Naa Bandu Mɛŋgɛlaa KƐSI YAULAŊ O INTANƐITIIYO WA
Bandu Mɛŋgɛlaa
NAA KƐSIAA LAYAUWA O INTANƐTIIYO CHOO
Kisiei
Ɔ, ɔ, Ɛ, ɛ, Ŋ, ŋ
  • Ɔ
  • ɔ
  • Ɛ
  • ɛ
  • Ŋ
  • ŋ
  • BAABUIYO
  • YAULAŊ A NYƆƆŊ
  • BƆŊAŊNDAŊ
  • mwbr23 Bukuloo p. 1-13
  • Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo

Viduei cho le fondaa hoo le.

Mal Haki, bahawɛi pɔmbɔ yɔŋnuŋ le num vidueiyo hoo solullo.

  • Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo
  • Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo—2023
  • Suɛi Lebolii Pɔmbuɛi
  • BUKULOO 1-7
  • BUKULOO 8-14
  • BUKULOO 15-21
  • BUKULOO 22-28
  • BUKULOO 29–KOOŊNDO 4
  • KOOŊNDO 5-11
  • KOOŊNDO 12-18
  • KOOŊNDO 19-25
  • KOOŊNDO 26–SUƐƐSƆƆ 2
Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo—2023
mwbr23 Bukuloo p. 1-13

Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo

© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania

BUKULOO 1-7

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | KOLONIKO DIIŊ NDƆƆ 17-19

“Chɔ Acheleŋnda Mɛɛ Chɛhowa Che Nda Yɛ”

w17.03 23 ¶7

A Cho pa Kɔl Numndo Handɔɔ o Sɔɔŋ Poonyiaŋ Ndoŋ Choo?

7 Ŋ pɛɛkuŋ niko a tamaselii Chɛhosiafati wo okɔɔ, po Asa wo. Ndoo nɔ suliŋnda kɛndɛlaŋ tau, la Chɛhowa ndoo hini kɔltaŋ. Nduyɛ mɛɛ o dɔu tiindaŋndo o Chɛhowa niŋ, mbo tosa sɔɔŋ kɛndɔŋ tau. Kɛ mbo tosa vɛlɛ kɛɛsiaala wɔɔŋndaŋ lapum. Le tamaseliiyo, mbo tosa kɛɛsiaa le mi po ndɔɔ chua Masaa Ehabi chua ndɔɔ o nɔɔ niŋ. Nduyɛ masa dɛnɛ wɔɔŋndo Ehabi wa ni. Okoŋ kɔɔli, mi Maikaya wana suaa le Mɛlɛka wo sila Chɛhosiafati maa o nɔ mbo mala Ehabi le Siiliaa chɔulabaa le. Kɛ o yeŋ lani le. O chɔu koŋ niŋ, mi Siiliaŋnda del Chɛhosiafati choo a sɔŋgɔɔ nduyɛ ma kindiŋ le ndu diyɔɔ. (2Ko 18:​1-32) Mɛɛ o miiŋgu Chulusalɛm, mi Chɛhu wana ndoo suaa le Mɛlɛka wo nyuna ndu aa, “Le yɛɛnɛ ŋ kɔ mala yɛ wanaa kɔl vesɛiya haa sɔŋgɔɔ, ma kaala wanaa tul haa Mɛlɛka Yaawɛɛ yɛleŋ nda?”—Nuawɔ Koloniko Diiŋ Ndɔɔ 19:​1-3.

w15 8/15 11-12 ¶8-9

Wa Yiyaŋndo o Kaala Chɛhowa Nɔ la Mɛɛlu le wo Choo

8 Chɛhowa yeema miŋ sina maa o kaala naa. Nduyɛ maa o cho ko hakila naalaŋ te o mɛɛndaŋ te, kɛ i kɛndɛi o tofa naa o ŋdial ni. (2 Kolo. 16:​9) Le tamaseliiyo, mbo tosa hei a Masaa Chɛhosiafati o lɛŋnde Chudaleŋ niŋ. O teleŋ pilɛ niŋ, mi Chɛhosiafati tosa diɔmnde le Ehabi, Masaa le lɛŋnde Isɔluɛileŋ liilaa le ma kɔ del puaa chɔuwaa Siiliaŋnda choo a sɔŋgɔɔ le ma puu Luamɔti Kiliadi. Mi che bɛɛ naa mi wanaa lachoowaa suaa le Mɛlɛka wa 400 dimul Ehabi wana dɛnɛ wɔɔŋndo maa o cho batiuwaa sɔla, kɛ mi Maikaya ndoo suaa le Chɛhowa wo dimi maa a cho batiuwaa sɔla le. Ma dii Ehabi o chɔu koŋ, nduyɛ Chɛhosiafati bɛɛ ma bianduŋ le ndu diyɔɔ. Mɛɛ Chɛhosiafati miiŋgu Chulusalɛm, mbo sɔla silaa le mɛɛ o chɛl Ehabi diom yɛ. Kɛ a koŋ kpou, mi wana suaa le Mɛlɛka wo Chɛhu, po Hanani wo dimul Chɛhosiafati aa, “A tosa sɔɔŋ ŋ tiŋ mi ŋ bɛnda.”—2 Kolo. 18:​4, 5, 18-22, 33, 34; 19:​1-3.

9 O masale ndɔleŋ kandɔŋndo, mi Chɛhosiafati dimul chuauwaa masaa, Livaitiiya, a wanaa suaa le Mɛlɛka wa, le kɔlaŋ o chiee o chiee wa o lɛŋnde Chudaleŋ niŋ le waŋnda pɛɛkoo a Sawa Chɛhowaa okɔɔ. Mi fulamakɔɔli kɛndɔɔ yɔŋnuŋ o hei tosaa niŋ. Mi waŋnda o lɛŋii balu nda ve niŋ kpou kandu siooŋii Chɛhowɛi nɔɔ. (2 Kolo. 17:​3-10) Mi che bɛɛ naa mi Chɛhosiafati bianduŋ, kɛ Chɛhowa puɛɛnuŋ a sɔɔŋ kɛndɛŋ o tosa woŋ te. Bundɛi Baabuiye hei loonuŋ naa maa, mi che bɛɛ wanaa lahakiaa naŋ cho ni, Chɛhowa cho naa chɔm kaala nɔ la mɛɛlu le wo, te o yɔŋ pɛ miŋ tosa hɛnaŋ ndɔɔ a kɔl naa kpou.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

w17.03 17-18 ¶10-11

Piɛi Chɛhowa a Kɔllo Kpou!

10 Po Asa wo, Chɛhosiafati wa ni. Mbo tual “kaa Asa, finya ndɔ o wa choo wo” kɔɔli. (2Ko 20:​31, 32) Vɛɛ o tosa yɛ keŋ? Maa finya ndɔ, mi Chɛhosiafati dɛɛniaa waŋnda le ma wa Chɛhowa piɛiyo. Mbo viam puaa o chieeŋ bɛndoŋ o Chuda niŋ le ma kɔ pɛɛku waŋnda “o yau lasawa Mɛlɛka Yaawɛɛ wo” niŋ. (2Ko 17:​7-10) Mi Chɛhosiafati kua pɛŋ o tanda lemasa wa kpeŋgii baluaŋnde o Isɔluɛi niŋndo, o wanaa wa o lɛŋnde ipembuleŋ o Efiluem niŋnda, le nda dɛɛniaa “ma miiŋgu Mɛlɛka Yaawɛɛ, . . . sooluuwo.” (2Ko 19:​4) Mi masaa Chɛhosiafati “tosa nyɛ bɛnda Mɛlɛka Yaawɛɛ o hɔllo.”—2Ko 22:​9.

11 Hau, Chɛhowa yeema waŋnda o chieeŋndo choo le ma pɛɛku a ndu okɔɔ. Nduyɛ naa kpou nɔla miŋ yɔŋgu malaa le wallo hoo tosaa. Baa kpeleŋ numndo i cho ni le wallo hoo tosaa ipaŋgu o ipaŋgu? Baa a yeema pa le waŋnda Baabuiyo pɛɛkoo le halikpeŋ mi nda bɛɛ kandu Chɛhowa piɛiyo? A cho pa piɛileŋ a hei okɔɔ? Te a kindiŋ pɛ, Chɛhowa nɔla mbo mala num le ma kandu pɛɛku Baabuiyo tosaa a waŋndo. Baa a nɔ pa yeemɛi le waŋndo pɛɛkoo teleŋ ŋ nɔ le pɛŋgioo wo? Nduyɛ mɛɛ Chɛhosiafati ndoo kindiŋ le waŋnda malaa ma miiŋgu vɛlɛ Chɛhowa piɛiyo yɛ, naa bɛɛ kindiŋ le wanaa vi ŋdial o Mɛlɛka piɛiyo niŋnda malaa. Nduyɛ, bɛnduaa kundaa kɛɛsiaa le kɔlaŋ o wanaa sɔla solioo wa lo o tanda ndaa niŋ le nda malaa. Kɛlɛŋgaa waŋnda haa mal niŋ haki nda wa tosaa wo.

BUKULOO 8-14

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | KOLONIKO DIIŊ NDƆƆ 20-21

“Dɔu Laalaŋndo o Chɛhowaa Mɛlɛka Numndo Niŋ”

w14 12/15 19-20 ¶8

Ŋ Waŋnuŋ Diompilɛ le Mɛɛlula Chieeŋndo Hoo Komallo

8 O teleŋ Masaa Chɛhosiafati wo niŋ, mi wanaa chɔuwaa dialuŋ kala kalaa, “faŋga bɛndoo” a fula o fondala yɛyɛlaŋ nda, huŋ balu wanaa Mɛlɛkaa le nda delɔɔ choo a chɔuwo. (2Ko 20:​1, 2, NW) Wanaa Mɛlɛkaa nɔ ma sɔla chandɔɔ, kanifuule a kindiŋ ma chɔulaba wanaa kaŋ o kpaaya ndapila niŋ te. Kɛ, ma muliŋ o Chɛhowa lo le malaa. (Nuawɔ Koloniko Diiŋ Ndɔɔ 20:​3, 4, NW) Nduyɛ a tosa vɛlɛ lende a pilɛŋ pilɛŋ te, mi wana o wana fee tosa mɛɛ o yiyaŋ yɛ le. Mi Baabuiyo dounuŋ naa kona aa, “Puaa kpou o lɛŋnde Chudaleŋ niŋ, kɔ bii a chuauwaa ndaa, a laandaa ndaa, wa isisi Chɛhowa lachi.” (2Ko 20:​13, NW) Chuaambɔ ni bɛndu ni, wa diompilɛ le tiindaŋndo dɔwɔɔ o Chɛhowa niŋ le nɛi chɔmaa ndɔɔ tolɔɔ kɔɔli, nduyɛ mbo piŋi nda yaamɔɔwaa ndaa o ba. (2Ko 20:​20-27, NW) Baa hei cho tamasi kɛndɛ le naa chɔmndo mɛɛ naa wanaa Mɛlɛkaa nɔ miŋ chɔulaba simultaŋ yɛ le?

w21.11 16 ¶7

Wanaa Chal Sɛnɛi o Nɔɔ Niŋnda, La Yɔŋguŋ le Tosaa Tau o Wali Chɛhowaa Niŋ

7 Mi Chɛhowa suaa o Chɛhosiafati lo sanaa a Livainɔ pilɛ diolaŋ Chahasiɛɛ. Mi Chɛhowa dimul ndu aa: ‘La kɔ sim o fondaŋnda nyalaŋ kpɛ kpɛ a bɛɛndiaŋ le sɔŋgɔɔ. La sim yi, mi la che mɛɛ Mɛlɛka Yaawɛɛ o cho nda yomɔɔ, le nya yɛ.’ (2 Kolo. 20:​13-17) O kpeekpei niŋ, o cho nɛiyo hoo le waŋnda ndaa soliŋ kpeku le yaamɔɔwa chɔulabaa le. Kɛ o cho wana chiee le ndoo ke Chɛhosiafati nɛi chɔmaa koŋ te, Chɛhowa ndoo ke ndu nɛi chɔmaa koŋ ni. Nduyɛ le mɛɛ ndoo nɔ tiindaŋ kala kalaa o Mɛlɛka ndɔɔ niŋ yɛ, mbo tosa mɛɛ ndoo dimul ndu yɛ. Mɛɛ nda kuɛ o chɔu koŋ, o cho sovɛiyaa ndaa sina a sɔŋgɔɔ okɔɔ tau wa le o hivi lachi le, kɛ wanaa soliaa ŋchonduaa. Nduyɛ wanaa kaŋ ndaa nɔ pɛŋ nyɛm chɔu o laba le. Mi Chɛhowa peelu diomnde ndoo mel Chɛhosiafati leŋ. Mbo mala ndu le yaamɔɔwaa nduaa yomɔɔ.—2 Kolo. 20:​18-23.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

it-1-E 1271 ¶1-2

Chɛholuam

Napum Kaala wɔɔŋnda Atalaya lanɔɔ Chɛholuam ndaŋ la wa sɔɔŋ ŋtiŋ ŋ paaliaŋ Chɛholuam ndoŋ ni. Kɛlɛŋgaa keŋ tosa ni o tul kaala kɛndɛla Chɛhosiafati finya ndɔlaŋ kɔɔli le. (2Ma 8:​18) O faŋaŋ o pɔmbuaa nduaa ŋɔmpum nda a chuauwaa lemasaa o dii wa kɔɔli, mbo tosa vɛlɛ mi wanaa wa o masale ndɔleŋ bɛŋgu wa mal Chɛhowa piɛiyo le mɛlɛkaa lachoowaa sooluu wo. (2Ko 21:​1-6, 11-14) O wɔsila o wa o masaleŋ choo laŋ kpou, mbo sɔla bahawɛilaŋ o masale ndɔleŋ niŋ a simultaŋ lɛŋii cheleŋ o ba. Mɛɛ waŋnda Idɔm simul Chuda, nyɔɔ viu bɛɛ le mi waŋnda Libinaa bɛɛ simul nda. (2Ma 8:​20-22) Mi wana suaa le Mɛlɛka wo Ilaacha poonyial Chɛholuam yauwo le ndu silaa. Mbo dimul ndu aa: “Le hei, Mɛlɛka Yaawɛɛ o cho num kpundɛ bɛndoo malɔɔ choo, nya chiɛi numndo kpou, Chuauwaa numnda ni, a laandaa numnda, nduyɛ a nyɛ o nyɛ ŋ nɔ.” Nduyɛ num masaa Chɛholuam “naa pulii wɔɔŋndo o cho num biyɔɔ. A cho lo solɔɔ lepaa o lepaa haaa, mi puloŋ fula num.”—2Ko 21:​12-15.

Mi i yɔŋnuŋ lende kinɛi. Mi Chɛhowa chɛl mi Aluabuiya a Filiitianŋnda del lɛŋnde ndaleŋ choo, ma chua laandaa nduaa a chuauwaa nduaa ma kuanuŋ a nda o biyɔɔ niŋ. Mɛɛ po ndɔ lumndo Chɛhowasi, (o nda veelu vɛlɛ aa Ahasaya wo) Chɛhowa chɛl ma kuɛi a ndu o biyɔɔ niŋ te. Le kpema o yii a Deeve le masaleŋ ndo o tosa hei ni. “Nduyɛ mɛɛ sɔɔŋ muŋ ŋ hiou [Chɛholuam] choo, mi Mɛlɛka Yaawɛɛ luei ndu naa pulii wɔɔŋndo, o ndu oo siŋgu le wo.” Wɔsilaŋ la tiɔɔŋ okoŋ kɔɔli, “mi puloŋ fuula ndu” nduyɛ o lo lende haaa mbo sɔla piɔmndo. Mɛɛ nuaa yoomu laŋunɔ dɛnɛ wɔɔŋndo hoo mɛɛlu ni. Nduyɛ “mɔnɛi bii wana o wana a piɔm ndɔɔ okɔɔ le.” Ma kumbu ndu o chiee Deeve wo niŋ, “kɛ a [kumbu] ndu o sɛi nda yuŋgu lemasaa niŋ te.” Mi Ahasaya po ndɔ miiŋgu masaa o foofo ndɔɔ.—2Ko 21:​7, 16-20; 22:​1; 1Ko 3:​10, 11.

BUKULOO 15-21

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | KOLONIKO DIIŊ NDƆƆ 22-24

“Mi Chɛhowa Fanda Wanaa Chɔm Kɔl Simulaa Wa”

w09-E 4/1 24 ¶1-2

Mi Chaŋyaŋ Wɔɔŋndoŋ Tosa mi Chowasi Mulul Chɛhowa Kɔɔ

Teleŋ wɔɔŋ wɔɔŋndo pila wa hoo Chulusalɛm ni, chiee Chiɛi Mɛlɛkaa wa wo. Ahasaya ndoo sɔla piɔmndo kinɛi. O cho bɔɔ suɛi kala le laalaŋndo nyɛ Atalaya kalaa Ahasaya tosa okoŋ kɔɔli wo. Mbo tosa ma dii puaa nduaa mamaa, puaa Ahasaya velu wa! A sina le sabu o tosa heiyo? Mbo tosa hei le halikpeŋ mbo simnuŋ masaa o foofo ndaa.

Kɛ a koŋ kpou ma chiindiaa Chowasi wa o lende wo, Atalaya puaa nduaa mamaa opilɛ. Nduyɛ Atalaya sina nyɛ o nyɛ a ndi okɔɔ le. A yeema pa ma sina mɛɛ hei yɔŋnuŋ yɛ? O kpeekpei niŋ poombɔ hoo ndoo nɔ tenaa diolaŋ aa Chɛhosiɛba, o ndoo veŋ Chowasi o Chiɛi Mɛlɛkaa niŋndo. Mbo tiuba le hei tosaa kanifuule, pɔnɔ ndɔ Chɛhowada wa Masa Wanaa Soliaa Lasalaa ni. Lelaŋ mi nda ŋiɔɔŋ kpou manda Chowasi nyɛ o nyɛ yɔŋnuŋ ndu le.

w09-E 4/1 24 ¶3-5

Mi Chaŋyaŋ Wɔɔŋndoŋ Tosa mi Chowasi Mulul Chɛhowa Kɔɔ

Le wɔsilaŋ la ŋɔmpum Chowasi wa o viaŋaa o chiɛi Mɛlɛkaa niŋ. Loŋ o lo ni mbo pɛɛku nyɛ o nyɛ a Chɛhowa okɔɔ vɛlɛ a sawala ndɔlaŋ. Mɛɛ Chowasi fuuluu wɔsilaŋ la ŋɔmmɛu, mi Chɛhowada tosa nyɛ le ndu siiŋguuwo masaa. Baa a yeema pa ma sina mɛɛ Chɛhowada looku ndi tosa yɛ? A yeema pa ma sina nyɛ yɔŋnuŋ Atalaya mamaa Chowasi, Wana lanɔ Masa dɛnɛwɔɔŋndo wo?

Mi Chɛhowada veelu sovɛiyaa sɔɔ sɔɔ, a ndaa manda masaa a teleŋ koŋ o Chulusalɛm niŋ nda. Mbo tɛɛsial nda mɛɛ ndu nda laandɔ looku poombɔ lende masaa Ahasaya wo chiindiaa yɛ. Okoŋ mɛɛ Chɛhowada chɔm sovɛiyaa kaŋ Chowasi ma sina maa ndu nɔ ni mbo wa masaa. Nduyɛ ma tosa kɛɛsiaa a ndi okɔɔ.

Mi Chɛhowada soli Chowasi o luŋ kpendekele nduyɛ mbo wou ndu mɔsil le masaa. Mɛɛ waŋnda che ndu ma tem ndu balaŋ, okoŋ ma dimi choo choo aa: “Viou naa choo kɛndiaa Masaa . . . Chowasi.” Mi sovɛiyaa manda masaa wa balu Chowasi le ndu mandaa. Mɛɛ Atalaya tuei kɔl kɛndɛ waŋnda wa wo, mbo chaŋ mbo kua loŋ a kiltaŋ, nduyɛ mbo dimi maa a yii ndu defoo. Kɛ mi Chɛhowada dimul sovɛiyaa kaŋ le ma dii Atalaya.—Masaa Bɛnduaa Diiŋ Nduaa 11:​1-16.

it-1-E 379 ¶5

Kumbɔɔ, Sɛilaŋ

Le mɛɛ Chɛhowada Masa Wanaa Soliaa Lasalaa wa sakpo yɛ, mɛɛ o vi ma kumbu “ndu o sɛi . . . yuŋgu lemasaa niŋ, o Masaa Deeve lo chiee” le ndu bɛɛleŋ kioo. Nduyɛ ndu pilɛ kpe naŋ sina ni maa mbo sɔla bɛɛle waa lende, mi che bɛɛ ndoo fula o yuŋgu lemasaa choo le.—2Ko 24:​15, 16.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

it-2-E 1223 ¶13

Sɛkalaya

12. Sɛkalaya wa po Chɛhowada wo, Masa Wanaa Soliaa Lasalaa ni. Mɛɛ Chɛhowada vi, mi Masaa Chowasi mulul piɛile tonyaleŋ kɔɔ. Kanifuule mbo yaŋ silala wɔɔŋndaŋ nilaŋ, kɛ o yeŋ wanaa Chɛhowa vem nda lani le. Mi Sɛkalaya wanayɛi Chowasi ve (2Ko 22:​11), ke waŋnda sila kala kalaa a hei okɔɔ. Kɛ yɔŋii ndaa wookuŋ, ma vii vii ndu a poutaŋ o lau balu chiɛi Mɛlɛkaa wo, ma dii ndu. Lɔɔpa mi Sɛkalaya sɔla piɔmndo mbo dimi diomndaŋ ndaŋ: “Nyɛ nya cho ya hoo tosallo wo, nuaa Mɛlɛka Yaawɛɛ o miŋgul nya maa koŋ fɔ.” Mi diomnda wana suaa hoo le Mɛlɛka wo dimilaŋ la peeluŋ. Kanifuule o faŋaŋ o nyɛpalaa waŋnda Siiliaa tusi waŋnda Chuda choo wo kɔɔli, mi buɛiyaa Chowasi wa a ŋiɔɔŋ dii ndu, “le mɛɛ o dii po Chɛhowada, wana soliaa lasalaa yɛ.” Mi Septuagint maKilikiiyo a Baabui maLatiŋ nda veelu aa Vulgate wo dimi maa le mɛɛ Chowasi dii “po” Chɛhowada wo yɛ, ndu bɛɛ sɔla piɔmndo ni. Kɛ mi Baabuila nda miŋgi poonyiaalaŋ lapum la handu diomndo hoo “puaa,” naapum le chɔmndo mɛɛ Sɛkalaya po Chɛhowada wo, o ndoo suaa le Mɛlɛka nduyɛ mbo wa vɛlɛ wana soliaa lasalaa wo, wa wana sɔvɛ a wana lebɛɛ yɛ.—2Ko 24:​17-22, 25.

BUKULOO 22-28

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | KOLONIKO DIIŊ NDƆƆ 25-27

“Chɛhowa Nɔla Mbo Ke Num Nyɛ Hiou Koŋ Ndo”

it-1-E 1266 ¶6

Chowasi

Mi Chowasi yɔŋ masaa Chuda sovɛiyaa waalaŋ kɛmɛ le ma kɔ mala ndu sɔŋgɔɔ a waŋnda Idɔm. Kɛ mɛɛ “wana suaa le Mɛlɛka wo o pum” sila ndu, mbo mal nda ma miiŋguŋ. Mi che bɛɛ masaa Amasiya ndoo chii niŋ sovɛiyaa haa paawa kaniŋ humboŋ paŋndaŋ waalaŋ la ŋɔmmɛu a kɛmɔɔ le ŋuɛɛnu (wana tuu muŋ pɛ a kaniŋ ma puuloŋ ŋ wa le dalalaŋ 660,600), kɛ ma tambu kɔl tau mɛɛ nda miŋgi nda. Naapum a wa yiyaŋndo a nyɛm hɛluŋ nda woŋ, ŋ nda wa la kɔ sɔla o chɔu koŋ ndo. Lelaŋ mɛɛ nda miiŋgu o nda lo baluaŋndo, ma kɔ del chieeŋ wa masaleŋ batouwo leŋ choo a sɔŋgɔɔ, chɔŋ Sameeliaa (naapum fondaŋ nda kila dɔɔŋgɔɔ le waŋnda kɔlaŋ delɔɔ choo wo) mbo kɔ bii a Bɛti Holɔŋ. Ma puŋga nyɛm ndaŋ tau ma kuaŋnuŋ a muŋ.—2Ko 25:​6-10, 13.

w21.08 30 ¶16

“Tofawɔ” Ma Che Mɛɛ Chɛhowa Cho Wana Kɛndɛ Yɛ —Vɛɛnɛ?

16 Soliŋ sala le Chɛhowa. O cho sɔɔŋ tosa miŋ tuei yoomoo yeela woŋ kpou le naŋ nɔ miŋ mal le miŋ nɛŋi Chɛhowa kɔl te. (Ikili. 5:​19, 20) Kɛ te ŋ kɛɛ pɛ le nyɔɔŋ muŋ ŋpum malɔɔ le halikpeŋ miŋ tosa tau o wali Chɛhowaa niŋ, mɛɛ ŋ cho biondɔŋ pilɔɔ tosaa o po Chiisu soo a ndu okɔɔ o tale ndɔɔ niŋndo tosa wo. Mi poo hoo kindiŋ le yoomu sɔvɛ sɔviɔɔ nɔɔ, okoŋ mbo puɛɛnuŋ a Mɛlɛka. (Nuawɔ Luku 12:​16-21.) Mi puaapilɛnɔ pilɛ o lɛŋnde Filaŋsileŋ niŋ diolaŋ Kilistiaŋ dimi aa: “I ve teleŋndo a yoomuma niaŋ soliŋ kpeku tau o wali Chɛhowaa niŋ a le yuŋgu nuu le.” Mi ndu nda laa ndɔ kɛɛsiaa le kɔɔfaleŋ tosaa. Kɛ le mi ndaa komal kpeleŋndo hoo, ndaa nɔ ma mal walta nda wa tosaa laŋ, okoŋ ma kandu chiɛila pilalaŋ dindioo le halikpeŋ ma sɔla nyɛm nda hauba woŋ. Mi pɔnɔɔ a lanɔɔ hoo pɛɛku le waa a kɔl hiniaa. Baa a wa pa a kɔl kɛndɛ le sala soliaŋndo hoo? Mi Kilistiaŋ dimi aa: “Miŋ tuei niŋ wali pollo yeela tau. Nduyɛ miŋ naŋ kɔl tau te ŋ che pɛ pɛɛkula Baabuila naalaŋ a miiŋgula makɔɔla naalaŋ pɛɛkoo a Chɛhowa okɔɔ.”

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

w07-E 12/15 10 ¶1-2

Baa A Nɔ pa Wana Kendu o Mɛlɛka Piɛiyo Niŋndo le Num Silaa?

Yusaya wa wɔsilaŋ 16 kinɛi mbo simnuŋ masaa le Chuda, masale wa batouwo leŋ. Mbo tosa masaleŋ hiouwɔɔ wɔsilaŋ 50, chɔŋ wɔsiŋ kɛmɛ leŋɔmahiɔɔluloŋ mɛɛlulaŋ haaa wɔsiŋ kɛmɛ leŋɔmaa woŋ kandɔŋndo tuupa mi Chiisu vialuŋ. Chɔŋ a teleŋ o wa wɔ o pɔmbɔ wo, “mi Yusaya hiau lachi a waa sakpo [Chɛhowa] o hɔl.” Yɛɛ mala yɛ ndu le nyɛ cho sakpo wo tosaa? A mɛɛ kona sɔɔŋ paandoŋ o Baabuiyo niŋ dimi yɛ, “mi Yusaya o hiau lachi a waa sakpo Mɛlɛka o hɔl haaa a teleŋ Sɛkalaya o wa yoomu wo. Nduyɛ Sɛkalaya ndu oo sila ndu ni mbo nɔ siooŋii Mɛlɛkɛi. Nduyɛ a teleŋ Yusaya o wa sakpo Mɛlɛka o hɔl lo, mi Mɛlɛka duau ndu sala o masale ndɔleŋ niŋ.”—Koloniko Diiŋ Ndɔɔ 26:​1, 4, 5.

O faŋaŋ o sɔɔŋ dimiŋ a ndu okɔɔ o bolle Baabuileŋ ndeŋ niŋndo, ŋ sina tau a Sɛkalaya wana ndoo sila masaa wo okɔɔ le. Kɛ maa ‘wana ndoo sila waŋnda le siooŋii Mɛlɛkɛi nɔɔ ve’, mi tamasi kɛndɛ Sɛkalaya kɛsi wo mala masa wa wɔ hoo feleŋgɔnɔ wo le nyɛ cho sakpo wo tosaa. Mi yau tɛɛsiaa Baabui pilɛ dimi maa, wana che pɛ maa Sɛkalaya “wa wana ndoo pɛɛku tau a diom Mɛlɛkaa okɔɔ o wa ni. Ndoo nɔ taasioo le sɔɔŋ cho a Mɛlɛka okɔɔ woŋ, nduyɛ ndoo tiuba waŋnda pɛɛkoo a sinapɛŋgu ndoo nɔ a Mɛlɛka okɔɔ wo.” Mi wana pɛɛkaa Baabui pilɛ mɛɛlu dimi a Sɛkalaya okɔɔ aa: “O wa wana ndoo sina tau a huuloŋ okɔɔ, nduyɛ . . . o wa wana kɔl kaloo, wana yɔŋguŋ o Mɛlɛka lo wo vɛlɛ a wana kɛndɛ. Nduyɛ wana che pɛ maa mi tamasi kɛndɛ ndoo nɔ wo mala Yusaya tau.”

BUKULOO 29–KOOŊNDO 4

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | KOLONIKO DIIŊ NDƆƆ 28-29

“A Nɔla ma Piɛi Chɛhowa o Yɔŋ Bɛɛ mi Wanaa Velu Numnda Kɛsi Tamasi Kɛndɛ Le”

w16.02 11 ¶8

Tol Tamasi Chaaŋaa Chɛhowaa Kɔɔli

8 Kɔɔlima Hɛsɛkiya waŋ ma wa teŋgeŋ a Lufu. O kaale wanaa ndaa piɛi Chɛhowa wa choo Hɛsɛkiya fula ni. Kɛ o ve Isɔluɛiya kpou le lo o laalaŋndo choo le. Finyaa Hɛsɛkiya Masaa Ehaasi, wana dɛnɛ wɔɔŋndo o wa ni. Ndoo nɔ lebɛɛ kposoŋ le chiɛi Mɛlɛkaa le nduyɛ mbo dimul waŋnda le mɛlɛkaa lachoowaa sooluu wo. Mi Ehaasi luam chuauwaa nduaa le mɛlɛkaa nduaa lachoowaa sooluu wo. O ve suɛi kpɛdɛ a Hɛsɛkiya teleŋ o wa chuaambɔ wo le!—2Ma 16:​2-4, 10-17; 2Ko 28:​1-3.

w16.02 11-12 ¶9-11

Tol Tamasi Chaaŋaa Chɛhowaa Kɔɔli

9 Tamasi wɔɔŋ Ehaasi wo ndoo tosa mi Hɛsɛkiya po ndɔ ndoo tambu kɔl a Chɛhowa. Hau bɛɛ, mi apum biunuŋ maa Hɛsɛkiya kɛ o sulaŋ maa ndu le. Ma yiyaŋ maa o bɛnda ma ‘bii Mɛlɛka Chɛhowa ɔɔ kɔɔna ndɔɔ tɛɛ.’ (Pulɔ 19:​3) Apum yiyaŋ maa le mɛɛ wanaa velu nda wa kɛsi tamasi kɛndɛ le yɛ tosa ni ma luɛi o kaala wɔɔŋndaŋ niŋ, ɔɔ ma miiŋgu vɛlɛ sɔɔŋ wɔɔŋ wanaa velu nda wa tosa woŋ tosaa. (Isi 18:​2, 3) Kɛ baa kafɛi sɔviɔɔ pa cho koŋ ni le sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ tosaa?

10 Nyɛ Hɛsɛkiya tosa o yoomu ndɔɔ niŋndo muli nyunaa hoo maa o cho kafɛi sɔvɛ le! Sabu o sabu sɔvɛ cho miŋ dɔunuŋ tumbe a Chɛhowa le. O cho ndu le tosa mi sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ yɔŋnuŋ waŋnda le. (Choobu 34:​10) Tonya i cho ni maa kalaŋ chuauwa pɛɛku chuauwaa ndaa ni ma tosa o kɛndɔɔ ɔɔ o wɔɔŋndo. (Pulɔ 22:​6; Kol 3:​21) Kɛ hei chɔm naa maa kɔɔlima waŋndo le chɔm wana suu o nɔ le hunɔɔ simnɔŋndo wo le. Le yɛɛ? Kanifuule Chɛhowa ke naa dioo le kɛɛsiaa tosaa a ba naa. Hoo sim ni maa ŋ yeema pɛ ŋ hɛli le o kɛndɔɔ tosaa ɔɔ o wɔɔŋndo. (Di 30:​19) Vɛɛ Hɛsɛkiya soliŋ yɛ ke sɔviɔɔ hoo kpeku?

11 Mi che bɛɛ masa wɔɔŋndo pila finyaa Hɛsɛkiya wa o Chuda niŋ ni, kɛ mi Hɛsɛkiya simnuŋ wana sɔvɛ. (Nuawɔ Masaa Bɛnduaa Diiŋ Nduaa 18:​5, 6.) O chɛl mbo tol tamasi wɔɔŋ finya ndɔ wo kɔɔli le. Kɛ mbo yaŋ wanaa ndaa suaa le Chɛhowa wa nilaŋ nyɛkɛndɛi mɛɛ Aisaya, Makal, a Hoosiaa wa nuaa yɛ. Mbo yaŋ nilaŋ nyɛkɛndɛ yekeŋ o silaa a nɛi chɔmaa nda wa ndu kioo wo. Hei mala ndu ni mbo toosiaa sɔɔŋ finya ndɔ tɛɛmbuu woŋ. Mbo dindi chiɛi Mɛlɛkaa, mbo nyuna Mɛlɛka le mbo mal waŋnda le hakila ndalaŋ, nduyɛ mbo tɛɛmbuu piɔmaa waŋnda ndaa sooluu wa kpou o lɛŋndeŋ niŋ. (2Ko 29:​1-11, 18-24; 31:​1) Mɛɛ masa Asiiliaŋnda Sɛnachɛluibi kɔŋgɔlaŋ le delɔɔ Chulusalɛm choo a sɔŋgaa, mi Hɛsɛkiya chɔm kɔl simulaa a laalaŋndo. Mbo tiindaŋ o manda Chɛhowaa niŋ nduyɛ mbo luei wanaa nduaa yoomuaŋ. (2Ko 32:​7, 8) O teleŋ pilɛ niŋ, mi Hɛsɛkiya chɔm kaa heelaŋndo, kɛ mɛɛ Chɛhowa sila ndu, mbo tusiŋ. (2Ko 32:​24-26) A tonya, Hɛsɛkiya cho tamasi kɛndɛ naŋ nɔ miŋ tol kɔɔli wo ni. O chɛl mi kɔɔlima yuŋgu ndɔɔ paaliaŋ yoomu ndɔɔ le. Kɛ mbo chɔm kɛsɛ maa chaaŋ o Chɛhowa o wa ni.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

w12-E 2/15 24-25

Netaŋ—Wana Toolu Piɛile Tonyaleŋ a Kɔllo Kpou Wo

Mi che bɛɛ buɛi laalaŋ Chɛhowaa Netaŋ wa ni, kɛ ndoo keleŋa bɔɔ chɛlɔɔ kɛɛsiaa Deeve ndoo nɔ le chiɛi Mɛlɛkaa taŋgullo wo okɔɔ. Nduyɛ chiɛi tasoo wawa koŋ ni le taŋguluŋndo o fondaŋndo opilɛ le piɛile tonyaleŋ tooloo o chieeŋndo choo kpou. Kɛ wana che pɛ maa a teleŋndo hoo, Netaŋ soliŋ yiyaŋ Chɛhowaa kpeku le, yiyaŋndɔ iwaŋchieeyaa o soliŋ kpeku ni. Ichɔl koŋ mi Mɛlɛka dimul Netaŋ le mbo kɔ dimul masaa yooŋgu cheleŋ aa: o cho Deeve le cho chiɛi Chɛhowaa taŋgul te, kɛ puaa nduaa o pilɛ cho hei tosa ni. Okoŋ mi Netaŋ dimul vɛlɛ Deeve maa, Mɛlɛka cho kpemaa yii a ndu le mi masale ndɔleŋ le hiou “lachi le fɛɛŋ a fɛɛŋ.”—2Sa 7:​4-16.

Nyɛ Netaŋ ndoo yiyaŋ a taŋgul chiɛi Mɛlɛkaa okɔɔ wo, ndoo chɛlaŋ kposoŋ a hɛnaŋ Mɛlɛkaa le. Kɛ o ŋɔɔchiaŋ te. Mi Netaŋ wana ndoo suaa le Mɛlɛka wo tusiŋ mbo diikuŋ kɛɛsiaa Chɛhowaa, nduyɛ mbo tosa wallo le ndu tooloo. Nuawɔ se tamasi kɛndɛ naŋ tual kɔɔli wo te Mɛlɛka sila naa pɛ o sɔɔŋ pum choo! Mi sɔɔŋ Netaŋ tosa okoŋ kɔɔli maa wana suaa le Mɛlɛka wo, chɔm maa Mɛlɛka ndoo che wɔ ndu wana sɔvɛ. Nduyɛ wana che pɛ maa, mi Chɛhowa soliŋ Netaŋ kpeku, nda Kaadi wana ndoo suaa le Mɛlɛka wo, le Deeve nɛi chɔmaa kioo mɛɛ o nɔ mbo kɔɔna wanaa soliaa ŋchonduaa 4,000 le wallo tosaa o chiɛi Mɛlɛkaa niŋ yɛ.—1Ko 23:​1-5; 2Ko 29:​25.

KOOŊNDO 5-11

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | KOLONIKO DIIŊ NDƆƆ 30-31

“Chuuŋgiaŋndo Naapilɛ Cho Suɛi Kɛndɛ le Naa”

it-1-E 1103 ¶2

Hɛsɛkiya

Sɛmbɛ Ndoo Nɔ le Piɛile Tonyaleŋ Ndo. Mi Hɛsɛkiya chɔm sɛmbɛ ndoo nɔ le piɛile tonyaleŋ ndo, mɛɛ o simnuŋ ndɔɔ masaa teleŋ o wa wɔsilaŋ 25 wo. Nyɛ tase o tosa wo wa chiɛi Mɛlɛkaa kumbioo a ndu miŋgioo tosiaa ni. Lelaŋ, mbo veelu wanaa soliaa lasalaa a Livaiya naapilɛ, mbo dimul nda aa: “I kɛɛsiaa a kɔl nuu le mi miŋgi kpemaa yii a Mɛlɛka Yaawɛɛ, Mɛlɛka Isɔluɛiya.” Mi Hɛsɛkiya yii kpemaa hoo le mi ndaa chɔm lo lechoo wo, kanifuule a ve lɛ kpema lasawaa diikɔŋ te mi che bɛɛ o wa wɔ wallo kɛ. Le sabu koŋ ndoo yeema ndu miŋgioo pila Chuda ni. A sɛmbɛ ndɔ koŋ, mbo kɔɔna Livaiya le walta ndala yɛ yɛlaŋ tosaa. Mbo tosa vɛlɛ kɛɛsiaa le nyɛm chaaŋ a wanaa soliaa ŋchonduaa le Chɛhowa saŋgalaa. A Nisaŋ, paŋgii ndaa tosa bɔŋaŋ hiou wɔɔ choo wo wo, chiɛi Mɛlɛkaa ve o diandaa le. Nduyɛ wanaa soliaa lasalaa, a Livaiya bɛɛ ve a diandaa le. A Nisaŋ malɔ 16 ma chii chiɛi Mɛlɛkaa dindi, nduyɛ ma miŋgi nyɛ o nyɛ wa leniŋ. Okoŋ ma hɛli paale teŋgeŋndeŋ le sala faŋga yɔŋ wɔɔŋndo wo solioo le Isɔluɛiya kpou. Le kandɔɔ, mi wanaa soliaa lasalaa huŋ a salalaŋ, sala malɔɔ lahakioo le yuŋgu lemasaa, chiɛi Mɛlɛkaa, nduyɛ a lɛŋndeŋ Chudaleŋ kpou. Okoŋ mi waŋnda huŋ a salala luamaalaŋ o waalaŋ niŋ.—2Ko 29:​1-36.

it-1-E 1103 ¶3

Hɛsɛkiya

Le mɛɛ waŋnda ve a diandaa a teleŋ ndaa nɔ ma bii bɔŋaŋ hiouwɔɔ choo wo le yɛ, mi Hɛsɛkiya tual sawa dimi maa wanaa cho kaŋ a diandaa le wa tiuba ma bii bɔŋaŋ koŋ o paŋgii cho lachi ve niŋ. O faŋaŋ o waŋnda Chuda kɔɔli, mbo veelu vɛlɛ waŋnda Isɔluɛi kpou. Mi wanaa o vem a yaulaŋ le waŋnda veeloo wa kua a laŋ o lɛŋnde leŋ niŋ kpou, chɔŋ Biɛɛsiɛba kɔ bii a Daŋ. Mi wanaa bɔɔbɔɔ mam kiilaa kuɛ a yooŋgoo wa. Kɛ mi a pilɛŋ pilɛŋ nda tɛɛŋ fulaa o buŋgɛi Asiɛɛve, Manaasɛ, a Sɛbulɔŋ nde niŋ tusiŋ le kɔlaŋ. Nduyɛ mi apum fula vɛlɛ Efiluem a Isaka wa kua. O faŋaŋ o kaŋ kɔɔli, wanaa wa Chɛhowa piɛiyo kɛ a ve o kaaleŋ Isɔluɛi cho le wa bɛɛ ma kua tau. Naapum o ve suɛi bɛɛŋ bɛɛŋ le mi wanaa sim le piɛile tonyaleŋ baluaŋndo wa ndaa kuɛ o bɔŋaŋndo hoo le. Kɛlɛŋgaa nda bɛɛ mi waŋnda simul nda ɔɔ ma mam nda maa kiilaa kuɛ a yooŋgoo wa. Kanifuule masale kayii tɔ ve wa le yiŋnaŋ o piɛile lachoowaleŋ niŋ. Nduyɛ Asiiliaŋnda wa nda kɔŋgɔlaŋndo le nda hunɔɔ delɔɔ choo.—2Ko 30:​1-20; Nɔ 9:​10-13.

it-1-E 1103 ¶4-5

Hɛsɛkiya

Mɛɛ Bɔŋaŋ Hiouwɔɔ Choo Wo hiou, ma bii vɛlɛ Bɔŋaŋ Nda Dia Beedii Nda Dou Yiisii Le Wo le palɛi iŋɔmmɛu. Nduyɛ mɛɛ nda che mɛɛ waŋnda wa a kɔl kɛndɔɔ o bɔŋaŋndo hoo yɛ, mi nda kpou kɛɛsiaa le ma chɔɔlu ndu biyɔɔ le palɛi iŋɔmmɛu vɛlɛ. A teleŋ kala koŋ kpou, mi Chɛhowa hiau lachi a nda salaa dɔwɔɔ “nduyɛ nyaale bɛndoo wa Chulusalɛm tau. Kani bɛɛ, chɔŋ a teleŋ Sɔlɔmɔŋ, po masa bɛndoo Deeve wo o wa masa wo, nyaale waa lende ndu oo yɔŋnɔŋ ndɔ Chulusalɛm te.”—2Ko 30:​21-27.

Nyɛ yɔŋnuŋ o bɔŋaŋndo hoo kɔɔli wo chɔm maa piɛile tonyaleŋ kpeekpei lee miiŋgu vɛlɛ pila ni. O ve chuuŋgiaŋ ndoo tosaŋ le nda yoomuaŋ lueiyo le teleŋ biŋgi okoŋ ma mal te. Tuupa ma miiŋgu o la nda lo, mi wanaa wa o bɔŋaŋ koŋ choo wa, kua o chiooŋ o lɛŋnde Chudaleŋ niŋ, a o buŋgɛi Bɛŋnchamiŋnde, Efiluemnde, a Manaaseve. Mɛɛ nda kuɛ ma kɔ pesi pesi nyɛla ndaa simi maa lasuŋgbu le mɛlɛkaa ndaa sooluuwo laŋ, a fondaŋnda lasooluulaŋ, vɛlɛ a maaŋndaŋ kpou ma tɛɛmbuu. (2Ko 31:​1) Mi Hɛsɛkiya kɛsi tamaseliiyo mɛɛ o pesi pesi kɛu Muuse ndoo tuula a chiliŋii bulɔŋsiiye wo. Kanifuule waŋnda Isɔluɛi ndaa chua niŋ kɛu tuulaa koŋ maa mɛlɛka nda, ma luam nyɛm chuŋ kɛndɔŋ o ndu lo. (2Ma 18:​4) Mɛɛ bɔŋaŋ bɛndu koŋ hiou, mi Hɛsɛkiya tosa a sabu le mi piɛile tonyaleŋ le hiou lachi. Mbo kɔɔna kundala wanaa soliaa lasalaa, nduyɛ mbo kɛɛsiaa le mi malaa yɔŋguŋ le walta tosaŋ o chiɛi Mɛlɛkaa niŋndaŋ. Mbo dɛɛniaa waŋnda le ma yɔŋgu chuuŋgiaa tɔlɔɔla taselaŋ, a kela leboltaŋ le Livaiyaa a wanaa soliaa lasalaa, a mɛɛ sawa Mɛlɛkaa ndoo dimi yɛ. Okoŋ mi waŋnda chɛl le ndi tosaa a kɔllo kpou.—2Ko 31:​2-12.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

w18.09 6-7 ¶14-15

‘Te o Wa Pɛ Mi La Tosa Sɔɔŋ Muŋ, Mɛɛ La Pɛl Tɔnɔɔ’

14 Nɛi cheleŋ naŋ chɔm vɛlɛ maa ŋ cho wanaa tusiaŋnda wo cho nilaŋ yaŋɔɔ nyɛkɛndɛi ni. Chemisi 1:​19 dimul naa le miŋ wa “wana keleŋa isɔɔ lani yaŋɔɔ.” Chɛhowa hiou chaa nilaŋ yaŋɔɔ. (Chɛ 18:​32; Chɔ 10:​14) Le taamaseliiyo, veelu wɔ diomndaŋ o suukaŋ cho o Ɛsɔdɔɔ 32:​11-14 niŋndo. (Nuawɔ.) Mi che bɛɛ yeemɛi ve le mi Chɛhowa yaŋ kɛɛsiaa Muuse wo lani le, kɛ mbo chɛl le mi Muuse tɛɛsial ndu mɛɛ o yiyaŋ yɛ. Te wana waŋnda nɔ kiisaŋndo a ndu okɔɔ wo wa pɛ suɛi o numndo, a cho pa biuwɔŋ ma yaŋ ndu nilaŋ, nduyɛ ma chɛl kɛɛsiaa ndɔɔ? Mi Chɛhowa biuŋ, nduyɛ mbo yaŋ wanaa cho ndu piɛiyo a tiindaŋndo wa kpou nilaŋ.

15 Nyunaŋndɔ aa, ‘Te Chɛhowa tusiŋ pɛ naa kpɛ, mbo yaŋ waŋnda nilaŋ mɛɛ Ebilaham, Luechɛl, Muuse, Chɔɔsuaa, Manowaa, Ilaacha, a Hɛsɛkiya cho naa yɛ, baa I kindiŋ mi tosa nyɛ pilɛ koŋ te? Baa I chɔɔlu pa puaapiliaa niaa kpou bɛɛleŋ ke a mɛɛ ya yaŋ nilaŋ o kɛɛsiaala ndalaŋ yɛ, nduyɛ mi tol laŋ kɔɔli te o bɛnda pɛ? Baa wana cho pa o kunda nuu niŋ ɔɔ o yuŋgu nuu niŋ o ya nɔ mi chɔɔlu hɔlla mulul lo? Yɛɛ ya cho yɛ tosa a keŋ okɔɔ?’—Chɛ 30:​6; Chɔɔchiaa 13:​9; 1Ma 17:​22; 2Ko 30:​20.

KOOŊNDO 12-18

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | KOLONIKO DIIŊ NDƆƆ 32–33

“Luei Puaapiliaa Numnda Yoomuaŋ A Teleŋ Nyɛpalaa”

it-1-E 204 ¶5

Asiiliaa

Sɛnachɛluibi. A teleŋ Hɛsɛkiya chiŋa wɔsilaŋ 14 o masaleŋ choo wo (a wɔsi 732 tuupa mi Chiisu vialuŋ) mi Sɛnachɛluibi po Saakɔŋ diiŋ ndɔɔ huŋ del masaleŋ Chuda choo a sɔŋgɔɔ. (2Ma 18:​13; Ai 36:​1) Mi Hɛsɛkiya simul Asiiliaŋnda le nyɛ kindilaa nda handu Chuda choo wo. Nduyɛ le sɔɔŋ Ehaasi finyaa Hɛsɛkiya tosa woŋ Asiiliaŋnda ndaa handu nda nyɛ kindilaa koŋ choo ni. (2Ma 18:​7) Le simul koŋ mi Sɛnachɛluibi kɔ del chieeŋ bɛndoŋ Chuda kpou choo a sɔŋgɔɔ, nduyɛ a mɛɛ konaa chɔm yɛ mbo tiuba le Chiooŋ 46 biyɔɔ (tuuwɔ Ai 36:​1, 2). Okoŋ o lo Lakisi, naa o kila dɔɔŋgɔɔ wa, mbo veelu Hɛsɛkiya nyɛsɔlaa choo kooliiyoŋ paŋndaŋ 2,250 (wana tuu muŋ pɛ a kaniŋ mapuuloŋ ŋ wa le dalalaŋ 11,560,000) a kaniŋ humboŋ paŋndaŋ 22,500 (wana tuu muŋ pɛ a kaniŋ mapuuloŋ ŋ wa le dalalaŋ 1,982,000). (2Ma 18:​14-16; 2Ko 32:​1; tuuwɔ Ai 8:​5-8) Mi che bɛɛ ma paawa nyɛsɔlaa koŋ, kɛ mi Sɛnachɛluibi yɔŋ sovɛiya yaawaa wa puaa nduaa kpou bolleŋ nda, le Hɛsɛkiya dimullo le mi Chulusalɛm yɔŋguŋ ndu o ba bɛŋgu. (2Ma 18:​17–19:​34; 2Ko 32:​2-20) Le hei mi Chɛhowa diu sovɛiyaa nduaa 185,000 o nyumma piliaŋ niŋ kpe. Mi hei nyindu Asiiliaŋnɔ heelaŋndo hoo mbo miiŋgu o ndu lo Ninivɛɛ. (2Ma 19:​35, 36) Okoŋ kɔɔli, mi puaa nduaa a ŋiɔɔŋ kɔ dii ndu. Nduyɛ mi Ɛsahadidɔŋ po ndɔɔ simnɔŋ masaa o foofo finya ndɔ wo. (2Ma 19:​37; 2Ko 32:​21, 22; Ai 37:​36-38) O faŋaŋ o tambii sovɛiyaa Asiiliaŋnda sɔla ve kɔɔli, sɔɔŋ yɔŋnuŋ muŋ kpou woŋ ŋ cho ŋ poonyiaa o pouta soo a Sɛnachɛluibi nda po ndɔɔ Ɛsahadidɔ ndaŋ choo.—Fotueilaŋ, Vol. 1, p. 957.

w13-E 11/15 19 ¶12

Masaa a Ŋɔmmɛu, Wanaa Bɛnduaa a Ŋɔmaa—Yɛɛ Nda Sim yɛ le Naa Hau?

12 Chɛhowa cho lɔɔlɔɔ o bɛɛndiaŋ le naa tosallo nyɛ naŋ tiuba le tosaa a ba naa le wo. Kɛ o yeema naa miŋ tosa o naŋ tiuba wo. Lelaŋ mi Hɛsɛkiya naŋgu “a wanaa nduaa bɛnduaa a sovɛiyaa nduaa” nduyɛ ma kɛɛsiaa “le ma kiindiaa peela balu Chulusalɛm ndaŋ. . . . Okoŋ kɔɔli mi Hɛsɛkiya chua puaa nduaa walla le ma bɛɛndiaa saasa wa o piɔlɛiyo. Nduyɛ ma taŋgul chiɛila vilɛilaŋ le chioo mandaa. Okoŋ kɔɔli ma taŋgul vɛlɛ saasa cheleŋ o saasa koŋ a makɔɔ. . . . Okoŋ kɔɔli, ma toosiaa wolɔɔla chɔulaŋ, a nyɛla cho maa boola bɛndu le sovɛiya mandaa laŋ tau tau.” (2Ko 32:​3-5) Le mi Chɛhowa ndoo manda wanaa nduaa a teleŋ koŋ nduyɛ mbo ke nda nɛi chɔmaa, mi ndoo soliŋ puaa kɔl simulaa kpeku, mɛɛ Hɛsɛkiya, wanaa nduaa bɛnduaa, a wanaa suaa le Mɛlɛka ma nɔ kɔl simulaa wa cho nuaa yɛ.

w13-E 11/15 19 ¶13

Masaa a Ŋɔmmɛu, Wanaa Bɛnduaa a Ŋɔmaa—Yɛɛ Nda Sim yɛ le Naa Hau?

13 Nyɛ Hɛsɛkiya tosa okoŋ kɔɔli wo ndoo hiou wa o sɔvɛ mbo hiau peela o kiindiaa laŋ a saasala kala o miŋgi taŋgultaŋ. Maa wana mandaa lasaa buulaŋ le saa nduaa wo mi Hɛsɛkiya chuuŋgiaa waŋnda nduyɛ mbo dɛɛniaa nda le tiindaŋndo dɔwɔɔ o Mɛlɛka niŋ aa: “La wa a dialuŋ kala, mi la simul kɔltaŋ. Siooŋii bii nya le masa bɛndoo Asiiliaa . . . le. Wana cho naa kɔɔli wo o nɔ kpaayaa o hiou ndu. Nda nda kpaaya iwana chieeyaa nda nɔ ni. Kɛ naa naa Mɛlɛka Yaawɛɛ, Mɛlɛka naa o cho naa kɔɔli, le mbo mala naa mbo sɔŋga le naa.” Nuawɔ se diomnda kɔl dɛɛniaa la kɛndɛ chɔɔlu laalaŋ ndaa kindi, maa Chɛhowa wa sɔŋga le wanaa nduaa wo! Mɛɛ “waŋnda tuei diomnda Hɛsɛkiya masaa le Chuda o soo laŋ ndaŋ, ma simul kɔltaŋ.” Kɛsiŋ o kɔl maa “diomnda Hɛsɛkiya soo laŋ” la tosa ni mi waŋnda simul kɔl. Mi Hɛsɛkiya, wanaa nduaa bɛnduaa, sovɛiyaa nduaa, a wanaa suaa le Mɛlɛka wa Makal a Aisaya chɔm maa a wa wanaa mandaa lasaa kɛndiaa, mɛɛ mɛɛ Chɛhowa ndoo dimul wana ndoo suaa le ndu wo yɛ.—2Ko 32:​7, 8; nuawɔ Makal 5:​5, 6.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

w21.10 4-5 ¶11-12

Yɛɛnɛ Chɔm yɛ Maa Waŋndo Mal Yɔŋndɔ Wɔɔŋndo?

11 Mɛɛ nyɔɔ viou tiŋ, mi Chɛhowa muli piɛile Manaasɛ leŋ. O piɛile ndɔleŋ niŋ, mbo cha kɛsɛ maa o mal yɔŋndɔ wɔɔŋndo. Le hei, mbo yaŋ ndu nilaŋ, nduyɛ mbo mal ndu haki. Mbo tosa mi Manaasɛ miiŋgu o masale ndɔleŋ choo. Mi Manaasɛ tosa tau le chɔmndo kpendekele maa o mal yɔŋndɔ wɔɔŋndo. Mbo tosa nyɛ Ehabi tosa kposoŋ te wo. Mbo siŋga kaala ndɔlaŋ. Nduyɛ mbo kindiŋ kpoke le piɛile lachoowaleŋ faŋaa, okoŋ mbo toolu piɛile tonyaleŋ. (Nuawɔ Koloniko Diiŋ Ndɔɔ 33:​15, 16.) Kɔl simulaa vɛlɛ a laalaŋndo pila ndoo yeemaŋ ni le hei tosaa. Kanifuule, mi tamasi ndɔ wɔɔŋndo piiliaŋ yuŋgu ndɔɔ, wanaa wa wallo o masale ndɔleŋ bɛŋgu wa a Isɔluɛiya le wɔsiŋ bɔɔbɔɔ. Kɛ o yuuwɛi nduɛi niŋ, mbo kindiŋ le sɔɔŋ o tɛɛmbuu woŋ toosiaa, nduyɛ mi tamasi ndɔ kɛndɔɔ piiliaŋ Choosaya po ndɔ mamaa tau. Okoŋ kɔɔli mi Choosaya simnuŋ masa kɛndɛ kɛndɔɔ.—2 Masaa. 22:​1, 2.

12 Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o tamasi Manaasɛ wo niŋ? Mbo tusiŋ toolo, nduyɛ mbo tosa sɔɔŋ tau. Mbo piɛi o Chɛhowa lo le mbo mala ndu, nduyɛ mbo siŋga kaala ndɔlaŋ. Mbo tosa wallo kalaŋ le sɔɔŋ o tɛɛmbuu woŋ toosiaa. Mbo tosa nyɛ o tiuba wo le Chɛhowa piɛiyo, nduyɛ mbo mala acheleŋnda le ma tosa nyɛ pilɛ koŋ kpe. Tamasi Manaasɛ wo mala wanaa tosa haki wɔɔŋ wɔɔŋndo wa tau. Tamasi ndɔɔ chɔm naa kpendekele maa, Chɛhowa “cho wana kɛndɛ,” nduyɛ maa “le teleŋ o teleŋ o cho o bɛɛndiaŋ le naa malɔɔ le yɔŋnda naala wɔɔŋndaŋ.” (Sam 86:​5) A tonya, mi Chɛhowa mal wanaa mal yɔŋnda ndala wɔɔŋndaŋ nda haki.

KOOŊNDO 19-25

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | KOLONIKO DIIŊ NDƆƆ 34–36

“Baa a Cho Pa Tɔnɔɔ Sɔlaa Tau o Diom Mɛlɛkaa Niŋ?”

it-1-E 1157 ¶4

Hulidaa

Mi Hilikaya masa wana soliaa lasalaa, o saaluŋ “yau lasawa” o chiɛi Mɛlɛka nda wa miŋgioo toosiaa wo niŋ. Mɛɛ Choosaya tuei diomnda nda veelu o yauwo hoo niŋndaŋ, mbo viam waŋnda le ma kɔ nyuna Chɛhowa diom. Mi waŋnda haa kua o Hulidaa lo. Mi Hulidaa dimul nda nyɛ Chɛhowa dimi wo maa, kpundɛla kɛ kɛ yauwo soo le nila kalula ndalaŋ, la cho nda komal le mɛɛ kaaleŋ Chuda le mulul Chɛhowa kɔɔ yɛ. Kɛ mi Hulidaa chɔɔlu dimi maa, le mɛɛ Choosaya tusiŋ Chɛhowa o hɔl lɛ, kpundɛlaŋ ndaŋ la yɔŋnuŋ niŋ a teleŋ o cho wa yoomu wo le. Kɛ o cho fɛɛŋ wu o kɔl nyulu niŋ malaŋ la yɔŋnuŋ.—2Ma 22:​8-20; 2Ko 34:​14-28.

w09-E 6/15 10 ¶20

Nɔ Sɛmbɔɔ le Chiɛi Mɛlɛkaa

20 A teleŋ nda wa wali masaa Choosaya kɔɔna le chiɛi Mɛlɛkaa miŋgioo toosiaa wo, mi Masa Wanaa Soliaa Lasalaa Hilikaya “saaluŋ yau lasawaa Mɛlɛka Yaawɛɛ wo, o Mɛlɛka ndu oo ke buɛi ndɔɔ Muuse wo.” Okoŋ kɔɔli mbo ke Siafaŋ wana poonyiaa. Mi Siafaŋ veelul Choosaya diomndaŋ leniŋ. (Nuawɔ Koloniko Diiŋ Ndɔɔ 34:​14-18) Yɛɛ wa yɛ fulamakɔɔlioo? O lepilɛ niŋ kpe mi masaa sɛɛsiaŋ nyɛlaŋ lekɔɔ le kɔl tambɛi ndɔɔ chɔmndo. Nduyɛ mbo viam puaa le ma kɔ nyuna Chɛhowa diom. Mi Mɛlɛka soliŋ Hulidaa kpeku le nda chɔmndo mɛɛ o tambu kɔl a sɔɔŋ piɛiyii lachoowɛi nda wa tosaa o Chuda niŋndo. Kɛ mi Chɛhowa cha sɛmbɛ Chosaya chɔm le piɛile lachoowaleŋ faŋaa wo. Mi che bɛɛ kpundɛlaŋ laa nɔ le kaaleŋ Chuda kpou komallo, kɛ mi Chɛhowa cha ndu nyina. (2Ko 34:​19-28) Yɛɛ hei pɛɛku yɛ naa? Le mɛɛ naŋ nɔ yeemɛi suu Choosaya ndoo nɔ ve yɛ, ŋ yeema miŋ keleŋa nɛi chɔmaa Chɛhowaa diikɔŋ. Ŋ nɔ miŋ loonuŋ fulamakɔɔli wɔɔŋ naŋ sɔla wo te ŋ kɛɛ pɛ lolechoo wo chɔmndo, nduyɛ miŋ simul piɛile tonyaleŋ. Mɛɛ Chɛhowa puɛɛnuŋ a sɛmbɛ Choosaya wo le yɛ, hei ke naa tiindaŋndo maa o puɛɛnuŋ niŋ a sɛmbɛ naŋ nɔ le piɛile tonyaleŋ ndo le.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

w17.03 25-26 ¶15-17

A Cho pa Kɔl Numndo Handɔɔ o Sɔɔŋ Poonyiaŋ Ndoŋ Choo?

15 Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ vɛlɛ o taamasi Choosaya wo niŋ? Mi che bɛɛ masa kɛndɔɔ Choosaya wa ni, kɛ mbo tosa biondɔŋndo nduyɛ mi keŋ chuu ndu piɔmndo. (Nuawɔ Koloniko Diiŋ Ndɔɔ 35:​20-22.) Yɛɛ ndoo yɔŋnuŋ yɛ? Mi Choosaya kandu sɔŋgɔɔ a Niko, masaa le Ichipi, mi che bɛɛ sabu ve le chɔu koŋ te. Mi Niko pila dimul pɛŋ Choosaya maa o yeema mbo sɔŋga a ndu le. Baabuiyo dimi maa “Mɛlɛka dimul” Niko diomndaŋ ndaŋ ni. Kɛ mi Choosaya baŋ kaŋgalaŋ mbo kɔ chiŋalaŋ Niko a sɔŋgɔɔ, okoŋ ma dii ndu. Le yɛɛ o sɔŋga yɛ a Niko? Baabuiyo chɔm te.

16 Choosaya ndoo nɔ mbo sina te Chɛhowa kpeekpei dimul Niko nyɛ o dimi wo ni. Vɛɛ ndoo nɔ yɛ mbo tosa keŋ? Ndoo nɔ mbo nyuna Chɛluimaya, wana ndoo suaa le Chɛhowa wo. (2Ko 35:​23, 25) Nduyɛ, Choosaya ndoo nɔ fɛŋ mbo sina tonyaa a hei okɔɔ. Niko wa kɔlaŋ Kaachɛmisi chiee le sɔŋgɔɔ a lɛŋnde cheleŋ pɔ, kɛ o ve a Chulusɛlɛm te. Nduyɛ Niko chue sondoo mbo yei Chɛhowa a wanaa nduaa le. Tuupa mi Choosaya ndoo tosa kɛɛsiaa, ndoo nɔ fɛŋ mi ndoo yiyaŋ o sɔɔŋ muŋ choo nyɛkɛndɛi. Yɛɛ hei pɛɛku yɛ naa? Te ŋ nɔ pɛ bahawɛiyo nduyɛ miŋ yeema le kɛɛsiaa tosaa, ŋ nɔ fɛŋ miŋ che nyɛ Chɛhowa yeema naa miŋ tosa wo.

17 Te ŋ wa pɛ kɛɛsiaa tosaa, ŋ nɔ fɛŋ miŋ yiyaŋ o sawala mandaala Baabuila mala naalaŋ choo, nduyɛ, a mɛɛ naŋ nɔ miŋ dɔu laŋ o wali niŋ yɛ. O sɔɔŋ ŋpum niŋ, kɛlɛŋgaa ŋ nɔ miŋ chɔɔlu yaasiaa tosa o yaula naalaŋ niŋ ɔɔ miŋ nyuna bɛndu kundaa le silaa. Bɛndu kunda koŋ nɔla mbo mala naa le miŋ yiyaŋ a sawala mandaala Baabui cheleŋ. Yiyaŋndɔ a hei okɔɔ. Ndepilɛnɔɔ cho o nɔɔ wana cho Chɛhowa piɛi le wo o ba. Mbo kɛɛsiaa le kɔlaŋ o wali pollo niŋ o paaleŋ lepum choo. (Wal 4:​20) Kɛ o paale leŋ choo, pɔnɔ ndɔ yeema ndu mbo kuɛ yooŋgu kɛndɔɔ dimioo le. Mi pɔnɔ ndɔ dimul ndu maa o viou niŋ a chue wɔ teleŋndo diompilɛ tau maa pɔnɔɔ a lanɔ le, nduyɛ maa o yeema ndu ma kuɛ kelaa inɛ. Okoŋ, mi ndepilɛnɔɔ yiyaŋ a bolii Baabui mala ndu mbo tosa kɛɛsiaa a taasi wo. O sina maa o nɔ mbo diikuŋ Mɛlɛka, nduyɛ mbo siiŋguu waŋnda buɛiya a mɛɛ Chiisu dimi yɛ. (Mat 28:​19, 20; Wal 5:​29) Kɛ mbo loonuŋ vɛlɛ maa lanɔɔ nɔ mbo diikuŋ pɔnɔ ndɔ nduyɛ maa buɛiyaa Mɛlɛkaa nɔ ma chɔm sinapɛŋgoo. (Ɛfi 5:​22-24; Flp 4:​5) Baa kindiŋndo pɔnɔ ndɔ cho le ndu kuunaa yooŋgu kɛndɔɔ dimioo ni, ɔɔ teleŋndo koni o yeema ma chua diompilɛ le paale leŋ ni? Maa buɛiyaa Chɛhowaa, ŋ yeema miŋ soliŋ sinapɛŋgu naa kpeku le kɛɛsiaala nɛŋi Chɛhowa kɔllo laŋ tosaa, nduyɛ miŋ nɔ kɔl iyama walaŋndo.

KOOŊNDO 26–SUƐƐSƆƆ 2

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | ƐSILUA 1–3

“Chɛl Mi Chɛhowa Soliŋ Num Kpeku”

w22.03 14 ¶1

Baa A Cho Pa Chɔɔ Nyɛ Sɛkalaya Ndoo Che Wo?

CHUUWA wa bɔɔ a kɔl kɛndɛ! A wa a kɔl kɛndɛ le mɛɛ “Mɛlɛka tosa mi Sailɔɔ yusa kɔllo, mbo yɔŋgu yooŋgoo o lɛŋnde ndɔleŋ niŋ kpou,” le ma mal Isɔluɛiyaa wa o chɛleŋ niŋ Babilɔŋ le wɔsiŋ bɔɔbɔɔ wa. Mi masaa dimul Isɔluɛiya maa, a miiŋgu o lɛŋnde ndaleŋ niŋ, ma “kɔ taŋgul chiɛi Mɛlɛka Yaawɛɛ, Mɛlɛka Isɔluɛiya.” (Ɛsi. 1:​1, 3) Nuawɔ se suɛi kɔl kɛndɛ bɛndu! Hei ndii sim ni maa, piɛile tonyaleŋ le wa vɛlɛ miiŋgu o lɛŋnde Mɛlɛka ndoo ke wanaa nduaa leŋ niŋ pila.

w17.10 21 ¶2

Nyɛm Nyaanaŋ Suaa Naŋndoŋ a Mɔsil leMasaa Manda Num

2 Mi Sɛkalaya sina maa Chuwaa miiŋgu Chulusɛlɛmnda wa Chɛhowa piɛiyo. Nda wa “wanaa Mɛlɛka soo . . . o lakɔl” le chiɛila ndalaŋ a yulale ndaleŋ mɛiyo Babilɔŋ nda ni. (Ɛsi 1:​2, 3, 5) Ma mɛi fondaŋ ndaa sina nyɛkɛndɛiyo le kɔlaŋ o lɛŋnde a bɔɔbɔɔ ndaa chi wɔ paale pilɛ bɛɛ a lehɔl te leŋ niŋ. Maaŋ Chɛhowaa taŋgullo wa nyɛ sɔviɔɔ le Chuwaa kaŋ ni. Le sabu koŋ, ndaa nɔ yeemɛi le tiŋndo bulioo le kilolaŋ 1,600 (mɛɛliilaŋ 1,000) o nɛila wɔɔŋndaŋ choo.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

w06 1/15 19 ¶1

Yaandiaa o Yau Ɛsilua wo Niŋ

1:​3-6. Maa Isɔluɛiya apum ndaa lo Babilɔŋ nda, Seiyaa Chɛhowaa bɔɔbɔɔ nɔla ma luɛi o wali lɔɔlɔɔ wo niŋ ɔɔ ma kuɛ malaa naa yeemɛi cho tau wa le. Kɛ a koŋ kpou, ma mala nduyɛ ma dɛɛniaa wanaa nɔla ndu tosaa wa. Ma yɔŋgu tooloo le wali dimiaa yooŋgu kɛndɛ leMasaa hivioo lachi vɛlɛ a waŋnda siiŋgoo buɛiyaa Chiisuaa.

    WOL le Sɔɔŋ Yaasiaa—Kisi (2010-2026)
    Chukku Ma Kinda
    Chuku Ma Kumbi
    • Kisiei
    • Share
    • Mɛɛ ŋ Yeema Yɛ
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Sawalaŋ Le Tɛɛŋgei Soliŋndo Kpeku
    • Mɛɛ Naŋ Bii Yooŋgula Numndaŋ Yɛ
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Chuku Ma Kumbi
    Share