“ပကလဲၤတၢ်ဒီးသု”
“ပကလဲၤတၢ်ဒီးသုလီၤ. အဂ့ၢ်ဒ်အံၤ, ပနၢ်ဟူလၢကစၢ်အိၣ်ဝဲဒီးသုလီၤ.”—စကၤရယၤ ၈:၂၃.
၁, ၂. (က) ဖဲပစိၤခဲအံၤ ယဟိဝၤယွၤ စံးဝဲလၢတၢ်မနုၤကမၤအသးလဲၣ်. (ခ) လၢတၢ်မၤလိအံၤအပူၤ တၢ်သံကွၢ်မနုၤတဖၣ် ကဘၣ်တၢ်စံးဆၢအီၤလဲၣ်. (ကွၢ်တၢ်ဂီၤလၢ တၢ်မၤလိအခီၣ်ထံးတက့ၢ်.)
ယဟိဝၤယွၤ စံးဝဲလၢ ဖဲပစိၤခဲအံၤန့ၣ် “ပှၤဆံဆဲၣ်ဂၤလၢ ပှၤကလုာ်ခဲလၢာ်အကျါန့ၣ် ကဟံးဃာ်တၢ်, ကဟံးဃာ်ဒၣ်လဲာ် ပှၤယူဒၤဖိတဂၤအဆ့အသရ့ၤ, ဒီးစံး, ပကလဲၤတၢ်ဒီးသုလီၤ. အဂ့ၢ်ဒ်အံၤ, ပနၢ်ဟူလၢကစၢ်အိၣ်ဝဲဒီးသုလီၤ.” (စကၤရယၤ ၈:၂၃) ပှၤယူဒၤဖိတဂၤန့ၣ် အဲၣ်ဒိးစံးဝဲလၢ ပှၤလၢကစၢ်ယွၤဒိးဖှူအီၤလၢ သးစီဆှံလီၤ. အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်တၢ်ကိးစ့ၢ်ကီးအီၤလၢ “ယွၤအအံၣ်စရ့လး” လီၤ. (ကလၤတံ ၆:၁၆) ပှၤဆံဆဲၣ်ဂၤန့ၣ် အဲၣ်ဒိးစံးဝဲ ပှၤလၢအအိၣ်ဒီးတၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ကအိၣ်မူဘၣ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ချၢလီၤထူလီၤယိာ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် သ့ၣ်ညါဝဲလၢ ယဟိဝၤယွၤဆိၣ်ဂ့ၤ ပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖုအံၤဒီး နာ်ဝဲလၢ တၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်တၢ် တပူၤဃီဒီး အဝဲသ့ၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢအဂ့ၤလီၤ.
၂ ဒ်ဝံစကၤရယၤစံးဝဲအသိး, ယ့ၣ်ၡူးစ့ၢ်ကီးစံးဝဲလၢ ကစၢ်ယွၤအပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ်န့ၣ် ကအိၣ်ဃူအိၣ်ဖိးလီၤ. ဒီးအဝဲပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ပှၤလၢအအိၣ်ဒီး တၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ကလဲၤဆူမူခိၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ “သိလၢအစှၤတဖု” လီၤ. ပှၤလၢအအိၣ်ခိးကွၢ်လၢ်လၢ ကအိၣ်မူလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ချၢန့ၣ် ယ့ၣ်ၡူးကိးအဝဲသ့ၣ်လၢ “သိလၢအဂုၤအဂၤ” လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ယ့ၣ်ၡူးစံးဝဲလၢ အဝဲသ့ၣ်ကကဲထီၣ် “သိတဖုဃီ” ဒီးကပိာ်အခံ မ့ၢ်လၢအဝဲမ့ၢ် “ပှၤကွၢ်သိတဂၤဃီလီၤ.” (လူၤကၣ် ၁၂:၃၂; ယိၤဟၣ် ၁၀:၁၆) ခီဖျိလၢယ့ၣ်ၡူးအသိအိၣ်ခံဖုအဃိ ပှၤတနီၤနီၤ ကဆိကမိၣ်လီၤအသး ဒ်တၢ်လၢလာ်ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲအသိးလီၤ. (၁) မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ သိလၢအဂုၤအဂၤတဖၣ် ကဘၣ်သ့ၣ်ညါပှၤလၢ အဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤကိးဂၤဒဲးအမံၤဧါ. (၂) ပှၤလၢအဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ်န့ၣ် ကြၢးထံၣ်လီၤအသးဒ်လဲၣ်. (၃) ပှၤတဂၤဂၤလၢ ယတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤ မ့ၢ်စးထီၣ်အီၣ်ကိၣ် ဒီးအီစပံးထံန့ၣ် ယကြၢးရ့ဒီးအီၤဒ်လဲၣ်. (၄) ဖဲယထံၣ်ဘၣ် ပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ် အနီၣ်ဂံၢ်အါထီၣ် အဆၢကတီၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ယကြၢးသူၣ်ကိၢ်သးဂီၤဧါ. တၢ်မၤလိအံၤ ကပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်သံကွၢ်တဖၣ်အံၤ အတၢ်စံးဆၢလီၤ.
မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ပကြၢးသ့ၣ်ညါ ပှၤလၢအဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤ ကိးဂၤဒဲးအမံၤဧါ
၃. မတၤတဖၣ်ကပၣ်ဃုာ်လၢပှၤ ၁၄၄,၀၀၀ အကျါလဲၣ်န့ၣ် ဘၣ်မနုၤအဃိ ပသ့ၣ်ညါလီၤတံၢ်တသ့ဘၣ်လဲၣ်.
၃ သိလၢအဂုၤအဂၤတဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်အဝဲသ့ၣ်ကဘၣ်သ့ၣ်ညါ ပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤလၢ အအိၣ်တ့ၢ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢတဖၣ် အမံၤဧါ. တလိၣ်ဘၣ်. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်. မ့ၢ်လၢပှၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ကဒိးန့ၢ်ဘၣ်ခိၣ်ဖးဧါ, တဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဧါန့ၣ် ပသ့ၣ်ညါလီၤတံၢ်လီၤဆဲးတသ့နီတဂၤဘၣ်.[၁] (ကွၢ်တၢ်ဂ့ၢ်လၢ တၢ်မၤလိအကတၢၢ်တက့ၢ်.) ကစၢ်ယွၤဃုထၢထီၣ် အဝဲသ့ၣ်လၢ ကလဲၤထီၣ်ဆူ မူခိၣ်သနာ်က့ အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်တတီ တုၤအကတၢၢ်န့ၣ် တဒိးန့ၢ်ဘၣ်ခိၣ်ဖးဘၣ်. မုၣ်ကီၤလံၢ် သ့ၣ်ညါဝဲတၢ်ဂ့ၢ်အံၤဒီး သူဝဲ “ဝံအဘျၣ်တဖၣ်” ဒ်သိးကဂုာ်ကျဲးစၢး “လီန့ၢ်” အဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်လီၤ. (မးသဲ ၂၄:၂၄) တချုးလၢ ယဟိဝၤယွၤ စံၣ်ညီၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢအမ့ၢ် ပှၤလၢအသးတီဒီးအီၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်နာ်ဝဲသပှၢ်တၢၢ်လၢ ကဒိးန့ၢ်ဘၣ်ခိၣ်ဖးတသ့ဘၣ်. ယဟိဝၤဟ့ၣ်ဝဲ တၢ်အၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ်လၢခံကတၢၢ် မ့တမ့ၢ် တၢ်စဲပနီၣ်လၢခံကတၢၢ်အံၤ ဖဲတချုးအဝဲသ့ၣ်သံဒံး မ့တမ့ၢ် ဖဲ “တၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်ဖးဒိၣ်” ဘူးကစးထီၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ.—လီၣ်ဖျါ ၂:၁၀; ၇:၃, ၁၄.
၄. မုၢ်မဆါတနံၤညါအံၤ ပမ့ၢ်တသ့ၣ်ညါ ပှၤလၢအဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤလၢ အအိၣ်တ့ၢ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢကိးဂၤဒဲးအမံၤ သနာ်က့ ပ “လဲၤတၢ်” ဒီးအဝဲသ့ၣ် ကသ့ဒ်လဲၣ်.
၄ ပမ့ၢ်တသ့ၣ်ညါ ပှၤလၢအဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤလၢ အအိၣ်တ့ၢ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢအမံၤ ကိးဂၤဒဲးန့ၣ် သိလၢအဂုၤအဂၤ “လဲၤတၢ်” ဒီးအဝဲသ့ၣ်ကသ့ဒ်လဲၣ်. လံာ်စီဆှံစံးဝဲလၢ “ပှၤဆံဆဲၣ်ဂၤ” က “ဟံးဃာ်တၢ်, ကဟံးဃာ်ဒၣ်လဲာ် ပှၤယူဒၤဖိတဂၤအဆ့အသရ့ၤ, ဒီးစံး, ပကလဲၤတၢ်ဒီးသုလီၤ. အဂ့ၢ်ဒ်အံၤ, ပနၢ်ဟူလၢကစၢ်အိၣ်ဝဲဒီးသုလီၤ.” လံာ်စီဆှံတဆၢအံၤ စံးဝဲလၢ ပှၤယူဒၤဖိတဂၤဘၣ်ဆၣ် စံးကဒီးဝဲလၢ “သု” လီၤ. ပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ လံာ်စီဆှံတဆၢအံၤအဲၣ်ဒိးစံးဝဲ အါန့ၢ်ဒံးတဂၤလီၤ. ပှၤယူဒၤဖိတဂၤန့ၣ် တမ့ၢ်ထဲပှၤတဂၤဘၣ်, မ့ၢ်ပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤဒီတဖုလီၤ. သိလၢအဂုၤအဂၤတဖၣ် သ့ၣ်ညါတၢ်ဂ့ၢ်အဝဲအံၤအဃိ အဝဲသ့ၣ် မၤယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤ ဃုာ်ဒီးပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖုန့ၣ်လီၤ. တလိၣ်လၢ ပကသ့ၣ်ညါပှၤလၢအဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤ ကိးဂၤဒဲးအမံၤ ဒီးပိာ်အဝဲသ့ၣ်တဂၤစုာ်စုာ်အခံဘၣ်. ယ့ၣ်ၡူးမ့ၢ်ပခိၣ် အဃိလံာ်စီဆှံစံးဝဲလၢ ပကဘၣ်ပိာ်ထဲယ့ၣ်ၡူးအခံလီၤ.—မးသဲ ၂၃:၁၀.
ပှၤလၢအဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ်န့ၣ် ကြၢးထံၣ်လီၤအသးဒ်လဲၣ်
၅. ပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ် ကြၢးဆိကမိၣ် တၢ်မနုၤလဲၣ်, ဒီးဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်.
၅ ပှၤလၢအဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဂၤ ကြၢးဆိကမိၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်လၢ ၁ ကရံၣ်သူး ၁၁:၂၇–၂၉ န့ၣ်လီၤ. (ဖးတက့ၢ်.) ဖဲတၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအမူးန့ၣ် ပှၤလၢဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဂၤ အီၣ်ကိၣ်ဒီးအီစပံးထံလၢ “တဂ့ၤတဘၣ်ဘၣ်” ကသ့ဒ်လဲၣ်. အဝဲမ့ၢ်တပၢၤဃာ် အတၢ်ရ့လိာ်သးဒီးယဟိဝၤယွၤ လၢအဂ့ၤ, ဒီးမ့ၢ်တတီဒီးအီၤန့ၣ် ဖဲအဝဲအီၣ်ကိၣ်အီစပံးထံအဆၢကတီၢ် မ့ၢ်တၢ်လၢအတဂ့ၤတဘၣ်ဘၣ်လီၤ. (ဧ့ၤဘြံၤ ၆:၄-၆; ၁၀:၂၆-၂၉) တၢ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်လၢ အဆူၣ်အံၤ ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်အဲၣ်ဒိး “န့ၢ်ဘၣ်တၢ်ဘျုးဘၣ်ဃးဒီး ယွၤအတၢ်ကိးထီၣ်ထီလၢ ယ့ၣ်ၡူးခရံာ်အပူၤ” န့ၣ်ကဘၣ်တီဒီးယွၤထီဘိလီၤ.—ဖံလံးပံၤ ၃:၁၃-၁၆.
၆. ပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ် ကြၢးဆိကမိၣ်လီၤက့ၤအသးဒ်လဲၣ်.
၆ စီၤပီလူးတဲဘၣ် ခရံာ်ဖိလၢဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ်လၢ– “ပှၤလၢအဘၣ်ဃိာ်လၢကစၢ်အဃိ, ယဲဒၣ်အံၤ, ယဃ့ကညးသုဒ်သိး သုကလဲၤဒ်အကြၢးဒီး တၢ်ကိးလၢတၢ်ကိးက့ၤသုအသိး” န့ၣ်တက့ၢ်. အဝဲသ့ၣ် ကြၢးမၤတၢ်အံၤဒ်လဲၣ်. စီၤပီလူးတဲနၢ်ပၢၢ်ဝဲလၢ– “အိၣ်ဒီးကယဲၢ်တၢ်ဆီၣ်လီၤသုသး, ဒီးသူၣ်စူၤသးစူၤ, အိၣ်ဒီးတၢ်ဝံသးစူၤဃဲးဃဲး, ဒီးကီၤသုသးသကိးသကိးလၢ တၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံအပူၤသတးဒီး, ဂုာ်ဟံးဃာ်သုသးတဖျၢၣ်ဃီလၢ တၢ်ဃူတၢ်ဖိးအတၢ်စၢဃာ်အပူၤတက့ၢ်.” (အ့းဖ့းစူး ၄:၁-၃) ယဟိဝၤယွၤအသးစီဆှံ မၤစၢၤအခ့အပှၤတဖၣ် ဒ်သိးကအိၣ်ဒီး တၢ်ဆီၣ်လီၤသးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. (ကလီးစဲ ၃:၁၂) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ် တဆိကမိၣ်လီၤအသးလၢ အဂ့ၤန့ၢ်ပှၤဂၤဘၣ်. အဝဲသ့ၣ်သ့ၣ်ညါဝဲလၢ ယဟိဝၤယွၤတဟ့ၣ်လီၤ သးစီဆှံလၢ ပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူတဖၣ် အါန့ၢ်ဒံး အခ့အပှၤအဂၤတဖၣ်ဘၣ်. ဒီးအဝဲသ့ၣ် တဆိကမိၣ်ဝဲလၢ အဝဲသ့ၣ်သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ် လံာ်စီဆှံတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ သ့အါန့ၢ်ဒံးပှၤဂၤဘၣ်. ပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ် တဘၣ်တဲပှၤဂၤလၢ အဝဲသ့ၣ်စ့ၢ်ကီး ဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤ ဒီးကြၢးစးထီၣ်အီၣ်ကိၣ်ဒီး အီစပံးထံဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အလီၢ် အဝဲသ့ၣ်ကဘၣ်ဆီၣ်လီၤအသး ဒီးနၢ်ပၢၢ်ဝဲလၢ ထဲယဟိဝၤယွၤတဂၤဧိၤ ကွဲပှၤလၢအကလဲၤထီၣ်ဆူမူခိၣ်သ့ဝဲလီၤ.
၇, ၈. ပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ် တဘၣ်မုၢ်လၢ်ဝဲတၢ်မနုၤလဲၣ်. ဒီးဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်.
၇ ပှၤလၢဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ် ဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ် လီၤဆီတခါ ခီဖျိလၢအဝဲသ့ၣ် ဘၣ်တၢ်ဃုထၢထီၣ်အီၤလၢ ကထီၣ်ဆူမူခိၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် အဝဲသ့ၣ်တမုၢ်လၢ်ဝဲလၢ ပှၤဂၤကဘၣ်ပာ်ဒိၣ်အီၤလီၤလီၤဆီဆီဘၣ်. (အ့းဖ့းစူး ၁:၁၈, ၁၉; ဖး ဖံလံးပံၤ ၂:၂, ၃ တက့ၢ်.) အဝဲသ့ၣ် သ့ၣ်ညါစ့ၢ်ကီးဝဲလၢ ဖဲယဟိဝၤယွၤ ဒိးဖှူအဝဲသ့ၣ်အခါ ကစၢ်တဒုးသ့ၣ်ညါ ပှၤကိးဂၤဒဲးဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပှၤတနီၤနီၤ မ့ၢ်တနာ်အီၤတဘျီဃီလၢ အဝဲဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤ သနာ်က့ အဝဲတကမၢကမၣ်ဘၣ်. အဝဲသ့ၣ်ညါဝဲလၢ လံာ်စီဆှံစံးလၢ ပတဘၣ်နာ်ညီ ပှၤလၢ အစံးလၢယွၤဟ့ၣ်အီၤ မူဒါလၢအလီၤဆီန့ၣ်ဘၣ်. (လီၣ်ဖျါ ၂:၂) မ့ၢ်လၢပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ်န့ၣ် တမုၢ်လၢ်ဝဲလၢ ပှၤဂၤကသးစၢၢ်ဆၢ အဝဲသ့ၣ်အါတလၢအဃိ ဖဲအဝဲသ့ၣ်ထံၣ်လိာ်အသးဒီးပှၤဂၤ အဆိကတၢၢ်တဘျီန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်တတဲဘၣ်ပှၤဂၤလၢ အမ့ၢ်ပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤဘၣ်. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် အဝဲသ့ၣ်တတဲနၢ်ပၢၢ်ပှၤဂၤလၢ တၢ်ဂ့ၢ်အံၤနီတဂၤဘၣ်. အဝဲသ့ၣ်တပာ်ကဖၢလၢအသး ဒီးတတဲဖျါထီၣ်တၢ်လၢအဂ့ၤတဖၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်ကမၤဝဲလၢမူခိၣ်ဘၣ်.—၁ ကရံၣ်သူး ၁:၂၈, ၂၉; ဖး ၁ ကရံၣ်သူး ၄:၆–၈ တက့ၢ်.
၈ ပှၤလၢဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ် တဆိကမိၣ်လီၤအသးလၢ အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်ပှၤလီၤဆီ တကရူၢ်လၢ ကဘၣ်ရ့လိာ်အသးဒၣ်ထဲ ပှၤလၢအဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤ ကဒဲကဒဲဘၣ်. ဒီးအဝဲသ့ၣ် တဂုာ်ကျဲးစၢး ဃုထံၣ်န့ၢ် ပှၤလၢဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤအဂၤတဖၣ် ဒ်သိးကအိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်လၢ ကမၤလိလံာ်စီဆှံအဂီၢ် မ့တမ့ၢ် ကတဲသကိး အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤအဂ့ၢ်န့ၣ်ဘၣ်. (ကလၤတံ ၁:၁၅-၁၇) ပှၤလၢအဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ် မ့ၢ်မၤဒ်အံၤန့ၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ် အတၢ်ဃူတၢ်ဖိးကဘၣ်ဒိဝဲလီၤ. တကးဒံးဘၣ် ကမ့ၢ်တၢ်လၢအထီဒါ သးစီဆှံလၢအမၤစၢၤ ယွၤအပှၤဂီၢ်မုၢ် လၢကအိၣ်ဒီးတၢ်ဃူတၢ်ဖိးဒီး တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.—ဖး ရိမ့ၤ ၁၆:၁၇, ၁၈ တက့ၢ်.
ပကဘၣ်ရ့ဒီး အဝဲသ့ၣ်ဒ်လဲၣ်
၉. ဘၣ်ဃးဒီး နတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ပှၤလၢအအီၣ်ကိၣ်အီစပံးထံတဖၣ်န့ၣ် နကဘၣ်ပလီၢ်နသးဒ်လဲၣ်. (ကွၢ်တၢ်လွံၢ်နၢၣ် “တၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံန့ၣ် ‘တမၤဘၣ် တၢ်တဂ့ၤတဘၣ်န့ၣ်ဘၣ်’” တက့ၢ်.)
၉ နကြၢးရ့ဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ အဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ်ဒ်လဲၣ်. ယ့ၣ်ၡူးစံးဘၣ်အပျဲၢ်အဘီၣ်လၢ– “သုဝဲသ့ၣ်ခဲလၢာ်အံၤ, သုမ့ၢ်ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လီၤ.” ဒီးကစၢ်စံးကဒီးဝဲလၢ–“ဖဲဒၣ်ပှၤလၢ အပာ်ထီၣ်ထီအသးတဂၤဂၤန့ၣ်, ကဘၣ်တၢ်ဆီၣ်လီၤအီၤ, ဒီးဖဲဒၣ်ပှၤလၢ အဆီၣ်လီၤအသးတဂၤဂၤန့ၣ်, ကဘၣ်တၢ်ပာ်ထီၣ်ထီအီၤလီၤ.” (မးသဲ ၂၃:၈-၁၂) အဒိ, ပှၤတဂၤဂၤ, မ့မ့ၢ်ခရံာ်အဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢအဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤဒၣ်လဲာ် ပမ့ၢ်ပာ်ဒိၣ်အီၤအါတလၢန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအကမၣ်လီၤ. လံာ်စီဆှံ ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါပှၤလၢ ပကကွၢ်လိမၤဒိး တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်တဖၣ် အတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် လံာ်စီဆှံ တစံးဘၣ်ပှၤလၢ ပကြၢးပာ်ပနီၣ် ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိလၢ ပခိၣ်ပနၢ်န့ၣ်ဘၣ်. (ဧ့ၤဘြံၤ ၁၃:၇) လံာ်စီဆှံစံးဝဲလၢ ပှၤတနီၤနီၤ “ဂ့ၤန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ယူးယီၣ်ခံစး” လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်လံာ်စီဆှံတစံးဝဲလၢ ပှၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ကြၢးဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ယူးယီၣ်ခံစး ခီဖျိလၢအဝဲသ့ၣ် မ့ၢ်ပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤအဃိဘၣ်. မ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်ပှၤ “ကွၢ်တၢ်ဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်ဘၣ်” ဒီး “စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်အကလုၢ်အကထါ, ဒီးသိၣ်က့ၤသီက့ၤတၢ်” အဃိလီၤ. (၁ တံၤမသ့း ၅:၁၇) ပမ့ၢ်စံးပတြၢၤ ဒီးသးစၢၢ်ဆၢ ပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤ အါတလၢန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ကမဲာ်ဆှးလီၤ. အဂၤတမံၤန့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ကကဲထီၣ်လၢ ပဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါအီၤ ဒ်သိးကအိၣ်ဒီး တၢ်ပာ်ထီၣ်ထီသးအဂီၢ်လီၤ. (ရိမ့ၤ ၁၂:၃) ခရံာ်အဒီပုၢ်ဝဲၢ် လၢအဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ်အံၤ ပတအဲၣ်ဒိးမၤတၢ်လၢ အကမၤလီၤဃံၤအဝဲသ့ၣ် နီတမံၤဘၣ်. —လူၤကၣ် ၁၇:၂.
ပှၤတဂၤဂၤလၢ အီၣ်ကိၣ်ဒီးအီစပံးထံ ဖဲတၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤယ့ၣ်ၡူး အတၢ်သံအမူးန့ၣ် နကြၢးရ့ဒီးအီၤဒ်လဲၣ်. (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၉-၁၁ တက့ၢ်.)
၁၀. နပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ပာ်ကဲပှၤလၢအဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ်ကသ့ဒ်လဲၣ်.
၁၀ ပပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ပာ်ကဲ ပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဂၤကသ့ဒ်လဲၣ်. အဒိ အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤလၢ ကျဲဒ်လဲၣ်န့ၣ် ပတသံကွၢ်အီၤဘၣ်. တမ့ၢ်တၢ်လၢအဘၣ်ဃးဒီးပှၤဘၣ် ဒီးပတကြၢးသ့ၣ်ညါစ့ၢ်ကီးဘၣ်. (၁ သ့းစၤလနံ ၄:၁၁; ၂ သ့းစၤလနံ ၃:၁၁) ပတကြၢးဆိကမိၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ် အသးသမူတံၤသကိးမ့ၢ်ဂ့ၢ် အမိၢ်ပၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ မ့တမ့ၢ် အဟံၣ်ဖိဃီဖိအဂၤတဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ မ့ၢ်စ့ၢ်ကီးပှၤလၢအဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤန့ၣ်ဘၣ်. ပှၤတဂၤန့ၣ် တန့ၢ်သါဘၣ် တၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ကထီၣ်ဘၣ်ဆူမူခိၣ် ခီဖျိလၢအဟံၣ်ဖိဃီဖိဘၣ်. (၁ သ့းစၤလနံ ၂:၁၂) ပကြၢးဟးဆှဲးတၢ်သံကွၢ်တဖၣ်လၢ အကမၤဘၣ်ဒိပှၤဂၤအသးန့ၣ်လီၤ. အဒိ, ပတကြၢးသံကွၢ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါလၢအဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဂၤအမါလၢ နမ့ၢ်အိၣ်မူဘၣ် လီၤထူလီၤယိာ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ချၢဘၣ်ဆၣ် နဝၤမ့ၢ်တအိၣ်ဘၣ်န့ၣ် နကတူၢ်ဘၣ်ဒ်လဲၣ်. ပနာ်သ့သပှၢ်ကတၢၢ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်သီအပူၤန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ ကဟ့ၣ်လီၤ “ကယဲၢ်တၢ်သးအဆၢတၢ်” တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.—စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၄၅:၁၆.
၁၁. ပမ့ၢ်ဟးဆှဲးတၢ် “ကွၢ်ပတြၢၤပှၤဂၤအမဲာ်” န့ၣ်မ့ၢ်ပဒီသဒၢလီၤပနီၢ်ကစၢ်ဒ်လဲၣ်.
၁၁ ပမ့ၢ်တပာ်ဒိၣ် ပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤ လီၤလီၤဆီဆီဘၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ပဒီသဒၢလီၤပသးစ့ၢ်ကီးလီၤ. လၢကျဲဒ်လဲၣ်. လံာ်စီဆှံစံးဘၣ်ပှၤလၢ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် “ဒီပုၢ်ဝဲၢ်အဘျၣ်” ကအိၣ်ထီၣ်လၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤ ဒီးစံးလီၤအသးလၢ အမ့ၢ်ပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤလီၤ. (ကလၤတံ ၂:၄, ၅; ၁ ယိၤဟၣ် ၂:၁၉) အဂၤတမံၤန့ၣ် ပှၤလၢအဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတနီၤန့ၣ် အတၢ်သးတီဒီး ကစၢ်ယွၤတအိၣ်လၢၤဘၣ်သ့ဝဲလီၤ. (မးသဲ ၂၅:၁၀-၁၂; ၂ ပ့းတရူး ၂:၂၀, ၂၁) ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ ပမ့ၢ်ဟးဆှဲးတၢ် “ကွၢ်ပတြၢၤပှၤဂၤအမဲာ်” န့ၣ် ပဒီသဒၢလီၤပသး ဒ်သိးပှၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ သုတထုးယံၤထီၣ်ပှၤလၢ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီအပူၤတဂ့ၤအဂီၢ်လီၤ. လၢခံပှၤလၢအဘၣ်တၣ်ဒိးဖှူအီၤမ့ၢ်ဂ့ၤ ပှၤလၢအမၤယွၤအတၢ်မၤ ယံာ်တ့ၢ်မးမ့ၢ်ဂ့ၤ မ့ၢ်မၤကမၣ်တၢ် မ့တမ့ၢ် မ့ၢ်ဟးထီၣ်ကွံာ်လၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ပူၤသနာ်က့ ပတၢ်နာ်တလီၤမၢ်ကွံာ်ဘၣ် ဒီးပတပတုာ် တၢ်မၤကစၢ်ယွၤ အတၢ်မၤဘၣ်.—ယူဒၤ ၁၆.
ဘၣ်ဃးဒီးပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ် အနီၣ်ဂံၢ်န့ၣ် ပဘၣ်ယိၣ်တၢ်အလီၢ်အိၣ်ဧါ
၁၂, ၁၃. ဘၣ်ဃးဒီး ပှၤအီၣ်ကိၣ်ဒီးအီစပံးထံ အနီၣ်ဂံၢ်အါထီၣ်န့ၣ် ဘၣ်မနုၤအဃိ ပတကြၢးသူၣ်ကိၢ်သးဂီၤလဲၣ်.
၁၂ လၢတၢ်ဆၢကတီၢ်အါနံၣ်န့ၣ် ပှၤလၢအီၣ်ကိၣ်ဒီးအီစပံးထံဖဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤယ့ၣ်ၡူး အတၢ်သံအမူး အဆၢကတီၢ်န့ၣ် အနီၣ်ဂံၢ်စှၤလီၤဝဲလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ပူၤကွံာ်တယံာ်ဒံးဘၣ်တုၤခဲအံၤ ပထံၣ်ဘၣ်လၢ တနံၣ်ဘၣ်တနံၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်အနီၣ်ဂံၢ်အါထီၣ်ဝဲလီၤ. မ့ၢ်ပကဘၣ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤလၢ တၢ်ဂ့ၢ်အံၤအဃိဧါ. တလိၣ်ဘၣ်. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်န့ၣ် ပကကွၢ်သကိးလီၤ.
၁၃ “ကစၢ်သ့ၣ်ညါပှၤလၢ အမ့ၢ်အတၢ်လီၤ.” (၂ တံၤမသ့း ၂:၁၉) ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါတဖၣ်လၢ အဂံၢ်ပှၤလၢ အအီၣ်ကိၣ်ဒီးအီစပံးထံ ဖဲတၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအမူး အဆၢကတီၢ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်တလီၤဂာ်ဒီး ယဟိဝၤယွၤဘၣ်. ပှၤလၢအဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤ အနီၢ်ကီၢ်မ့ၢ်မတၤတဖၣ်လဲၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်တသ့ၣ်ညါဝဲဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ အဝဲသ့ၣ်ဂံၢ်ဃုာ်ဒီး ပှၤလၢအဆိကမိၣ်လီၤအသးလၢ အဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤဘၣ်ဆၣ် တမ့ၢ်ပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤအနီၢ်ကီၢ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. အဒိ, လၢညါပှၤတနီၤအီၣ်ကိၣ် ဒီးအီစပံးထံဘၣ်ဆၣ် လၢခံန့ၣ်တအီၣ်ဝဲလၢၤဘၣ်. မ့မ့ၢ်ပှၤအဂၤတနီၤနီၤန့ၣ် မ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်အိၣ်ဒီးခိၣ်နူာ်တၢ်ဆါ မ့တမ့ၢ် သးတၢ်ဆါအဃိ နာ်ဝဲလၢ အကလဲၤပၢဃုာ်တၢ်ဒီး ခရံာ်လၢမူခိၣ်လီၤ. လၢတၢ်ဂ့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤအဃိ ပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤလၢ အအိၣ်တ့ၢ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ချၢ ကအိၣ်ပှဲၤဂၤလဲၣ်န့ၣ် ပတသ့ၣ်ညါ လီၤတံၢ်လီၤဆဲးဘၣ်.
၁၄. ဖဲတၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်ဖးဒိၣ် စးထီၣ်အခါ ပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ် ကအိၣ်ဒံးလၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢ ပှဲၤဂၤလဲၣ်န့ၣ် လံာ်စီဆှံတဲဝဲဒ်လဲၣ်.
၁၄ ဖဲယ့ၣ်ၡူးကဟဲလီၤဒီး ဟံးထီၣ်က့ၤ ပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ် ဆူမူခိၣ်အခါ အဝဲသ့ၣ်ကအိၣ်လၢ တၢ်လီၢ်အါတီၤလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ချၢလီၤ. လံာ်စီဆှံစံးဝဲလၢ ယ့ၣ်ၡူး “ကမၢလီၤအကလူးတဖၣ်, အိၣ်ဒီးကွဲၤအသီၣ်ဖးဒိၣ်, ဒီးကဒုးအိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အပှၤလၢ အဃုထၢအီၤတဖၣ်, လၢအအိၣ်လၢမူပၤကလံၤလွံၢ်ကျိၤလၢ မူထံးအဝဲတခီပၢၢ်လၢ မူထံးအဝဲတခီလီၤ.” (မးသဲ ၂၄:၃၁) လံာ်စီဆှံ ပာ်ဖျါထီၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲဖဲ မုၢ်နံၤခံကတၢၢ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ် ပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ် ကအိၣ်ဒံးလၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢစှၤဂၤလီၤ. (လီၣ်ဖျါ ၁၂:၁၇) ဘၣ်ဆၣ် ဖဲတၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်ဖးဒိၣ် စးထီၣ်အခါန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ကအိၣ်တ့ၢ် ပှဲၤဂၤလဲၣ်န့ၣ် လံာ်စီဆှံတပာ်ဖျါဝဲဘၣ်.
၁၅, ၁၆. ဘၣ်ဃးဒီးပှၤ ၁၄၄,၀၀၀ လၢယဟိဝၤယွၤ ဃုထၢထီၣ်ဝဲန့ၣ် ပကဘၣ်နၢ်ပၢၢ်တၢ်မနုၤလဲၣ်.
၁၅ ယဟိဝၤယွၤ ကဃုထၢပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ်လၢ အဆၢကတီၢ်ဖဲလဲၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဒၣ်ကစၢ်အတၢ်ဆၢတဲာ်လီၤ. (ရိမ့ၤ ၈:၂၈-၃၀) ဖဲယ့ၣ်ၡူး ဂဲၤဆၢထၢၣ်သမူထီၣ်က့ၤဝံၤအလီၢ်ခံ ယဟိဝၤယွၤ စးထီၣ်ဃုထၢ ပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ်လီၤ. လၢတၢ်မၢဖိအစိၤ ဖျါလၢခရံာ်ဖိနီၢ်နီၢ်ကိးဂၤဒဲးန့ၣ် ဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤလၢ သးစီဆှံလီၤ. တၢ်န့ၣ်အလီၢ်ခံ တုၤလီၤလၢမုၢ်နံၤခံကတၢၢ်စးထီၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ် ပှၤလၢအကိးလီၤသးလၢခရံာ်ဖိအါတက့ၢ် တပိာ်ခရံာ်အခံဘၣ်. မ့မ့ၢ်ပှၤလၢအကဲထီၣ်ခရံာ်ဖိနီၢ်နီၢ်န့ၣ် အိၣ်ထဲစှၤဂၤ ဒီးယဟိဝၤယွၤဒိးဖှူအဝဲသ့ၣ်လၢ သးစီဆှံလီၤ. ဒ်ယ့ၣ်ၡူးစံးဝဲအသိး ပှၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ လီၤဂာ်ဒ်ဘုကၠူၣ်လၢ အဒိၣ်ထီၣ်လၢ နီၢ်စံစၢ်အကျါန့ၣ်လီၤ. (မးသဲ ၁၃:၂၄-၃၀) ဖဲမုၢ်နံၤခံကတၢၢ်အတီၢ်ပူၤ ယဟိဝၤယွၤ ဆဲးဃုထၢထီၣ် ပှၤအဂုၤအဂၤတဖၣ်လၢ အပၣ်ဃုာ်လၢပှၤ ၁၄၄,၀၀၀ အကျါလီၤ.[၂] (ကွၢ်တၢ်ဂ့ၢ်လၢ တၢ်မၤလိအကတၢၢ်တက့ၢ်.) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ကစၢ်ယွၤမ့ၢ်ဆၢတဲာ်အသးလၢ ကဃုထၢပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတနီၤ ဖဲတၢ်အကတၢၢ်ဘူးကဘၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ် ပနာ်သ့သပှၢ်ကတၢၢ်လၢ ကစၢ်ယွၤမၤတၢ်အဘၣ်လီၤ. (ယၡါယၤ ၄၅:၉; ဒၤနံးယ့လး ၄:၃၅; ဖး ရိမ့ၤ ၉:၁၁, ၁၆ တက့ၢ်.)[၃] (ကွၢ်တၢ်ဂ့ၢ်လၢ တၢ်မၤလိအကတၢၢ်တက့ၢ်.) ပကဘၣ်ပလီၢ်ပသးဒ်သိး ပသုတလီၤဂာ် ဒ်ပှၤမၤတၢ်ဖိလၢ အကဒူးကဒ့ၣ် အတၢ်မၤကစၢ်တဂ့ၤ. အဝဲသ့ၣ်ကဒူးကဒ့ၣ် ခီဖျိလၢ အတၢ်မၤကစၢ်ဟ့ၣ်တၢ်အဘူးအလဲလၢ ပှၤလၢအနုာ်လီၤမၤတၢ် လၢခံကတၢၢ်တနၣ်ရံၣ်န့ၣ်လီၤ. —ဖး မးသဲ ၂၀:၈–၁၅ တက့ၢ်.
၁၆ ပှၤလၢအိၣ်ဒီး တၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ကလဲၤထီၣ်ဆူမူခိၣ်န့ၣ် တပၣ်ဃုာ်လၢ “အကုၢ်အပှၤလၢအကလုၢ်တီ, ဒီးအကူၣ်တၢ်သ့” အကျါကိးဂၤဒဲးဘၣ်. (မးသဲ ၂၄:၄၅-၄၇) ဒ်တၢ်မၢဖိအစိၤအသိး မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ယဟိဝၤယွၤ ဒီးယ့ၣ်ၡူးသူဝဲ ပှၤစှၤဂၤလၢ ကလုၢ်အီၣ်လုၢ်အီ မ့တမ့ၢ် သိၣ်လိသီလိပှၤအါဂၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်မၢဖိအစိၤန့ၣ် ထဲပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤစှၤဂၤ ဘၣ်တၢ်သူအဝဲသ့ၣ်လၢ ကကွဲးဝဲ လံာ်စီဆှံလၢကြံးကျိာ်တကတြူၢ်လီၤ. ဒီးမုၢ်မဆါတနံၤအံၤစ့ၢ်ကီး ထဲပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤစှၤဂၤန့ၣ် ဒိးန့ၢ်ဘၣ်မူဒါလၢ “ကဒုးအီၣ်ဒုးအီ” ကစၢ်ယွၤအပှၤဂီၢ်မုၢ်လၢ “အဆၢအကတီၢ်ဘၣ်” န့ၣ်လီၤ.
၁၇. လၢတၢ်မၤလိအံၤအပူၤ နမၤလိန့ၢ်တၢ်မနုၤလဲၣ်.
၁၇ လၢတၢ်မၤလိအံၤအပူၤ ပမၤလိန့ၢ်တၢ်မနုၤလဲၣ်. ယဟိဝၤယွၤ ဆၢတဲာ်အသးလၢ ကဟ့ၣ်အခ့အပှၤ အါတက့ၢ်လၢ တၢ်မူအထူအယိာ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ချၢလီၤ. ဒီးအခ့အပှၤတနီၤန့ၣ် ကစၢ်ယွၤဆၢတဲာ်အသးလၢ ကဟ့ၣ်အီၤ တၢ်မူလၢမူခိၣ်ဒီး အဝဲသ့ၣ်ကပၢဃုာ်တၢ်ဒီးခရံာ်လီၤ. ယဟိဝၤယွၤ ကဆိၣ်ဂ့ၤအခ့အပှၤခဲလၢာ် လၢအမ့ၢ် “ပှၤယူဒၤဖိ” ဒီး “ပှၤဆံဆဲၣ်ဂၤ” န့ၣ်လီၤ. တကးဒံးဘၣ် ကစၢ်မၢအဝဲသ့ၣ် ဒိကနၣ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီတမံၤဃီ ဒီးတီဒီးအီၤတုၤအကတၢၢ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ကိးဂၤဒဲး ကဘၣ်အိၣ်ဒီး တၢ်ဆီၣ်လီၤအသးလီၤ. အဝဲသ့ၣ်ခဲလၢာ် ကဘၣ်မၤအတၢ်မၤဒ်သိးသိး ဒီးအိၣ်ဃူအိၣ်ဖိးလီၤ. ဒီးအဝဲသ့ၣ်ကိးဂၤဒဲး ကဘၣ်ပၢၤဃာ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အတၢ်ဃူတၢ်ဖိးလီၤ. ဒ်တၢ်အကတၢၢ်ဘူးထီၣ်ဝဲအသိး ပဝဲကိးဂၤဒဲး မ်ပကဆဲးမၤယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤ ဒီးပိာ်ယ့ၣ်ၡူးခရံာ်အခံဒ်သိတဖုဃီန့ၣ်တက့ၢ်.
^ [၁] (လံာ်အဆၢ ၃) ဒ်စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၈၇:၅, ၆ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲအသိး, ခါဆူညါန့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ကစၢ်ယွၤကပာ်ဖျါထီၣ်ပှၤလၢ အပၢတၢ်ဒီးယ့ၣ်ၡူးလၢမူခိၣ်ကိးဂၤဒဲးအမံၤလီၤ.—ရိမ့ၤ ၈:၁၉.
^ [၂] (လံာ်အဆၢ ၁၅) မၤတၢ် ၂:၃၃ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ သးစီဆှံန့ၣ် ဘၣ်တၢ်လူလီၤအီၤခီဖျိလၢ ယ့ၣ်ၡူးန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ ယဟိဝၤယွၤမ့ၢ်ပှၤလၢ အဃုထၢထီၣ် ပှၤလၢအကဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ်အံၤလီၤ.
^ [၃] (လံာ်အဆၢ ၁၅) ဃုသ့ၣ်ညါအါထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်လၢ “Questions From Readers” လၢ The Watchtower May 1 2007 pages 30-31 တက့ၢ်.