MUKANDA YA ZAKI

1 Zaki, kisadi ya Nzambi mpe ya Mfumu Yesu Kristo, na makanda 12 yina ke na bisika mingi:

Bambote!

2 Bampangi ya munu, beno vanda na kilengi ntangu beno ke kutanaka na bankwamusu* ya mutindu na mutindu, 3 samu beno me zaba ti ntangu ba ke mekaka kiminu ya beno, ya ke butaka kukanga ntima. 4 Kasi beno bika ti kukanga ntima lungisa kisalu ya yawu, samu beno vanda ya kulunga mpe ya kukondwa mvindu na mambu nyonso mpe beno ke kondwa kima ve.

5 Na yawu, kana muntu mosi na kati ya beno me kondwa ndwenga, bika yandi tatamana na kulomba yawu na Nzambi samu yandi ke pesaka na ntima ya mbote na bantu nyonso mpe kukondwa kusemba,* mpe yandi ke pesa yandi yawu. 6 Kasi bika yandi tatamana na kulomba na kiminu kukondwa ntembe. Samu muntu yina ke salaka ntembe ke mutindu maza ya mubu yina mupepe ke nangunaka mpe ke nataka kisika ni kisika. 7 Muntu ya mutindu yina, me fwana kuvingila ve kima yina ke katuka na Yehova.* 8 Yandi ke muntu ya bantima zole, yandi ke ve ya kusikama na banzila ya yandi nyonso.

9 Bika ti mpangi yina ke ya kulemba vanda na kilengi* samu ba me zangula yandi, 10 mpe muntu ya mvwama samu yandi me longoka kukuluka, samu mutindu fololo ya bilanga, yandi ke zimbana. 11 Kaka mutindu ntangu ke basikaka na tiya ya yawu ya ngolo, ya ke yumisaka yinti mpe bafololo ya yawu ke kubwaka mpe kitoko ya yawu ke manisaka, mutindu mosi mpe muntu ya mvwama ke kufwa ntangu yandi ke na landaka bimvwama ya yandi.

12 Kilengi na muntu yina ke tatamanaka na kukanga ntima na bankwamusu, samu yandi ke kuma muntu yina me ndimama, mpe yandi ke kuzwa yimpu ya luzingu yina Yehova* pesaka nsilulu na bantu yina ke tatamana na kuzola yandi. 13 Ntangu muntu ke na kati ya mpasi, yandi kuzonza ve: “Nzambi ke na mekaka munu.” Samu bamambu ya yimbi lenda meka ve Nzambi mpe yandi mosi lenda meka ve muntu na mutindu yina. 14 Kasi konso muntu ke mekamaka kana yandi bika nsatu ya yandi mosi nata yandi mpe kubenda yandi. 15 Mpe ntangu nsatu yina ke kula,* ya ke buta disumu, mpe ntangu disumu ke salama ya ke buta lufwa.

16 Beno kuvunama ve bampangi ya munu ya luzolo. 17 Konso dikabu ya mbote mpe ya kulunga ke katukaka na zulu, ya ke katukaka na Tata ya bansemo ya mazulu yina ke sobaka ve mutindu mpewo. 18 Samu ya vandaka mukanu ya yandi, yandi salaka ti beto kwiza na luzingu na kusadilaka dyambu ya matsyeleka. Yandi salaka yawu samu beto kuma bambuma ya ntete ya bima yina yandi yidikaka.

19 Beno simba mambu yayi bampangi ya munu: Konso muntu fwana kuvanda ya kubongama na kuwa, yandi fwana kuzonza ve na mbangu mpe yandi fwana kudasuka ve na mbangu, 20 samu muntu ya kudasuka ke lungisaka ve mambu ya mbote na meso ya Nzambi. 21 Na yawu, beno katula bamambu nyonso ya mvindu mpe bamambu nyonso ya yimbi na luzingu ya beno. Mpe beno ndima na lembami dyambu ya Nzambi mpe beno bika ya buta myanzi na bantima ya beno, samu ya ke mambu yina lenda vuukisa beno.*

22 Ya zola zonza, beno kuvanda ve bantu yina ke kuwaka kaka, kasi beno zitisa ntangu nyonso mambu ya Nzambi mpe beno kuvunama ve beno mosi na makanisi ya luvunu. 23 Kana muntu ke kuwaka kaka mambu ya Nzambi, kasi yandi ke sadilaka ve yawu, yandi ke mutindu muntu yina ke na talaka kizizi ya yandi na kitalatala. 24 Yandi me tala, me kwenda mpe na mbala mosi yandi me zimbana mutindu ya muntu yandi kele. 25 Muntu yina ke fyongoninaka mbote-mbote musiku ya kulunga ya Nzambi yina ke nataka kimpwanza mpe yina ke sadilaka bamambu yina yawu ke zonzaka, yandi ke ve muntu yina ke kuwaka kaka mpe me zimbana. Yandi ke salaka kisalu ya Nzambi mpe yandi ke vanda na kilengi na kusala yawu.

26 Kana muntu ke na kanisaka ti yandi ke kisadi ya Nzambi,* kasi yandi ke na kutikaka* ve ludimi ya yandi, yandi ke na vunaka ntima ya yandi mosi mpe lusambu ya yandi kele ya mpamba. 27 Lusambu* ya bunkete mpe ya kukondwa mvindu na meso ya Nzambi ya beto mpe Tata ni yayi: Kusadisa bana yina fwidilaka bibuti mpe mifwidi na bampasi ya bawu, mpe kusala nyonso samu beto kuzwa ve mvindu ya yinza.

2 Bampangi ya munu, wapi mutindu beno lenda vanda na kiminu na Mfumu ya beto Yesu Kristo mpe kuvanda na kifu ya kusoolaka bizizi? 2 Na yawu, kana muntu yina me lwata milunga* ya wolo na misapi ya yandi mpe bilele ya kitoko me kwiza na lukutakanu ya beno mpe muntu ya povre me kwiza na bilele ya mvindu, 3 beno ke tadila kwandi na faso ya mbote muntu yina me lwata bilele ya kitoko mpe beno ke zonza na yandi: “Vanda awa na kisika ya kitoko” mpe na muntu ya povre beno ke zonza: “Telema awa” to, “Vanda kisika mu ke pemisaka makulu ya munu”? 4 Kana ya ke mutindu yina, beno ke na salaka ve kwandi luswaswanu na kati ya beno, mpe ke na kumaka ve bazuzi yina ke na sambisaka na mutindu ya yimbi?

5 Beno kuwa, bampangi ya munu yina mu ke zolaka mingi. Nzambi me soola ve kwandi bantu yina ke bapovre na meso ya yinza samu na kukumisa bawu bamvwama na kiminu mpe ni na bawu ve yandi soolaka kupesa Kimfumu mutindu dikabu, yina yandi pesaka nsilulu na ba yina ke zolaka yandi? 6 Kasi beno ke na vwezaka bapovre, ni bamvwama ve ke na nyokolaka beno mpe ke na nataka beno na ngolo nyonso na bayinzo ya lufundusu?* 7 Ba vwezaka ve kwandi nkumbu ya kitoko yina ba pesaka beno? 8 Kana beno tumama na musiku ya Kimfumu mutindu masonoko me zonza, “Nge fwana kuzola mpangi ya nge mutindu nge mosi,” beno ke sala mbote. 9 Kasi kana beno tatamana na kusoola bizizi, beno ke na salaka disumu mpe musiku me lakisa* pwelele ti beno ke bantu yina ke kufwaka musiku.

10 Samu kana muntu ke tumamaka na musiku nyonso, kasi yandi me bula dibaku na mambu mosi, yandi me tumama ve na musiku nyonso. 11 Ni na yawu muntu yina zonzaka: “Nge fwana kusala ve kinsuza,” zonzaka mpe: “Nge fwana kufwa ve muntu.” Kana nge sala ve kinsuza kasi nge kufwa muntu, nge me kuma muntu yina ke kufwaka musiku. 12 Beno tatamana na kuzonza mutindu bantu yina ba ke sambisa na musiku ya bantu ya kimpwanza.* 13 Samu na muntu yina me lakisa ve ntima ya mawa, ba ke sambisa yandi kukondwa ntima ya mawa. Ntima ya mawa ke nungaka lusambusu.

14 Wapi yina ke mfunu bampangi ya munu, kana muntu ke zonzaka ti yandi ke na kiminu kasi yandi ke salaka ve bisalu? Kiminu yayi lenda vuukisa kwandi yandi? 15 Kana bampangi ya bakala to ya kento ke ve na bilele* mpe ke ve na madya ya kulunga samu na kilumbu, 16 kasi muntu mosi na kati ya beno zonza na bawu: “Beno kwenda na kizunu, beno yotila tiya mpe beno kudya mbote,” kasi beno me pesa ve bawu yina ba ke na yawu nsatu samu na banzutu ya bawu, wapi yina ke mfunu ya yawu? 17 Mutindu mosi mpe, kiminu yina me kondwa bisalu ke ya kufwa.

18 Kasi muntu ke zonza: “Nge ke na kiminu mpe munu ke na bisalu. Lakisa munu kiminu ya nge ya kukondwa bisalu, mpe mu ke lakisa nge kiminu ya munu na nzila ya bisalu ya munu.” 19 Nge ke ndimaka kwandi ti ya ke kaka na Nzambi mosi? Nge ke na salaka mbote, kasi bampeve ya yimbi mpe ke ndimaka yawu mpe ba ke tekitaka. 20 O nge muntu ya mpamba, nge ke kwandi na nsatu ya kuzaba ti kiminu yina me kondwa bisalu ke ve mfunu? 21 Ba bokilaka ve tata ya beto Abrahami muntu ya lunungu* na nzila ya bisalu na manima ya kupesa mwana ya yandi Izaki na zulu ya kisika ya minkayulu? 22 Nge me tala ti kiminu ya yandi vanda sala nzila mosi na bisalu ya yandi mpe kiminu ya yandi kumaka ya kulunga na nzila ya bisalu ya yandi. 23 Na yawu, mambu yayi masonoko ke zonzaka lunganaka: “Abrahami tulaka kiminu na Yehova* mpe ya salaka ti Nzambi bakila yandi mutindu muntu ya lunungu,”* mpe ba bandaka kubokila yandi ndiku ya Yehova.*

24 Beno me tala ti ni na nzila ya bisalu ba ke bokilaka muntu, muntu ya lunungu* kasi ve kaka na nzila ya kiminu. 25 Mutindu mosi mpe, ba bokilaka ve kwandi Rahabi yina vandaka kento ya kindumba, muntu ya lunungu* na nzila ya bisalu na manima ya kuyamba mbote binati-nsangu mpe kubasisa bawu na nzila ya nkaka? 26 Ya tsyeleka, kaka mutindu nzutu yina me kondwa mpeve* ke ya kufwa, mutindu mosi mpe kiminu yina me kondwa bisalu ke ya kufwa.

3 Bampangi ya munu, bantu mingi ve na kati ya beno me bonga kukuma milongi, samu beno zaba ti beto ke kuzwa lusambusu ya kulutila ngolo. 2 Samu beto nyonso ke bulaka dibaku* bambala mingi. Kana muntu bula ve dibaku na nzonzolo, yandi ke muntu ya kulunga, yina ke na makoki ya kuyala nzutu ya yandi nyonso. 3 Kana beto tula basinga na yinwa ya bampunda samu ba tumama na beto, beto ke twadisa mpe nzutu ya bawu nyonso. 4 Tala mpe babwatu: Ata ti ya ke nene mingi mpe mipepe ya ngolo ke nataka yawu, ba ke tambusaka yawu na mwa kima* ya fioti mpe ya ke kwendaka kisika nyonso yina muntu yina ke ya kusimba yawu me zola.

5 Mutindu mosi mpe, ludimi ke kinama ya fioti ya nzutu, kasi ya ke bulaka ntulu na bamambu ya nene. Beno tala mutindu tiya ya fioti me lunga samu na kuyoka mfinda ya nene. 6 Ludimi ke mutindu tiya, ya ke kifwani ya yinza ya kukondwa lunungu na kati ya binama ya nzutu ya beto, ya ke kumisaka nzutu nyonso mvindu mpe ya ke tulaka tiya na luzingu ya muvimba mpe ni Gehena* ke tulaka yawu tiya. 7 Na yawu bantu lenda sala ti mitindu nyonso ya bibulu ya brusu, bandeke, bibulu yina ke tambulaka kivumu na ntoto mpe bibulu ya maza tumama na bawu, mpe ba ke tumamaka na bawu. 8 Kasi, ata muntu lenda sala ti ludimi tumama na yandi. Ya ke kima ya yimbi mpe ya ke pesaka mpasi. Ya ke ya kufuluka na pwazon yina ke kufwaka. 9 Beto ke sadilaka ludimi samu na kukembila Yehova* Tata, kasi beto ke sadilaka mpe yawu samu na kuloka bantu yina salamaka “na kifwani ya Nzambi.” 10 Na yinwa kaka mosi ke basikaka lusakumunu mpe kuloka.

Bampangi ya munu, ya ke ve mbote ti bamambu kusalama mutindu yayi. 11 Mukelo* mosi lenda basisa ve maza ya mbote mpe ya ndudi, ni faso yina ve? 12 Bampangi ya munu, yinti ya fige lenda buta ve ba olive, to yinti ya vinu kubuta ba fige, ni faso yina ve? Mukelo ya maza ya mungwa lenda basisa ve maza ya mbote.

13 Nani ke na ndwenga mpe mayela na kati ya beno? Bika yandi lakisa yawu na ndyatulu ya yandi ya mbote mpe na bisalu yina yandi ke lungisaka na lembami yina ke katukaka na ndwenga. 14 Kasi, kana beno ke na kimbanda ya ngolo mpe mpeve ya kuswana na bantima ya beno, beno kubula ve ntulu mpe beno kuvunina ve matsyeleka bamambu. 15 Ndwenga ya mutindu yayi me katuka ve na mazulu, ya ke ya ntoto, ya bibulu mpe ya bampeve ya yimbi. 16 Samu na kisika yina ke na kimbanda mpe mpeve ya kunwana, ya ke vanda mpe na muvusu na bamambu nyonso ya yimbi.

17 Kasi ndwenga yina ke katukaka na mazulu ke ntete-ntete bunkete, mpe kizunu, ya ke na bukati-kati, ya ke ya kubongama samu na kutumama, ya ke ya kufuluka na ntima ya kyadi mpe na bambuma ya mbote, ya ke soolaka ve bizizi mpe ya ke ve na luvunu. 18 Ba ke kundaka bambuma ya lunungu* na kati ya kizunu samu na bantu yina ke salaka kizunu.

4 Wapi kisika me katuka bamvita mpe kunwana na kati-kati ya beno? Ya me katuka ve ni na bansatu ya kinsuni yina ke na nwanaka na kati ya banzutu ya beno?* 2 Beno ke na nsatu, kasi beno ke na kuzwaka ve. Ntangu nyonso beno ke kufwaka bantu, beno ke vandaka na nsatu ya bima ya bampangi, kasi beno ke ve na makoki ya kuzwa yawu. Beno ke na tatamanaka kunwana mpe kusala mvita. Beno ke kuzwaka ve samu beno ke lombaka ve. 3 Ntangu beno ke lombaka, beno ke kuzwaka ve samu beno ke lombaka na makanisi ya yimbi, samu beno sadila yawu na kulungisa bansatu ya beno ya kinsuni.

4 Bantu ya kinsuza,* beno zaba ve ti kuvanda ndiku ya yinza zola zonza kuvanda mbeni ya Nzambi? Na yawu, muntu yina zola kuvanda ndiku ya yinza ke na kumisaka yandi mosi mbeni ya Nzambi. 5 To beno ke na kanisaka ti kaka faso yina masonoko zonzaka: “Mpeve yina ke na kati ya beto ke sosaka ntangu nyonso na nsatu ya ngolo bamambu ya mutindu na mutindu?” 6 Kasi ntima ya kulutila mbote yina yandi ke pesaka ke nene. Na yawu masonoko ke zonzaka: “Nzambi ke teleminaka bantu ya lulendo, kasi yandi ke pesaka ntima ya kulutila mbote na bantu ya kukuluka.”

7 Na yawu, beno tumama na Nzambi kasi beno telemina Dyabulu mpe yandi ke kima ntama na beno. 8 Beno kwenda pene-pene na Nzambi mpe yandi ke kwiza pene-pene na beno. Beno sukula maboko ya beno, beno bantu ya masumu mpe beno kumisa bantima ya beno bunkete beno bantu ya bantima zole. 9 Beno me fwana kuvanda na mawa ya kulutila. Ya me lunga ve beno seka, kasi beno me fwana kudila. Ya me lunga ve beno vanda na kilengi, kasi beno me fwana kuvanda na mawa. 10 Beno kuluka na mantwala ya Yehova* mpe yandi ke zangula beno.

11 Bampangi, beno bika kuzonzila yimbi na nkumbu ya bampangi. Muntu ni muntu yina ke zonzaka yimbi na nkumbu ya bampangi ya yandi to ke sambisaka bampangi ya yandi, ke zonzaka yimbi ya musiku mpe ke sambisaka musiku. Na yawu, kana nge sambisa musiku, nge ke dyaka ve muntu yina ke sadilaka musiku kasi zuzi. 12 Ya ke kaka na Muntu mosi yina ke pesaka musiku mpe Zuzi, muntu yina ke na makoki ya kuvuukisa mpe ya kufwa. Kasi nge, nani nge kele samu na kusambisa mpangi ya nge?

13 Ntangu yayi beno kuwa, beno bantu yina ke zonzaka: “Bubu yayi to mbasi beto ke kwenda na mbanza yayi mpe beto ke lutisa mvula ya muvimba kuna mpe beto ke sala mumbungu mpe beto ke kuzwa mbongo,” 14 kasi beno zaba ve wapi mutindu luzingu ya beno ke vanda mbasi, samu beno ke mutindu dibungi* yina ke basikaka samu na mwa ntangu fioti mpe na manima ke zimbanaka. 15 Kasi, beno me fwana kuzonza: “Kana Yehova* zola, beto ke zinga mpe ke sala mambu yayi to yina.” 16 Kasi ntangu yayi beno ke na bulaka ntulu na bamambu ya beno mosi ya lulendo. Kubula ntulu nyonso ya mutindu yayi ke yimbi. 17 Na yawu, kana muntu zaba mambu yina ke mbote mpe yandi ke na salaka ve yawu, yandi me sala disumu.

5 Ntangu yayi beno kuwa beno bamvwama, beno dila mpe beno ganga ngolo samu na mawa yina ke na kwizilaka beno. 2 Bimvwama ya beno me bola mpe banselele me kudya bilele ya beno. 3 Wolo mpe Arza ya beno me beba mpe kubeba ya yawu ke lakisa pwelele yimbi ya beno mpe ya ke kudya musuni ya beno. Bima yina beno me bumba ke vanda mutindu tiya na bilumbu ya nsuka. 4 Beno tala! Difuta yina beno mangaka na kupesa na bantu yina katulaka bima na bilanga ya beno ke na tatamanaka na kuganga mpe bidilu ya bantu yina katulaka bima na bilanga, yina ke na sosaka lusalusu, me kuma na makutu ya Yehova* ya bimvuka ya basoda. 5 Na ntoto, beno me zinga luzingu mosi ya kitoko mpe beno me sala mambu nyonso yina beno vandaka na yawu nsatu. Bantima ya beno ke mutindu bibulu yina ke kumaka na mafuta tii na kilumbu yina ba ke kufwa bawu. 6 Beno me fundisa, beno me kufwa muntu ya lunungu.* Yandi ke na teleminaka kwandi ve beno?

7 Na yawu bampangi, beno vanda na ntima ya yinda tii na kilumbu yina Mfumu ke vanda.* Beno tala! muntu yina ke salaka bilanga ke tatamanaka na kuvingila mbuma ya kitoko ya ntoto. Yandi ke lakisaka ntima ya yinda samu na yawu tii ntangu mvula ya ntete mpe ya nsuka ke kubwa. 8 Beno mpe beno vanda na ntima ya yinda, beno kindisa bantima ya beno samu kilumbu ya kuvanda* ya Mfumu me kuma pene-pene.

9 Bampangi, beno kuvanda ve na nkele beno na beno samu ba sambisa ve beno. Beno tala! Zuzi ke ya kutelama na mantwala ya bamwelo. 10 Bampangi, na yina me tadila kukanga ntima na bankwamusu mpe kulakisa ntima ya yinda, beno landa kifwani ya bambikudi yina zonzaka na nkumbu ya Yehova.* 11 Beno tala! beto ke bokilaka bantu yina kangaka ntima, bantu ya kilengi.* Beno kuwaka nsangu ya kukanga ntima ya Yobi mpe mutindu Yehova* sukisaka bamambu mpe beno talaka ti Yehova* ke na luzolo ya mingi mpe ke lakisaka ntima ya mawa.

12 Ya kulutila nyonso bampangi ya munu, beno bika kuzenga ndefi, ya vanda na nkumbu ya mazulu to na nkumbu ya ntoto to na nkumbu ya kima nyonso ya nkaka. Kasi bika ti “Ee” ya beno vanda ee mpe “Ve” ya beno ve, samu ba sambisa ve beno.

13 Ya ke na muntu na kati ya beno yina ke na kutanaka na bankwamusu? Bika yandi sambila. Ya ke na muntu na kati ya beno yina ke na kilengi? Bika yandi yimba bankunga. 14 Ya ke na muntu na kati ya beno yina ke na beelaka? Bika yandi bokila bakuluntu ya kimvuka mpe bika ba sambila samu na yandi, ba tula yandi mafuta na nkumbu ya Yehova.* 15 Mpe lusambu ya kiminu ke belusa muntu yina vanda beela* mpe Yehova* ke telemisa yandi. Dyaka, kana yandi salaka masumu Nzambi ke lemvokila yandi.

16 Na yawu, beno zonzila pwelele masumu ya beno, beno na beno mpe beno sambila samu na bampangi samu beno beluka. Kubondila ya muntu ya lunungu* ke na ngolo mingi.* 17 Eli vandaka muntu mutindu beto, kasi ntangu yandi sambilaka na bukindi nyonso samu mvula noka ve, mvula nokaka ve na bwala bamvula tatu mpe bangonda 6.  18 Na manima yandi sambilaka dyaka mpe mazulu pesaka mvula mpe ntoto pesaka bambuma.

19 Bampangi ya munu, kana muntu na kati ya beno me kwenda ntama na matsyeleka mpe muntu ya nkaka me vutula yandi, 20 beno zaba ti muntu yina ke vutula musumuki na nzila yina yandi bikaka ke vuukisa yandi* na lufwa mpe ke fuka masumu mingi.