Bareferanse samu na Mukanda ya lukutakanu Luzingu mpe kisalu ya Baklisto
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
1-7 SEPTEMBRE
BIMA YA NTALU NA MPOVA YA NZAMBI | MASESE 29
Manga bindimeli mpe mimeseno yina kesepedisaka ve Yehova
wp16.06 6, ankadre
Bavizion yina metadila bayina kevuandaka na dizulu
Bantu mingi mekangamaka na ntambu ya biyambayamba mpe bakebangaka bampeve ya yimbi. Samu na kukitanina, bakesadilaka bikilakila, bakevuataka bima na nzutu to bakesadilaka maji. Kasi bima yango nionso kele mpamba. Biblia mepesa kivuvu yayi ya kubomba: “Meso ya Yehova ketambulatambulaka na ntoto ya mvimba samu na kumonisa ngolo na yandi samu na bantu yina ntima na bau kele ya mvimba na ntadisi na yandi.” (2 Ntango 16:9) Yehova Nzambi ya kedika, yina kele na kilendo mingi kuluta Satana, ketanina nge kana nge metudila Yandi ntima.
Samu Yehova tanina nge, nge fueti longuka mambu yina yandi kezolaka mpe kusadila yau. Na kifuani, na siekle ya ntete, Baklisto ya mbanza ya Efese sangisaka mikanda na bau nionso ya maji mpe bayokaka yau. (Mis 19:19, 20) Mutindu mosi, samu Nzambi tanina nge, nge fueti katula bikilakila, bima yina nge kevuataka na nzutu, bankisi, mikanda ya maji, bansinga ya “lutanunu”, mpe kima nionso yankaka yina kele na nguizani na bisalu ya bademon.
w19.04 17 ¶13
Beto nungisa kedika na yina metadila lufua
13 Kana nge kena kubakusa mbote ve nsasulu ya mumeseno to bankizi yankaka, sambila Yehova mpe lomba yandi yandi pesa nge nduenga. (Tanga Yakobo 1:5.) Na manima, sosasosa na mikanda na beto. Kana yakele na mfunu, solola na nkulutu ya kimvuka na beno. Baketubila nge ve diambu yina nge fueti sala, kasi balenda monisina nge bansikudukusu ya Biblia yina kesadisa nge, na kifuani mambu beto metubila na disolo yayi. Kana nge mesala mutindu yina, nge kemesenisa ‘makoki na nge ya kusuasikisa mambu,’ mpe makoki yango kesadisa nge samu nge ‘suasikisa mambu ya mbote mpe mambu ya yimbi.’—Ebr. 5:14.
w18.11 11 ¶12
“Munu ketambula na kedika na nge”
12 Mimeseno yina kesepedisaka Nzambi ve. Bantu ya dibuta na beto, bankundi ya kisalu, mpe bankundi ya kalasi lenda sosa beto sangana na bafeti na bau. Yinki lenda sadisa beto samu beto nunga kutelemina mbamba ya kusangana na mimeseno mpe na bafeti yina kesepedisaka ve Yehova? Na kulundaka na makanisi na beto mfunu yina Yehova kesepelaka ve na mambu yango. Beto lenda sosasosa na mikanda na beto samu na kuzaba mutindu bafeti yango bandilaka. Kana beto meyindula na mpinda bamfunu yina Biblia mepekisa kusangana na bafeti yango, beto kemona mpenza ti beto kena kutambula na nzila yina “mendimama na Mfumu.” (Ef. 5:10) Kana beto kena kutudila Yehova mpe Mpova na yandi ntima, beto kekubua ve na ntambu ya “kuzakama na ntuala ya bantu.”—Mas. 29:25.
Bima ya ntalu ya kimpeve
it-1-F “Flatterie” ¶1
“Kulempa”
Yakele kikadulu ya kutubila muntu bampova ya sukadi samu na kusepedisa yandi; kukumisa kuluta ndilu; kukumisa ya luvunu, yina katuka ve na ntima to yina melutisa ndilu. Kikadulu yango kevuandaka mingimingi samu kukokisa bansatu ya muntu yandi mosi to yakevuandaka mpamba samu na muntu yina bametubila bampova yango; yakebimisinaka yandi mambu ya mpasi. Lukanu ya kikadulu yango kevuandaka samu muntu ndima muntu mosi to yandi pesa yandi bima ya kinsuni yina yandi kena kusosa, samu yasala ti muntu yina bakena kutubila bampova ya sukadi pesa yandi n’sendo mosi to nkembo. Mbala mingi kikadulu yango kevuandaka samu na kunata muntu na ntambu. (Mas 29:5) Kusadila kikadulu yango kemonisaka ve nduenga ya dizulu; yakele nduenga ya yinza yayi, yina kemonisaka kikadulu ya kimuyimi, kupona bilongi, mpe kikadulu ya luvunu. (Yak 3:17) Bampova yina katuka ve na ntima, luvunu, kukumisa kuluta ndilu to kukumisa bantu, mpe kusala mambu yina kenatinaka bantu yankaka mpasi, mambu yango nionso kesepedisaka ve Nzambi.—2Ko 1:12; Ga 1:10; Ef 4:25; Kol 3:9; Em 21:8.
8-14 SEPTEMBRE
BIMA YA NTALU NA MPOVA YA NZAMBI | MASESE 30
“Kupesa munu kimputu ve, kimvuama mpe ve”
w18.01 24-25 ¶10-12
Nzola ya yinki mutindu kepesaka kiese ya kedikakedika?
10 Ya kedika, beto nionso beto kevuandaka na nsatu ya mbongo. Biblia metuba ti mbongo ketaninaka. (Mos. 7:12) Kasi muntu lenda vuanda mpenza na kiese kana yandi kele kaka na bima ya mfunu? Ee! (Tanga Mosakoli 5:12.) Agure muana ya Yake sonikaka: “Kupesa munu ve kimputu, kimvuama mpe ve. Bika munu kudia madia yina munu mefuana na yau.” Yakele mpasi ve kumona mfunu yina yandi zolaka ve kuvuanda na kimputu ya ngolo. Mutindu yandi monisaka yau na manima, yandi zolaka ve kukuma muyibi, samu kuyiba kefingisaka Nzambi. Kasi samu na yinki yandi zolaka ve kuvuanda mvuama? Yandi sonikaka: “Samu munu fuluka mpe munu wangana nge mpe munu tuba: ‘Yehova nde nani?’” (Mas. 30:8, 9) Mbala yankaka nge mezaba bantu yina ketudilaka kimvuama na bau ntima na kisika ya kutudila Nzambi ntima.
11 Muntu yina kezolaka mbongo lenda sepedisa Nzambi ve. Yesu tubaka: “Muntu mosi ve lenda vuanda nanga ya bamfumu zole; samu to yandi keyina muntu mosi mpe yandi kezola yankaka, to yandi kekangama na muntu mosi mpe yandi kevueza muntu yankaka. Beno lenda vuanda ve bananga ya Nzambi mpe ya Kimvuama.” Na ebandeli yandi tubaka: “Beno bika kukilundila bima ya mfunu na ntoto, kisika nselele mpe nkazunkazu kebebisaka, mpe kisika miyibi kekotaka na kingolo mpe bakeyibaka. Nzokande, beno kukilundila bima ya mfunu na dizulu, kisika nselele mpe nkazunkazu kebebisaka ve, mpe kisika miyibi lenda kota ve mpe kuyiba ve.”—Mat. 6:19, 20, 24.
12 Bisadi mingi ya Yehova kesalaka ngolo samu na kuvuanda na luzingu ya pepele. Bakemonaka ti luzingu yango kepesaka bau kiese mpe yakepesaka bau ntangu mingi ya kusadila Yehova. Mpangi Jack, yina kezingaka na États-Unis, yandi tekaka yinzo na yandi ya nene mpe kompani na yandi samu yandi kuma mpasudi-nzila, mutindu mosi na nketo na yandi. Yandi metuba: “Yavuandaka mpasi kubika yinzo na beto ya kitoko mpe bima na beto na mua buala mosi ya kitoko. Kasi bamvula mingi, munu vuandaka vutuka ve na yinzo na kiese samu na mikakatano yina munu vuandaka kutana na yau na kisalu. Nketo na munu vuandaka mpasudi-nzila mpe yandi vuandaka ntangu nionso na kiese. Yandi vuandaka tuba: ‘Munu kele na patron yina meluta bapatron nionso!’ Ntangu yayi lokola munu mpe munu mekumaka mpasudi-nzila, beto nionso zole beto kena kusadila kaka Patron yango, Yehova.”
w87 15/5 30 ¶8
Beno banga Yehova mpe beno kevuanda na kiese
◆ 30:15, 16—Kifuani yayi kena kulonga beto yinki?
Yakena kumonisa kikadulu yina kekatukaka na kinzuna, yina keyukutaka ve. Mutindu kaka dipika yina kekangamaka na nzutu samu na kubenda menga, mutindu mosi mpe bantu ya nzuna kesosaka ntangu nionso mbongo to kilendo. Mutindu mosi, Sheole kefulukaka ata fioti ve kasi yakevuandaka kaka ya kuzibuka samu na kubaka bantu yankaka na lufua. Matrise ya nketo yina kebutaka ve ‘kena kuboka’ samu na kuvuanda na bana. (Ebandeli 30:1) Ntoto ya kuyuma kekunuaka maza ya mvula, kasi yakeyumaka diaka. Mpe tiya keyokaka kima yina baketulaka na kati na yau mpe yakeyokaka bima nionso yina kevuandaka nzinganzinga na yau. Muntu ya nzuna kevuandaka mpe mutindu yina. Kasi bantu yina kebikaka nduenga ya Nzambi tuadisa bau kevuandaka ve na kimuyimi.
w11 1/6 10 ¶4
Mutindu yina muntu lenda zinga na kutadila makoki na yandi
Lundaka mbongo tekila ya kusumba bima. Atako kulunda mbongo tekila kusumba bima lenda monana lokola diambu yina memanisaka ngala, kasi yau kele mutindu ya mbote mpenza ya kutina mikakatano ya mbongo. Kusala mutindu yina kesadisaka bantu mingi samu babika kota bamfuka mpe batina mikakatano yina kekatukaka na bamfuka, na kifuani kufuta mfuka na matabisi mingi, diambu yina kebuelaka ntalu ya bima nionso yina muntu sumbaka. Biblia metuba ti nsumi kele na “nduenga” samu yakelundaka “bima na yau ya kudia na ntangu ya kubuka mbuma” samu yakudia yau na bilumbu kena kuiza.—Masese 6:6-8; 30:24, 25.
Bikana nzenza ya Yehova samu na mvimbamvimba!
18 Yakele mbote beto kanisa na zulu ya mutindu beto ketadilaka mbongo. Kukiyuvusa: ‘Munu kekanisaka ntangu nionso kaka mbongo mpe bima yina munu lenda sumbila yau? Kana munu medeva mbongo, yakevuandaka mpasi samu munu futa yau, na kukanisaka ti muntu yina devisaka yau kele ve na nsatu na yau? Kuvuanda na mbongo kesalaka munu kukimona ti munu kele na mfunu kuluta bantu yankaka? Yakevuandaka mpasi samu na munu na kukabila bantu yankaka? Munu ketubaka ti bampangi na munu ya babakala mpe ya banketo kezolaka bima ya kinsuni kaka samu bakele na mbongo? Munu kesepelaka kuvuanda nkundi ya bantu yina kele bamvuama kasi ve ya bantu yina kele bamputu?’ Beto mebakaka diluaku ya nene ya kuvuanda banzenza ya Yehova. Beto lenda tanina diluaku yango kana beto kele ve na nzola ya mbongo. Kana beto mesala mutindu yina, Yehova kebika beto ata fioti ve!—Tanga Baebre 13:5.
Bima ya ntalu ya kimpeve
w09 15/4 17 ¶11-13
Nduenga ya Yehova kemonanaka na bima yina yandi mesalaka
11 Shimbriki ya mabanga kele kisemua yankaka ya fioti yina lenda longa beto mambu ya mfunu mingi. (Tanga Masese 30:26.) Yakele lokola lapin ya nene kasi yakele na makutu ya nkufi mpe ya kukota mpe yakele na makulu ya nkufi. Mua kibulu yango kevuandaka na kisika ya mabanga. Meso na yau yina kemonaka na ntama ketaninaka yau mingi. Kana yamemona kibulu ya yimbi yina lenda kudia yau, yaketinaka na kati ya mabanga samu na kusuama. Bashimbriki ya mabanga kevuandaka mbala mingi kisika mosi, mpe kusala mutindu yina ketaninaka yau mpe kesadisaka yau yapesana tiya na kilokola ya madidi ya ngolo.
12 Yinki dilongi beto lenda baka na shimbriki ya mabanga? Ya ntete, beto kemonaka ti kibulu yango kekukitulaka na kivonza ve. Kasi, yakesadilaka meso na yau samu na kumona bambeni na yau na ntama, mpe yakevuandaka ntama ve na madusu ya mabanga kisika yalendaka suama samu na kukitanina. Mutindu mosi mpe, beto fueti vuanda ya kukenga na kimpeve samu na kumona na ntama bivonza ya yinza ya Satana. Ntumua Petelo pesaka Baklisto dilongi yayi: “Beno tanina makanisi na beno, beno kenga! Mbeni na beno, Diabulu, kena kutambula konso kisika lokola nkosi yina kena kuboka, yandi kena kusosa kudia muntu.” (1 Pe. 5:8) Ntangu Yesu vuandaka na ntoto, yandi vuandaka ya kukenga, yandi vuandaka kukitanina na mambu nionso yina Satana vuandaka sala samu na kubebisa kiminu na Yandi. (Mat. 4:1-11) Yesu bikilaka banlonguki na yandi kifuani ya mbote mpenza!
13 Samu na kuvuanda ya kukenga, beto fueti ndima lutanunu ya kimpeve yina Yehova kena kupesa beto bubu yayi. Beto fueti longukaka Biblia mpe kukuendaka na balukutakanu. (Luka 4:4; Ebr. 10:24, 25) Katula yau, mutindu kaka bashimbriki ya mabanga kevuandaka kintuadi na baninga na bau, beto diaka beto fueti vuandaka kintuadi na bampangi na beto Baklisto samu “beto kindasanaka.” (Rom. 1:12) Kana beto kena kusala nionso samu na kubaka lutanunu yina Yehova kena kupesa, beto kemonisa ti beto mendima bampova ya Davidi, nsoniki ya nkunga yina sonikaka ti: “Yehova kele dibanga na munu, kisika na munu ya ngolo ya lutanunu, mpe Muntu yina kevukisaka munu. Nzambi na munu kele dibanga na munu, munu ketinaka na yandi.”—Nz. 18:2.
15-21 SEPTEMBRE
BIMA YA NTALU NA MPOVA YA NZAMBI | MASESE 31
Malongi yina beto lenda baka na malongi ya nzola ya mama mosi
w11 1/2 19 ¶7-8
Longa bana na nge bikadulu ya mbote
Longa bau kedika metadila kusangisa nzutu, kusueka kima mosi ve. Banduengoso kevuandaka na mfunu. (1 Bakorinti 6:18; Yakobo 1:14, 15) Kasi, Biblia ketubilaka ntete kusangisa nzutu lokola kado ya Yehova, kasi ve lokola ntambu ya Satana. (Masese 5:18, 19; Loyembo ya Salomo 1:2) Kutubila bana na nge kaka kivonza yina kebimaka na kusangisa nzutu lenda sala ti batadila diambu yango na mutindu ya yimbi, yina Biblia tubila ve. Corrina, ntuenia mosi ya nketo yina kezingaka na France, metuba: “Bibuti na munu ketubilaka mingi diambu metadila pite, mpe yau kesalaka ti munu tadilaka kusangisa nzutu na mutindu ya yimbi.”
Kukindimisa ti bana na nge mezaba mambu nionso metadila kusangisa nzutu. Nadia, mama mosi yina kezingaka na Mexique, metuba: “Munu vuandaka tubila ntangu nionso bana na munu ti kusangisa nzutu kele kitoko mpe muntu nionso mesalamaka na nsatu yango. Kasi nge fueti sala yau kaka na kati ya dikuela. Yalenda natina beto kiese to mpasi na kutadila mutindu beto kesadilaka yau.”
Kolonga bana diambu metadila malavu
Sosaka maluaku ya kulonga muana na nge diambu metadila malavu. Mark, tata mosi na Grande-Bretagne, metuba: “Kusadila malavu lenda natina bana kivonza. Munu yuvusaka muana na munu ya bamvula 8 kana yakele yimbi to mbote kunua malavu. Munu salaka ti beto solola lokola bankundi mpe yasadisaka yandi yandi bimisa makanisi na yandi puelele.”
Nge kenunga mpenza kulonga muana na nge kana nge kesolola na yandi diambu metadila malavu na maluaku mingi. Na kutadila bamvula na yandi, nge lenda mpe kubuela mambu yankaka yina metadila luzingu, lokola kuzitisa nsiku ya nzila mpe kusangisa nzutu.
Vuanda kifuani. Bana kevuandaka lokola baeponje—bakeminaka nionso yina kele nzinganzinga na bau—mpe bantu ya mayele metuba ti bana kelandaka mingi nde kifuani ya bibuti na bau. Yazola tuba kana nge kekunuaka mingi malavu samu na kubaka kiyenge to kununga mitungisi, muana kebakusa ti malavu nde kele solision samu na mitungisi ya luzingu. Yau yina vuandaka kifuani ya mbote. Talaka kana nge kekunuaka malavu na mutindu mebonga.
g17.6 9 ¶5
Longa bana na nge kikadulu ya kumikitisa
Kindisa muana na nge vuanda na kikadulu ya kusadisa bantu yankaka. Monisa muana na nge ti “kiese ya kupesa kevuandaka mingi kuluta ya kubaka.” (Misala 20:35) Na yinki mutindu? Beno lenda sala liste ya bantu yina kele na nsatu ya lusadusu samu na kusumba bima, kunata bau na ntomabilu to kupesa bau mbongo ya taxi, to kubongisila bau bima yina mebeba. Na manima, ntangu nge kena kukuenda sadisa bampangi yango, kuenda kintuadi na muana na nge. Sala ti muana na nge mona kiese yina nge kele na yau ntangu nge kena kusadisa bantu yango. Na mutindu yina nde kifuani na nge kelonga muana na nge kikadulu ya kumikitisa na mutindu yina mebonga mpenza.—Nsikudukusu ya Biblia: Luka 6:38.
Bima ya ntalu ya kimpeve
w92 1/11 11 ¶7-8
Kulonga bana na ntangu ya ntama
7 Na Yisraele, bibuti vuandaka longa bana na bau ntangu bakele ntete bana fioti. (Kolimbola Mibeko 11:18, 19; Masese 1:8; 31:26) Na Dictionnaire de la Bible ya Français, muntu mosi ya mayele na mambu ya metadila Biblia na nkumbu Eugène Mangenot sonikaka: “Ntangu kaka muana mebanda kutuba, yandi kelongukaka mua masonukua ya Nsiku. Mama vuandaka vutukila verse mosi; kana muana mekanga yau na yintu, yandi vuandaka pesa yandi diaka verse yankaka. Na manima, bavuandaka pesa masonukua ya baverse yango na bana. Na mutindu yina nde bavuandaka longisa bana kutanga, mpe ntangu bavuandaka kula, bavuandaka tatamana kulonguka malongi ya Nzambi, na kutangaka mpe kuyindulaka na mpinda na zulu ya nsiku ya Mfumu.”
8 Mayele yango vuandaka sadisa mpenza samu na kulonguka na kukangaka mambu na ntima. Yalombaka bakotisa na kati ya ntima na bau mambu metadila bansiku ya Yehova mpe mutindu yandi vuandaka sadila bisadi na yandi mambu. (Kolimbola Mibeko 6:6, 7) Yalombaka bayindula na zulu na yau. (Nzembo 77:11, 12) Samu na kusadisa bantuenia mpe bambuta bakanga mambu na ntima, yavuandaka na mitindu mingi yina vuandaka sadisa bau. Yavuandaka na nsonokono mosi yina konso kisono na yau ya ntete vuandaka ya kusuasana na konso ebandeli ya fraze (acrostiches alphabétiques), na kifuani nsonokono ya mutindu yina kele na baverse ya nkunga yina mulongo na yau ya ntete vuandaka ya bisono ya kusuasana (lokola na Masese 31:10-31); bavuandaka vutukila mbala na mbala bampova yina baletre na yau ya ebandeli vuandaka sonama to kutangama mutindu mosi (allitération), lokola yina bamesadila na kitini ya zole ya Masese Kikapu 30. Samu na bantu ya mayele, calendrier de Guézer, kalendriye mosi ya ntama yina sonamaka na Ebre, vuandaka sadisa bana-kalasi samu bakanga mambu na yintu.
22-28 SEPTEMBRE
BIMA YA NTALU NA MPOVA YA NZAMBI | MOSAKOLI 1-2
Beto tatamana kupesa formasion na bantuenia
w17.01 27-28 ¶3-4
“Pesa bantu ya kukuikama mambu yango”
3 Mbala mingi kana beto mesepela na kisalu mosi, beto kesepelaka kutatamana kusala yau. Kasi diambu ya kiadi kele ti, lokola beto kekumaka biboba mpe beto kekufuaka beto ketatamanaka ve kusala kisalu yango samu na mvimbamvimba, yau kesala ti bantu yankaka tatamana kisalu yango. (Mos. 1:4) Diambu yango kesalaka ti yavuanda mukakatano samu na bisadi ya Yehova bubu yayi. Kisalu ya Bambangi ya Yehova kena kutatamana kukula mpe mambu mingi kena kubuelama. Na yau samu na kusala kisalu yango mbote mpe na nsualu, beto kesosaka kusadila mayele mpe bisadulu ya yimpa, na kifuani kusadila baapareyi ya yimpa yina kena kubima. Bampangi yina mepusana na bamvula mbala yankaka yakevuandaka mpasi samu na bau kulonguka mutindu yango ya yimpa ya kusadila mambu. (Luka 5:39) Ata kana yakele mutindu yina ve, bantuenia lenda vuanda na ngolo kuluta bampangi yina mepusana na bamvula. (Mas. 20:29) Na yau, nzola nde ketinda bampangi yina mepusana na bamvula basadisa mpe bapesa bantuenia formasion yina kesadisa bau samu bakokisa biyekua yankaka na nkubukulu ya Yehova.—Tanga Nzembo 71:18.
4 Mbala mingi bampangi yina kevuandaka na biyekua kekakatanaka kubikila yau bantuenia. Bampangi yankaka kebangaka kubika biyekua na bau yina bakezolaka mingi. Bayankaka kebangaka ti lokola bau ve kesala yau, bantuenia yina bakepesa yau kesala yau mbote ve. Bayankaka kekanisaka ti bakele ve na ntangu ya kupesa formasion na bantuenia. Samu na bantuenia, bafueti monisaka ntima yinda kana bakena kupesa bau ve biyekua yankaka.
Bima ya ntalu ya kimpeve
it-1-F “Ecclésiaste” ¶1
“Nlongi”
Mpova ya Ebre Qohèlèth (yina zola monisa “Muntu yina kesangisaka; Muntu yina kebokidisaka”) yakemonisaka kiyekua ya ntinu na mutindu ya kutuadisa mambu ya Nzambi yina Bayisaele vuandaka bakila mambote. (Mos 1:1, 12) Yavuandaka kiyekua ya ntuadisi ya kusala nionso samu na kutanina bisadi ya Nzambi bavuanda na bumosi mpe na kukuikama na Ntinu na bau ya kedika mpe Nzambi na bau. (1Ba 8:1-5, 41-43, 66) Na mutindu yina nde, ntinu ya mbote to ya yimbi vuandaka monana na mutindu na yandi ya kutuadisa dikanda ya Nzambi na nsambudulu ya Yehova to ve. (2Ba 16:1-4; 18:1-6) Salomo, muntu yina kesangisaka, vuanduaka sangisa mbala na mbala na tempelo Bayisaele mpe bankundi bau, mpe banzenza yina vuandaka vuanda na buala na bau samu na mua ntangu. Na mukanda yayi, yandi vuandaka sala ngolo samu na kukatula bisadi ya Yehova na bisalu yina mekondua mfunu mpe yina kebutaka mbuma ve ya yinza mpe yandi vuandaka nata bau na bisalu ya mbote ya Nzambi yina bakukipesaka lokola dikanda. Nkumbu yina kele na Babiblia ya français mekatuka na mbangudulu ya mpova Qohèlèth ya Biblia ya Septante, mpova yango kele, Ékklêsiastês (Ecclésiaste), yazola monisa “mosi ya bantu ya eklezia (kimvuka; lukutakanu).”
29 SEPTEMBRE–5 OCTOBRE
BIMA YA NTALU NA MPOVA YA NZAMBI | MOSAKOLI 3-4
Mutindu ya kukumisa dikuela na nge ngolo
Mutindu ya kusadila baapareyi elektroniki na mutindu ya mbote
● Kusadila baapareyi na mutindu ya mbote lenda bongisa nguizani na dikuela. Na kifuani, bankuelani yankaka kesadilaka baapareyi samu na kusolola ntangu bakele ve kisika mosi.
“Ata mesaje ya mpamba yina metuba ‘Munu kezolaka nge’ to ‘Munu kena kanisa nge’ lenda simba mpenza ntima.”—Jonathan.
● Kusadila batelefone na mutindu ya yimbi lenda tula dikuela na kivonza. Na kifuani, bantu yankaka yina kesadilaka batelefone na bau ntangu nionso, yau kesalaka ti babika tula dikebi mpe babika pesa ntangu mingi na bankuelani na bau.
“Munu mendimisama ti, mbala yankaka kana munu vuandaka sadila ve baapareyi na munu ntangu nionso, bakala na munu zolaka banda solola na munu mingi kuluta.”—Julissa.
● Bantu yankaka lenda solola mbote na bankuelani na bau mpe kaka na ntangu yango kusadila baapareyi na bau. Nketo mosi na nkumbu ya Sherry Turkle yina ketadilaka mambu yina metadila nguizani ya bantu, mebokidila yau “le mythe du multitâchisme.” Yamemonana ti bantu mingi kekanisaka ti dikoki yina bakele na yau ya kusala mambu mingi kele mbote, nzokande yakele mutindu yina ve. Yandi tubaka ti, “mbala nionso yina beto kebuelaka kisalu yankaka na kisalu mosi, dikoki na beto lenda kita.”
“Munu kemonaka mbote kusolola na bakala na munu, kasi ve ntangu yandi kele na mambu mingi ya kusala. Kana bakala na munu kele na mambu mingi ya kusala, munu kekukimonaka lokola yandi kena kusepela kuvuanda kaka yandi mosi na telefone na yandi.”—Sarah.
Diambu ya kusimba: Mutindu beno kena kusadila baapareyi lenda bongisa to kubebisa dikuela na beno.
Sala ti ‘tiya ya Yah’ tatamana kupela
12 Yinki mutindu bankuelani lenda landa kifuani ya Akila mpe Prisile? Kanisa na mambu mingi yina nge mpe nkuelani na nge fueti sala. Beno lenda sala mambu yango beno zole na kisika ya kusala yau nge mosi? Na kifuani, Akila mpe Prisile vuandaka samuna kintuadi. Beno diaka beno kebongisaka programe mbala na mbala samu na kusala kaka mutindu mosi? Diaka, Akila mpe Prisile vuandaka sala kintuadi. Nge mpe nkuelani na nge beno lenda vuanda na bisalu yina mesuasana, kasi beno lenda bongisa programe samu na kusala bisalu ya yinzo kintuadi? (Mos. 4:9) Ntangu beno kena kupesana maboko samu na kusala kisalu mosi, beno kekukimona lokola beno kena kusala na ekipe, mpe beno kevuanda na maluaku ya kusolola. Beto baka kifuani ya Robert mpe Linda yina mekuelanaka yameluta bamvula 50. Robert metuba: “Samu na kutuba kedika, beto kevuandaka ve na ntangu mingi samu na kusala bandutusulu ya ntangu kintuadi. Kasi, kana munu kena kusukula malonga mpe nketo na munu kena kupangusa yau to kana munu kena kuzenga matiti na nganda mpe nketo na munu mekuiza sala pembeni na munu, yakepesaka munu kiese. Kusala kintuadi kesangisaka beto. Nzola na beto ketatamanaka kukuma ngolo.”
13 Kasi, beno zaba ti kuvuanda kintuadi zola monisa kaka ve ti beno kevuanda na bumosi. Nketo mosi na Brésil metuba: “Bubu yayi, lokola luzingu ya bantu mefuluka na mambu yina kebendaka dikebi, memona ti beto lenda kubua na ntambu ya kukanisa ti beto kelutisaka ntangu kintuadi kaka samu beto kevuandaka yinzo mosi. Mebakusa ti yakele na mambu mingi yankaka ya kusala, kasi kaka ve kuvuanda kintuadi na yinzo mosi. Diambu yankaka munu fueti sala kele ya kutudila bakala na munu dikebi yina yandi kele na yau nsatu.” Tala mutindu Bruno mpe nketo na yandi, Tays, kesalaka samu na kutulana dikebi. Bruno metuba: “Na bantangu na beto yina beto kevuandaka ve na diambu ya kusala, beto ketulaka batelefone na beto ntama mpe beto kesadilaka ntangu yango samu na kutulana dikebi.”
14 Kasi yinki nge kesala kana nge mpe nkuelani na nge beno kesepelaka ve kulutisa ntangu kintuadi? Mbala yankaka mambu yina beno kesepelaka kulutisila ntangu mesuasana, to mbala yankaka mosi mefuemisa muninga. Yinki beno lenda sala? Beto tadila diaka tiya yina beto tubilaka na ebandeli. Kana tiya mebanda kupela, yakekumaka ve mbala mosi ya nene. Yakelombaka kutula malembemalembe bankuni ya nene. Mutindu mosi, samu na yinki ve kubanda kulutisa bantangu ya fiotifioti kintuadi konso kilumbu? Beno sosa kusala mambu yina beno zole kezolaka, kasi ve mambu yina kefuemisa mosi na beno. (Yak. 3:18) Na kubanda na mambu ya fioti, beno lenda kumisa nzola na beno ngolo?
Sala ti ‘tiya ya Yah’ tatamana kupela
3 Samu “tiya ya Yah” tatamana kupela, nketo mpe bakala fueti sala ngolo samu na kuvuanda na nguizani ya ngolo na Yehova. Yinki mutindu nguizani ya ngolo na Yehova lenda sadisa dikuela na bau? Ntangu bankuelani kena kubaka nguizani na bau na Tata na bau ya dizulu na valere, bakevuanda na nsatu ya ngolo ya kusadila malongi na yandi, mpe yau kesadisa bau samu banunga mambu ya mpasi yina lenda sala ti nzola na bau kuma madidi. (Tanga Mosakoli 4:12.) Diaka, bantu yina kevuandaka na nguizani ya ngolo na Yehova bakesalaka nionso yina balenda samu na kulanda bikadulu na yandi, na kifuani, kimpombo, ntima yinda, mpe kunlemvukila. (Efe. 4:32–5:1) Kana bankuelani kena kumonasana bikadulu yango, yakevuanda pete samu nzola na bau kuma ngolo. Mpangi mosi ya nketo na nkumbu ya Lena, yina mekuelaka yameluta bamvula 25, metuba, “Yakevuandaka pete kuzola mpe kuzitisa muntu ya kimpeve.”
Bima ya ntalu ya kimpeve
it-1-F “Amour” ¶39
“Nzola”
“Ntangu ya kuzola.” Yehova kemonisaka ve nzola na yandi na bantu yina mekukipesaka na kusala mambu ya yimbi, kasi yandi kemonisaka nzola na yandi na bantu nionso tii kaka kana bamebanda kuyina Yandi. Kana bameyina Yehova, yandi kelembaka kuzola bau. Yehova mpe Yesu Klisto kezolaka bantu ya lunungu mpe bakeyinaka bantu ya yimbi. (Nz 45:7; Ebr 1:9) Bantu yina keyinaka Yehova na ntima na bau ya mvimba, babonga ve kumonisina bau nzola. Yakevuanda na mfunu mosi ve beto monisina bau nzola, samu bantu yango kesalaka ata kima mosi ve yina kemonisaka ti bakezolaka Nzambi. (Nz 139:21, 22; Yis 26:10) Na yau Nzambi keyinaka bau, mpe yandi mebongisaka ntangu samu na kupesa bau kitumbu.—Nz 21:8, 9; Mos 3:1, 8.
6-12 OCTOBRE
BIMA YA NTALU NA MPOVA YA NZAMBI | MOSAKOLI 5-6
Mutindu beto kemonisaka luzitu ya mpinda na Nzambi na beto ya nene
w08 15/8 15-16 ¶17-18
Bika ndiatulu na beto kumisa Yehova
17 Beto fueti monisaka mpenza lokumu na nsambudulu na beto na Yehova. Mosakoli 5:1 metuba: “Kukituadisa na kukenga ntangu nge kena kukuenda na yinzo ya Nzambi ya kedika.” Moize mpe Yosua bakaka ntumu ya kukatula bansadale na bau ntangu bavuandaka na kisika ya nlongo. (Kob. 3:5; Yos. 5:15) Yalombaka basala mutindu yina samu na kumonisa luzitu. Yalombaka diaka na banganga-nzambi bavuata bakupe ya lini “samu na kufuka kimpeni na bau.” (Kob. 28:42, 43) Nsiku yango vuandaka samu kimpeni na bau bika monana ntangu bakena kusala kisalu na meza ya nkayilu. Yavuandaka lomba diaka na konso muntu ya dibuta ya nganga-nzambi zitisa nsiku ya Nzambi na yina metadila kutanina lokumu.
18 Na yau, kumonisa lokumu na nsambudulu mesangisa diaka kuvuanda na luzitu. Samu bantu yankaka zitisa beto mpe bapesa beto lokumu, beto mosi diaka beto fueti monisaka luzitu. Lokumu na beto fueti vuanda kaka ve ya nganda, samu na kusosa kumonana na meso ya bantu. Yafueti katuka na ntima, samu Nzambi ketalaka bantima. (1 Sam. 16:7; Mas. 21:2) Beto fueti monisa lokumu na kimuntu na beto ya mvimba; yazola tuba na ndiatulu na beto, na makanisi na beto, na nguizani na beto na bantu yankaka, yavuanda mpe mutindu beto kekukitadilaka. Lokumu fueti monanaka konso ntangu mpe na konso diambu yina beto ketuba mpe yina beto kesala. Na yina metadila ndiatulu, mvuatulu mpe monzele na beto, beto fueti baka na mfunu bampova ya ntumua Paulo, yina tubaka: “Beto kena kubudisa bantu dibaku na diambu mosi ve, samu muntu mosi ve vueza kisalu yina beto kena kusadila Nzambi; kasi na mambu nionso beto kemonisaka ti beto kele bisadi ya Nzambi.” (2 Ko. 6:3, 4) Beto “kekumisa kitoko malongi ya Mvuluzi na beto, Nzambi, na mambu nionso.”—Tito 2:10.
w09 15/11 11 ¶21
Longukaka Biblia samu na kubongisa diaka mbotembote bisambu na nge
21 Yesu sambilaka na luzitu mpe na kiminu ya ngolo. Na kifuani, tekila yandi futumuna Lazare, “Yesu talaka na dizulu mpe yandi tubaka: ‘Tata, munu metonda nge na mutindu nge mekuwa munu. Ya kedika, munu zabaka ti nge kekuwaka munu konso ntangu.’” (Yoane 11:41, 42) Bisambu na nge kemonisaka luzitu mpe kiminu ya mutindu yina? Kana nge melonguka na dikebi kisambu ya kifuani yina Yesu salaka na luzitu nionso, nge kemona ti mambu ya mfunu yina kele na kisambu yango kele: kukumisa nkumbu ya Nzambi nlongo, kukuiza ya Kimfumu na yandi, mpe kukokisama ya luzolo na yandi. (Mat. 6:9, 10) Kanisa ntete na bisambu yina nge kesalaka. Yakemonisaka ti nge kekukibanzabanzaka samu na Kimfumu ya Yehova, kukokisama ya lukanu na yandi, mpe kukumisa nkumbu na yandi nlongo? Bisambu na nge fueti monisaka mpenza mambu yango.
w17.04 6 ¶12
“Kokisa ndefi yina nge mesala”
12 Ntangu nge bakaka mbotama nge lakaka Yehova ti nge kesadila yandi luzingu na nge ya mvimba mpe nge kesala nionso samu na kuzitisa bansikudukusu na yandi. Kasi mbotama kele kaka ebandeli. Lokola bilumbu kena kuluta, beto nionso beto fueti tatamana kukitadila mbotembote. Beto lenda kukiyuvusa: ‘Banda munu mebakaka mbotama tii bubu yayi, nguizani na munu na Yehova kena kukuma kaka ngolo? Munu kena kutatamana kusadila yandi na ntima na munu ya mvimba? (Kol. 3:23) Munu kesambilaka, munu ketangaka Biblia konso kilumbu, munu kekutakanaka na balukutakanu ya kimvuka, mpe munu kesamunaka mbala na mbala? To munu kevuandaka diaka ve na kiese na mambu yango nionso?’ Ntumua Paulo sasilaka ti beto lenda tanina vema na kisalu na beto samu na Yehova kana beto kena kutatamana kukuma na kiminu ya ngolo, nzayilu mingi, kukanga ntima mpe kukangama na Nzambi.—Tanga 2 Petro 1:5-8.
Bima ya ntalu ya kimpeve
w20.09 31 ¶3-5
Biuvu ya bantangi
Mosakoli 5:8 kena kutubila n’yadi mosi yina kena kuniokola muntu mosi yina kele mputu mpe yandi kena kusadila yandi mambu yina mekondua lunungu. Yalombaka n’yadi yango zimbakana ve ti yalendaka vuanda na muntu yankaka yina meluta yandi mpe yina kele na kimfumu mingi kuluta yandi kena kutala yandi. Kutu, yalenda vuanda na bantu yankaka yina kele na kimfumu mingi kuluta. Diambu ya kiadi kele ti, na baguvernema ya bantu, bamfumu nionso lenda vuanda bamfumu ya yimbi mpe bana-buala keniokuamaka samu na mambu na bau ya kukondua lunungu.
Kasi, ata kana yamemonana ti mambu kebonga ve, kuzaba ti Yehova kena kutala ata bamfumu yina kele na kisika ya zulu kuluta na baguvernema ya bantu, yakekitisaka beto ntima. Beto lenda lomba Yehova sadisa beto, mpe kulozila yandi bizitu na beto. (Nz. 55:22; Flp. 4:6, 7) Beto mezaba ti “meso ya Yehova kena kutambulatambula na ntoto ya mvimba samu yandi monisa ngolo na yandi samu na mambote ya bantu yina ntima na bau kele ya mvimba na ntadisi na yandi.”—2 Nt. 16:9.
Na yau, Mosakoli 5:8 kena sadisa beto beto zaba ti na yinza, yakevuandaka ntangu nionso na muntu yina kele na kimfumu mingi kuluta bantu yankaka. Diambu meluta mfunu kele ti, verse yango lenda sadisa beto beto zimbakana ve ti Yehova nde meluta zulu, mpe yandi kele Mfumu yina meluta bamfumu nionso. Ntangu yayi, yandi kena kuyadila na nzila ya Muana na yandi, Yesu Klisto, yina kele Ntinu ya Kimfumu na yandi. Nzambi Nkua-Ngolo-Nionso, yina kemonaka muntu mpe mambu nionso, yandi kevuandaka ntangu nionso lunungu; ata mpe Muana na yandi.
13-19 OCTOBRE
BIMA YA NTALU NA MPOVA YA NZAMBI | MOSAKOLI 7-8
“Kuenda na yinzo yina bakena kudila mafua”
it-1-F “Deuil” ¶9
“Matanga”
Ntangu samu na kusala matanga. Mosakoli 3:1, 4 memonisa ti yakele “na ntangu ya kudila mpe ntangu ya kuseka; ntangu ya kubokana kudila mpe ntangu ya kukina.” Lokola bantu nionso kekufuaka, ntima ya bantu ya nduenga fueti vuanda “na yinzo ya kudila mafua” na kisika ya kukuenda na yinzo ya feti. (Mos 7:2, 4; tala diaka Mas 14:13.) Na yau, muntu ya nduenga kesosaka maluaku ya kukabula kiadi na yandi mpe kupesa lukindusu, na kisika ya kusosa kaka maluaku ya kukisepedisa. Yau kesadisaka yandi na kukibambuka ti yakevuanda na kilumbu yina yandi diaka kekufua mpe yandi vuanda na nguizani ya mbote na Mvangi na yandi.
w19.06 23 ¶15
Sadisa bantu yina kele na mitungisi
15 Mpangi William, yina mefuilaka nketo yameluta mua bamvula, metuba: “Munu kesepelaka ntangu bantu kebulaka masolo ya nketo na munu; yau kendimisaka munu ti bantu vuandaka zola yandi mpe kuzitisa yandi. Yakesadisaka munu mingi mpenza. Bampova na bau kekindisaka munu mingi, samu nketo na munu vuandaka na valere mingi samu na munu mpe beto mesalaka mambu mingi kintuadi.” Mpangi Bianca, yina mefuilaka bakala, metuba: “Ntangu bampangi kesambilaka kintuadi na munu mpe ketangilaka munu verse mosi to zole, yau kekindisaka munu. Munu kesepelaka diaka ntangu bakena kubula masolo ya bakala na munu, mpe kuwa munu ntangu munu kena kubula masolo na yandi.”
w17.07 16 ¶16
“Beno dila kintuadi na bantu yina kena kudila”
16 Zaba ti bisambu na beto lenda sadisa mingi bampangi yina mefuila. Beto lenda sambila samu na bau, to kintuadi na bau. Ata kana yalenda vuanda mpasi samu nge memona ti nge lenda dila ntangu nge kena kusambila, kisambu na nge yina mekatuka na ntima lenda vuanda lukindusu ya nene. Mpangi Dalene metuba: “Na bantangu yankaka, kana bampangi ya banketo mekuiza kindisa munu, munu vuandaka yuvusa bau kana beto lenda sala kisambu. Kana mpangi mebanda kusambila, nge kemona ti yandi kena kukakatana, kasi na manima, nge kemona ndinga mebanda kuzibuka mpe yandi kesala kisambu yina mekatuka mpenza na ntima. Kiminu ya ngolo ya bampangi ya banketo yango, nzola na bau mpe dikebi na bau kumisaka kiminu na munu ngolo.”
w17.07 16 ¶17-19
“Beno dila kintuadi na bantu yina kena kudila”
17 Kiadi ya bantu yankaka kezingilaka mingi, kasi ya bantu yankaka kezingilaka ve. Na yau, vuandaka pene ya kusadisa. Na ebandeli, bankundi mpe bampangi ya dibuta kekuizaka mingi samu na kubomba muntu yina kena kudila. Kasi na manima, kana bantu mevutukila luzingu na bau ya konso kilumbu, bantu yina kena kudila kevuandaka kaka na nsatu ya lusadusu. Biblia metuba: “Nkundi ya kedika kezolaka konso ntangu, mpe yandi kele mpangi yina mebutuka samu na bantangu ya mpasi.” (Mas. 17:17) Beto fueti bomba bampangi yina kena kudila konso ntangu yina bakevuanda na nsatu na beto.—Tanga 1 Batesaloniki 3:7.
18 Kuzimbaka ve ti, dati ya aniversere, miziki, foto, kisalu mosi plina, nsunga, makelele, kilokola mosi ya mvula, lenda lamusa na kintulumukina mpasi ya muntu yina mefuilaka. Mambu mingi yina muntu yina mefuilaka nkuelani kesalaka yandi mosi samu na mbala ya ntete, na kifuani, kukuenda na balukutakanu, na Mbambukulu, kesalaka diaka mpasi. Mpangi mosi ya bakala metuba: “Munu zabaka ti mbala ya ntete yina dati ya dikuela na beto kekoka, munu kemona mpasi mingi, mpe yavuandaka pete ve. Kasi, bampangi bakaka bankubukulu samu munu lutisa ntangu yango kintuadi na mua bankundi na munu samu munu bika vuanda kaka munu mosi.”
19 Kuzimbakana ve ti muntu yina mefuila kevuandaka kaka ve na nsatu ya lukindusu na bantangu ya mfunu. Junia metuba: “Mbala mingi kusadisa muntu mpe kuvuanda kintuadi na yandi ata na kilumbu yina kele ve na diambu mosi ya mfunu, yakevuandaka mbote kuluta. Kusala mutindu yina mebonga mpenza mpe yakebombaka.” Ya kedika, beto lenda ve kumanisa mpasi nionso mpe kiadi ya bantu yina kena kudila, kasi beto lenda bomba bau kana beto mesala mua diambu samu na kusadisa bau. (1 Yoane 3:18) Gaby metuba: “Munu kena kutonda mpenza Yehova samu na bankulutu ya kimpombo yina sadisaka munu ntangu munu vuandaka na mpasi. Basadisaka munu munu mona mpenza ti Yehova kezolaka munu.”
Bima ya ntalu ya kimpeve
‘Na mutindu yango, bantu nionso kezaba ti beno kele banlonguki na munu’
18 Na bantangu yankaka beto lenda vuanda na nsatu ya kupusana penepene ya mpangi mosi yina mesala beto mpasi na ntima. Atako na ebandeli beto lenda kukiyuvusa biuvu lokola: ‘Munu mebakusa mbotembote diambu yina salamaka?’ (Mas. 18:13) ‘Yandi salaka diambu yango kondua kukana?’ (Mos. 7:20) ‘Munu sala ntete ve nzimbala ya mutindu yina?’ (Mos. 7:21, 22) ‘Na kupusanaka penepene ya muntu yango, munu kebimisa diaka matata yankaka kuluta yina munu kena kusosa kumanisa?’ (Tanga Masese 26:20.) Kana beto kena kubaka ntangu ya kutadila biuvu ya mutindu yina, beto lenda bakusa ti nzola na beto samu na bampangi na beto ketinda beto beto zimbakana diambu ya yimbi yina bamesadila beto.
20-26 OCTOBRE
BIMA YA NTALU NA MPOVA YA NZAMBI | MOSAKOLI 9-10
Tadilaka banzomono na nge na mutindu ya mbote
w13 15/8 14 ¶20-21
“Kufuemina Yehova” ata fioti ve
20 Pesa foti na muntu yina kele na foti. Samu na yinki beto fueti sala mutindu yina? Samu mambu yankaka yina kekuminaka beto kevuandaka foti na beto mosi. Kana diambu ya mutindu yina mekumina beto beto fueti ndima yau. (Gal. 6:7) Kumeka ata fioti ve kupesa Yehova foti samu na diambu yango. Samu na yinki kusala mutindu yina kele kivonza? Beto baka kifuani mosi: Ntomabilu kevuandaka na dikoki ya kutambula na vitesi ya ngolo. Kanisa ntete kana shofere metula vitesi ya ngolo kuluta yina mebonga ntangu yandi kena kutambula na baviraje mosi ya yimbi, mpe yandi mesala aksidan. Nge ketuba ti aksidan yango mesalama, samu yakele foti ya muntu yina salaka ntomabilu yango? Ve! Mutindu mosi, ntangu Yehova salaka beto, yandi pesaka beto kimpuanza ya kupona. Kasi yandi mepesaka beto diaka balutuadusu yina beto fueti sadila samu na kubaka banzengolo ya mbote. Na yau, samu na yinki beto fueti pesa Mvangi na beto foti na banzimbala na beto mosi?
21 Ya kedika, bampasi nionso ve kekatukaka na banzimbala na beto mpe na banzengolo ya yimbi yina beto kebakaka. Mambu yankaka kekuminaka beto samu ‘ntangu mpe mambu ya kukondua kukana kekuminaka bantu nionso.’ (Mos. 9:11) Kasi beto zimbakanaka ata fioti ve ti Satana Diabulu nde kele muntu ya ntetentete yina kebimisaka mambu ya mpasi. (1 Yoane 5:19; Em. 12:9) Yandi nde kele mbeni; kasi Yehova ve!—1 Pe. 5:8.
w19.09 5 ¶10
Yehova kebakaka na valere bisadi na yandi ya kumikitisa
10 Kumikitisa kesalaka ti beto vuanda na luzingu mosi ya pepele. Na bantangu yankaka, beto kekutanaka na mambu ya kukondua lunungu na luzingu na beto. Ntinu Salomo, yina vuandaka na nduenga mingi, tubaka: “Munu memonaka bisadi na zulu ya bampunda, kasi bamfumu kena kutambula na makulu lokola bisadi.” (Mos. 10:7) Yau zola monisa ti bantu yina kele na mayele mingi kebakaka ntangu nionso ve lokumu yina bamebonga na yau. Mpe mbala yankaka bantu yina kele na mayele mingi ve kebakaka lokumu mingi kuluta. Kasi Salomo monaka ti yakele diambu ya nduenga kundima mambu yina kena kusalama na kisika ya kukuma nganzinganzi. (Mos. 6:9) Kana beto kele na kumikitisa, yakevuanda mpasi ve beto ndima mambu ya luzingu na beto mutindu yakele, ata kana mambu kena kusalama ve mutindu beto kanaka.
w11 15/10 8 ¶1-2
Nge keponaka bandutusulu ya ntangu yina mebonga?
BIBLIA memonisa puelele ti Yehova kezolaka beto sepela na luzingu. Na kifuani, Nzembo 104:14, 15 metuba ti Yehova kebimisaka “madia na ntoto, mpe vinu yina kesepedisaka ntima ya muntu, mafuta yina kesalaka ti yilungi lezima, mpe mampa yina kepesaka ngolo na ntima ya muntu yina kekufuaka.” Yehova nde muntu kekudisaka bambutu samu beto baka madia, mafuta, mpe vinu. Atako vinu kevuandaka mpenza na mfunu mingi ve samu beto vuanda na luzingu, kasi yalenda ‘sepedisa ntima.’ (Mos. 9:7; 10:19) Ya kedika, Yehova kezolaka beto sepela na luzingu, bantima na beto fuluka “na kiese.”—Misala 14:16, 17.
2 Na yau, beto fueti mona ve ti beto mesala yimbi kana beto mebaka mua ntangu samu na “kutala mbotembote bandeke ya dizulu” mpe “bafololo lisi ya bilanga” to kusala mua mambu yankaka yina lenda pesa beto ngolo mpe kubuela kiese na luzingu. (Mat. 6:26, 28; Nz. 8:3, 4) Luzingu ya kiese kele “kado ya Nzambi.” (Mos. 3:12, 13) Ntangu yina beto kelutisaka samu na kusekana kele na kati ya dikabu yango ya Nzambi. Kana beto kena kutadila yau mutindu yina, yaketinda beto beto sadila yau na mutindu yina kesepedisa Yandi.
Bima ya ntalu ya kimpeve
it-1-F “Bavardage, Calomnie” ¶4, 8
Bitubatuba, Kibuezi
Bitubatuba lenda nata na kibuezi, yina lenda natina muntu ya kibuezi kivonza ya nene. Bampova ya nduenga yina kele na Mosakoli 10:12-14 kena kumonisa mpenza kedika ya diambu yango: “Mbebu ya zoba kenataka yandi na kubebisama. Bampova ya ntete yina kebimaka na yinua na yandi kevuandaka ya buzoba, mpe bampova na yandi ya nsuka kevuandaka kilawu ya yimbi mpenza. Kasi zoba ketubaka mingi.”
Ata kana bitubatuba lenda vuanda kuandi mpenza yimbi ve na bantangu yankaka (atako yalendaka nata na kibuezi), kasi kibuezi kevuandaka ntangu nionso yimbi, yakeluadisaka mpe yakenataka na kuzonza. Yavuanda na mutindu ya yimbi to ve, kibuezi kesalaka ti muntu vuanda ve na nguizani ya mbote na Nzambi; samu ‘kubimisa kuwelana kati na bampangi’ kele na kati ya mambu yina Nzambi keyinaka. (Mas 6:16-19) Mpova ya Greki yina bamebangula na “muntu ya kibuezi” to “muntu yina kefundaka” kele diabolos. Biblia kesadilaka diaka mpova yango samu na kutubila Satana “Diabulu,” lokola muntu ya ntetentete yina kefundaka Nzambi. (Yoa 8:44; Em 12:9, 10; Eba. 3:2-5) Yau nde kena kumonisa ti kikadulu ya kufunda mpe ya luvunu mekatukaka nde na Satana.
27 OCTOBRE–2 NOVEMBRE
BIMA YA NTALU NA MPOVA YA NZAMBI | MOSAKOLI 11-12
Mambu yina nge lenda sala samu nge vuanda na mavimpi ya mbote mpe na luzingu ya kiese
g 3/15 13 ¶6-7
Mupepe ya kitoko mpe kulezima ya muini kele diaka “bilongo ya ngolo”?
Kulezima ya muini diaka kevuandaka na kima yina kekufuaka bamikrobe. Zulunalo mosi (Journal of Hospital Infection) metuba ti: “Bamikrobe mingi yina kebebisaka mupepe kekufuaka na kulezima ya muini.”
Yinki mutindu nge lenda bakila yau mambote? Nge lenda kuenda na nganda kisika nge lenda lutisa mua ntangu samu na kubaka kulezima ya muini mpe mua mupepe. Yakesala nge mpenza mbote.
Sepela na luzingu samu yakele dikabu ya Nzambi
6 Atako Biblia kele ve mukanda ya minganga to mukanda yina ketubilaka mutindu ya kudia mbote, kasi yaketubilaka makanisi ya Yehova samu na mambu yango. Na kifuani, yakena kutubila beto beto “katula mambu ya mpasi” yina lenda bebisa nzutu na beto. (Mos. 11:10) Biblia metuba ti beto fueti kudiaka ve mingi, kunuaka ve malavu mingi, samu yalenda sala beto mpasi ata mpe kunatina beto lufua. (Mas. 23:20) Yehova kena kulomba beto beto monisa kikadulu ya kukiyala ntangu beto kena kubaka nzengolo samu na bima yina beto kekudia to kunua mpe kitezo ya madia yina beto kekudia to ya malavu yina beto kekunua.—1 Ko. 6:12; 9:25.
7 Beto lenda baka banzengolo yina kena kumonisa ti beto kesepelaka mingi na dikabu ya Nzambi ya luzingu na kusadilaka makoki na beto ya kukanisa. (Nz. 119:99, 100; tanga Masese 2:11.) Na kifuani, beto kebaka banzengolo ya nduenga samu na bima yina beto kekudiaka. Kana beto kesepelaka na madia mosi kasi beto mezaba ti yakepesaka beto maladi, beto fueti manga kudia yau. Beto kemonisa diaka ti beto kele na makanisi ya mbote kana beto kena kubaka ntangu ya kuleka mingi, kusala mbala na mbala bangalasisi, mpe kutanina nzutu mpe yinzo na beto bunkete.
“Beno zitisaka ntangu nionso mpova ya Nzambi”
2 Lokola beto kele bisadi ya Yehova, beto kele na dibuta mosi ya kiese. Samu na yinki? Beto kele na bamfunu mingi, kasi mosi ya bamfunu yango kele ti beto ketangaka mbala na mbala Mpova ya Nzambi mpe beto kesalaka nionso yina beto lenda samu na kusadila mambu yina beto kelongukaka.—Tanga Yakobo 1:22-25.
3 Yakele na mitindu mingi yina beto kebakaka mambote ntangu beto ‘kezitisaka ntangu nionso mpova ya Nzambi.’ Na kifuani, beto mezaba ti yakele diambu mosi ya mfunu samu na kusepedisa Yehova. Kuzaba yau kepesaka beto kiese. (Mos. 12:13) Ntangu beto kesadilaka mambu yina beto ketangaka na Mpova ya Nzambi yina mepemama, beto kekumisaka nguizani na beto ngolo na bantu ya dibuta na beto mpe na bampangi na beto ya kimvuka. Kondua ntembe, diambu yango monanaka ti yakele kedika na luzingu na nge. Katula yau, beto kekutanaka ve na mambu mingi ya mpasi yina kekuminaka bantu yina kemangaka kuzitisa bantumu ya Yehova. Ya kedika, beto kendimaka diambu yina Ntinu Davidi tubaka. Na manima ya kutubila nsiku, bantumu, mpe bansambusulu ya Yehova na muyimbu mosi, yandi sukisaka na kutubaka: ‘Kuzitisa yau, kele na mambote mingi.’—Nz. 19:7-11.
Bima ya ntalu ya kimpeve
it-1-F “Inspiration” ¶10
“Kupemama”
Yamemonana puelele ti bantu yina Nzambi sadilaka samu na kusonika Biblia sadilaka diaka mayele na bau mosi. Na kifuani, na nzila ya mbasi, Nzambi sadilaka ntumua Yoane samu na kumonisa yandi mambu na nzila ya “bidimbu”, na manima Yoane “pesaka kimbangi samu na mpova yina Nzambi pesaka mpe samu na kimbangi yina Yesu Klisto pesaka, ee samu na mambu nionso yina yandi monaka.” (Em 1:1, 2) Yavuandaka “na nzila ya kupemama [na mpova ya pete: “na mpeve”]” nde Yoane “kumaka na kilumbu ya Mfumu” mpe bazabisaka yandi: “Mambu yina nge kena kumona, sonika yau na rulo.” (Em 1:10, 11) Mambu yango kena kumonisa ti Nzambi monaka mbote ya kubika bantu yina sonikaka Biblia basadila makoki na bau mosi ya kukanisa samu bapona bau mosi ntubulu, bampova samu basonika bambona meso yina bavuandaka mona (Hab 2:2), kasi Nzambi vuandaka sala nionso samu na kutuadisa bau mpe kusunga bau samu mambu yina bavuandaka sonika vuanda kaka ve ya sikisiki mpe ya kedika, kasi yavuanda diaka na nguizani na lukanu na yandi. (Mas 30:5, 6) Mambu yina kele na Mosakoli 12:9, 10, kena kumonisa ti yalombaka na nsoniki sadila bangolo na yandi mosi samu na kupona, kufimpa, mpe kutula bangindu na mulongo samu na kumonisa mbotembote “bampova ya kitoko mpe kusonika na busikisiki bampova ya kedika.”—Tala diaka Lk 1:1-4.