ယမၤလိန့ၢ်တၢ်လၢ ပှၤဒိဂ့ၤတဲာ်ဘၣ်တဖၣ် အအိၣ်အဃိ ယဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤအါမး

ယအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်လၢ ကီၢ်ခဲနဒၣ်, ဝ့ၢ်ခွံဘဲၣ်(ခ်) လၢအအိၣ်လၢ ကီၢ်ရ့ၣ်ခွံဘဲၣ်(ခ်)အပူၤလီၤ. ဖဲန့ၣ်န့ၣ်​ ပှၤကတိၤ ဖြၣ်စ့ၣ်ကျိာ်လီၤ. ယမိၢ်စံလံၤယၢၤ ဒီးယပၢ်လူဝံ(စ်) ကွၢ်လုၢ်ဒိၣ်ထီၣ်ယၤလၢ တၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံအပူၤလီၤ. ယပါန့ၣ်​ မ့ၢ်ပှၤလၢ အမဲာ်ဆှးသ့ ဒီးအဖးလံာ်မုာ်မးလီၤ. မ့မ့ၢ်ယၤန့ၣ်​ ယကွဲးလံာ်မုာ် ဒီးယအဲၣ်ဒိးကဲထီၣ်​ ပှၤကွဲးတၢ်ကစီၣ်ဖိတဂၤလီၤ.

ဖဲယသးအိၣ်​ ၁၂ နံၣ်အခါ ရါဒီဖံၤ စီစံၤလၢအမ့ၢ် ယပါအသကိး လၢတၢ်မၤလီၢ်န့ၣ်​ ဟဲလၢယဟံၣ်​ ဒီးဟဲကိးဃုာ်ဒီး အသကိးတဂၤလီၤ. အဝဲသ့ၣ်​ မ့ၢ်ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးလီၤ. ယတသ့ၣ်ညါ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ်အဂ့ၢ် အါအါဘၣ်​ ဒီးယတသးအိၣ်​ အဝဲသ့ၣ်​ အတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်​ အဝဲသ့ၣ်​ သူလံာ်စီဆှံ ဒီးစံးဆၢပတၢ်သံကွၢ်တဖၣ်​ လၢတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံ ဒီးတဲနၢ်ပၢၢ်ပှၤဂ့ၤဂ့ၤအဃိ ယဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးဒိၣ်မးလီၤ. ယမိယပါစ့ၢ်ကီး ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးဝဲအဃိ ပစးထီၣ်မၤလိ လံာ်စီဆှံလီၤ.

ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ယထီၣ်ခဲးသလ့းအကၠိလီၤ. ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဂ့ၢ်လၢယမၤလိဘၣ်အီၤ ဖဲယမၤလိလံာ်စီဆှံအခါန့ၣ်​ တဘျီတခီၣ်​ ယတဲသကိးအီၤဒီး ယသကိးလၢကၠိတဖၣ်လီၤ. လၢခံသရၣ်လၢအမ့ၢ် ခဲးသလ့း တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါခိၣ်နၢ်တဖၣ်​ သ့ၣ်ညါဝဲ တၢ်လၢပတဲသကိးအီၤတဖၣ်လီၤ. လၢသရၣ်တဖၣ်အကျါ တဂၤန့ၣ်​ တသူဝဲ လံာ်စီဆှံအဆၢဘၣ်​ ဒီးပာ်ဒ့ၣ်ပာ်ကမၣ်ယၤ လၢယသကိးတဖၣ်​ အမဲာ်ညါလၢ ယပူထီၣ်ထီဒါတၢ်လီၤ. ဖဲယထံၣ်ဘၣ်​ တၢ်အိၣ်သးဒ်အံၤအခါ ကီလၢယဂီၢ်ဒိၣ်မးလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်​ တၢ်အိၣ်သးအံၤ မၤစၢၤယၤဒ်သိး ယကသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ကၠိတဖျၢၣ်အံၤ အတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ အတၢ်သိၣ်လိသီလိတဖၣ်န့ၣ်​ တလီၤပလိာ်ဒီး လံာ်စီဆှံဘၣ်. ယသ့ၣ်ညါလၢ ယတကြၢးထီၣ်ကၠိအံၤလၢၤဘၣ်. ဒီးခီဖျိလၢယမိယပါ ဟ့ၣ်ယၤအခွဲးအဃိ ယလဲၤထီၣ်​ ကၠိလၢအဂၤတဖျၢၣ်လီၤ.

ယဂုာ်ကျဲးစၢး ဒ်သိးယကအိၣ်ဒီး တၢ်သးခုလၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤအပူၤ

ယဆဲးမၤလိ လံာ်စီဆှံဘၣ်ဆၣ်​ မ့ၢ်လၢယလဲၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် တဟံၣ်ဘၣ်တဟံၣ်​ တဘူၣ်ဘၣ်အဃိ ယတလဲၤထီၣ်လဲၤထီ အါအါဘၣ်. ခဲးသလ့းတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ ဒိၣ်စိလၢတၢ်လီၢ်ဖဲန့ၣ်​ ဒီးထီဒါဝဲ ပတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤ ဆူၣ်ဆူၣ်လီၤ. မီၤရံၣ်(စ်) ဒူပျဲၤစံၤ လၢအမ့ၢ် ခွံဘဲၣ်(ခ်) အပဒိၣ်ပပှၢ်န့ၣ်​ မၤသကိးတၢ်ဒီး တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါခိၣ်နၢ် ဘူးဘူးတံၢ်တံၢ်လီၤ. ခီဖျိလၢ အဝဲအတၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤအဃိ ပှၤမၤကီမၤခဲ ဒီးထီဒါ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ်​ လိၣ်ဘၣ်တၢ်သးဒူ လၢကစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်အဂီၢ် ဒိၣ်မးလီၤ.

ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ ကၠီ(န်) ရ့န့ၣ်​ မ့ၢ်ပှၤလၢအဖျိထီၣ်​ ကံးလဧးကၠိ ခွံဘျီတဘျီ ဒီးအမၤစၢၤယၤ ဒ်သိးယကမၤနၢၤကွံာ် ယတၢ်သူၣ်ပျံၤသးဖုးအဂီၢ်လီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ် ကၠီ(န်)န့ၣ်​ အတၢ်လဲၤခီဖျိ အိၣ်အါမး, အသးဂ့ၤ, အတပာ်ထီၣ်ထီအသးဘၣ်​ ဒီးပှၤရ့ဘၣ်အီၤ ညီမးလီၤ. အဝဲတဟ့ၣ်ကူၣ်ယၤလိၤလိၤ ကြီကြီဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်​ ယမၤလိန့ၢ်တၢ်လၢ အဒိအတဲာ် အါမးလီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ကၠီ(န်)န့ၣ်တဲဝဲ ဖြၣ်စ့ၣ်ကျိၣ်​ တဘၣ်အါအါဘၣ်​ ဒီးညီနုၢ်န့ၣ်​ ယဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဒီးအီၤ ဒီးယမၤစၢၤအီၤလၢ ကျိာ်တကပၤလီၤ. မ့ၢ်လၢယရ့လိာ်သးဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ် ကၠီ(န်) အဃိ ကဲထီၣ်တၢ်မၤစၢၤလၢ ယကဆၢတဲာ်လီၤယသး လၢယကကဲ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးအဂီၢ်လီၤ. ဖဲယထံၣ်လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ်​ အဆိကတၢၢ်တဘျီ ဝံၤအလီၢ်ခံ အနံၣ်တဆံန့ၣ်​ ယဒိးဘျၢထံလီၤ. ယဒိးဘျၢထံဖဲ ၁၉၅၁, လါမ့ၤ ၂၆ သီလီၤ.

ပတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်​ လၢခွံဘဲၣ်(ခ်)န့ၣ်​ မ့ၢ်ဝဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဆံးဆံးဖိ ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်အါတက့ၢ်န့ၣ်​ မ့ၢ်ဝဲပှၤလဲၤလၢညါလီၤ. အဝဲသ့ၣ်​ ပာ်လီၤတၢ်ဒိတၢ်တဲာ် လၢအဂ့ၤအဃိ ထိၣ်ဟူးထိၣ်ဂဲၤထီၣ်ယၤ လၢယကမၤ ပှၤလဲၤလၢညါလီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ဖဲပဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် တဟံၣ်ဘၣ်တဟံၣ်အခါ ပသူထဲ လံာ်စီဆှံတခါလီၤ. ပတသူ လံာ်လဲၢ်အဂၤတဖၣ်ဘၣ်​ အဃိဒ်သိးယတဲဘၣ်ပှၤဂၤ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ ကသ့အဂီၢ် ယဘၣ်ဃုသ့ၣ်ညါအါထီၣ်​ လံာ်စီဆှံအဆၢတဖၣ်လီၤ. ပှၤအါဂၤန့ၣ်​ တဖးဝဲ လံာ်စီဆှံလၢ ခဲးသလ့း တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ တတူၢ်လိာ်ဝဲန့ၣ်ဘၣ်.

ဖဲ ၁၉၅၂ န့ၣ်ယဖျီယသးဒီး စမိ(န်) ဖဲထြံၤလီၤ. အဝဲမ့ၢ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်တဂၤ လၢအအိၣ်ဒီး တၢ်သးတီ ဒီးအဝဲအိၣ်ဖဲ ယအိၣ်တၢ်လီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒီးပလဲၤသုးပသးဆူ ဝ့ၢ်မီထြံယဲ ဒီးလၢတနံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ်​ ပဖိမုၣ်​ လံၤ(စ်) ဟဲအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်လီၤ. ဖဲပတချုးဖျီပသးဒံးဘၣ်န့ၣ်​ ယပတုာ်မၤ ပှၤလဲၤလၢညါလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်​ ဒ်သိးပမၤသကိးတၢ်လၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤ ဒ်ဟံၣ်ဖိဃီဖိတဒူၣ်အသိး ကသ့အါအါအဂီၢ် ပဂုာ်ကျဲးစၢး အိၣ်မူယိယိဖိန့ၣ်လီၤ.

တချုးလၢ ယဆိကမိၣ်ထံဘၣ်ဃးဒီး ယကမၤပှၤလဲၤလၢညါ အသီတဘျီဒံးဘၣ်န့ၣ်​ တၢ်ဆၢကတီၢ် လဲၤပူၤကွံာ် အနံၣ်တဆံညါလီၤ. ဖဲ ၁၉၆၂ န့ၣ်ယလဲၤထီၣ်​ ဘီမုၢ်တၢ်မၤအကၠိ လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်အဂီၢ် လၢအယံာ်ဝဲ တလါလီၤ. တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အံၤ ပှၤမၤအီၤဖဲ ခဲနဒၣ်​ အဘ့ၤသ့လးလီၤ. ယအိၣ်ဘၣ်ဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ ခမံယၢၤ ဝီလဲၣ်​ တဒၢးဃီလီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခမံယၢၤန့ၣ်​ အသးဆူၣ်လၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤအဃိ ကဲထီၣ်တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါ လၢယဂီၢ်ဒိၣ်မး လီၤဆီဒၣ်တၢ် အဝဲမ့ၢ်ပှၤလၢ အအိၣ်ဒီးအဖိအမါအဃိလီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် မိၢ်ပၢ်လၢ အကွၢ်လုၢ်ဒိၣ်ထီၣ်အဖိ တခီခီ ဒီးအမၤပှၤလဲၤလၢညါ တခီခီန့ၣ်​ တအိၣ်ကြီကြီဘၣ်. မ့မ့ၢ် ခမံယၢၤန့ၣ်​ အိၣ်ဒီးဖီတၢၣ်​ လၢကမၤဝဲဒ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲပအိၣ်ဒ်သိးသိး အဆၢကတီၢ် အဝဲဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါယၤ လၢယကဆိကမိၣ်ထံလီၤ ယတၢ်အိၣ်သးလီၤ. စှၤကိာ်လါဝံၤအလီၢ်ခံ ယဆိကမိၣ်လၢ ယမၤကဒါက့ၤ ပှၤလဲၤလၢညါ ကသ့လီၤ. ပှၤတနီၤန့ၣ်​ ဆိကမိၣ်လၢ ယမ့ၢ်မၤဒ်အံၤန့ၣ်​ တမ့ၢ်ကျဲလၢ အအိၣ်ဒီးတၢ်ကူၣ်သ့ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်​ မ့ၢ်လၢယနာ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ ကမၤစၢၤယၤလၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ တၢ်မၤပူၤအဃိ ယစးထီၣ်မၤ ပှၤလဲၤလၢညါလီၤ.

ယဘၣ်က့ၤဆူ ဝ့ၢ်ခွံဘဲၣ်(ခ်) ဒ်ပှၤလဲၤလၢညါလီၤဆီတဂၤအသိး

ဖဲ ၁၉၆၄ န့ၣ်ယၤဒီးစမိ(န်) ပကဲထီၣ်​ ပှၤလဲၤလၢညါလီၤဆီ ဒီးပဘၣ်က့ၤလၢ ဝ့ၢ်ခွံဘဲၣ်(ခ်) လၢပအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်အလီၢ်လီၤ. ဒီးပမၤပမူဒါဖဲန့ၣ်​ တဘျုးနံၣ်ညါလီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ပှၤတထီဒုၣ်ထီဒါပှၤ ဒ်သိးဒီးလၢညါအသိးဘၣ်, ဘၣ်ဆၣ်​ ပထံၣ်ဘၣ်​ တၢ်ထီဒုၣ်ထီဒါဒံးလီၤ.

ဘၣ်တနံၤ ဖဲမုၢ်ဃုနံၤ မုၢ်ဆါခီန့ၣ်​ ပှၤဖီၣ်ယၤဖဲ စ့ၣ်မရံ လၢအမ့ၢ် ဝ့ၢ်ဆံးဆံးဖိ လၢအအိၣ်ဘူးဒီး ဝ့ၢ်ခွံဘဲၣ်(ခ်)လီၤ. ယတဒိးန့ၢ်ဘၣ်အခွဲးဘၣ်ဆၣ်​ ယဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် တဟံၣ်ဘၣ်တဟံၣ်အဃိ ပလံးလဲၤကိးယၤလၢ အဝဲသ့ၣ်အိၣ်တၢ်လီၢ် ဒီးထၢနုာ်ယၤလၢ ဃိာ်ပူၤလီၤ. လၢခံပှၤလဲၤကိးယၤလၢ စံၣ်ညီၣ်ကွီၢ် ဘဲၤယါရစိၤ လၢအမ့ၢ် ပှၤပိာ်ခွါ လၢအလီၤပျံၤလီၤဖုးတဂၤ အမဲာ်ညါလီၤ. အဝဲသံကွၢ်ယၤလၢ မတၤကကဲ ယပီၢ်ရီလဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲယကိးထီၣ်​ ကျဲ(န်) ဟီa အမံၤအခါ အဝဲတဲဝဲလၢ “ဟၢအၢ, မ့မ့ၢ်အဝဲဒု တပ့ၣ်ဘၣ်.” ကျဲ(န်) ဟီန့ၣ်​ ပှၤသ့ၣ်ညါအီၤလၢ အမ့ၢ်ပီၢ်ရီအဂ့ၤတဂၤလၢ အမၤစၢၤ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ်လီၤ. တယံာ်ဘၣ်န့ၣ်​ စံၣ်ညီၣ်ကွီၢ်အရူ ဆှၢန့ၢ်ယၤ တၢ်ကစီၣ်လၢ ပှၤတဟံးန့ၢ်ယၤ အရ့လၢၤဘၣ်.

ခီဖျိလၢ တၢ်ထီဒုၣ်ထီဒါအဃိ တညီလၢ ပကဟးဃုတၢ်လီၢ် လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အဂီၢ်ဘၣ်. ပထံၣ်န့ၢ် တၢ်ပာ်ကါအလီၢ် လီၢ်လံၤဖီဃး ဒီးဖဲန့ၣ်န့ၣ်​ တၢ်လၢအကမၤကလၢၤထီၣ်တၢ် တအိၣ်ဘၣ်. ဖဲတၢ်ဂိၢ်ခါအကတီၢ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါတဖၣ်​ သူတၢ်ကိၢ်ဒၢတဖျၢၣ်​ (oil heater) လီၤ. တချုးလၢ ပစးထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဒံးဘၣ်​ စှၤကိာ်နၣ်ရံၣ်န့ၣ်​ အဝဲသ့ၣ်​ အိၣ်ဝးတရံးဝဲ တၢ်ကိၢ်ဒၢဒီး တဲသကိးဝဲ တၢ်လဲၤခီဖျိလၢ အကဲထီၣ်တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါလီၤ.

ယထံၣ်ဘၣ်လၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤ လဲၤထီၣ်လဲၤထီအဃိ ယသးခုဒိၣ်မးလီၤ. ဖဲ ၁၉၆၀ အနံၣ်တဖၣ်အတီၢ်ပူၤ ဝ့ၢ်ခွံဘဲၣ်(ခ်) အဟီၣ်ကဝီၤတဖၣ်, ခိၣ်(ထ်) နီၣ်(ထ်) ဟီၣ်ကဝီၤ ဒီးကဲၣ်(စ်)ပံၤ အဟီၣ်ကဝီၤန့ၣ်​ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အိၣ်ဝဲဆံးဆံးဖိ ထဲစှၤကိာ်ဖုလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်​ ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤ လၢတၢ်လီၢ်ဖဲန့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်​ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ်​ အနီၣ်ဂံၢ် အါထီၣ်အါမး ဒီးအဝဲသ့ၣ်​ ထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်​ လၢဘီမုၢ်ဘျီၣ်ဒိၣ်​ လၢအဃံလၤတဖၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.

ပှၤကွဲမုာ်ယၤလၢ ယကမၤ ပှၤလဲၤတရံးအံးက့ၤကွၢ်က့ၤတၢ်

ဖဲ ၁၉၇၀ န့ၣ်စမိ(န်)ဒီးယၤ ပှၤကွဲမုာ်ပှၤလၢ ကဝီၤအပှၤကွၢ်တၢ် တၢ်မၤအပူၤလီၤ. ဒီးဖဲ ၁၉၇၃ န့ၣ်ပဘၣ်မၤ ကီၢ်ရ့ၣ်အပှၤကွၢ်တၢ်လီၤ. ဖဲနံၣ်တဖၣ်န့ၣ်အတီၢ်ပူၤ ယန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မၤလိလၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါလၢ အတုၤထီၣ်ထီၣ်ဘး ဒ်သိးဒီး လီယံၤ စိမၠၢၤb ဒီးဒ့ဘ့း စပျ့c အအိၣ်အါမးလီၤ. အဝဲသ့ၣ်​ ခံဂၤလၢာ် မၤဝဲကဝီၤအပှၤကွၢ်တၢ်လီၤ. ဖဲကဝီၤအတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဝံၤ တဘျီလၢ်လၢ်န့ၣ်​ ယၤဒီးဒ့ဘ့း ပတဲသကိး ဘၣ်ဃးဒီး ပကမၤဂ့ၤထီၣ်​ ပတၢ်သိၣ်လိနဲၣ်လိ ဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ယသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်လၢ ဘၣ်တဘျီန့ၣ်​ ဒ့ဘ့းတဲယၤလၢ “လံၤအိၤ(န်), ယကနၣ်​ နတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် လၢအလီၢ်ခံကတၢၢ်တခါမုာ်မး ဘၣ်ဆၣ်​ တၢ်ဂ့ၢ်လၢ နတဲတဖၣ်အံၤန့ၣ်​ မ့မ့ၢ်ယၤဒု ယကနီၤဖးအီၤလၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် သၢခါအဂီၢ်ညါ.” လၢယတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤအပူၤန့ၣ်​ ယတဲတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတဖၣ်​ အါတလၢ အဃိ လၢခံယကဘၣ်မၤအီၤ ဖုၣ်ဖုၣ်ဖိဒီးၡဲၡဲဖိလီၤ.

ကီၢ်ရ့ၣ်အပှၤကွၢ်တၢ်န့ၣ်​ အိၣ်ဒီးမူဒါလၢ ကဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါဝဲ ကဝီၤအပှၤကွၢ်တၢ်တဖၣ်လီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ဖဲ ခွံဘဲၣ်(ခ်) တဖၣ်န့ၣ်​ သ့ၣ်ညါယၤဂ့ၤဂ့ၤလီၤ. အဃိ ဖဲယဘၣ်လဲၤအိၣ်သကိး အဝဲသ့ၣ်​ အတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အခါ ညီနုၢ်န့ၣ်​ အဝဲသ့ၣ်အဲၣ်ဒိး ဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဒီးယၤလီၤ. ယဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဒီး အဝဲသ့ၣ်​ မုာ်ဘၣ်ဆၣ်​ ယတရ့လိာ်ဘၣ်ယသးဒီး ကဝီၤအပှၤကွၢ်တၢ် အါအါဘၣ်. ဘၣ်တဘျီ ကဝီၤအပှၤကွၢ်တၢ်တဂၤ ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်ယၤ လၢတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံအပူၤလၢ “နဟ့ၣ်ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်​ တၢ်ဆၢကတီၢ်န့ၣ်ဂ့ၤမး ဘၣ်ဆၣ်​ သးပ့ၤနီၣ်ယၤတဂ့ၤ. ယၤစ့ၢ်ကီး ယလိၣ်ဘၣ်​ တၢ်ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ” လီၤ. ယန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မၤလိလၢ တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်တခါအံၤ အါမးလီၤ.

ဖဲ ၁၉၇၆ န့ၣ်လၢတၢ်တမုၢ်လၢ်အပူၤ တၢ်မၤအသးလၢ အလီၤသးအုး ဟဲကဲထီၣ်ဝဲတခါလီၤ. ယမါသးဘိ စမိ(န်) အိၣ်တဆူၣ်ဘၣ်​ နးဒိၣ်မး ဒီးသံသဒၣ်ကွံာ်ယၤလီၤ. မ့ၢ်လၢအအဲၣ်​ ယဟိဝၤယွၤ ဒီးအဟ့ၣ်လီၤအသးအါမးအဃိ အမ့ၢ်မါလၢ အဂ့ၤဒိၣ်မးလီၤ. ဒီးခီဖျိလၢ ယဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် အါအါအဃိ ယလဲၤခီဖျိ ယတၢ်သူၣ်အုးသးအုးတဖၣ်န့ၢ်ဝဲ ဒီးယစံးဘျုးဘၣ်​ ယဟိဝၤယွၤလၢ အမၤစၢၤယၤ ဖဲယအိၣ်ဒီး တၢ်ကီတၢ်ခဲ ဒ်အံၤအဆၢကတီၢ်လီၤ. လၢခံန့ၣ်​ ယဖျီယသးဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်​ ခဲရိၤလ့ အဲလံယဲၤ လၢအတဲ ကီၤလၤဝါကျိာ်လီၤ. အဝဲမ့ၢ် ပှၤလဲၤလၢညါ လၢအသးဆူၣ်ဒိၣ်မး ဒီးအဟဲသုးလီၢ်သုးကျဲလၢ တၢ်လီၢ်လၢအလိၣ်ဘၣ်​ တၢ်မၤစၢၤ ခွံဘဲၣ်(ခ်) န့ၣ်လီၤ. ခဲရိၤလ့န့ၣ်​ ပှၤရ့ဘၣ်အီၤညီ ဒီးအသူၣ်အိၣ်သးအိၣ်​ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်နီၢ်နီၢ် လီၤဆီဒၣ်တၢ် ပှၤလၢအမဲာ်ဆှး ဒီးအသကိးတအိၣ်ဘၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲမၤစၢၤယၤလၢ တၢ်လဲၤတရံးအံးက့ၤကွၢ်က့ၤတၢ် အတၢ်မၤပူၤ အါမးလီၤ.

နံၣ်လၢအရ့ဒိၣ်တနံၣ်

ဖဲ ၁၉၇၈, လါယနူၤအါရံၤန့ၣ်​ ပှၤမၢယသိၣ်လိတၢ်လၢ ပှၤလဲၤလၢညါကၠိ လၢခွံဘဲၣ်(ခ်) လၢပှၤမၤအီၤ အဆိကတၢၢ်တဘျီလီၤ. မ့ၢ်လၢယတထီၣ်ဘၣ်ကၠိအံၤ နီတဘျီဘၣ်​ ဒီးယတထံၣ်ဘၣ်​ ကၠိအလံာ်အံၤ နီတဘျီဘၣ်အဃိ တၢ်ခဲလၢာ်န့ၣ်​ မ့ၢ်တၢ်အသီလၢယဂီၢ် ဒီးယသးကနိးဒိၣ်မးလီၤ. ပှၤကၠိဖိလၢ အဆိကတၢၢ်တဖုန့ၣ်​ ပၣ်ဃုာ်ဒီး ပှၤလဲၤလၢညါအါဂၤ လၢအတၢ်လဲၤခီဖျိအါ အဃိကိညၢ် ဖးဒိၣ်ညါလီၤ. ယမ့ၢ်ပှၤသိၣ်လိတၢ်ဘၣ်ဆၣ်​ ယန့ၢ်ဘၣ်​ တၢ်မၤလိလၢ ကၠိဖိတဖၣ်အအိၣ်​ အါမးလီၤ.

လၢခံဖဲ ၁၉၇၈ န့ၣ်ပှၤမၤဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်​ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လၢ အခိၣ်တီမ့ၢ်ဝဲ “မၤနၢၤတၢ် ခီဖျိတၢ်နာ်” လၢမီထြံယဲ အိၣ်လၣ်ပ့း တၢ်လိာ်ကွဲလီၢ်လီၤ. ပှၤထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အိၣ်ဝဲ ၈၀,၀၀၀ ဘျဲၣ်​ ဒီးမ့ၢ်ဝဲ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လၢ အဒိၣ်ကတၢၢ် လၢခွံဘဲၣ်(ခ်)အပူၤလီၤ. ပှၤဟ့ၣ်လီၤယၤမူဒါလၢ ယကဘၣ်တဲတၢ်ဒီး ပှၤကွဲးတၢ်ကစီၣ်ဖိတဖၣ်​ ဒီးမ့ၢ်လၢ ယထံၣ်ဘၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်ကွဲးဝဲ ပဂ့ၢ်လၢ အဂ့ၤတဖၣ်​ အါမးအဃိ ယသးခုဒိၣ်မးလီၤ. အဝဲသ့ၣ်​ မၤတၢ်သံကွၢ်စံးဆၢဒီးပှၤ လၢကွဲၤဟူဖျါ ဒီးကွဲၤလ့လိၤ (radio) အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအပူၤ, တၢ်ဆၢကတီၢ်ခဲလၢာ် ကအိၣ်ဝဲ အနၣ်ရံၣ်​ ၂၀ ဘျဲၣ်​ ဒီးအဝဲသ့ၣ်​ ထုးထီၣ်ဝဲ တၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်တီလၢ အကယၤတဖၣ်လီၤ. အဃိ ကဲထီၣ်တၢ်အုၣ်သးဖးဒိၣ်​ လၢပှၤအါဂၤအဂီၢ်လီၤ.

မူဒါအသီတခါ

ဖဲ ၁၉၉၆ န့ၣ်ယထံၣ်ဘၣ်ဒီး တၢ်ဆီတလဲ ဖးဒိၣ်လီၤ. စးထီၣ်လၢ ယဒိးဘျၢထံန့ၣ်​ ယစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လၢ ခွံဘဲၣ်(ခ်) လၢပှၤကတိၤ ဖြၣ်စ့ၣ်ကျိာ်အကျါလီၤ. မ့မ့ၢ်တဘျီအံၤဒု ပှၤမၢယမၤတၢ်လၢ ဝ့ၢ်ထိၣ်ရဲထိၣ်​ အလီၢ်ကဝီၤ လၢပှၤကတိၤ ကီၤလၤဝါကျိာ်အကျါလီၤ. ယတူၢ်ဘၣ်လၢ ယမၤတန့ၢ်ဘၣ်​ ဒီးမ့ၢ်လၢ ယတဲကီၤလၤဝါကျိာ် တဘၣ်အါအါဘၣ်အဃိ ယဘၣ်ယိၣ်တၢ်လၢ ယကဘၣ်ဟ့ၣ်​ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤအဂီၢ်လီၤ. ယဘၣ်ဃ့ဘါထုကဖၣ်အါထီၣ်​ ဒီးသန့ၤယသးလၢ ယဟိဝၤယွၤ အါန့ၢ်ဒံးအလီၢ်လီၤ.

တချုးလၢ ယစးထီၣ်မၤ ယမူဒါဖဲ လီၢ်ကဝီၤတဖၣ်အံၤအပူၤဒံးဘၣ်န့ၣ်​ ယပျံၤတၢ်ဒိၣ်မး ဘၣ်ဆၣ်​ ဖဲယမၤတၢ်လၢ ဝ့ၢ်ထိၣ်ရဲထိၣ်​ အလီၢ်ကဝီၤ ခံနံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ်​ ယသးခုဒိၣ်မးလီၤ. လၢတၢ်သူၣ်စူၤသးစူၤအပူၤ ခဲရိၤလ့ မၤစၢၤယၤ ဒ်သိးယတဲ ကီၤလၤဝါကျိာ် ကဒူထီၣ်အဂီၢ် ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်​ မၤစၢၤယၤ ဒီးဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါယၤဒိၣ်မးလီၤ. တယံာ်ဘၣ်န့ၣ်​ ပန့ၢ်ဘၣ်​ ပတံၤသကိးအသီအါမးလီၤ.

တကးဒံးဘၣ်​ ယဒိးန့ၢ်ဘၣ်မူဒါ ဒီးယဘၣ်ကတဲာ်ကတီၤတၢ်လၢ ကဝီၤအတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်​ လၢပှၤကမၤအီၤဖဲ မုၢ်ဃုနံၤ ဒီးအိၣ်ဘှံးနံၤအဂီၢ်ဘၣ်ဆၣ်​ ညီနုၢ်မုၢ်ယဲၢ်နံၤဟါလီၤခီန့ၣ်​ ယလဲၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ကအိၣ်တနၣ်ရံၣ်လီၤ. ပှၤတနီၤ ကဆိကမိၣ်ဝဲလၢ ‘တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ကဘၣ်လီၤဒၢး ဘၣ်မနုၤအဃိ အဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လဲၣ်.’ ယတူၢ်ဘၣ်လၢ ဖဲယဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်အခါ ယဂံၢ်ယဘါထီၣ်လီၤ. ခဲအံၤနာ်က့ ယဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် မ့ၢ်ဝံၤန့ၣ်​ ယသးခုဒိၣ်မးလီၤ.

ဖဲ ၁၉၉၈ န့ၣ်ယၤဒီးခဲရိၤလ့ ပဘၣ်မၤပှၤလဲၤလၢညါလီၤဆီ ဒီးပလီၤဘၣ်​ မူဒါလၢ မီထြံယဲလီၤ. လၢအနံၣ်အါမး အတီၢ်ပူၤ မူဒါလၢ ယဘၣ်မၤအီၤတဖၣ်အကျါန့ၣ်​ ပၣ်ဃုာ်ဒီး ယဘၣ်ရဲၣ်လီၤကျဲၤလီၤတၢ် လၢတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လၢ ကမျၢၢ်အမဲာ်ညါအဂီၢ် ဒီးမၤသကိးတၢ်ဒီး ပှၤရၤလီၤတၢ်ကစီၣ်တဖၣ်​ ဒ်သိးပကမၤဘၣ်ထီၣ်က့ၤ တၢ်နၢ်ပၢၢ်ကမၣ်​ လၢဘၣ်ဃးဒီး ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ခဲအံၤယၤ ဒီးခဲရိၤလ့န့ၣ်​ ပစံၣ်တဲၤတဲလီၤ ကလုာ်အဂၤလၢ အဟဲသုးအသးဆူ ကီၢ်ခဲနဒၣ်​ သီသီတဖၣ်​ ဒီးပှၤလၢအအဲၣ်ဒိးသ့ၣ်ညါအါထီၣ်​ လံာ်စီဆှံအဂ့ၢ်တဖၣ်လီၤ.

ဖဲယဆိကမိၣ်က့ၤ ယဒိးဘျၢထံ ဒီးယမၤယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤလၢ ၆၈ နံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ်​ ယတူၢ်ဘၣ်လၢ ယန့ၢ်ဘၣ်​ တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤနီၢ်နီၢ်လီၤ. မ့ၢ်လၢ ယဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မုာ်ထီၣ်​ ဒီးယမၤစၢၤဘၣ်​ ပှၤအါဂၤ ဒ်သိးကသ့ၣ်ညါထီၣ်​ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီအဃိ ယသးခုဒိၣ်မးလီၤ. ယဖိမုၣ်​ လံၤ(စ်)ဒီးအဝၤ န့ၣ်ဖဲအဖိတဖၣ်​ ဒိၣ်ထီၣ်အခါ အဝဲသ့ၣ်​ ဒီမါဝၤခံဂၤ စးထီၣ်မၤဝဲ ပှၤလဲၤလၢညါလီၤ. ယထံၣ်ဘၣ်​ အဝဲသးဆူၣ်လၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤဒံးအဃိ ယသးခုဒိၣ်မးလီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်​ အဒိအတဲာ် ဒီးအတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်တဖၣ်န့ၣ်​ မၤစၢၤယၤဒ်သိး ယကလဲၤထီၣ်လဲၤထီ လၢနီၢ်သးတခီ ဒီးယကမၤယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤ လၢကျဲအါဘိအဂီၢ်လီၤ. အဃိ ယစံးဘျုးဘၣ်​ အဝဲသ့ၣ်ဒိၣ်မးလီၤ. ဒီးယသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ပမ့ၢ်သန့ၤပသးလၢ ယဟိဝၤယွၤ အသးစီဆှံမး ပဆဲးမၤ တၢ်လၢယဟိဝၤယွၤ အတၢ်ကရၢကရိမၢပှၤ ကန့ၢ်လီၤ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၅၁:၁၁) မ့ၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ ဟ့ၣ်ယၤတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လီၤဆီ လၢယကစံးပတြၢၤအမံၤအဃိ ယစံးဘျုးဘၣ်အီၤဒိၣ်မးလီၤ.—စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၅၄:၆.