Luzingu na munu ya kiese na kisalu ya Yehova

Mvula yina landaka, bampangi pesaka luzayisu ti, Betele ya Afrique du Sud kele na nsatu ya bantu yina kendima kukuenda kuna samu na kusala na mashine yina kebimisaka mikanda. Munu pesaka nkumbu na munu, mpe munu vuandaka na kiese ya kuvuanda na kati ya bantu yina ponamaka. Bampangi tatu diaka ya Betele ya Canada ponamaka—Dennis, Leech, Bill McLellan, mpe Ken Nordin. Batubilaka beto ti lokola beto mekuenda na Afrique du Sud, beto kezingila kuna!

Munu bokilaka mama na munu na telefone mpe munu tubaka: “Mama, munu kele na nsangu ya kutubila nge. Munu kena kuenda na Afrique du Sud!” Mama na munu vuandaka muntu mosi ya kulembama kasi yandi vuandaka na kiminu ya ngolo mpe yandi vuandaka na nguizani ya mbote na Yehova. Yandi tubaka mambu mingi ve, kasi munu zabaka ti yandi kesadisa munu. Mosi ve kati na mama na munu mpe tata na munu mangaka nzengolo yina munu bakaka, atako bakumaka na kiadi mutindu munu kekuma ntama na bau.

MUNU MEKUENDA NA AFRIQUE DU SUD!

Beto kuendaka ntete na Betele ya Brooklyn, kuna beto yiya bakaka formasion ya bangonda tatu, samu na mutindu ya kusadila mashine ya kubimisa mikanda. Na manima beto bakaka masuwa yina vuandaka kuenda na Cape Town, na Afrique du Sud. Munu kokisaka kaka bamvula 20. Yavuandaka na nkokila yina beto bakaka train samu na kusala vuayaje mosi ya yinda banda na Cape Town tii na Johannesburg. Beto telemaka samu na mbala ya ntete na mbanza mosi ya fioti na nkumbu ya Karoo, kizunga mosi yina vuandaka na mua dezere. Nzila yango vuandaka ya pusiere mpe tiya. Beto nionso yiya bimisaka yintu na fenetre, mpe beto kukiyuvusaka, yayi kisika ya yinki mutindu. Beto vuandaka kukitungisa diaka samu na mutindu kiyekua na beto ya yimpa kevuanda. Mua bamvula na manima, ntangu beto kuizaka tala diaka kizunga yango, beto monaka ti yavuandaka bisika mosi ya mbote mpe ya kiyenge.

Kiyekua na munu samu na mua bamvula vuandaka ya kusadisa mashine ya kubimisa mikanda yina vuandaka pete ve mpe kubongisa bisono samu na kubimisa bazulunalo Yinzo’a zulu ya Nkengi mpe Lamuka! Betele vuandaka bimisa bazulunalo ya bandinga mingi ya Afrique, kaka ya Afrique du Sud ve kasi ya babuala mingi ya Afrique. Beto vuandaka na kiese samu na mashine yango ya yimpa yina beto katukilaka na Canada samu na kukuiza sala awa!

Na manima, munu salaka na biro ya izini, yina vuandaka tadila bisalu mingi ya kubimisa mikanda, ya kutinda mikanda mpe ya mbangudulu. Luzingu na munu vuandaka na mambu mingi ya kusala, mpe yavuandaka ya mbote.

DIKUELA MPE KIYEKUA YA YIMPA

Na 1968, munu kuelaka mpangi mosi ya nketo, na nkumbu ya Laura Bowen, yina vuandaka mpasudi nzila, mpe yandi vuandaka pene-pene ya Betele. Yandi diaka, yandi vuandaka sala kisalu ya kubula mashine samu na departema ya mbangudulu. Na ntangu yango, yavuandaka na nkubukulu mosi ve yina vuandaka ndima bankuelani ya yimpa babikana na Betele, yau yina batindaka beto lokola bampasudi nzila ya nene. Yau tungisaka munu fioti. Na manima ya kusala bamvula 10 na Betele kisika bavuandaka pesa munu madia mpe kisika ya kuvuanda, yinki mutindu beto lendaka vuanda na dikoki ya kusumba konso kima yina beto kevuanda na yau nsatu na mua mbongo yina Betele vuandaka pesa bampasudi nzila ya nene? Konso ngonda beto vuandaka baka 25 rand na muntu (na ntangu yina yavuandaka na valere ya badolare 35) kana nge mekokisa bawola, bantu ya kuvutukila, mpe mikanda ya kukabula yina vuandaka lombama. Kaka na mbongo yango, beto lendaka futa yinzo, kusumba kima ya kudia, mpe kufuta transpore ata mpe kubaka tretema mpe mambu yankaka.

Batindaka beto lokola bampasudi nzila na kimvuka ya fioti yina vuandaka pene ya mbanza Durban, na Ocean Indien. Mbanza yango vuandaka na bantu mingi ya buala ya Inde, yina mingi kati na bau vuandaka bana ya bantu yina kuizaka sala na izini ya sukadi na nsuka ya bamvula 1800. Bubu yayi bamekukipesaka na bisalu yankaka, atako baketaninaka kaka nzingulu na bau mpe madia na bau, na kifuani curries. Mpe bavuandaka tuba Anglais, yau nde salaka ti yavuanda pete samu na beto beto samunina bau.

Kisalu ya mpasudi nzila ya nene vuandaka lomba kulutisa bawola 150 konso ngonda na kisalu ya kusamuna, na yau Laura mpe munu beto bongisaka bawola 6 samu na kilumbu ya ntete. Mbanza yango vuandaka tiya mpe mua madidi. Beto vuandaka ve na bantu ya kuvutukila mpe bantu ya kulonguka na bau Biblia—beto vuandaka sala kaka bawola 6 na kisalu ya kusamuna yinzo na yinzo. Ntangu fioti kaka lutaka na manima ya kubanda kisalu ya kusamuna, munu talaka montre—beto salaka kaka minute 40! Munu kukiyuvusaka, beto kenunga kusala kisalu ya mpasudi nzila ya nene?

Kondua kuvingila, beto bakaka nkubukulu mosi ya mbote. Konso kilumbu, beto vuandaka lamba madia bakebokidilaka sandwiches mpe beto vuandaka tula supu to kafe na termuse. Kana beto mepema, beto vuandaka tula ntomabilu na beto na kimpozi na yinsi ya mua yinti mosi yina vuandaka pembeni—na bantangu yankaka bana mosi ya kitoko ya ba Indien vuandaka zunga beto mpe bavuandaka tala beto na dikebi samu bavuandaka mona ti beto kele ya kusuasana na bau! Na manima ya mua bilumbu, beto bakusaka ti na manima ya bawola zole to tatu, kilumbu vuandaka luta nsualu.

Yavuandaka kiese mingi kusamuna kedika ya Biblia na bantu yina ya mbote ya terituare yango! Beto monaka ti ba Indien vuandaka bantu mosi ya luzitu, ya nzola, mpe bavuandaka banga Nzambi. Ba Hindus mingi vuandaka ndima nsangu yina beto vuandaka natina bau. Bavuandaka zola kulonguka mambu metadila Yehova, Yesu, Biblia, mpe yinza ya yimpa ya kiyenge yina kena kuiza, mpe kivuvu samu na bantu yina mekufuaka. Na manima ya mvula mosi, beto bakaka bantu 20 ya kulonguka na bau Biblia. Konso kilumbu, beto vuandaka sepela kudia madia na beto ya midi na dibuta mosi yina beto vuandaka longuka na bau. Beto vuandaka mpenza na kiese.

Yazingilaka ve beto bakaka diaka kiyekua yankaka—batindaka beto lokola bankengi bantambudi na pembeni ya Ocean Indien yina vuandaka kitoko na kutala. Konso sabala, bavuandaka yamba beto na dibuta mosi ntangu beto vuandaka tala bimvuka mpe beto vuandaka sala kintuadi na bansamuni ya kimvuka samu na kukindisa bau. Bavuandaka sadila beto mambu lokola bantu ya dibuta na bau, mpe beto vuandaka sepela kulutisa ntangu na bau na bana na bau mpe bibulu na bau. Beto lutisaka bamvula zole ya mbote. Na mbala mosi Betele bokilaka beto na telefone. Batubaka ti, “Beto kesepela beno vutuka na Betele.” Munu pesaka bau mvutu ti, “Beno mezaba, beto kele na kiese mingi na kisika yayi.” Kasi, beto vuandaka pene ya kundima konso kiyekua yina bakepesa beto.

BETO MEVUTUKA NA BETELE

Kiyekua na munu na Betele vuandaka na departema ya kisalu, kuna munu vuandaka na diluaku ya kusala kintuadi na bampangi mingi, yina vuandaka ya kuyela na kimpeve. Na ntangu yina, konso kimvuka vuandaka baka letre yina mekatuka na biro samu na kutubila rapore ya nkengi ya kizungidila na manima ya kutala kimvuka yango. Baletre yango vuandaka na balukindusu mpe yavuandaka pesa lutuadusu samu na diambu mosi yina lombamaka. Yavuandaka lomba kisalu ya nene samu na bansoniki na beto yina vuandaka bangula baletre yango na Xhosa, Zulu, mpe bandinga yankaka samu na kutula yau na Anglais mpe na manima kubaka ya Anglais mpe kutula yau na bandinga ya Afrique. Munu vuandaka sepela mingi na bambangudi yango yina vuandaka sala kisalu ya ngolo mpe basadisaka munu diaka munu zaba bampasi yina bampangi na beto ya nkanda ya ndombe na Afrique vuandaka kutana na yau.

Na ntangu yango, bantu ya Afrique du Sud vuandaka na yinsi ya luyalu yina bavuandaka bokidila apartheid. Konso kimvuka ya konso nkanda vuandaka na kizunga na bau, yau yina bantu ya bankanda yina mesuasana vuandaka lutisa ve ntangu kisika mosi. Bampangi na beto ya nkanda ya ndombe na Afrique vuandaka tuba ndinga na bau mosi, bavuandaka samuna na bandinga na bau mosi, mpe bavuandaka kutakana na bimvuka ya bandinga na bau mosi.

Munu zabaka ve bampangi mingi ya nkanda ya ndombe ya Afrique, samu baterituare yina bavuandaka tinda munu vuanda kaka na bimvuka yina vuandaka tuba Anglais. Bubu yayi, munu kele na diluaku ya kuzaba mambu mingi yina metadila bantu ya Afrique ya ndombe, nzingulu na bau mpe mimeseno na bau. Munu longukaka mpasi yina bampangi na beto kekutanaka na yau na diambu metadila mimeseno ya babuala na bau mpe bindimeli ya mabundu. Bamonisaka mpenza kibakala na kubikaka mimeseno yina kele ve na nguizani na Biblia mpe kununga banzomono yina bavuandaka kukutana na yau na mabuta na bau mpe na babuala na bau na kumangaka kulanda bisalu ya bampeve ya yimbi! Na babuala, kimputu kevuandaka mingi. Bantu mingi tangaka kalasi mingi ve to mpe batangaka yau ve, kasi bakezitisaka Biblia.

Munu bakaka diluaku ya kusala na mambu metadila kusamba samu na kimpuanza ya dibundu mpe kumanga kukota na mambu ya yinza. Yavuandaka diambu ya kukindisa kumona bantuenia yina kele Bambangi ya Yehova ya kukuikama mpe yina kele na kibakala yina bavuanda kuka na bakalasi samu bavuandaka manga kukota na bisambu na bau mpe kuyimbila muyimbu ya buala.

Bampangi kutanaka na diambu yankaka ya mpasi na buala mosi ya fioti ya Afrique yina bakebokidilaka Swaziland. Ntangu ntinu Sobhuza II kufuaka, balombaka na bana nionso ya buala, basala mimeseno yina bakesalaka kana muntu mekufua. Yalombaka na babakala bazengisa bansuki na bau nionso mpe banketo bazenga bansuki na bau yakuma nkufi. Bampangi mingi ya babakala mpe ya banketo kutanaka na banzomono samu bamangaka kusala mimeseno yina vuandaka na nguizani na nsambudulu ya bankulu. Kukuikama na bau na Yehova kindisaka mpenza bantima na beto! Beto bakaka malongi mingi na yina metadila kiminu, kukuikama, mpe ntima yinda ya bampangi na beto ya Afrique, mpe yatungaka kiminu na beto.

MUNU MEVUTUKA DIAKA KUSALA NA MASHINE YA KUBIMISA MIKANDA

Na 1981, batindaka munu kuenda pesa maboko na departema ya kubongisa mutindu ya kubimisa mikanda na ordinatere. Na yau, muvutukaka kusala na mashine ya kubimisa mikanda. Yavuandaka ntangu mosi ya mbote! Mutindu ya kubimisa mikanda sobaka mingi. Monisi mosi ya mambu ya mumbongo ya buala, pesaka filiale mashine ya yimpa, mpe yandi pesaka nzila beto meka yau kukondua kulomba ata kima mosi. Yau salaka ti beto katula bamashine 9 yina beto vuandaka na yau mpe beto tula mashine 5 ya yimpa. Beto tulaka diaka mashine ya yimpa ya kubimisa mikanda. Beto kumaka kubisa mikanda mingi kuluta mutindu beto vuandaka bimisina!

Kusala kisalu na ordinatere salaka ti beto sala mitindu ya yimpa ya kubongisa mikanda na nzila ya programe mosi bakebokidilaka MEPS (Système électronique d’édition multilingue). Mambu ya teknoloji mekula mpenza banda beto yiya yina katukaka na Canada samu na kukuiza sala awa na Afrique du Sud! (Yez. 60:17) Beto nionso kuelaka bampangi ya banketo yina kele bampasudi nzila ya mbote mpe bakezolaka Yehova mingi. Munu mpe Bill beto kena kutatamana kusala na Betele. Ken mpe Dennis bandaka kuyundula mabuta na bau kaka pene-pene ya Betele.

Bisalu ya kusala na Betele vuandaka kukuma kaka mingi. Mikanda yina kesasilaka Biblia kumaka kubangulua mpe kubimisama na bandinga mingi, mpe yakumaka kukuenda na Babetele yankaka. Nzokande, yalombaka kutunga Betele ya yimpa ya nene. Bampangi tungaka Betele yankaka na kizunga mosi ya kitoko na Ouest ya Johannesburg, mpe yabandaka kusala na 1987. Yavuandaka diambu ya kiese samu na munu kumona mutindu mambu vuandaka kula mpe kusala banda bamvula mingi na komite ya filiale ya Afrique du Sud.

BETO MEBAKA KIYEKUA YANKAKA YA YIMPA!

Diambu ya nene ya kukamua kuminaka beto na 2001 ntangu balombaka munu kuenda sala na komite ya filiale ya yimpa ya États-Unis. Atako beto vuandaka na kiadi samu beto bikaka kisalu mpe bankundi na beto na Afrique du Sud, kasi beto kumaka na kiese ya kubanda luzingu ya yimpa lokola mosi ya bampangi ya dibuta ya Betele ya États-Unis.

Kasi, beto vuandaka kumitungisa samu beto bikaka mama ya Laura yina pusanaka na bamvula. Lokola beto kumaka na New York, beto vuandaka na dikoki ve ya kusala mambu mingi samu na yandi, kasi bampangi tatu ya banketo ya Laura pesaka yandi maboko na kinsuni, na makanisi, to na mambu ya mbongo. Batubaka, “beto kele ve na dikoki ya kusala kisalu ya ntangu nionso, kasi kana beto kena kutanina mama, yakesadisa beno beno tatamana kiyekua na beno.” Beto kele mpenza na butondi samu na bau.

Mutindu kaka bampangi ya Laura tubaka, mpangi na munu ya bakala mpe nketo na yandi, yina kevuandaka na Toronto, na Canada, sadisaka beto samu na kutanina mama na munu yina fuilaka bakala. Na ntangu yango, mama zingaka kintuadi na bau bamvula 20. Beto kele mpenza na butondi samu na nzola mpe dikebi na bau yina bapesaka mama tii yandi kufuaka kaka na manima ya kukuma na beto na New York. Yakele lusakumunu ya kuvuanda na bampangi ya dibuta yina kepesaka maboko mpe kele pene ya kusala bansobolo na luzingu na bau samu na kukokisa biyekua yina mbala yankaka vuandaka mpasi!

Banda mua bamvula, kiyekua na munu na États-Unis vuandaka ya kubimisa mikanda, yina mesala bansobolo mpe mekuma pete. Ntama ve, munu vuandaka sala na departema ya kusumba bima. Yavuandaka kiese samu na bamvula 20 yina meluta kuvuanda mosi ya bampangi ya dibuta ya Betele, yina bubu yayi kele na bantu 5 000 mpe 2 000 ya bampangi yina kekuizaka sala na Betele kukatuka na bayinzo na bau!

Bamvula 60 meluta, munu kanisaka ve ti munu kevuanda na kisika yayi. Laura pesaka munu lusadusu na ntima na yandi ya mvimba banda bamvula nionso yayi. Luzingu na munu vuandaka mpenza kitoko! Beto kena kusepela na biyekua ya mutindu na mutindu yina beto kokisaka mpe bantu ya mbote yina beto salaka na bau kintuadi, buela diaka bampangi ya Babetele yina beto kuendaka tala na babuala yina batindaka beto na yinza. Bubu yayi lokola munu mekokisa bamvula 80, munu kena kusala diaka bisalu ya ngolo ve, samu bampangi yankaka ya babakala yina kele bantuenia bakaka formasion samu na yau.

Nsoniki ya nkunga sonikaka: ‘Kiese na dikanda yina Yehova kele Nzambi na yau.’ (Nk. 33:12) Yakele mpenza kedika! Munu kele mpenza na butondi na mutindu munu vuandaka na dikoki ya kusadila Yehova kintuadi na dibuta na yandi ya kiese.