မ့ၢ်နသ့ၣ်ညါဧါ

ဖဲစီၤယိၤနါအစိၤ ဝံၤအလီၢ်ခံ တၢ်ကဲထီၣ်အသးဒီး ဝ့ၢ်နံၤနဝ့ဒ်လဲၣ်

ဘြံးတၢၣ်တၢ်ကွၢ်ကီအလီၢ် ဝဲးဘ်ဆးထ်တခါ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ကဘၣ်ဖဲ ချ.ခ.န ၆၇၀ န့ၣ်​ အၤၡူၢ်အဘီအမုၢ် ဒိၣ်စိဝဲလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ချၢ, အၤၡူၢ်အဘီအမုၢ် “စးထီၣ်ဒိၣ်စိဝဲလၢ စဲပြဲး(စ်) လၢအအိၣ်လၢမုၢ်နုာ်တခီ ဒီးတုၤလီၤလၢ အံၤရၤ လၢအအိၣ်လၢ မုၢ်ထီၣ်တခီ. တကးဒံးဘၣ်​ တုၤလီၤလၢ ကီၢ်အဲၤကူပတူး တကပၤ.” အၤၡူၢ်အဝ့ၢ်ခိၣ်​ ဝ့ၢ်နံၤနဝ့န့ၣ်​ မ့ၢ်ဝ့ၢ်အဒိၣ်ကတၢၢ် လၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢ. ဖဲန့ၣ်အိၣ်ဒီး တၢ်သ့ၣ်နီၣ်အလၢၢ်ထူၣ်တဖၣ်, ကရၢၢ်လၢအဃံလၤတဖၣ်, နူၢ်လၢအလီၤဘီလီၤမုၢ်တဖၣ်​ ဒီးလံာ်ရိဒၢးဖးဒိၣ်တဖၣ်လီၤ. လၢပျၢၤတၢ်ကွဲးနီၣ်တဖၣ်လၢ တၢ်ဒူၣ်ကပၤ လၢအအိၣ်လၢ ဝ့ၢ်နံၤနဝ့အပူၤန့ၣ်​ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ စီၤပၤအးၡဘီနံၤဖီ န့ၣ်ပာ်လီၤအသးဒ် “ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်အစီၤပၤ” ဒ်အၤၡူၢ်အစီၤပၤအဂၤတဖၣ်​ အသိးလီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ကီၢ်အၤၡူၢ် ဒီးဝ့ၢ်နံၤနဝ့န့ၣ်​ ဖျါလီၤဂာ်လၢ ပှၤမၤနၢၤအီၤတန့ၢ်ဘၣ်.

ဖဲအၤၡူၢ်အဘီမုၢ်ဒိၣ်စိဝဲ ဒိၣ်ကတၢၢ်အခါန့ၣ်​ ယဟိဝၤယွၤမၢ ဝံစဖါနယၤ တဲဆိပာ်ဝဲလၢအ “က . . . မၤဟးဂီၤအၤၡူၢ်, ဒီးကမၤသယုၢ် နံၤနဝ့လၢ တၢ်အိၣ်သယုၢ်တုၢ်အလီၢ်, ဒ်ပှၢ်မုၢ်ကနၢအသိးလီၤ.” တကးဒံးဘၣ်​ ယဟိဝၤယွၤမၢ ဝံနၤဃူၣ်​ တဲဆိပာ်စၢၤဝဲလၢ “ဂုာ်န့ၢ်စ့, ဂုာ်န့ၢ်ထူတက့ၢ်. ဒီး . . . တၢ်အိၣ်ကလီ, ဒီးတၢ်အိၣ်သဘျ့, ဒီးတၢ်အိၣ်သယုၢ်ဝဲလီၤ. . . . ကယဲၢ်ပှၤလၢအထံၣ်ဘၣ်နၤ, ကဃ့ၢ်ထီၣ်ကွံာ်လၢနအိၣ်​ ကိးဂၤဒဲး, ဒီးကစံး, နံၤနဝ့အိၣ်သယုၢ်လီၤ.” (စဖါနယၤ ၂:၁၃; နၤဃူၣ်​ ၂:၉, ၁၀; ၃:၇) ဖဲပှၤနၢ်ဟူဘၣ်​ ဝံအတၢ်စံးပာ်တဖၣ်အံၤအခါ ပှၤကဆိကမိၣ်ဘၣ်လၢ ‘တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ကဲထီၣ်အသးကသ့ဧါ, မ့ၢ်ပှၤမၤနၢၤ အၤၡူၢ်ကသ့ဧါ.’ တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ကကဲထီၣ်အသးန့ၣ်​ တလီၤနာ် နီတစဲးဘၣ်.

သနာ်က့ တၢ်လၢပှၤဆိကမိၣ်လၢ ကဲထီၣ်အသးတသ့ဘၣ်တဖၣ်အံၤ ကဲထီၣ်အသးလီၤ. ဖဲ ချ.ခ.န ဃုကယၤဘူးကတုၤန့ၣ်​ ဘၤဘူၤလိၣ်ဒီးမၤဒဲ ဟဲမၤနၢၤကွံာ်ဝဲ အၤၡူၢ်လီၤ. လၢခံပှၤတအိၣ်လၢ ဝ့ၢ်နံၤနဝ့အပူၤလၢၤဘၣ်​ ဒီးပှၤတသ့ၣ်ညါ ဝ့ၢ်နံၤနဝ့လၢၤဘၣ်. The Metropolitan Museum of Art in New York အလံာ်တဘ့ၣ်​ တဲဝဲလၢ လၢခံ ပူၤကွံာ်ဖးယံာ်န့ၣ်​ “တၢ်လီၢ်အဝဲန့ၣ်​ ဟးဂီၤကွံာ်ဝဲ ဒီးပှၤတအိၣ်လၢအပူၤ နီတဂၤလၢၤဘၣ်. ဒီးပှၤသ့ၣ်ညါ ဝ့ၢ်နံၤနဝ့န့ၣ်​ မ့ၢ်လၢအအိၣ်လၢ လံာ်စီဆှံပူၤ အဃိလီၤ.” တၢ်ကရၢကရိတဖုလၢ အဃုသ့ၣ်ညါတၢ် ဘၣ်ဃးဒီးလံာ်စီဆှံန့ၣ်​ (Biblical Archaeology Society) တဲဝဲလၢ “အၤၡူၢ်အဝ့ၢ်ခိၣ်န့ၣ်​ လၢညါအအိၣ်နီၢ်ကီၢ်ဧါ, တအိၣ်နီၢ်ကီၢ်ဧါန့ၣ်​ ပှၤတသ့ၣ်ညါ နီတဂၤဘၣ်.” ဘၣ်ဆၣ်​ ဖဲ ၁၈၄၅ န့ၣ်ပှၤဃုသ့ၣ်ညါတၢ်ဖိလၢအမ့ၢ် အီးစထၢၤ ဟဲနရံၤ လ့ယးန့ၣ်​ ခူၣ်ထီၣ်ဝဲ နံၤနဝ့အဝ့ၢ် အတၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤတဖၣ်လီၤ. တၢ်လၢအဃုထံၣ်န့ၢ်ဝဲတဖၣ်န့ၣ်​ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ဝ့ၢ်နံၤနဝ့ မ့ၢ်ဝဲ ဝ့ၢ်လၢအလီၤဘီလီၤမုၢ်တဖျၢၣ်လီၤ.

ပထံၣ်ဘၣ်လၢ ဝံအတၢ်စံးပာ်တဖၣ်လၢ ဘၣ်ဃးဒီး ဝ့ၢ်နံၤနဝ့န့ၣ်​ ဟဲလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်ဝဲ လီၤတံၢ်လီၤဆဲး. အဃိ ဝံအတၢ်စံးပာ်တဖၣ်​ ဘၣ်ဃးဒီး မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ဟီၣ်ခိၣ်အတၢ်ပၢတၢ်ပြး ကဟးဂီၤကွံာ်ဝဲန့ၣ်​ ကဟဲလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်​ သပှၢ်ကတၢၢ်န့ၣ်​ ပနာ်အီၣ်အီၤသ့လီၤ.—ဒၤနံးယ့လး ၂:၄၄; လီၣ်ဖျါ ၁၉:၁၅, ၁၉-၂၁.