Naa Bandu Mɛŋgɛlaa KƐSI YAULAŊ O INTANƐITIIYO WA
Bandu Mɛŋgɛlaa
NAA KƐSIAA LAYAUWA O INTANƐTIIYO CHOO
Kisiei
Ɔ, ɔ, Ɛ, ɛ, Ŋ, ŋ
  • Ɔ
  • ɔ
  • Ɛ
  • ɛ
  • Ŋ
  • ŋ
  • BAABUIYO
  • YAULAŊ A NYƆƆŊ
  • BƆŊAŊNDAŊ
  • mwbr22 Bɛŋgufɔnɔɔ p. 1-9
  • Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo

Viduei cho le fondaa hoo le.

Mal Haki, bahawɛi pɔmbɔ yɔŋnuŋ le num vidueiyo hoo solullo.

  • Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo
  • Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo—2022
  • Suɛi Lebolii Pɔmbuɛi
  • BƐŊGUFƆNƆƆ 7-13
  • BƐŊGUFƆNƆƆ 14-20
  • BƐŊGUFƆNƆƆ 21-27
  • BƐŊGUFƆNƆƆ 28–YINDIMIIYO 4
  • YINDIMIIYO 5-11
  • w05-E 8/1 11 ¶3
  • YINDIMIIYO 12-18
  • YINDIMIIYO 19-25
  • YINDIMIIYO 26–TƐƐKPAA 1
Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo—2022
mwbr22 Bɛŋgufɔnɔɔ p. 1-9

Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo

BƐŊGUFƆNƆƆ 7-13

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | MASAA BƐNDUAA DIIŊ NDUAA 5–6

“Sovɛiyaa Naa Ŋ Nɔ Wa a Hiou a Balu Naa Haa Wa”

it-1-E 716 ¶4

Ilaasia

Mi Isɔluɛiya Sɔla Pioŋɔɔ Siiliaŋnda o Ba. A teleŋ Chɛholuam wa Masaa le Isɔluɛiyo, mi Siiliaŋnda kɛɛsiaa le Isɔluɛiya wooloo a sɔŋgɔɔ. Le teleŋnda bɔɔbɔɔ mi kɛɛsiaala Bɛnihadadi wa tosaalaŋ la tambu kanifuule Ilaasia wa Masaa Chɛholuam dimullo a laŋ okɔɔ. O tasela ndɔ, mbo yiyaŋ maa sovɛiyaa nduaa opilɛ cho kumbu Isɔluɛiya. Kɛ mɛɛ o sina maa Ilaasia wa tuula ndɔlaŋ chɔɔmuuwo wo ni, mbo yɔŋ sovɛiyaa nduaa le ma kɔ balu Dotaŋ kpɔkɔsu, chiee Ilaasia wa wo a nyɛla nyaanaŋnda suaa a naŋ ndaŋ le ndu biyɔɔ. (FOTUEIYO, Vol.1, p. 950) Le hei mi siooŋnde bii buɛi Ilaasia wo tau, kɛ mi Ilaasia piɛi o Mɛlɛka lo le mbo kumbi buɛi ndɔɔ hɔltaŋ mbo che. Okoŋ “mɛɛ o tofa pembii balu Ilaasia ve choo, mbo cha suaa a nyɛla nyaanaŋnda suaa a naŋ ndaŋ a cho o pembei hei choo a tiuwaa silɔ. Yiŋnde le wa suaa haa a nyɛla ndalaŋ la kuumbaa kpou.” Mɛɛ Siiliaŋnda hiŋ le nda delɔɔ choo, mi Ilaasia piɛi Mɛlɛka le mi kaama cheleŋ yɔŋnuŋ. Mbo dimi aa “Oo Mɛlɛka Yaawɛɛ, tosa mi sovɛiya haa a suma o le pilɛ niŋ kpe.” Mi Ilaasia dimul Siiliaŋnda aa “la huŋ mi kɔ chɔm nya naa o cho wa” Kɛ o see nda laba le mbo kuɛ a nda le kanifuule o cho suma kpeekpei le ndaa suma le. A sina nuaa maa Ilaasia ndaa hiŋ kɔɔli le kɔlaŋ a ndu wo le wa suɛi naa nda chua le, kɛɛŋgaa niŋ te ma sina naa o wa kɔlaŋ a nda wa.—2Ma 6:​8-19.

w13-E 8/15 30 ¶2

Mi Ilaasia Cha Nyɛla Nyaanaŋnda Suaa a Naŋ Ndaŋ la Kumbaa a Yiŋndeŋ—Num yɛ?

Mɛɛ yaamɔɔwa balu chioo Dotaŋ, le yɛɛ Ilaasia yɔŋ yɛ isiooŋ te? Kanifuule ndoo nɔ laalaŋ kala kalaa o Chɛhowa niŋ. Naa bɛɛ nɔ miŋ nɔ laalaŋ pilɛ koŋ kpe. Lelaŋ, ŋ nyuna Mɛlɛka o piɛileŋ niŋ le mbo ke naa nyina ndɔ diandaa, le miŋ chɔm laalaŋndo vɛlɛ a suliŋnda cheleŋ nyina Mɛlɛkaa tosa miŋ nɔ laŋ.—Luk 11:​13; Kal 5:​22, 23.

it-1-E 343 ¶1

Sumaa

O cho suma kpeekpei le sovɛiyaa Siiliaŋaa ndaa hiŋ Ilaasia biyɔɔ wa ndaa suma le, kɛ naapum o yiyaŋnda ndalaŋ niŋ ndaa suma ni. Te ndoo yɔŋ pɛ aa suma kpeekpei ndaa suma ni, mɛɛ mi waŋndo ndoo saa nda balaŋ le kɔlaŋ a nda. Kɛ o bolle Baabuileŋ niŋ, nuaa kinɛi Ilaasia dimul nda ni aa “Wana nya cho nuuwaa wo o cho chiee nanuŋ te o cho le, la puɛɛnuŋ nɛiyo. La huŋ mi kɔ chɔm nya naa o cho wa.” Mi wana sinaa dɛnɛ pilɛ diolaŋ William James poonyiaa a suɛi kɔndɔfille hei okɔɔ, o yau soo a yiyaŋnda waŋnda okɔɔ laŋ niŋ aa, “Mi bahawɛiyo pum yɔŋnuŋ o hullaŋ niŋ o tosa mi waŋndo suma wo. O cho nyɛ waŋndo cha a le hɔllo le, kɛ taasi tosa mbo bii sɔɔŋ o cha woŋ bila wo. O nɛi cheleŋ choo, te chiɛɛliaŋ cho hɔltaŋ tɛɛŋ a hullaŋ ndo ve lɛ wali le, mi hei tosa waŋndo wa chɔɔ kɛ o bii nyɔɔ bila le.” Naapum suma waa nuaa sovɛiyaa Siiliaŋnda ndaa suma ni. Kɛ mɛɛ nda fuuluu Sameeliaa, mi Chɛhowa tosa ma cha. (2Ma 6:​18-20) Kɛlɛŋgaa suma waa nuaa koni puaa Sodɔm ndaa suma ni. Kanifuule bolle Baabuileŋ le chɔm pɛɛŋ maa a ve buulaŋ a sumaa ndaa okɔɔ le, kɛ ma hiau lachi a balaŋ keeliaa le dio Lɔtu wo saalɔŋndo.—Chɛ 19:​11.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

w05-E 8/1 9 ¶2

Yaandiaa o Yau Masaa Bɛnduaa Diiŋ Nduaa Niŋ

5:​15, 16 Le yɛɛ Ilaasia bii nyɛm Naamaŋ ndoo kendu woŋ te? Mi Ilaasia kɛɛ nyɛm Naamaŋ ndoo ke ndu woŋ kanifuule ndoo sina maa o ve a kpaaya ndɔ le o siŋgi ndu le. Kɛ maa kaamaa Chɛhowaa tosa ni mi Naamaŋ siaŋgu a naa wɔɔŋ wa ndu choo wo. Ndoo bɛnda kposoŋ mi ndoo soliŋ foofo Mɛlɛka ke ndu wo kpeku le tɔnɔɔ ndu pilaa le. Hau bɛɛ wanaa Chɛhowaa kindiŋ le tɔnɔɔ sɔlaa le ndapila o wali ndɔɔ niŋ te. Ma kɛsiŋ diomnda Chiisu dimi laŋ o kɔl, mbo dimi aa: “Fondo nya sɔla ni, nya bɛɛ la yɔŋgu fondo.”—Mat 10:​8.

BƐŊGUFƆNƆƆ 14-20

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | MASAA BƐNDUAA DIIŊ NDUAA 7-8

“Mi Chɛhowa Tosa Mi Nyɛ Nda Ve Kɔl Te Wo Yɔŋnuŋ”

it-1-E 716-717

Ilaasia

A teleŋ pilɛ, mi Bɛnihadadi diiŋ ndɔɔ o chuuŋgiaa sovɛiyaa nduaa ma kɔ balu Sameeliaa le nda delɔɔ choo a mɛɛ ndoo tosa paandu yɛ. Kɛ o laŋ niŋ, o cho le nda diyɔɔ le ndoo nɔ o kɔl te, kɛ le nda dɔwɔɔ o piŋndo niŋ. Mi hei tosa mi sɔɔŋ kiandu waŋnda Sameeliaa choo tau. Nduyɛ le mɛɛ nyɔɔ ndoo hiu wɔuleŋ yɛ, mi yooŋgoo komal masa maa chua pum de po ndɔɔ. Mi Ehabi wana diyaa, po ndɔɔ Chɛholuam mɛnaŋ po maa mɛɛ mbo dii Ilaasia. Kɛ nyɛ ndoo dimi wo yɔŋnuŋ te. Mɛɛ Chɛholuam fuuluu o wana suaa le Mɛlɛka wo lo bɛɛ, mbo dimi maa o nɔ lɛ tiindaŋ o mala Chɛhowaa niŋ te. Mi Ilaasia dimul masa bɛndoo maa siɔdii a teleŋ waa nuaa nyɛdiaa cho hɔba tau. Mi wana manda masa bɛndoo wo dimul Ilaasia maa o laalaŋ keŋ te. Le mɛɛ ndoo nɔ kiisaŋndo yɛ, mi Ilaasia dimul ndu aa, “A cho hei chɔ a hɔlte numndeŋ pɛɛŋ mi i yɔŋnuŋ, kɛ num a cho nyɛdiaa kalaa miɔɔnɔŋ o sondo le.” Mi Chɛhowa tosa mi sovɛiyaa a tuɛi bɔɔluu bɛndoo. Mi hei tosa ma yiyaŋ maa lɛŋnde chuuŋgiaŋ naapilɛ le nda hunɔɔ delɔɔ choo a sɔŋgɔɔ ni. Okoŋ, mi siooŋnde bii nda tau, ma mɛi nyɛ o nyɛ a nyɛdiaa o dɔɔŋgɔ koŋ niŋ ma nyaanuŋ. Mɛɛ masaa tuei maa Siiliaŋnda nyaanuŋ, mbo dimul wana wa ndu mandaa wo le mbo wa dio saasa chioo mandaa. Mɛɛ o dio saasa koŋ o lo ni, mi faŋga bɛndu wa kɔlaŋ a kiltaŋ le kɔlaŋ dɔɔŋgɔ Siiliaŋnda delɔɔ choo wo kee ndu diyɔɔ. Mbo cha nyɛdiaa koŋ pɛɛŋ kɛ o meenuŋ ndu o sondo le.—2Ma 6:​24–7:​20.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

it-2-E 195 ¶7

Masaa

Masaa Fula o Pulale Deeve Leŋ Choo Wa. Mi Chɛhowa siiŋguu Deeve masaa le Isɔluɛi. O nɛi chɔmaa Mɛlɛkaa bɛŋgu Deeve wa Masa taasi a simlachinɔɔ le kaaleŋ Isɔluɛi ni. Le sabu koŋ ndaa veelu ndu ni aa ‘Masa Isɔluɛiya tiindaŋndo.’ (2Sa 21:​17) Mi Mɛlɛka yii kpemaa a Deeve, mbo mel ndu lediom aa, “Masale numndeŋ le nɔ niŋ la mɛɛlu le, le hiau niŋ lachi le fɛɛŋ a fɛɛŋ.” (2Sa 7:​11-16) Wanaa fula o pulale Deeveleŋ choo wa, kɔ bii a Sɔlɔmɔŋ po ndɔ, nda nda veelu ni aa, ‘Masaa Isɔluɛiya tiindaŋnda.’—1Ma 11:​36; 15:​4; 2Ma 8:​19; 2Ko 21:​7.

BƐŊGUFƆNƆƆ 21-27

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | MASAA BƐNDUAA DIIŊ NDUAA 9-10

“Mbo Tosa Ndi a Kɔl Simulaa, Yeemɛi, Nduyɛ a Sɛmbɔɔ”

w11-E 11/15 3 ¶2

Mi Chɛhu Sɔla Batiuwaa le Piɛile Tonyaleŋ Miŋgioo

Mi Chɛhowa ke Chɛhu wallo le tosaa a teleŋ Isɔluɛiya wa o nyɛ kindilaa bɛŋgu wo. A teleŋ koŋ, lɛŋndeŋ le wa Chɛsibɛɛ wana dɛnɛ wɔɔŋndo o ba bɛŋgu, lanɔ Ehabi mɛiyo, kalaa masaa Chɛluam. Mbo tosa pɛŋ mi waŋnda Isɔluɛi muliŋ Baal sooluu wo, ma kɛɛ Chɛhowa. Nduyɛ mbo dii wanaa ndaa suaa le Mɛlɛka wa. Mbo tosa mi waŋnda luei balaŋ o “kaa hini nɔɔlɛiyo” niŋ, a “kooma wɔɔŋndaŋ biyɔɔ.” (2Ma 9:​22; 1Ma 18:​4, 13) Mi Chɛhowa tɛɛmbuu wanaa wa o yuŋgu Ehabi wo niŋnda, a Chɛluam vɛlɛ a Chɛsibɛɛ kpou. Chɛhu sim lachi ni le waŋnda haa tɛɛmbuu wo.

w11-E 11/15 4 ¶2-3

Mi Chɛhu Sɔla Batiuwaa le Piɛile Tonyaleŋ Miŋgioo

Mɛɛ Chɛhu kɛɛ wanaa Masaa vem nda mulullo, okoŋ kɔɔli ma bɔŋaŋ nda Chɛluam a Asalaya chaŋ ndɔ, masaa le Chuda. Nduyɛ nda ŋiɔɔŋ kpou a wa o nyɛla ndala suaa a naŋndaŋ niŋ. Mi Chɛluam nyuna Chɛhu aa, vɛɛ “Hunɔɔ kɔl nyulu ŋ hiŋ ni Chɛhu?” Mi Chɛhu mulul ndu aa, “Haaa mi Chɛsibɛɛ kala num huŋ a pɛɛkula wɔɔŋndaŋ o lɛŋndeŋ ndeŋ niŋ, mbo tosa mi waŋnda wa nyɛm cheleŋndoŋ sooluu wo maa mɛlɛkaa nda, okoŋ kɔɔli, ma bii kooma wɔɔŋndaŋ, kɔl nyulu o nyulu ve o lɛŋndeŋ ndeŋ niŋ te.” Mɛɛ Masa Chɛluam tuei diomndo hoo, mbo muliŋ a kiltaŋ le mbo nyaanuŋ. Kɛ mi Chɛhu tosa nyɛ chɔ chɔ o teleŋ koŋ bɛŋgu. Mbo kindu chiɔu ndɔɔ a kpaaya ndɔɔ kpou, mbo mal ndu chiŋɔleŋ kɔɔli. Mi chiŋɔleŋ le kɔ luɛi ndu o kɔɔ, mi le kɔ sɛɛsa ndu kɔllo. Mbo del o nyɛ nyaanaŋ o wa kɔlaŋ ndo niŋ, mbo wu. Mi Asalaya kindiŋ le nyaanɔŋndo, kɛ ndu bɛɛ mi Chɛhu tual ndu kɔɔli mbo dii ndu.—2Ma 9:​22-24, 27.

Wana cheleŋ ndoo lo o yuŋgu Ehabi wo niŋ le diyɔɔ wo wa Chɛsibɛɛ, masa laandu dɛnɛ wɔɔŋndo ni. Mi Chɛhu veelu ndu pɛŋ aa “Chua yɔŋ wɔɔŋndo.” Mɛɛ Chɛhu wa kɔlaŋ o Chɛsibɛɛ lo, mbo siɛndi hɔlteŋ o wundɛi chiɛi lemasaa, mbo cha Chɛsibɛɛ tofaa lɛŋ. O dounuŋ tamala le. Mbo dimul wanaa wa wallo tosaa o chiɛi lemasaa niŋnda le ma chua Chɛsibɛɛ ma wuu ndu o wundɛiyo. Mi Chɛhu tosa mi suaa nduaa niɔu niɔu chua tosa hoo mi Isɔluɛiya mal nɛi tonyaa wo. Okoŋ kɔɔli mi Chɛhu hiau lachi a wanaa lo o yuŋgu Ehabi masa dɛnɛ wɔɔŋndo niŋnda diuwo.—2Ma 9:​30-34; 10:​1-14.

w11-E 11/15 5 ¶3-4

Mi Chɛhu Sɔla Batiuwaa le Piɛile Tonyaleŋ Miŋgioo

Wana dimi isɔɔ a tonya, mi Chɛhu tɛɛmbuu yoomulaŋ tau. Kɛ mi Baabuiyo dimi a ndu okɔɔ maa, wana kɔl simulaa o ndoo baŋa Isɔluɛiya o nyɛ kindilaa Chɛsibɛɛ a yuŋgu ndɔɔ wa nda handɔɔ choo wo o wa ni. Le mi simlachinɔɔ ndoo sɔla batiuwaa le hei tosaa, mɛɛ mi ndoo wa wana kɔl simulaa, mi ndoo nɔ yeemɛi, nduyɛ a sɛmbɔɔ. O cho wali ndoo nɔ mbo tosa bɛɛŋ bɛɛŋ te, nduyɛ ndoo nɔ vɛlɛ mbo hiou lachi a ndu tosaa. Mi yau tɛɛsiaa Baabuiyo opum dimi aa, “Te ndoo wa pɛ aa wana tosa sɔɔŋ bɛɛŋ bɛɛŋ ndo wa lachi le hei tosaa ni, o ve batiuwaa sɔla le piɛile Baal leŋ faŋaa o Isɔluɛi niŋ te.”

Hei nɔ mi bii naa kɔndɔfilii le kanifuule, mɛɛ mi Kilisiɔŋnda nɔ suliŋnda Chɛhu ndoo nɔ laŋ le kɔl simulaa nɔɔ te simullo komal nda pɛ. Le tamaseliiyo, yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa te tɔɔndaŋndo komal naa pɛ le sɔɔŋ Chɛhowa tul leyɛ woŋ tosaa? Ŋ nɔ miŋ tosa nyɛ chɔ chɔ, miŋ chɔm kɔl simulaa, nduyɛ miŋ kɛɛ le sɔɔŋ muŋ tosaa. Te o hiŋ pɛ a lolechoo naa chɔmndo o Chɛhowa lo, ŋ nɔ miŋ chɛl mi nyɛ o nyɛ tɛɛmbuu chaŋyɛi naŋ nɔ a ndu ve le.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

w11-E 11/15 5 ¶6-7

Mi Chɛhu Sɔla Batiuwaa le Piɛile Tonyaleŋ Miŋgioo

Chɛhu ndoo yiyaŋ maa le mi masaleŋ Isɔluɛi lee waŋnuŋ a bandɔ nduyɛ mi le piɔuwaŋ a Chuda, mɛɛ mi masɛi ŋiiŋnde le kɛ kɛ lee nɔ piɛile ndɔleŋ. Maa masaa tasiaa o Isɔluɛi niŋ, mi Chɛhu chɛl le mi piɛile nau leŋ le hiau lachi a waa, le halikpeŋ ma piɔuwaŋ tɛɛŋ. Kɛ mi hei chɔm maa o dou tiindaŋ ndɔɔ o Chɛhowa niŋ, wana siiŋguu ndu masaa wo le.

Mi Chɛhowa chandu Chɛhu le mɛɛ ndoo tuei ndu diom, mbo tosa nyɛ o dimul ndu wo yɛ. Kɛ o mɛɛlulaŋ, mi “Chɛhu bɛɛ tosa nyɛ bɛnda Mɛlɛka o hɔl te wo.” (2Ma 10:​29-31) Te ŋ yiyaŋ pɛ a nyɛ o nyɛ Chɛhu ndoo tosa o kandɔŋndo, mi hei tosa mi kɔndɔfillo bii naa nduyɛ miŋ tambu kɔl. Kɛ o mala naa le miŋ pɛɛku nyɛ o tamasi ndɔɔ niŋ. Fɛɛŋ bɛɛ ŋ nɔ miŋ pisul a chaŋyɛi naŋ nɔ a Chɛhowa ve le. Lelaŋ, lepaa o lepaa ŋ nɔ miŋ chɔm lolechoo naa o Mɛlɛka lo sanaa a diom ndɔɔ pɛɛkoo, yiyaŋndo o nyɛ naŋ pɛɛku wo choo, nduyɛ vɛlɛ miŋ piɛi Finyaa kalaa cho o choo choo niŋndo a kɔllo kpou. Maa ŋ hiounuŋ lachi a sawala Chɛhowalaŋ diikɔŋndo a kɔllo kpou.—1Kɔ 10:​12.

BƐŊGUFƆNƆƆ 28–YINDIMIIYO 4

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | MASAA BƐNDUAA DIIŊ NDUAA 11-12

“Ma Tusi Chua Dɛnɛ Wɔɔŋ Ndoo Nɔ Yeemɛi le Nyɛ o Nyɛ Wo Nyɛ Palaa Choo”

it-1-E 209

Atalaya

Maa Chɛsibɛɛ kala ndɔ, mi Atalaya bɛɛ tual Chɛluam pɔnɔ ndɔ kɔɔli. Teleŋ pɔnɔ ndɔ wa o masaleŋ choo le wɔsilaŋ la ŋɔmaa wo, mbo tosa nyɛ bɛnda Chɛhowa o hɔl te wo. (1Ma 21:​25; 2Ko 21:​4-6) Nduyɛ mi Atalaya diu waŋnda o fondo fuu wo choo, mɛɛ mɛɛ kala ndɔ tosa yɛ. Mɛɛ Ahasaya, po ndɔ dɛnɛ wɔɔŋndo chii wɔsioo opilɛ o masaleŋ choo mbo wu, mi Atalaya diu wanaa fula o pulale masaa choo wa kpou, mɛɛ Chowasi mbo lo yoomu. Kanifuule, mi masa wanaa soliaa lasalaa nda laa ndɔ viaŋ ndu. Nduyɛ wana soliaa lasala koŋ laa ndɔ wa tena ndɔɔ ni. Okoŋ kɔɔli, mi Atalaya siiŋguu ndupila masa laandoo le wɔsila la ŋɔmpum, chɔŋ a wɔsii 905-899 tuupa mi Chiisu vialuŋ. (2Ko 22:​11, 12) Mi puaa Atalaya wa chiimbuu nyɛm diandaŋ wa o chiɛi Chɛhowaa niŋndoŋ, ma kɔ yɔŋgu Baal, mɛlɛka ndaa sooluu wo.—2Ko 24:​7.

it-1-E 209

Atalaya

Mɛɛ Chowasi fuuluu wɔsilaŋ la ŋɔmmɛu, mi Chɛhowada masa wanaa soliaa lasala ndoo nɔ siooŋii Mɛlɛkɛiyo huŋ a poombɔɔ hoo sɔɔsɔɔ o chiɛi Mɛlɛkaa niŋ. Okoŋ mbo wou ndu mɔsil lemasaa, nduyɛ ndu kpeekpei ndoo nɔ dioo ni le waa masaa. Mɛɛ Atalaya o tuei wooluŋ wooluŋndo o chiɛi Mɛlɛkaa niŋ, mbo chaŋ mbo kua loŋ. Mɛɛ o che nyɛ wa yɔŋnɔŋndo wo, mbo deŋi choo choo kpeleŋ aa, “A yii ya defoo fɔ! A yii ya defoo!” Mi Chɛhowada masa wanaa soliaa lasala dimul waŋnda, le ma soli ndu o chiɛi Mɛlɛkaa niŋ, ma kɔ dii ndu o dio suaa luɛiyo sondoo o chiɛi lemasaa. Naapum ndu wa wana mɛɛlaa o yuŋgu Ehabi wo niŋ ni. (2Ma 11:​1-20; 2Ko 22:​1–23:​21) Hei chɔm maa: “Nyɛ o nyɛ Mɛlɛka Yaawɛɛ dimi a chiɛi Ehabi wo okɔɔ, o pilɛ bɛɛ o del lɛŋ te, mɛɛ mbo chiŋa lasondo.”—2Ma 10:​10, 11; 1Ma 21:​20-24.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

it-1-E 1265-1266

Chowasi

Okoŋ kɔɔli, a teleŋ Chɛhowada Masa wana soliaa lasalaa wa yoomu wo, mbo simnuŋ finyaa a wana silaa le Chowasi. Nduyɛ mi hei mala ndu mbo sɔla batiuwaa. Mɛɛ o fuuluu wɔsilaŋ 21, mbo chua laanduaa a ŋiɔɔŋ. O nda tɛɛŋ, opilɛ ndoo nɔ diolaŋ aa Chɛhowadiŋ. Okoŋ mi laanduaa haa vilul Chowasi puaa a waŋlaanduaa. Hei mala ni le pulale Deeveleŋ mandaa kanifuule, o pulale ndɔleŋ choo Mɛsayanɔɔ wa fula ni. Nduyɛ ndoo lo niŋ chobe mi pulale leŋ lee kiolu, kɛ mi le miiŋgu vɛlɛ pila.—2Ma 12:​1-3; 2Ko 24:​1-3; 25:​1.

YINDIMIIYO 5-11

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | MASAA BƐNDUAA DIIŊ NDUAA 13–15

“Wallo Tosaa a Kɔllo Kpou Chuu Naa Salalaŋ Tau”

w10-E 4/15 26 ¶11

Baa a Cho Pa Chiisu Tolɔɔ Kɔɔli a Kɔllo Kpou?

11 Ŋ tofaŋndɔ nyɛ yɔŋnuŋ o yoomu Masaa Chowasi o Isɔluɛi niŋndo, miŋ che le sabu i cho suɛi sɔvɛ le sɛmbɔɔ dɔwɔɔ o wali Mɛlɛkaa tosaa niŋndo. Mɛɛ Chowasi tuei a nyɛ Siiliaŋnda yeema Isɔluɛiya tosallo wo, mbo kua a chaŋndo naa Ilaasia chua. Mi Ilaasia o dimul Chowasi le mbo wuu chiŋɔleŋ o wundɛiyo kpeŋgii Siiliaŋnda. Mi Ilaasia dimul ndu maa chiŋɔle Chɛhowa wuu le yaamɔɔwa nduaa yomɔɔ leŋ le cho leŋ ni. Mi hei chɔɔlu dɔɔ masaa yoomuaŋ luei. Okoŋ kɔɔli, mi Ilaasia dimul vɛlɛ Chowasi le mbo chua chiŋuaŋ ma piliaŋ mbo lɔɔ lɛŋndeŋ a maŋ. Mi Chowasi luaa lɛŋndeŋ le yaa mbo pɛŋgi. Le hei, mi Ilaasia duaunuŋ tumbe a ndu. Mbo dimul ndu maa, ndoo nɔ mbo lɔɔ lɛŋndeŋ le ŋuɛɛnu ɔɔ le ŋɔmpum, le chɔmndo maa ‘o wa hunɔɔ Siiliaŋnda yomɔɔ, mi ndu oo basu nda tɛɛ.’ Le mɛɛ o kɛɛ tosaa lende yɛ, mi Ilaasia dimul ndu maa bɛmbɔɔ leyaa kpe o cho yaamɔɔwaa nduaa yomɔɔ ni. Le mɛɛ Chowasi kɛɛ sɛmbɔɔ dɔwɔɔ yɛ o sɔla ba tiuwaa bɔɔ le ni. (2Ma 13:​14-19) Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o bundɛi hei niŋ? Te ŋ tosa pɛ wali Chɛhowaa a kɔllo kpou, nduyɛ miŋ dɔu sɛmbɔɔ o ndu tosaa niŋ, o cho naa salaa dɔwɔɔ.

w13-E 11/1 11 ¶5-6

“Mbo Fanda Wanaa Cho Ndu Nuuviaa Wa”

Nɛɛnɛ Chɛhowa fanda yɛ? Mi Pɔɔl dimi aa, “Wanaa cho ndu nuuviaa wa.” Mi yau wanaa hiviaa Baabuiya tosa yaasiaa wo dimi aa, te a dimi pɛ o Kilikiiye niŋ aa “wanaa cho Mɛlɛka nuuviaa wa” koŋ sim naa maa “kɔlaŋ ndu nuuviaa le,” kɛ hunɔɔ naa ndu chua “le ndu piɛiyo.” Mi yau cheleŋ nda tosa yaasiaa wo dimi maa, o sim vɛlɛ le yoomuaŋ a sɛmbɔɔ dɔwɔɔ. A tonya, mi Chɛhowa fanda wanaa laalaŋ ndaa nyindu nda le ndu kaalaa, nduyɛ ma wa sɛmbɔɔ dɔwɔɔ le ndu piɛiyo a kɔllo kpou wa.—Mat 22:​37.

Vɛɛ Chɛhowa fanda yɛ wanaa chɔm lolechoo wo o ndu piɛiyo niŋnda? O mɛi lediom le nda hunɔɔ fanda sɔvɛ sɔviɔɔ kioo o chilaŋ niŋ. O cho nda hunɔɔ fanda a yoomu fafɛɛŋndo o Kpele Hɛnɛkiɔɔ niŋ o lɛŋndeŋ choo. Hei chɔm mɛɛ kpɛ o nɔ kɛndɛi a kaalaa yɛ. (Sɔɔ 21:​3, 4) Suŋ suŋ bɛɛ, wanaa cho Chɛhowa nuuviaa a kɔllo kpou wa cho salalaŋ tueiyɔɔ yeela. Sanaa a mala nyina ndɔ diandaa vɛlɛ a taasi cho o Diom ndɔɔ niŋndo, ma tuei salalaŋ ndɔlaŋ yeela, nduyɛ ma nɔ kɔl hiniaa o yoomula ndalaŋ niŋ.—Sam 144:​15; Mat 5:​3.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

w05-E 8/1 11 ¶3

Yaandiaa o Yau Masaa Bɛnduaa Diiŋ Nduaa Niŋ

13:​20, 21—Baa kaamaa hoo toolu pa nyɛm wanaa diandaa soliŋndo kpeku o piɛileŋ niŋ? Sako. Baabuiyo chɔm naa maa ma biilu paala Ilaasia laŋ te. Kpaaya Mɛlɛkaa tosa ni mi kaamaa koŋ yɔŋnuŋ. Nduyɛ teleŋ Ilaasia wa yoomu wo bɛɛ, kaamaala ndoo tosa laŋ kpou, a kpaaya Chɛhowaa o tosa laŋ ni.

YINDIMIIYO 12-18

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | MASAA BƐNDUAA DIIŊ NDUAA 16-17

“Biuwɔŋ Chɛhowaa Nɔ Mɛɛlulaŋ”

it-2-E 908 ¶5

Sialimanɛɛsa

Mɛɛ Isɔluɛiya wa masaa cheleŋnda ba bɛŋgu yɛ. A teleŋ Hoosiaa wa Masaa le Isɔluɛiyo, (chɔŋ wɔsi 758-740 tuupa mi Chiisu vialuŋ) mi Sialimanɛɛsa Ŋuɛɛnoo del Palɛsitaiŋ choo nduyɛ mbo yam nda. Okoŋ mi Hoosiaa wa o masaleŋ ndɔleŋ bɛŋgu. Nduyɛ mbo chua buŋgɛi maa o cho wa paawa malɔɔ iwɔsi o iwɔsi ndu o ba. (2Ma 17:​1-3) Kɛ mɛɛ teleŋ tiŋ hiou, mi Hoosiaa kialu paawaa malɔɔ okoŋ mbo nyuna Masa Bɛndoo Soo o Ichipi niŋ, le mbo mala ndu mbo fula Asiiluia o ba bɛŋgu. Le saboo hoo, mi Sialimanɛɛsa bii Hoosiaa mbo duau ndu o chiɛi manyumndo niŋ. Nduyɛ ma duau Sameeliaa o piŋndo niŋ le wɔsilaŋ la yaa. Okoŋ kɔɔli, ma tɛɛmbuu chiee kala kala koŋ. Nduyɛ wana o wana wa loŋ, ma kua a nda o chɛleŋ niŋ.—2Ma 17:​4-6; 18:​9-12; Tuuwɔ Hoo 7:​11; Isi 23:​4-10.

it-1-E 414-415

Wanaa wa o biyɔɔ niŋnda

Sabu pilɔɔ kpe tosa ni mi kaala tɔlaŋ Isɔluɛi, a kaala tiɔɔŋndaŋ Chuda a kua o biyɔɔ niŋ. Sabu koŋ cho ni, ma kɛɛ piɛile tonyaleŋ ma muliŋ mɛlɛkaa lachoowaa sooluuwo. (Di 28:​15, 62-68; 2Ma 17:​7-18; 21:​10-15) Kɛ a koŋ kpou, Chɛhowa wa hiouwɔɔ lachi a wanaa suaa le ndu wa yɔŋndo le nda silaa, kɛ a chɛl te. (2Ma 17:​13) O Masaa keeku o masale kaala tɔlaŋ Isɔluɛi choo wa tɛɛŋ, o pilɛ bɛɛ tiuba le piɛile lachoowale masa tasoo Chɛlobowam kila leŋ faŋa le. Masaleŋ Chuda bɛɛ pɛɛku nyɛ o tamasi Isɔluɛiyaa nda kuɛ o biyɔɔ niŋnda niŋ te. Nduyɛ a tul vɛlɛ sila Chɛhowa ndoo ke nda wo kɔɔli le. (Chɛlui 3:​6-10) Le hei mi kaalaŋ ndaŋ kpou la kua o biyɔɔ niŋ. Nduyɛ o cho ko lepilɛ le hei yɔŋnuŋ nda le.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

it-2-E 847

Sameeliaŋnɔɔ

Ndaa yem fɛlɛŋ Masale kaala tɔlaŋ Sameeliaa a wɔsi 740 tuupa mi Chiisu vialuŋ, malaŋ nda poonyiaa diomndo hoo “Sameeliaŋnda” o Baabuiyo niŋ, le teleŋ tasoo. O sim le wanaa wa o masale kayii tɔ ve bɛŋgu tuupa ma yam ndeŋ nda. A wa teŋgeŋ a wanaa Asiiliaŋnda mɛɛlu hunɔɔ wa fulaa o fondaŋ nda cheleŋ. (2Ma 17:​29) Wana che pɛ maa o cho Isɔluɛiya kpou le Asiiliaŋnda kuɛ o biyɔɔ niŋ te. Kanifuule, kona cho o 2Ko 34:​6-9; (Tuuwɔ 2Ma 23:​19, 20) chɔm maa teleŋ Chosaya wa o Masaleŋ choo wo, Isɔluɛiya wa wɔ o lɛŋnde leŋ niŋ. Kɛ mɛɛ teleŋndo hiou, mi diomndo hoo “Sameeliaŋnda” sim vɛlɛ le chuauwaa Isɔluɛiyaa lo Sameeliaa wa, nduyɛ a chuauwaa Asiiliaŋnda hiŋ o ba Sameeliaa wa. Naapum Sameeliaŋnda haa, a wa chuauwaa Isɔluɛiya velu a wanaa Asiiliaŋnda hiŋ o ba wa. Mɛɛ teleŋndo hiou vɛlɛ, mi waŋnda kandu diomndo hoo soliŋndo kpeku le suɛi a kunda le piɛiyo okɔɔ. Kɛ o ve lɛ ko le kaaleŋ a masaleŋ te. Sameeliaŋnɔɔ sim le wana cho o kunda le piɛiyo pum choo, o wa Siɛkɛm a Sameeliaa ikɛiyo. Wanaa wa o piɛile ndeŋ niŋnda ndaa nɔ naamula pilɛ a Chuuwa le.—Chŋ 4:​9.

YINDIMIIYO 19-25

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | MASAA BƐNDUAA DIIŊ NDUAA 18-19

“Vɛɛ Wanaa Simul Naa Wa Kindiŋ yɛ le Naa Dialloŋ Diyɔɔ”

w05-E 8/1 11 ¶5

Yaandiaa o Yau Masaa Bɛnduaa Diiŋ Nduaa Niŋ

18:​19-21, 25—Baa mi Hɛsɛkiya tosa chɛlaŋ ndo a Ichipi? Sako. Mi bolle Sovɛiyaa masa bɛndoo Asiiliaa dimul Hɛsɛkiya maa, Chɛhowa dimul nda ni le ma kɔ del nda choo a sɔŋgɔɔ. Kɛ hei ve tonya kposoŋ te. Mi masaa Hɛsɛkiya duau tiindaŋ ndɔɔ kpou o Chɛhowa niŋ.

w10-E 7/15 13 ¶3

“Siooŋii Bii Nuŋ te. I cho wa a Num Latulu”

Mi bolle sovɛiyaa masa bɛndoo Asiiliaa nuuviaa nɛila kaŋgalaa laŋ, le mbo luei waŋnda kiisaŋndo o lakɔl. Mbo dimi aa: “Mɛlɛka Yaawɛɛ koŋ, sooluula ndɔlaŋ, a maaŋnda ndɔlaŋ te, Hɛsɛkiya tɛɛmbuu nuaa le? . .  . La sina pɛŋgu maa Mɛlɛka Yaawaa pila kpeekpei o vem naa ni, le mi ŋ huŋ del lɛŋnde nyaleŋ choo mi ŋ tɛɛmbuu leŋ.” (2Ma 18:​22, 25) Mɛɛ dimioo bolle Sovɛiyaa masa bɛndoo Asiiliaa wa koŋ ni maa, Chɛhowa cho Chɔulaba le wanaa nduaa le kanifuule, o tambu kɔl a nda. Kɛ nyɛ o dimi wo ve tonya kposoŋ te. O kpeekpei niŋ Chɛhowa ndoo naŋ bɔɔ kɔl a nyɛ Hɛsɛkiya tosa wo vɛlɛ a wanaa miiŋgu o piɛile tonyaleŋ niŋnda.—2Ma 18:​3-7.

w13-E 11/15 19 ¶14

Masaa Ŋɔmmɛu, Wanaa Bɛnduaa a Ŋɔmaa—Yɛɛ Nda Sim yɛ le Naa Hau

14 Mi masaa Asiiliaa o kialu dɔɔŋgɔɔ o tanda Lakisi wo niŋ, o kpeŋgii ba tou ve Chulusalɛm. Loŋ o lo ni mbo viam wanaa yaa a yooŋgoo, mbo dimul wanaa wa o lɛŋnde leŋ niŋnda le ma yɔŋguŋ o ndu lo ma wa ndu o ba bɛŋgu. Mi wana ndɔ suaa, o wa Sovɛiya bolleŋ ndo o nuuviaa nɛila kaŋgalaalaŋ. Mɛɛ o soo o Hibuluiye niŋ, mbo dimul waŋnda le ma faŋaŋ masaa kɔɔli, okoŋ ma wa masaa Asiiliaa o ba bɛŋgu. Mbo dimul nda maa, o cho lakɔ a nda o lɛŋnde cheleŋ niŋ, naa nda tuɛi niŋ yoomoo yeela wa. (Nuawɔ Masaa Bɛnduaa Diiŋ Nduaa 18:​31, 32) Mi masa wa sovɛiya bolleŋndo dimi maa, mɛɛ mɛlɛkaa lɛŋii o yem nde bumba wanaa ndaa chiindiaa ndu o ba yɛ, lende koni Mɛlɛka Yaawɛɛ o tiu niŋ ba Chuuwa chiindiaa Asiiliaŋnda o ba le ni. Kɛ mi waŋnda tosa taasioo. A muli ndu diom o choola o wa nda dimullo laŋ te. Nduyɛ hau bɛɛ hei kpeekpei buɛiyaa Chɛhowaa tosa teleŋnda bɔɔbɔɔ ni.—Nuawɔ Masaa Bɛnduaa Diiŋ Nduaa 18:​35, 36.

yb74-E 177 ¶1

Pɛl 2—Chamani

I cho bɔɔ suɛi sɔvɛ le sinaa maa, mi polisiiyaa nuuviaa kaŋ nɛila kaŋgalaa laŋ le mi waŋnda pila suei o yauwo choo wa, muliŋ vɛlɛ ma tuisi wanaa pila kaŋ suei ya nyɛ palaa choo mbo hiou maa paandu. Mi Kal Kɛsh dimi a hei okɔɔ aa, “O dɔɔŋgɔ ndaa kota waŋnda wo niŋ, Seiyaa Chɛhowaa ndaa hiau kaŋgalaa tosal. Mi ndaa tosa hei le hali kpeŋ ma pila suei o yauwo choo maa a cho lɛ Seiyaa Chɛhowa le. Mi ndaa nyuna naa lepaa o lepaa le miŋ tosa keŋ. Mi apum pila suei, kɛ a koŋ kpou mi ndaa chum le wɔsioo ɔɔ hiouwɔɔ o koŋ choo tuupa mi ndaa mal nda. Nduyɛ a boondii keŋ mi polisiiya soli nda o luŋ kpendekele le nda siombulaŋ tuisioo le mɛɛ nda cho wanaa sondo yeelɛiya yɛ. Nduyɛ mi ndaa baŋ nda le ma kɔ balu puaapiliaa ndaa choo tuupa ma chɛl nda le dɔɔŋgɔ koŋ malɔɔ.”

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

it-1-E 155 ¶4

Wanaa Tuau Nyɔɔŋ Lɛŋnda

Le tamaseliiyo, mi Baabuiyo dimi maa, Sɛnachɛluibi Masa bɛndoo le Asiiliaa, puaa nduaa a ŋiɔɔŋ dii ndu ni, nda cho yɛ Aduluamɛlɛki nda Sialuɛsa ni. Okoŋ mi po ndɔɔ o pilɔɔ diolaŋ Ɛsahadidɔŋ o miiŋgu masaa o foofo ndɔɔ. (2Ma 19:​36, 37) Mi konala kɛsiaa laŋ o Babilɔŋ niŋ dimi maa, malɔ 20 a paŋgii tɔ ve po ndɔɔ simul ndu ni mbo dii ndu. A wɔsi 300 ve tuupa mi Chiisu vialuŋ, mi wana soliaa lasalaa le Babilɔŋ diolaŋ Bɛlosɔɔ dimi maa puaa Sɛnachɛluibi wa opilɛ dii ndu ni. Nduyɛ mi Nabonidɔɔ Masa wa Babilɔŋ a wɔsila 600 ndaŋ tuupa mi Chiisu vialuŋ ndo bɛɛ dimi nyɛpilɔɔ kpe. Kɛ a laŋga saaluŋ konalaŋ a Ɛsahadidɔŋ po Sɛnachɛluibi wo, o miiŋgu masaa foofo finya ndɔ wo. O kona nda saaluŋ koŋ ndo niŋ, mi Ɛsahadidɔŋ pila dimi maa bɛnduaa nduaa simul finya nda ni ma dii ndu nduyɛ ma nyaanuŋ. Mi Filipi Bibɛfɛɛ dimi a hei okɔɔ aa: “Nyɛ konala Babiloniaŋnda, Nabonidɔɔ, a Bɛlosɔɔ dimi wo cho tonya le. Nyɛ Baabuiyo dimi wo cho tonyaa ni. Mɛɛ nda yaasiaa a konala cho a Ɛsahadidɔŋ okɔɔ laŋ, ma saaluŋ maa, laŋ la hiou nɔ tonyaa a nyɛ Babiloniaŋnda poonyiaa a suɛi hei okɔɔ wo. Yaasiaa waa nuaa cho bɔɔ suɛi sɔvɛ, te konala yɛ yɛlaŋ la dimi pɛ sɔɔŋ, ŋ chɛlaŋ a nyɛ Baabuiyo dimi le woŋ.”

YINDIMIIYO 26–TƐƐKPAA 1

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | MASAA BƐNDUAA DIIŊ NDUAA 20-21

“Mi Chɛhowa Yaŋ Nilaŋ o Piɛileŋ, Nduyɛ Mbo Tosa Nyɛ”

ip-1-E 394 ¶23

Mi Laalaŋ Masaa Ndoo Nɔ Wo Chuu Ndu Salalaŋ

23 Teleŋ tase Sɛnachɛluibi hiŋ le Chuda delɔɔ choo a sɔŋgɔɔ wo, Hɛsɛkiya wa a naa lakalu tei. Mi Aisaya dimul ndu maa o chinda niŋ a naa koŋ te. (Aisaya 38:​1) Mi masa wɔsila 39 hoo tambu kɔl tau a hei. O cho ko le dialii nduɛi nɛyɛi le ndoo tambu kɔl te, kɛ o wa vɛlɛ buulaŋndo le chila wanaa nduaa. Chulusalɛm a Chuda cho o kpundɔɔ niŋ kanifuule, Asiiliaŋnda cho hunɔɔ nda delɔɔ choo a sɔŋgɔɔ. Te Hɛsɛkiya vi pɛ, nɛɛ cho yɛ nda isisi lachi le sɔŋgɔɔ? A teleŋ koŋ, Hɛsɛkiya ndoo vilu wɔ po o ndoo nɔ mi ndoo wa o masaleŋ choo wo le. Mɛɛ Hɛsɛkiya tuei a hei okɔɔ, mbo piɛi o Mɛlɛka Yaawɛɛ lo le mbo tuiinuŋ ndu inyɛi.—Aisaya 38:​2, 3.

w17.03 21 ¶16

Piɛi Chɛhowa a Kɔllo Kpou!

16 Okoŋ kɔɔli, mi Hɛsɛkiya naa nduyɛ o wa tendu piɔm. A boondii kalɛi keŋ, mbo nyɔɔlu Chɛhowa le mbo loonuŋ tiindaŋ o dɔu o ndu niŋndo nduyɛ mbo mala ndu. (Nuawɔ Masaa Bɛnduaa Diiŋ Nduaa 20:​1-3.) Mi Chɛhowa tuɛi piɛile ndɔleŋ nduyɛ mbo siŋgi ndu. Hau, Baabuiyo mala naa le sina maa, ŋ nɔ miŋ wa Mɛlɛkaa kɔl le kaamaa tosaa le naa siŋgioo a naalaŋ ɔɔ le yoomu naa chɔɔloo bɛndioo le. Kɛ maa Hɛsɛkiya, ŋ nɔla miŋ tiindaŋ Chɛhowa le malaa. Ŋ nɔla miŋ dimul ndu aa, “Oo Mɛlɛka Yaawɛɛ, loonuŋ maa buɛi num dɔu tiindaŋ ndɔɔ o num niŋ ndo ya I cho ni. A sina maa le teleŋ o teleŋ I cho nyɛ ŋ dimul la wo tosaa a kɔl nuu kpou.” A laalaŋ pa maa Chɛhowa tiuba mbo mala num nduyɛ maa o nɔ yeemɛi le keŋ tosaa, o yɔŋ bɛɛ ma wa a naa?—Sam 41:​3.

g01-E 7/22 13 ¶4

Vɛɛ Piɛileŋ le Mala yɛ Ya?

O sindɔɔ niŋ, mi Mɛlɛka ndoo muli piɛile buɛiyaa nduaa laalaŋnda nduyɛ miŋ ndoo tosa pɛŋ hei o nɛi kaamaa niŋ. Le tamaseliiyo, mɛɛ Masaa Hɛsɛkiya sina maa o cho piɔmndo sɔla a dialii nɛyɛi nduɛi, mbo nyɔɔlu Mɛlɛka o piɛileŋ niŋ le mbo siŋgi ndu. Mi Mɛlɛka muli ndu diom aa: “I tuei piɛile numndeŋ. Nduyɛ mi cha mɛmɛma numndaŋ. I cho tosa ma seŋgu.” (Masaa Bɛnduaa Diiŋ Nduaa 20:​1-6) Puaa a waŋ laanduaa cheleŋaa nɔ siooŋii Mɛlɛkɛiya bɛɛ che niŋ, mɛɛ Mɛlɛka muli piɛile ndaleŋ o nɛi waa nuaa choo yɛ.—Saamiɛɛ Tasoo 1:​1-20; Daaniɛɛ 10:​2-12; Walta Kiilaa 4:​24-31; 10:​1-7.

Nyɛm tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

it-2-E 240 ¶1

Yoole Tuwaaleŋ

Ma soliŋ yoole tuwaaleŋ kpeku le chiɛiyo taŋgullo ɔɔ le tofaa te chiɛiyo sim pɛ sakpo. Mi Chɛhowa dimi maa, o cho hunɔɔ waŋnda Chulusalɛm yamɛi kilul, mɛɛ o “kilul waŋnda Sameeliaa nduyɛ a masa bɛndoo Ehabi yamɛi yɛ.” Mi Mɛlɛka cha mɛɛ Sameeliaa a yuŋgu Ehabi wo wa kaala nɔɔlɛi laŋ a sɔɔŋ kiɔɔ tosaa o nɛi sakpo choo yɛ. Nduyɛ, mi hei tosa mi kpundɛ bɛndoo tual nda choo. Lende koni Mɛlɛka cho hunɔɔ waŋnda Chulusalɛm yamɛi kilul ni, mbo chɔɔmuu kaala wɔɔŋnda nda wa tosaa laŋ, mbo tɛɛmbuu chiee nda bɛndoo. Nduyɛ hei yɔŋnuŋ a wɔsi 607 tuupa mi Chiisu vialuŋ. (2Ma 21:​10-13; 10:​11) Mi Chɛhowa sila masaa dɛnɛ wɔɔŋnda haa sanaa a Aisaya, nduyɛ mbo chɔm nda nyɛ paala bɛndu komal niŋ nda wo: “Sakpoyɛi ndi wa niŋ yoole nile tuwaale chiɛileŋ ni. Tonyaa, ndu wa niŋ yoole tuwaale nɔ diŋndo leŋ ni.” Te ndaa chɔm pɛ sakpoyɛi nduyɛ mi ndaa wa sɔɔŋ tosaa o tonyaa choo, o nɛiyo hoo choo Mɛlɛka wa sina wanaa wa buɛiyaa nduaa wa, a wanaa ve buɛiyaa ndɔ le wa ni. Nduyɛ naapum a wa pioŋɔɔ sɔla ɔɔ mi ndaa sɔla tambei.—Ai 28:​14-19.

    WOL le Sɔɔŋ Yaasiaa—Kisi (2010-2026)
    Chukku Ma Kinda
    Chuku Ma Kumbi
    • Kisiei
    • Share
    • Mɛɛ ŋ Yeema Yɛ
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Sawalaŋ Le Tɛɛŋgei Soliŋndo Kpeku
    • Mɛɛ Naŋ Bii Yooŋgula Numndaŋ Yɛ
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Chuku Ma Kumbi
    Share