŋ o kɛɛsiaa le tosaa woŋ choo. (1 Masaa. 22:​19-22) Mi che bɛɛ wana walaŋndo Chɛhowa cho ni, kɛ o cho naa kɔl le miŋ tosa sɔɔŋ o nɛi walaŋndo choo le. Mi che bɛɛ ŋ cho walaŋ te, kɛ mbo mala naa miŋ sɔla batiuwaa o ndu piɛiyo niŋ. (Sam 113:​6, 7; Sam 27:​9; Hibu. 13:​6) Mi Masaa Deeve dimi kpendekele maa le mɛɛ Chɛhowa cho wana tusiaŋ, nduyɛ mbo mala ndu yɛ o sɔla batiuwaa o nyɛ o nyɛ niŋ ni.—2 Saam. 22:​36.

it-2-E 245

Choolaŋ

Mi Chɛhowa Mɛlɛka chɛl mi “kpaaya laasiaa wana wo hui” wana kɛɛ le tonya chɛlɔɔ wo, le halikpeŋ mbo “laalaŋ sɔɔŋ lachoowaŋ.” Nduyɛ mi hei tosa o laalaŋ yooŋgu kɛndɛ cho a Chiisu Kiliti okɔɔ wo le. (2Tɛ 2:​9-12) Sawa mandaa hoo cho o chɔmnaŋ kpendekele o nyɛ yɔŋnuŋ Masaa Ehabi o Isɔluɛi niŋndo niŋ. Mi wanaa lachoowaa dimi sɔɔŋ waa lachioŋ nda dimul Ehabi maa, o cho batiuwaa sɔla o sɔŋgɔ niŋ a waŋnda Luamɔti chiee. Kɛ mi Maikaya, wana ndoo suaa le Chɛhowa wo dimul ndu maa o cho batiuwaa sɔla kposoŋ te. O yilaŋndeŋ niŋ, mi Maikaya cha mi Chɛhowa chɛl le mi nyɛ yoomaa o inyinaya soliŋ wanaa dimi sɔɔŋ waa lachioŋ nda kpeku le ‘ma dimul Ehabi choolaŋ.’ Hei sim ni maa, mi nyɛ yoomaa hoo soliŋ kpaaya ndɔɔ kpeku le mi waŋnda haa dimul Ehabi choolaŋ. Kanifuule keŋ wa nda o lakɔl le dimioo ni. Nduyɛ keŋ kpeekpei Ehabi bɛɛ ndoo yeema le tueiyɔɔ ni. Mi Maikaya sila Ehabi, kɛ mbo kɛɛ. Nduyɛ mbo chɛl choola nda dimul ndu laŋ, mi keŋ tosa mbo mɛɛlu piɔmndo sɔla.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

w21.10 3 ¶4-6

Yɛɛnɛ Chɔm yɛ Maa Waŋndo Mal Yɔŋndɔ Wɔɔŋndo?

4 O mɛɛlulaŋ kpɔŋ, mi Chɛhowa saŋga a nda biuwɔŋndo, nduyɛ mbo kɛɛsiaa le mbo tosa nyɛ. Mbo viam Ilaacha wana ndoo suaa le ndu wo o Ehabi a Chɛsibɛɛ lo, le mbo dimul nda a nyɛpalaa o wa nda hunɔɔ tusi choo wo okɔɔ. Mi Chɛhowa kɛɛsiaa maa, o cho wana o wana o yuŋgu Ehabi wo niŋ diyɔɔ. Mi yooŋgu Ilaacha kɔ dimul Ehabi wo tosa mbo tambu kɔl tau. Nduyɛ mi po yoŋga koŋ “tusiŋ toolo.” Hei wa bɔɔ suɛi kɔndɔfili bɛndu!—1 Masaa. 21:​19-29.

5 Mi che bɛɛ mi Ehabi tusiŋ a teleŋ koŋ, kɛ mi nyɛ o tosa okoŋ kɔɔli wo chɔm maa o mel yɔŋndɔ wɔɔŋndo le. O kuuna waŋnda Baal sooluuwo o masale ndɔleŋ bɛŋgu le, nduyɛ o dɛɛniaa waŋnda le ma piɛi Chɛhowa le. Nɛila cheleŋndaŋ la cho vɛlɛ la chɔm maa Ehabi mel yɔŋndɔ wɔɔŋndo le laŋ.

6 Mɛɛ nyɔɔ viou tiŋ, mi masaa Ehabi dimul Masaa Chɛhosiafati o wa masaa le Chuda wo, le mbo kɔ mala ndu Siiliaŋnda chɔulaba. Mi Chɛhosiafati dimul Ehabi maa, a dimul fɛŋ wana ndoo suaa le Mɛlɛka wo a ndi okɔɔ. O tasela ndɔ, mi Ehabi kɛɛ ndu diom. Kɛ okoŋ kɔɔli, mbo dimi aa: “Po pilɛ cho ma veelu ndu aa Maikaya, po Imilaa wo, ndu bɛɛ wana suaa le Mɛlɛka wo o cho ni. Kɛ ndu ndu I tul ndu bɔɔ leyɛ, fondole o dimi sɔɔŋ waa lachiŋ kɛndɛ a ya okɔɔ le. Teleŋ o teleŋ sɔɔŋ dɛnɛ palaŋ koni o dimi a ya okɔɔ ni.” A koŋ kpou, ma viam waŋndo le mbo kɔ veelu Maikaya, nduyɛ mɛɛ Ehabi dimi yɛ kpeekpei i yɔŋnuŋ ni. Mi wana suaa le Mɛlɛka wo dimi yooŋgu wɔɔŋndo a ndu okɔɔ. Kɛ yɔŋii masaa Ehabi ndoo mal yɔŋndɔ wɔɔŋndo, nduyɛ mbo nyuna Chɛhowa le mbo mal ndu haki, mbo yɔŋ yooŋgoo le ma dɔu wana ndoo suaa le Mɛlɛka wo o chiɛi manyumndo niŋ. (1 Masaa. 22:​7-9, 23, 27) Mi che bɛɛ mbo tosa ma duau wana ndoo suaa le Mɛlɛka wo o chiɛi manyumndo niŋ, kɛ mi nyɛ Chɛhowa dimi a ndu okɔɔ wo yɔŋnuŋ. Mbo sɔla piɔmndo o chɔu nda kuɛ koŋ ndo.—1 Masaa. 22:​34-38.

SAA 24-30

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | MASAA BƐNDUAA DIIŊ NDUAA 1-2

“Tamasi Kɛndɔɔ le Waŋnda Pɛɛkoo”

w15 4/1 18 ¶15

Mɛɛ Bɛnduaa Pɛɛku Acheleŋnda le Ma Suiliŋ Yɛ

15 Tamasi Ilaisia wo, wana miiŋgu o foofo Ilaacha wo bɛɛ chɔm mɛɛ puaapiliaa ke bɛnduaa nɔ taasioo wa bɛɛleŋ yɛ. Mɛɛ Ilaicha nda Ilaisia fula wanaa ndaa suaa le Mɛlɛka wa yilɔɔ Chɛliko, ma tual o Pioo Chɔɔdaŋ. Loŋ “Ilaicha chua doma ndɔ baalaa ni mbo simbul, okoŋ, mbo luaa mɛŋndaŋ o peelo a ndu, nduyɛ mi ma kiolu tɛɛŋ.” Mɛɛ nda taŋ, “ma hiau lachi a baltaŋ dɔwɔɔ.” Ŋ che kpendekele maa Ilaasia yiyaŋ maa o chii sina le. Tei mi Ilaicha kuaŋnuŋ, mi Ilaisia kɛsiŋ o kɔl kpiŋ diom o diom wana ndɔ pɛɛkaa dimul ndu. Okoŋ, mi Ilaicha helnuŋ o hueiye niŋ. Okoŋ kɔɔli, mi Ilaisia biyaŋ miiŋgoo. Mɛɛ o fuuluu Chɔɔdaŋ o peelo, mbo luaa mɛŋndaŋ a doma Ilaicha wa ndu koŋ o ba wo a deŋioo choo choo kpeleŋ aa, “Chɛhowa, Mɛlɛka Ilaicha wo, kuɛɛnɛ ŋ cho yɛ?” Mi mɛŋndaŋ ma kiolu vɛlɛ tɛɛŋ mbo taŋ.—2 Ma. 2:​8-14, NW.

w15 4/1 18 ¶16

Mɛɛ Bɛnduaa Pɛɛku Acheleŋnda le Ma Suiliŋ Yɛ

16 A loonuŋ pa maa kaamaa tase Ilaisia tosa wo ndu kɛsɛ wa kaamaa mɛɛlaa Ilaicha tosa wo ni? Le yɛɛ naŋ nyuna yɛ? A tonya, Ilaisia yiyaŋ naa maa le mɛɛ o cho niŋ chilaŋ chuaa yɛ, o nɔ mbo siŋga nɛiyo le. Kɛ, mbo hiau lachi a tolɔɔ nɛi Ilaicha chɔm ndu wo kɔɔli, o wali ndɔ pollo niŋ. Mi Ilaisia chɔm bɛɛle yiŋgoloŋndeŋ le wana pɛɛku ndu wo. Mi hei nɛŋi chaaŋaa Ilaisiaa kɔllo tau, a ndaa suaa le Mɛlɛka wa. (2 Ma. 2:​15) Okoŋ kɔɔli, o wɔsila 60 Ilaisia tosa le suɛi le Mɛlɛka laŋ niŋ, mi Chɛhowa soliŋ ndu kpeku mbo tosa kaamaa laŋ tau mbo hiau bɛɛ la Ilaicha tosa laŋ. Yɛɛnɛ num wana cho pɛɛkoo wo pɛɛku yɛ o hei niŋ?

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

w05-E 8/1 9 ¶1

Yaandiaa o Yau Masaa Bɛnduaa Diiŋ Nduaa Niŋ

2:​11—‘Choo choo’ kuɛɛnɛ Ilaacha ndoo hel lɛ, mɛɛ “hueiyii bɛnduei chua” ndu? O cho o hala naŋ cha hoo wo, ɔɔ naa Mɛlɛka cho nda maalikɛiya nduaa wa le Ilaacha ndoo hel te. (Ditɔnɔmii 4:​19; Sam 11:​4; Maatiu 6:​9; 18:​10) Kɛ ‘choo choo’ Ilaacha ndoo hel lo wa o nyumu nyumoo niŋ ni. (Sam 78:​26; Maatiu 6:​26) Mɛɛ hueiye hel a ndu, mi suaa wa a nyɛla nyaanaŋnda wa a yiŋndeŋ ndaŋ la kua a Ilaacha o fondaŋ cheleŋ o chieeŋndo choo. Nduyɛ loŋ o wa niŋ ni. Nduyɛ pɛɛŋ mɛɛ wɔsioŋ hiou ŋtiŋ, mi Ilaacha poonyial Chɛholuam, masaa le Chuda yauwo.—Koloniko Diiŋ Ndɔɔ 21:​1, 12-15.

SAA 31–BƐŊGUFƆNƆƆ 6

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | MASAA BƐŊNDUAA DIIŊ NDUAA 3-4

“A Che Po Numndo”

w17.12 4 ¶7

“I Sina Maa O Cho Miiŋgu Yoomu”

7 Wana ndoo suaa le Mɛlɛka wo Ilaasia, tosa kaamaa diiŋ ndɔɔ a fulasɛiniŋndo okɔɔ o Baabuiyo niŋ ni. Wana lanɔ Isɔluɛinɔɔ ndoo vilu chua kposoŋ te wo wa o chiee ndoo nɔ diolaŋ Siɔnem ndo. Le kɛndɛi bɛnduii ndoo tosal Ilaasia ve, mi Mɛlɛka duau ndu nda pɔnɔ ndɔ yuwɛiyo sala ma vialu poo. Mɛɛ wɔsioŋ hiou ŋtiŋ, mi poombɔ koŋ wu. Yiyaŋndɔ a mɛɛ kala ndɔ ndoo bii mɔnɛi yɛ. Mɛɛ mɔnɛi bii ndu tei mbo buli tiŋ vilɛiyo kilolaŋ 30 (mɛɛliilaŋ 19) le Ilaasia nuuviaa o pembii Kamɛlve. Mi Ilaasia viam buɛi ndɔɔ Kɛhasi nda lachi le mbo kɔ miŋgi poombɔ koŋ yoomu. Kɛ Kɛhasi tiuba le. Okoŋ, mi kala ndɔ wa a kɔl tambɛiyo wo huŋ nda Ilaasia o ndu lo bɛɛ.—2 Masaa. 4:​8-31.

w17.12 5 ¶8

“I Sina Maa O Cho Miiŋgu Yoomu”

8 Mi Ilaasia luɛi chiɛiniŋ naa poombɔɔ wa ihini o vilɛiyo wa, mbo piɛi. Mi Chɛhowa muli piɛile Ilaasia leŋ. Nduyɛ o nɛi kaamaa niŋ, mbo miŋgi poombɔɔ yoomu. Mɛɛ kala ndɔ che ndu yoomu, mbo hiau ba a kɔllo naŋɔɔ. (Nuawɔ Masaa Bɛnduaa Diiŋ Nduaa 4:​32-37.) Naapum mi ndoo loonuŋ piɛile Hana leŋ. Hana ndoo vilu chua le haaa mɛɛ mi Chɛhowa duau ndu sala malaŋ o vialu poo, Saamiɛɛ. Mi Hana saŋgala Chɛhowa kanifuule “o nɔla mbo yɔŋ waŋndo o sɛiyo niŋ, nduyɛ o nɔla vɛlɛ mbo miŋgi wana koŋ yoomu.” (Saamiɛɛ Tasoo 2:​6, NW) Mɛɛ o miŋgi poombɔ koŋ Siɔnem chiee yoomu, mi Mɛlɛka chɔm kpendekele maa o nɔ kpaayaa le wana vi wo miŋgioo yoomu.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

it-2-E 697 ¶2

Wana Suaa le Mɛlɛka Wo

“Puaa Wanaa Suaa le Mɛlɛka Wa.” Mi yau Gesenius soli o Hibuluiye niŋndo chɔm maa diom maHibuluiyo hoo bɛn sim le (poo), ɔɔ bɛnɛ sim le (puaa). Hoo sim ni maa “waa o kundaa choo, (o wa kaaleŋ, ɔɔ kunda kɛ kɛ nda kila).” (Tuuwɔ Nɛh 3:​8, naa o chɔm maa mi “wana cho o kunda toosiaa nyɛm chuŋ kɛndɔŋ choo” wo simnuŋ poo le “wanaa toosiaa nyɛm chuŋ kɛndɔŋ” nda.) Mɛɛ, “puaa wanaa suaa le Mɛlɛka wa” wa vɛlɛ wanaa nda veelu le pɛɛkoo le wallo hoo wa, ɔɔ le kunda wanaa suaa le Mɛlɛka wo. Nduyɛ kundala waa ndoo la wa Bɛtɛɛl, Chɛluiko, a Kilkal. (2Ma 2:​3, 5; 4:​38; tuuwɔ 1Sa 10:​5, 10) Saamiɛɛ wa kunda wa Luama wo bolleŋ ni. (1Sa 19:​19, 20) Nduyɛ Ilaasia bɛɛ ndoo nɔ foofoo waa ndoo a teleŋ o wa yoomu wo. (2Ma 4:​38; 6:​1-3; tuuwɔ 1Ma 18:​13) Mi konaa chɔm maa mi ndaa taŋgul fondaa a ba nda, nduyɛ mi ndaa you nyɔɔŋ le soliŋndo kpeku. Hei chɔm kpendekele maa yoomu ndaa waŋnuŋ tɛtɛlɛ. Mi che bɛɛ a wa fondaa pilɛ nduyɛ mi ndaa de nyɛdiaa naapilɛ, kɛ mi o kɛ kɛ ndoo sɔla wallo le tosaa maa wana suaa le Mɛlɛka wo.—1Ma 20:​35-42; 2Ma 4:​1, 2, 39; 6:​1-7; 9:​1, 2.

    WOL le Sɔɔŋ Yaasiaa—Kisi (2010-2026)
    Chukku Ma Kinda
    Chuku Ma Kumbi
    • Kisiei
    • Share
    • Mɛɛ ŋ Yeema Yɛ
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Sawalaŋ Le Tɛɛŋgei Soliŋndo Kpeku
    • Mɛɛ Naŋ Bii Yooŋgula Numndaŋ Yɛ
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Chuku Ma Kumbi
    Share