ယတၢ်အိၣ်မူပှဲၤဒီးတၢ်သးခု လၢယဟိဝၤယွၤတၢ်မၤအပူၤ

လၢခံတနံၣ်​ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါတဖၣ်​ ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါဝဲ ပှၤဘ့ၤသ့လး ဟံၣ်ဖိဃီဖိလၢ ဝဲၤတြၢ်လၢကလံၤထံးအၤဖြံၤကၤ လိၣ်ဘၣ်ပှၤမၤစၢၤတၢ်ဖိတဖၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်ဒိးန့ၢ်ဘၣ်​ စဲးစဲကျံးတၢ်အသီအဃိလီၤ. ယကွဲးလီၤယမံၤလၢ ယအဲၣ်ဒိးလဲၤမၤစၢၤတၢ်ဖဲန့ၣ်​ ဒီးဖဲပှၤဃုထၢယၤအခါ ယသးခုဒိၣ်မးလီၤ. ဒီးပှၤဃုထၢထီၣ်ပှၤဘ့ၤသ့လးဖိ အဂၤသၢဂၤ လၢအမ့ၢ်ဝဲ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါခဲ နီဒံၤ, ဘ့(လ်) မဲးလံလဲၤ ဒီးဒဲနံၤ(စ်) လံၣ်​ လီၤ. ဒီးပှၤတဲဘၣ်ပှၤလၢ ပကဘၣ်အိၣ်ဖဲန့ၣ်​ ဖးယံာ်ညါလီၤ.

ယကိးယမိဒီးတဲဘၣ်အီၤလၢ “မိဧၢ, ယကတဲဘၣ်နၤတၢ်ကစီၣ်တမံၤ, ယကလဲၤလၢ ကလံၤထံး အၤဖြံၤကၤလီၤ.” ယမိန့ၣ်​ မ့ၢ်ပှၤခုၣ်ခုၣ်ဖိ ဘၣ်ဆၣ်​ အမ့ၢ်ပှၤလၢအတၢ်နာ်ဂၢၢ်ကျၢၤ ဒီးအိၣ်ဒီးတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤယွၤလၢအဂ့ၤလီၤ. အဝဲတတဲတၢ်အါအါဘၣ်​ ဘၣ်ဆၣ်​ ယသ့ၣ်ညါအဝဲဆီၣ်ထွဲယၤလၢလၢပှဲၤပှဲၤလီၤ. ယကဘၣ်အိၣ်ယံၤဒီး ယမိယပါအဃိ အဝဲသ့ၣ်သးဘၣ်ဒိ ဘၣ်ဆၣ်​ တၢ်ဆၢတဲာ်လၢ ယမၤအီၤန့ၣ်​ အဝဲသ့ၣ်တတြီယၤဘၣ်.

ယလဲၤလၢ ကလံၤထံး အၤဖြံၤကၤ

အဆိကတၢၢ်န့ၣ်​ ပလဲၤလၢ ဘရိးကလ့ၣ်​ ဘ့ၤသ့လး ဒီးဖဲန့ၣ်​ ပှၤသိၣ်လိပှၤသၢလါ လၢကဘၣ်ဒိလံာ်လဲၢ် ဒီးစဲကျံးထီၣ်အီၤဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ဝံၤဒီးပဒိးထီၣ်ကဘီလၢ ကလဲၤလၢ Cape Town, လၢကလံၤထံး အၤဖြံၤကၤလီၤ. ဖဲန့ၣ်ယပှဲၤထီၣ်အနံၣ်​ ၂၀ လံ. ပဒိးထီၣ်လ့ၣ်မ့ၣ်အူလၢ Cape Town ဒီးပလဲၤလၢ ကၠီးဟါနၤစဘၢၣ်လီၤ. တၢ်လီၢ်လၢ လ့ၣ်မ့ၣ်အူအိၣ်ပတုာ် အဆိကတၢၢ်တတီၤန့ၣ်​ ကဘၣ်ဖဲ မုၢ်ဝါထီၣ်သီသီ လၢသဝီဆံးဆံးဖိခၤရူ လၢအအိၣ်လၢမဲာ်မုၢ်ပျီတၢ်လီၢ်လီၤ. ဒီးတၢ်လီၢ်န့ၣ်​ အိၣ်ဝဲထဲဖၣ်ကမူၣ်​ ဒီးတၢ်ကိၢ်ဒိၣ်မးလီၤ. ပဝဲလွံၢ်ဂၤလၢာ် ပကွၢ်စိထီၣ်လၢ တၢ်ချၢဒီးဆိကမိၣ်ထီၣ်လၢ အကဲတၢ်လီၢ်မနုၤလဲၣ်. ဒီးပဘၣ်ယိၣ်လၢ မူဒါအသီလၢ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤန့ၣ်​ ကမၤအသးဒ်လဲၣ်. လၢခံဖဲပဟဲက့ၤဟးလၢ တၢ်လီၢ်အဝဲအံၤအခါ ပထံၣ်လၢ သဝီဖိတဖၣ်အံၤ အဖျါဃံလၤဒီးပှၤဖဲန့ၣ်တဖၣ်​ အိၣ်မုာ်မုာ်ခုၣ်ခုၣ်လီၤ.

မူဒါလၢယဘၣ်မၤအီၤ အဆိကတၢၢ် စှၤကိာ်နံၣ်န့ၣ်​ မ့ၢ်ဝဲ ယဘၣ်စဲကျံးတၢ်လၢ စဲး Linotype ဒီးတၢ်မၤအံၤယမၤအီၤမုာ် ဒီးအကီစ့ၢ်ကီးလီၤ. ယဘၣ်စဲကျံးထီၣ်ဝဲ လံာ်မဲးကစံ ဒ်သိးဒီး တၢးထီခိးတၢ် ဒီး Awake! လီၤ. ဝဲၤတြၢ်အရူ ဘၣ်စဲကျံးထုးထီၣ်​ မဲးကစံလၢ အၤဖြံၤကၤ အကျိာ်အါမး တမ့ၢ်ထဲ ကလံၤထံး အၤဖြံၤကၤအကျိာ်တခါဘၣ်. တကးဒံးဘၣ်​ ပထုးထီၣ်န့ၢ် လံာ်လဲၢ်လၢ ထံကီၢ်အါဘ့ၣ်လၢ အအိၣ်လၢ အၤဖြံၤကၤ အဂီၢ်စ့ၢ်ကီးလီၤ. ပသးခုဒိၣ်မးလၢ စဲးစဲကျံးတၢ်လၢ ပှၤဟဲစိာ်အီၤလၢ ကီၢ်ခဲနဒၣ်န့ၣ်​ ပသူဘၣ်အီၤအါမးလီၤ.

လၢခံ ယမၤတၢ်လၢ စဲးယိၢ်အရူ ဒီးယဘၣ်ကွၢ်ထွဲ တၢ်အကလုာ်ကလုာ် ဒ်သိးဒီး ပှၤစဲကျံးထီၣ်တၢ်, ပှၤဆှၢထီၣ်ဆှၢလီၤတၢ် ဒီးလၢတၢ်ကွဲးကျိာ်ထံတၢ်မၤစ့ၢ်ကီးလီၤ. ယတၢ်မၤန့ၣ်အါမး ဘၣ်ဆၣ်​ ယပှဲၤဒီးတၢ်သးခု ဒီးတၢ်သူၣ်မံသးမုာ်လီၤ.

ယဆီဟံၣ်ဆီဃီ ဒီးယအိၣ်ဒီး မူဒါလၢအသီတခါ

ဖဲ ၁၉၆၈ န့ၣ်ယဖျီသးဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်လီရၤ ဘိဝဲ လၢအမၤပှၤလဲၤလၢညါ လၢအအိၣ်တၢ်လီၢ် ဘူးဒီးဘ့ၤသ့လးလီၤ. အဝဲဟဲမၤစၢၤတၢ်လၢ ဘ့ၤသ့လး လၢတၢ်ဒိလံာ်လဲၢ်လၢ တၢ်ကွဲးကျိာ်ထံတၢ်တကပၤလီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ပှၤလၢအထီၣ်ပှၢ်သီသီတဖၣ်န့ၣ်​ ညီနုၢ်အဝဲသ့ၣ်တအိၣ်လၢ ဘ့ၤသ့လးဘၣ်. အဃိ ဝဲၤတြၢ်ဟ့ၣ်လီၤပှၤမူဒါလၢ ပကမၤပှၤလဲၤလၢညါလီၤဆီလီၤ. ယဘၣ်ယိၣ်တၢ်တစဲးဖိလီၤ. လၢအနံၣ်တဆံအတီၢ်ပူၤ လၢဘ့ၤသ့လးန့ၣ်​ ပှၤကွၢ်ထွဲပှၤလၢ တၢ်အီၣ်တၢ်အီဒီး တၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးလီၢ်ကျဲဂ့ၤဂ့ၤလီၤ. ခဲအံၤပကဘၣ်ဟ့ၣ်​ တၢ်အပှ့ၤလၢ တၢ်ခဲလၢာ်အဂီၢ် ဒီးစ့တၢ်မၤစၢၤလၢ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤလၢ ပှၤလဲၤလၢညါ လီၤဆီအဂီၢ်န့ၣ်​ ကယၢဒ်လဲၣ်. ပဝဲတဂၤစုာ်စုာ် ကဒိးန့ၢ်ဘၣ်​ ၂၅ ရဲၣ်​ (မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ကလီၤလၢ US ဒီလၣ် ၃၅) ကိးလါဒဲးလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်​ ပကဘၣ်မၤလၢပှဲၤ ပနၣ်ရံၣ်, တၢ်က့ၤဟးအိၣ်သကိး ဒီးဘၣ်နီၤလီၤလံာ်လဲၢ်တဖၣ်လီၤ. စ့လၢပဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤန့ၣ်​ ပဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤဟံၣ်လဲ, တၢ်အီၣ်တၢ်အီအပှ့ၤ ဒီးသူအီၤလၢတၢ်လဲၤတၢ်က့ၤ, ကသံၣ်ကသီ ဒီးနီၢ်ကစၢ်တၢ်လိၣ်ဘၣ်တဖၣ်လီၤ.

ပလီၤဘၣ်မူဒါလၢ ကရူၢ်ဆံးဆံးဖိလၢ အအိၣ်ဘူးဒီး ဝ့ၢ် Durban လၢအအိၣ်လၢ အ့ဒံယါ ပီၣ်လဲၣ်မိၢ်ပှၢ်လီၤ. တၢ်လီၢ်ဖဲန့ၣ်​ ပှၤအ့ဒံယါဖိအိၣ်ဒီဒူၣ်လီၤ. ဖဲ ၁၈၇၅ နံၣ်ဃၣ်ဃၣ်န့ၣ်​ ပှၤဖဲန့ၣ်တဖၣ်အါတက့ၢ် လဲၤမၤတၢ်လၢ ကလံၤထံး အၤဖြံၤကၤ လၢအံသၣ်ဆၢ စဲးဖီကဟၣ်တၢ်မၤအလီၢ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်​ ခဲအံၤဒုအဝဲသ့ၣ်မၤတၢ်မၤလၢ အဂၤတဖၣ်လီၤ. သနာ်က့ အဝဲသ့ၣ်ဆဲးပၢၤဃာ် အတၢ်ဆဲးတၢ်လၤ ဒီးအတၢ်ဖီအီၣ်တ့အီၣ်​ ဒ်သိးဒီးကသူလၢအဝံၣ်အဘဲတဖၣ်လီၤ. ဒီးအဝဲသ့ၣ်တဲ ကီၤလၤဝါကျိာ်အဃိ ပကတဲတၢ်ဒီးအဝဲသ့ၣ်အဂီၢ် ပတလိၣ်မၤလိကျိာ်အသီဘၣ်​ အဃိညီလၢပဂီၢ်လီၤ.

ပှၤမၤပှၤလဲၤလၢညါလီၤဆီန့ၣ်​ ကဘၣ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်တလါ အနၣ်ရံၣ်​ ၁၅၀ လီၤ. အဃိ ယၤဒီးယမါလီရၤ ပရဲၣ်ကျဲၤလီၤလၢ အဆိကတၢၢ်တသီန့ၣ်​ ပကစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ၆ နၣ်ရံၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်အခါ တၢ်ကိၢ်တအိးဒိၣ်မးလီၤ. ပပှၤမၤလိလံာ်စီဆှံဖိ ဒီးတၢ်က့ၤဟးအိၣ်သကိး တအိၣ်နီတခါဒံးဘၣ်​ ဒီးလၢဃုနၣ်ရံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ်​ ပဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် တဟံၣ်ဘၣ်တဟံၣ်လီၤ. ပဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်အိၣ်တစိၢ်ဖိဒီး ယကွၢ်လီၤယနၣ်ရံၣ်​ ဒီးတၢ်ဆၢကတီၢ်လဲၤပူၤကွံာ်ထဲ အမံးနံး ၄၀ ဒံးလီၤ. ယဆိကမိၣ်ထီၣ်လၢ ပမၤပှၤလဲၤလၢညါလီၤဆီ ကန့ၢ်ဒ်လဲၣ်.

တယံာ်ဘၣ်ဒီး ပတၢ်အိၣ်မူ လဲၤအသးဘၣ်ဘျီးဘၣ်ဒါလီၤ. ကိးနံၤဒဲး ပကတဲာ်ကတီၤထီၣ်တၢ်အီၣ်​ ဒီးပာ်လီၤကသူထံ မ့တမ့ၢ် ခီဖံၣ်လၢ ထံကိၢ်ဒၢအပူၤလီၤ. ဒီးဖဲပအိၣ်ဘှံးအခါ ပပတုာ်ပကါလၢ သ့ၣ်ကဒုခီၣ်ထံးလီၤ. တဘျီတခီၣ်​ အ့ဒံယါဖိသၣ်တဖၣ်​ ဆၢထၢၣ်လၢပဃၢ ဒီးကွၢ်ထံပှၤ မ့ၢ်လၢပဖျါလီၤဆီဒိၣ်မးအဃိလီၤ. ပူၤကွံာ်စှၤကိာ်သီဝံၤလီၢ်ခံ ပဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ခံနၣ်ရံၣ်, သၢနၣ်ရံၣ်​ ဒီးတၢ်ဆၢကတီၢ်လဲၤအသးချ့မးလီၤ.

ပဒုးသ့ၣ်ညါဘၣ်​ ပှၤဖဲန့ၣ်တဖၣ်လၢ လံာ်စီဆှံတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီအဃိ ပသးခုဒိၣ်မးလီၤ. ပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ပှၤအ့ဒံယါဖိတဖၣ်န့ၣ်​ မ့ၢ်ပှၤလၢအအိၣ်ဒီးတၢ်ပာ်ကဲ, တၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံ ဒီးအဲၣ်ကစၢ်ယွၤလီၤ. ပှၤဟ့ၣ်ဒူၢ်ဖိအါဂၤန့ၣ်​ တူၢ်လိာ်ဝဲတၢ်ကစီၣ်လၢ ပတဲဘၣ်အဝဲသ့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်အဲၣ်ဒိးမၤလိအါထီၣ်ဘၣ်ဃးဒီး ယဟိဝၤယွၤ, ယ့ၣ်ၡူး, လံာ်စီဆှံ, ခါဆူညါ ဟီၣ်ခိၣ်သီ ဒီးတၢ်မုၢ်လၢ်ဘၣ်ဃးဒီး ပှၤသံတဖၣ်အဂ့ၢ်လီၤ. တနံၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ ပပှၤမၤလိလံာ်စီဆှံအိၣ်ဝဲ အခါခံဆံလီၤ. ကိးနံၤဒဲး ပအီၣ်သကိးတၢ်အီၣ်​ ဒီးဟံၣ်ဖိဃီဖိလၢ ပမၤလိအီၤလံာ်စီဆှံတဖၣ်လီၤ. ပသးခုဒိၣ်မးလီၤ.

တယံာ်ဘၣ်ဒီး ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်​ မူဒါလၢအသီတခါ လၢအမ့ၢ်ဝဲကဝီၤတၢ်မၤလၢ အ့ဒံယါ ပီၣ်လဲၣ်မိၢ်ပှၢ်တခီလီၤ. ဖဲပလဲၤဟးအိၣ်သကိး တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖိ တနွံဘၣ်တနွံအခါ ပအိၣ်တမှံၤလၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်အဟံၣ်​ ဒီးမၤသကိးတၢ်ဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ်​ ဒီးပဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ အဝဲသ့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ရ့ပှၤဒ်အဟံၣ်ဖိဃီဖိအသိးလီၤ. ပအိၣ်ဘၣ်တပူၤဃီဒီးအဝဲသ့ၣ်​ ဒီးအဖိ ဃုာ်ဒီးအဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိတဖၣ်လီၤ. ဒီးပူၤကွံာ်ခံနံၣ်အလီၢ်ခံ ဝဲၤတြၢ်ကိးပှၤလၢ လီတဲစိလီၤ. အဝဲသ့ၣ်တဲဘၣ်ပှၤလၢ “ပအဲၣ်ဒိးကိးက့ၤသုလၢ ဘ့ၤသ့လးလီၤ.” ယတဲဘၣ်က့ၤအဝဲသ့ၣ်လၢ “ပမၤတၢ်မၤဖဲအံၤန့ၣ်​ အမုာ်ဒိၣ်မး.” ဘၣ်ဆၣ်​ ပှၤကမၢပမၤတၢ် တတီၤဂ့ၤတတီၤဂ့ၤန့ၣ်​ ပသးအိၣ်မၤခဲလၢာ်လီၤ.

ပက့ၤမၤကဒါက့ၤတၢ်လၢဘ့ၤသ့လး

လၢဘ့ၤသ့လးန့ၣ်​ ယဘၣ်မၤတၢ်လၢ ဘီမုၢ်အတၢ်မၤအဝဲၤကျိၤလီၤ. ဖဲန့ၣ်ယမၤသကိးဘၣ်တၢ် ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢအဒိၣ်တုာ်ခိၣ်ပှဲၤ ဒီးအတၢ်လဲၤခီဖျိအိၣ်အါတဖၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ဖဲကဝီၤပှၤကွၢ်တၢ်လဲၤဟးအိၣ်သကိး တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်ဆှၢထီၣ်ဝဲ တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢ ဘ့ၤသ့လးလီၤ. ဒီးပှၤမၤတၢ်လၢ ဘီမုၢ်အတၢ်မၤဝဲၤကျိၤ ဆှၢကဒါက့ၤလံာ်ပရၢလၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အအိၣ်​ ဒ်ကဝီၤပှၤကွၢ်တၢ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲအသိးလီၤ. လံာ်ပရၢအံၤ ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ ဒီးဟံးစုနဲၣ်ကျဲ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖိ အတၢ်လိၣ်ဘၣ်တဖၣ်လီၤ. တၢ်မၤအံၤပၣ်ဃုာ်ဝဲဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါဘၣ်ကွဲးကျိာ်ထံက့ၤ ဟိစၤ, စူလူၤ, ဒီးကျိာ်အဂၤတဖၣ်လၢ ကီၤလၤဝါကျိာ်လီၤ. ဝံၤဒီးကီၤလၤဝါကျိာ်န့ၣ်​ ဘၣ်ကွဲးကျိာ်ထံက့ၤဝဲလၢ အၤဖြံၤကၤအကျိာ်တဖၣ်လီၤ. ယပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤ ပှၤကွဲးကျိာ်ထံတၢ်လၢအမၤတၢ်ဆူၣ်တဖၣ်အံၤ မ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်မၤစၢၤယၤလၢ ယကနၢ်ပၢၢ်ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ပှၤသူဖံးဖိလၢ အၤဖြံၤကၤတဖၣ်​ အတၢ်ကီတၢ်ခဲလီၤ.

ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ကလံးထံးအၤဖြံၤကၤ အပဒိၣ်န့ၣ်​ ပာ်လီၤဆီဝဲ ကလုာ်ဒူၣ်တဒူၣ်စုာ်စုာ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ကလုာ်ဒူၣ်တဖၣ်​ တရ့လိာ်အသးဘၣ်​ ဒီးအဝဲသ့ၣ်ဘၣ်အိၣ်လီၤဆီလိာ်သးလီၤ. ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်ပှၤသူဖံးဖိတဖၣ်န့ၣ်​ ဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လၢ အဝဲသ့ၣ်အနီၣ်ကစၢ်ကျိာ် ဒီးလဲၤထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဖၣ်လၢ အနီၢ်ကစၢ်အကျိာ်လီၤ.

ယတရ့ဘၣ်လိာ်သးဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ပှၤသူဖံးဖိတဖၣ်အါအါဘၣ်​ မ့ၢ်လၢယတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဟီၣ်ကဝီၤန့ၣ်​ အိၣ်ထဲပှၤလၢကတိၤကီၤလၤဝါကျိာ်အဃိလီၤ. ခဲအံၤယအိၣ်ဒီးတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ယသ့ၣ်ညါထီၣ်ဘၣ်​ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ပှၤသူဖံးဖိလၢ အၤဖြံၤကၤတဖၣ်​ အတၢ်ဆဲးတၢ်လၤ ဒီးအလုၢ်အလၢ်တဖၣ်လီၤ. ယသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ်​ ထံၣ်ဘၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲ ဘၣ်ဃးဒီး လီၢ်ကဝီၤလုၢ်လၢ်ထူသနူဒီး တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ အတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်တဖၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်အိၣ်ဒီး တၢ်သူၣ်ဒူသးဒူလီၤ. အဝဲသ့ၣ်တတူၢ်လိာ် လုၢ်လၢ်လၢအတလီၤပလိာ်ဒီး လံာ်စီဆှံတဖၣ်​ ဒီးတမၤဘၣ်ထွဲတၢ်ဝံတၢ်နါ အတၢ်ဖံးတၢ်မၤတဖၣ်အဃိ အဘူးအတံၢ်ဒီးပှၤသဝီဖိတဖၣ်​ ထီဒါအဝဲသ့ၣ်နးဒိၣ်မးလီၤ. ဒီးပှၤအိၣ်ဖဲန့ၣ်တဖၣ်​ ဖှီၣ်ယာ်ဝဲဒိၣ်မးလီၤ. အဝဲသ့ၣ်အါဂၤ တထီၣ်ဘၣ်ကၠိဘၣ်​ ဘၣ်ဆၣ်​ အဝဲသ့ၣ်ပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤ လံာ်စီဆှံလီၤ.

ယအိၣ်ဒီးတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ယမၤဘၣ်တၢ်မူးတၢ်ရၢ်အဂ့ၢ်တနီၤလၢ အဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်လၢတၢ်သဘျ့အပူၤဒီး တၢ်အိၣ်ဘၢၣ်စၢၤအဂ့ၢ်လီၤ. ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသး သးစၢ်ဖိတဖၣ်​ အိၣ်ဒီးတၢ်သးတီဒီးတၢ်သးဒူ ခီဖျိလၢ အဝဲသ့ၣ်တသးဝံၣ်​ ကလုာ်ဒူၣ်တၢ်သးဝံၣ်​ ဒီးတၢ်ထုကဖၣ်ဘၣ်အဃိ ပှၤထုးထီၣ်ကွံာ်အဝဲသ့ၣ်လၢ ကၠိလီၤ. ယထံၣ်ဘၣ်ဒ်အံၤန့ၣ်​ ယတၢ်နာ်ဟဲဆူၣ်ထီၣ်ဝဲလီၤ.

ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢအအိၣ်လၢ ကီၢ်ဆွၣ်စံလၣ်န့ၣ်​ ထံၣ်ဘၣ်ဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲ အဂၤတခါလီၤ. ဖဲစီၤပၤ ဆိဟူးစၤ သံအခါ ကယဲၢ်အထံဖိကီၢ်ဖိန့ၣ်​ ကဘၣ်ပၣ်ဃုာ်လၢ တၢ်မၤလၤကပီၤ တၢ်သံအမူးလီၤ. ပိာ်ခွါတဖၣ်​ ကဘၣ်လူၤအခိၣ်ဆူၣ်​ ဒီးပိာ်မုၣ်တဖၣ်​ ကဘၣ်တံးဖုၣ်လီၤအခိၣ်ဆူၣ်လီၤ. ခီဖျိလၢလုၢ်လၢ်အံၤ ဘၣ်ထွဲဝဲဒီး တၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်​ ဖံဖုလၢအသံတဖၣ်အဃိ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ်​ တမၤထွဲဝဲဘၣ်. ဒီးပှၤမၤအၢမၤနး အဝဲသ့ၣ်အါဂၤလီၤ. အဝဲသ့ၣ်သးတီဒီး ယဟိဝၤယွၤအဃိ ပသးခုဒိၣ်မးလီၤ. ပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢအၤဖြံၤကၤတဖၣ်န့ၣ်​ အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်ပှၤလၢအအိၣ်ဒီးတၢ်နာ်, တၢ်သးတီ ဒီးတၢ်ဝံၤသးစူၤအဃိ မၤဆူၣ်ထီၣ်ပတၢ်နာ်လီၤ.

ယမၤကဒါက့ၤတၢ်လၢ တၢ်စဲကျံးထုးထီၣ်တၢ်အလီၢ်

ဖဲ ၁၉၈၁ နံၣ်န့ၣ်​ ယဒိးန့ၢ်ဘၣ်မူဒါလၢ ယကဘၣ်မၤစၢၤတၢ်လၢ ပှၤစဲကျံးထုးထီၣ်တၢ်လၢခီၣ်ဖၠူထၢၣ်တကပၤလီၤ. အဃိ ယက့ၤမၤကဒါက့ၤတၢ်လၢ တၢ်စဲကျဲးထုးထီၣ်တၢ် ဒီးယမၤအီၤမုာ်ဒိၣ်မးလီၤ. တၢ်စဲကျံးထုးထီၣ်တၢ်အကျိၤအကျဲန့ၣ်​ ဆီတလဲအသးဒိၣ်မးလီၤ. ပှၤလီၢ်ကဝီၤဖိလၢအဆါတၢ်န့ၣ်​ ဟ့ၣ်လီၤဝဲၤတြၢ်လၢ စဲးစဲကျံးတၢ်အသီတဖျၢၣ်​ လၢကသူကွၢ်ဝဲအဂီၢ် ဒီးတလိၣ်ဟ့ၣ်အပှ့ၤဘၣ်. အဃိ ပစဲး Linotype လၢအလီၢ်လံၤ ခွံဖျၢၣ်န့ၣ်​ ပဆီတလဲက့ၤအီၤဒီး စဲး phototypesetters အသီယဲၢ်ဖျၢၣ်လီၤ. ဒီးပထီထီၣ်စ့ၢ်ကီး တၢ်စဲကျံးတၢ်အသီတခါလီၤ. အဃိ တၢ်မၤလဲၤအသးချ့မးလီၤ.

ခီဖျိလၢ ခီၣ်ဖၠူထၢၣ်​ အတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီအဃိ ပဘၣ်သူၣ်ဝဲ MEPS လၢအမ့ၢ် Multilanguage Electronic Publishing System လီၤ. ပသကိးလွံၢ်ဂၤလၢအမ့ၢ် ခဲနဒၣ်​ ဘ့ၤသ့လးဖိ ဟဲအိၣ်လၢ ကလံၤထံး အၤဖြံၤကၤန့ၣ်​ ပထံၣ်ဘၣ်စဲးဖီကဟၣ်​ တၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီ ဟဲအါထီၣ်ဝဲကွ့ၢ်ကွ့ၢ်လီၤ. (ယၡါယၤ ၆၀:၁၇) ပဝဲဒၣ်လွံၢ်ဂၤလၢာ် ပဆီဟံၣ်ဆီဃီဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်လၢအမ့ၢ် ပှၤလဲၤလၢညါလၢအအဲၣ်ယဟိဝၤယွၤဒိၣ်မးလီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ဘ့(လ်) ဒီးယၤ ပဆဲးမၤတၢ်လၢ ဘ့ၤသ့လးလီၤ. မ့မ့ၢ် ခဲ ဒီး ဒဲနံၤ(စ်) န့ၣ်အိၣ်ဒီးအဟံၣ်ဖိဃီဖိဒီး အဝဲသ့ၣ်အိၣ်ဘူးဒီးပှၤလီၤ.

တၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢဝဲၤတြၢ်န့ၣ်​ အိၣ်အါထီၣ်ဝဲကွ့ၢ်ကွ့ၢ်လီၤ. လံာ်လဲၢ်လၢအဒိးသန့ၤထီၣ်အသးလၢ လံာ်စီဆှံတဖၣ်န့ၣ်​ ဘၣ်တၢ်ကွဲးကျိာ်ထံအီၤဒီး ထုးထီၣ်ရၤလီၤအီၤလၢ ကျိာ်အကလုာ်ကလုာ် ဒီးပဆှၢအီၤလၢ ဝဲၤတြၢ်အဂၤတဖၣ်လီၤ. လၢတၢ်ဂ့ၢ်အံၤအဃိ ပလိၣ်ဘၣ်အါထီၣ်ဘ့ၤသ့လး အတၢ်သူၣ်ထီၣ်လီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်​ သူၣ်ထီၣ်ဝဲတၢ်သူၣ်ထီၣ်တဖျၢၣ်​ ဖဲကၠီးဟါနၤစဘၢၣ်​ အမုၢ်နုာ်တခီ ဒီးတၢ်သူၣ်ထီၣ်အံၤ တၢ်ပာ်စီဆှံအီၤဖဲ ၁၉၈၇ နံၣ်န့ၣ်လီၤ. ယအိၣ်ဒီးတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ယထံၣ်ဘၣ်တၢ်ဒိၣ်ထီၣ်ထီထီၣ်​ ဒီးယမၤဘၣ်တၢ်လၢ ကလံၤထံး အၤဖြံၤကၤ ဒ်ဝဲၤတြၢ်ကမံးတံာ်န့ၣ်​ တဘျုးနံၣ်ညါလီၤ.

ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်​ မူဒါလၢအသီတခါ

ဖဲ ၂၀၀၁ န့ၣ်​ ယဒိးန့ၢ်ဘၣ်​ တၢ်ကစီၣ်လၢ အဒုးကမၢကမၣ်ယၤ ခီဖျိလၢ အမဲရကၤဝဲၤတြၢ်ကမံးတံာ် အိၣ်ထီၣ်သီအဃိ ပှၤကွဲမုာ်ယၤလၢ ယကမၤတၢ်ဖဲန့ၣ်လီၤ. ပဘၣ်ပာ်တ့ၢ် ပတံၤသကိးဒီး ပတၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢ ကလံးထံး အၤဖြံၤကၤန့ၣ်​ ပသးတမုာ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်​ ပကကဲထီၣ်​ အမဲရကၤဘ့ၤသ့လး အဟံၣ်ဖိဃီဖိအသီန့ၣ်​ ပသးခုဒိၣ်မးလီၤ.

ခီဖျိလၢ ယမါလီရၤ အမိသးပှၢ်ထီၣ်ဝဲအဃိ ပဘၣ်ယိၣ်န့ၢ်တၢ်လၢ အဂီၢ်စ့ၢ်ကီးလီၤ. ပအိၣ်လၢ နူယီးန့ၣ်ယံၤဝဲဒီး လီရၤအမိ အဃိ ပမၤစၢၤအီၤတသ့အါအါဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်​ လီရၤ အဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်သၢဂၤ ကွၢ်ထွဲက့ၤ အမိၢ်လၢ နီၢ်ခိ, သးအတၢ်တူၢ်ဘၣ်​ ဒီးကျိၣ်စ့တခီလီၤ. အဝဲသ့ၣ်တဲဝဲလၢ “ပမၤကစၢ်ယွၤတၢ်မၤလၢ တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢပှဲၤတန့ၢ်ဘၣ်​ ဘၣ်ဆၣ်​ ပမ့ၢ်ကွၢ်ထွဲပမိန့ၣ်​ ပမၤစၢၤဘၣ်သုလၢ သုကဆဲးမၤ သုမူဒါလီၤ.” အဃိ ပစံးဘျုးစံးဖှိၣ်​ လီရၤ အဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ဒိၣ်မးလီၤ.

ဒ်ယမါလီရၤ အဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်တဖၣ်​ ကွၢ်ထွဲက့ၤအမိအသိး ယကၠီဒီးအမါ လၢအအိၣ်လၢ Toronto ကွၢ်ထွဲက့ၤ ပမိမုၣ်ကမဲန့ၣ်လီၤ. ယမိအိၣ်ဒီး ယကၠီဒီးအမါန့ၢ် အနံၣ်ခံဆံဘျဲၣ်လံ. ပစံးဘျုးဘၣ်အဝဲသ့ၣ်ဒိၣ်မးလၢ အဝဲသ့ၣ်အဲၣ်ဝဲဒီးကွၢ်ထွဲ ကဟုကယာ်ပမိတုၤလၢ အသံဝဲ ဒီးဘၣ်ဖဲ ပဟဲတုၤလၢနူယီး သီသီအခါလီၤ. ပအိၣ်ဒီးဟံၣ်ဖိဃီဖိလၢ အသးအိၣ်ကွၢ်ထွဲ ပမိပပါလၢ အသးပှၢ်ထီၣ်တဖၣ်အဃိ ပစံးဘျုးဘၣ်အဝဲသ့ၣ်ဒိၣ်မးလီၤ. အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်မၤတၢ်ဆီတလဲ ဒ်သိး ကကွၢ်ထွဲက့ၤ မိၢ်ပၢ်လၢအသးပှၢ်ထီၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ်​ တဘျီတခီၣ်​ တညီဝဲစ့ၢ်ကီးဘၣ်.

လၢအါနံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ်​ ယဘၣ်မၤတၢ်လၢ တၢ်ထုးထီၣ်ရၤလီၤ လံာ်လဲၢ်တကပၤဒီး တၢ်ဖံးတၢ်မၤတဖၣ်အံၤ လဲၤထီၣ်လဲၤထီဒီး ညီထီၣ်ဝဲဒိၣ်မးလီၤ. ဒီးတယံာ်ဒံးဘၣ်န့ၣ်​ ယမၤဘၣ်တၢ်လၢ တၢ်ဆါတၢ်ပှ့ၤအဝဲၤကျိၤလီၤ. လၢအနံၣ်​ ၂၀ အတီၢ်ပူၤ ယမၤသကိးဘၣ်တၢ်ဒီး ဝဲၤတြၢ်ဖးဒိၣ်လၢ ပှၤဘ့ၤသ့လးဖိဟံၣ်ဖိဃီဖိ အနီၣ်ဂံၢ်အိၣ်​ ၅,၀၀၀ ဒီးပှၤဟဲမၤစၢၤတၢ်ဖိအိၣ်​ ၂,၀၀၀ ဃၣ်ဃၣ်လီၤ.

လၢအပူၤကွံာ် အနံၣ်​ ၆၀ န့ၣ်​ ယတဆိကမိၣ်ဘၣ်လၢ ယကမၤဘၣ်ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤဒ်အံၤဘၣ်. ယမါလီရၤန့ၣ်​ ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤယၤ လၢလၢပှဲၤပှဲၤလီၤ. ယတၢ်အိၣ်မူပှဲၤဝဲဒီး တၢ်သးခုနီၢ်နီၢ်လီၤ. ပပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤ မူဒါအကလုာ်ကလုာ်လၢ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤ ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါလၢ ပမၤသကိးဘၣ်တၢ်ဒီးအီၤတဖၣ်လီၤ. တကးဒံးဘၣ်​ ပမၤသကိးဘၣ်တၢ်ဒီး ဝဲၤတြၢ်အဂၤတဖၣ်​ လၢထံကီၢ်အါဘ့ၣ်အပူၤလီၤ. ခဲအံၤ ယအိၣ်အနံၣ်​ ၈၀ ဘျဲၣ်လံအဃိ ပှၤဟ့ၣ်လီၤစှၤယၤတၢ်မၤ မ့ၢ်လၢဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါသးစၢ်လၢ အမၤတၢ်သ့တဖၣ်​ အိၣ်ဝဲအါမးလၢ ကဖီၣ်ထီၣ်ဝဲမူဒါတဖၣ်အံၤလီၤ.

ပှၤကွဲးထါစံးထီၣ်ပတြၢၤ တဲဝဲလၢ “ပှၤတကလုာ်လၢ ယွၤမ့ၢ်အကစၢ်” န့ၣ်​ သးခုဝဲလီၤ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၃၃:၁၂) လံာ်စီဆှံတဆၢအံၤ အဘၣ်နီၢ်ကီၢ်လီၤ. ယသးခုဒိၣ်မးလၢ ယမၤသကိးဘၣ်တၢ်ဒီး ယဟိဝၤယွၤအခ့အပှၤလၢ အအိၣ်ဒီးတၢ်သူၣ်ခုသးခုတဖၣ်လီၤ.