Mukanda samu na kuzaba mingi mambu yina ba me zonzila na Mukanda ya lukutakanu luzingu mpe kisalu
6-12 MARS
BIMVWAMA YA BIBLIA | 1 BANSANGU 23-26
“Ba me yidika mbote-mbote kisalu yina ke salamá na tempelo”
it-2-F 133
Balevi
Ntangu Davidi vandá mfumu, yandi yidiká mbote-mbote kisalu yina Balevi vandá salaka. Yandi tulá ba ya nkaka mutindu bantwadisi ya kisalu, bamfumu, bazuzi, bankengidi ya bamwelo mpe bantu yina ke bumbá mbongo. Yandi tulá mpe bantu mingi samu na kusadisa banganga-nzambi na tempelo, na bangaanda ya yinzo ya Nzambi, mpe na bisika yina ba ke kudyaka, samu na makabu, minkayulu, kuvedisa masumu, kutanga bakilo, bitezolo (mesures) mpe bakengidi ya mutindu na mutindu. Mutindu ba kabulá banganga-nzambi na bimvuka mingi, ba salá mpe yawu samu na Balevi yina vandá yimbaka. Ba kabulá bawu na bimvuka 24 mpe konso kimvuka vandá na ntangu yina ba vandá yimbaka. Samu na kukabula bawu, ba bulá banzeke. Ba bulá mpe banzeke samu na kuzaba wapi mwelo bimvuka ya bakengidi zolá kengidila.—1Ns 23, 25, 26; 2Ns 35:3-5, 10.
it-2-F 657-658
Nganga-nzambi
Samu na kusala na tempelo, banganga-nzambi vandá na bantwadisi mingi ya kisalu. Ba vandá bulá banzeke samu na kuzaba banani ke sala bisalu ya nkaka. Mosi na mosi ya bimvuka 24 ya banganga-nzambi vandá salá lumingu mosi. Ya vandá salá ti kimvuka mosi sala bambala zole na mvula. Na ntangu ya bafeti, bana ya Izraele vandá pesá minkayulu mingi. Na yawu, ntangu ya nkaka, banganga-nzambi nyonso vandá salá, mutindu ya salamá ntangu ba fungulá tempelo. (1Ns 24:1-18, 31; 2Ns 5:11; tala mpe 2Ns 29:31-35; 30:23-25; 35:10-19.) Nganga-nzambi vandá na muswa ya kusala na bantangu ya nkaka, kasi yandi zolá kota ve na kisalu ya ba yina ba soolá samu na kusala lumingu yina. Misiku ya bamfumu ya bazwife ya ntama ke lakisá ti, na ntangu ya Yesu, banganga-nzambi vandá mingi, mpe ya vandá sala ti ba kabula kisalu ya lumingu na kati ya makanda ya kimvuka mosi. Na kutadila lutangu ya bawu, konso dikanda zolá sala kilumbu mosi to bilumbu mingi na lumingu.
it-2-F 358
Miziki
Na zulu ya kuyidika bamambu samu na yinzo ya Yehova, Davidi tulá Balevi 4 000 samu na kusala miziki. (1Ns 23:4, 5) Na kati ya bawu, ya vandá na bantu 288 yina ‘mesanaka na bankunga samu na Yehova, bawu nyonso zabaka kisalu mbote-mbote.’ (1Ns 25:7) Samu na kutwadisa kisalu yayi, yandi tulá Asafi, Emani, mpe Yedutuni (ntangu ya nkaka, ba vandá bokilá mpe yandi Etani), babakala yina zabá miziki mbote-mbote. Babakala tatu yayi vandá mitekolo ya Gershomi, Kohati na Merari, bana ya babakala tatu ya Levi. Na yawu, makanda nyonso ya Balevi vandá na bantu samu na kusala miziki na yinzo ya Nzambi. (1Ns 6:16, 31-33, 39-44; 25:1-6) Asafi, Emani, mpe Yedutuni vandá na bana ya babakala 24. Bawu nyonso vandá na kati ya bantu 288 yina zabá miziki. Mosi na mosi ya bana ya babakala 24 yayi vandá na kimvuka ya bantu yina yandi vandá twadisa. Ba bulá banzeke samu na kusoola banani ke sala na bawu. Mosi na mosi ya bawu vandá twadisa bantu 11 yina “zabaka kisalu mbote-mbote,” mpe yina ba soolá na kati ya bana ya bawu mosi mpe Balevi ya nkaka. Na yawu, ba kabulá Balevi 288 ([1 + 11] × 24 = 288) yina zabá miziki mbote-mbote, na kati ya bimvuka 24, mutindu banganga-nzambi. Kana ba kabulá mpe bantu 3 712 yina vandá ‘balongoki’ na kati ya bimvuka 24 yina, ya zola zonza ti bimvuka nyonso yayi vandá dyaka na bantu pene-pene na 155. Na yawu, mosi na mosi ya bantu 288 yina zabá kisalu mbote-mbote vandá na Balevi pene-pene na 13 yina vandá longoka na bawu. Na kati ya balongoki yango, ya vandá na ba yina vandá zaba kulutila bampangi. (1Ns 25:1-31) Bantu yina vandá bula bampungi vandá banganga-nzambi. Na yawu, ba vandá mpe na kati ya Balevi yina vandá sala miziki.—2Ns 5:12; tala mpe Kut 10:8.
it-2-F 620
Kengidi ya bamwelo
Na kati ya tempelo. Ntangu fioti tekila yandi kufwá, mfumu Davidi yidiká mbote-mbote bimvuka ya Balevi na ya bantu yina zolá sala na tempelo. Na kati ya bawu, ya vandá na bankengidi 4 000 ya bamwelo. Ba yina vandá na kati ya bimvuka ya bankengidi ya bamwelo vandá kwizá salá samu na bilumbu nsambwadi (7). Ba vandá kengidila yinzo ya Yehova, kufungula mpe kukanga bamwelo na bantangu yina me lunga. (1Ns 9:23-27; 23:1-6) Ba ya nkaka vandá kipe mpe mbongo yina bantu vandá nata samu na kisalu ya tempelo. (2Ns 12:9; 22:4) Bamvula na manima, ntangu nganga-nzambi ya nene Yehoyada tulá Yehoashi mafuta samu yandi kuma mfumu, ba tulá bantu ya nkaka mutindu bankengidi ya tempelo samu na kubumba ntwenya Yehoashi na mfumu ya kento Atalia yina botolá kimfumu. (2Mf 11:4-8). Ntangu mfumu Yoziasi katulá lusambu ya luvunu, bankengidi ya bamwelo tulá diboko na kubasisa bima nyonso yina bantu vandá sadila samu na kusambila Baale. Ba yokak’ yawu na ngaanda ya Yeruzalemi.—2Mf 23:4.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
Kusadila Yehova na mutindu yina yandi ke zolá ke pesa nge kilengi
10 Beto ke sadilá Yehova ntangu beto ke yimbá kintwadi na bampangi. (Nku. 28:7) Samu na bana ya Izraele, kuyimbila Yehova vandá kima ya mfunu na kati ya bima yina ba vandá salá samu na kusambila yandi. Mfumu Davidi solá balevi 288 samu na kuyimba na tempelo. (1 Ns. 25:1, 6-8) Bubu yayi mpe, beto ke lakisá luzolo ya beto na Yehova ntangu beto ke yimbilak’ yandi banzimbu yina ke pesak’ yandi nkembo. Kuzaba kuyimba ke ve mfunu. Kanisa na mambu yayi: ntangu beto ke zonzá, ‘beto nyonso ke bulaka mabaku.’ Ata faso yina, beto ke biká ve kuzonza na balukutakanu to na kisalu ya kusamuna. (Zaki 3:2) Mutindu mosi mpe, beto zolá bika ve kuyimba samu na kukembila Yehova, ata beto ke na kanisá ti beto zaba ve kuyimba.
13-19 MARS
BIMVWAMA YA BIBLIA | 1 BANSANGU 27-29
“Dilongi yina tata ya luzolo pesá na mwana ya yandi”
w05-F 15/2 19 §9
Beto bumba nkumbu ya beto ya bakristo
9 Sosa kutala nge mosi matsyeleka ya mambu ya Biblia. Kana beto me zaba Biblia kaka na zulu-zulu, beto lenda banda kuvanda na ndyatulu yina ke lakisa ti beto me zimbana ti beto ke bisadi ya Yehova. (Bafilipi 1:9, 10) Mukristo nyonso, yandi vanda ntwenya to ya kununa, me fwana kusosa mpe kutala yandi mosi ti bamambu yina yandi ke ndimá ke matsyeleka mutindu ya ke na Biblia. Ni yawu Polo vandá sosa bampangi ya yandi bakristo sala. Yandi zonzá na bawu: “Beno tala mbote mambu nyonso: beno ndima yina kele mbote.” (1 Batesalonika 5:21) Bantwenya yina ke na bibuti yina ke sadilá Yehova me bonga kuzaba ti ba lenda kuma ve bakristo ya tsyeleka kaka samu na kiminu ya bibuti ya bawu. Davidi zonzá na mwana ya yandi Salomo na ‘kuzaba Nzambi ya tata ya yandi mpe kusadila yandi na ntima ya mvimba.’ (1 Bansangu 28:9) Ya lungá ve kaka na Salomo na kutala mutindu tata ya yandi vandá tunga kiminu ya yandi na Yehova. Yandi mosi zolá sosa kuzaba Yehova. Mpe ni yawu yandi salaka. Yandi salá lusambu yayi na Nzambi: ‘Ntangu yayi, pesa munu mayela mpe nzayilu ya kutwadisa bantu yayi.’—2 Bansangu 1:10.
w12-F 15/4 16 §13
Tatamana na kusadila Yehova na ntima mosi
13 Dilongi kele pwelele. Ya ke mbote na beto na kusala mbala na mbala bamambu ya kimpeve, mutindu kukwenda na balukutakanu mpe kusamuna. Kasi kusala yawu zola zonza ve ti beto ke sadilá Yehova na ntima mosi. (2 Ns. 25:1, 2, 27) Kana na kati ya bantima ya beto, beto ke zolá kaka “mambu yina lutaka,” ya zola zonza bamambu ya nkaka ya yinza, ya lenda sala ti beto vanda dyaka ve na kindiku ya mbote na Yehova. (Luke 17:32) Ya tsyeleka, beto ke vanda ‘mfunu samu na Kimfumu ya Nzambi,’ kaka si beto ke ya ‘kuyina mambu ya yimbi mpe ke ya kukangama na mambu ya mbote.’ (Luke 9:62; Rom. 12:9) Na yawu, beto nyonso me bonga kusala keba samu kima mosi ve ya yinza ya Satana, ata ya ke na talaná mbote, kanga beto nzila na kutula ntima ya beto nyonso na bisalu ya Kimfumu.—2 Ko. 11:14; tanga Bafilipi 3:13, 14.
w17.09-F 32 §20-21
“Vanda na bukindi mpe sala kisalu”
20 Mfumu Davidi zonzá na Salomo ti Yehova ke vanda na yandi tii na ntangu yandi ke manisa kutunga tempelo. (1 Ns. 28:20) Ntangu ya nkaka, Salomo kanisá mingi na mambu yina tata ya yandi zonzá na yandi. Na yawu, ata ti yandi vandá ntwenya, mpe yandi zabá ve mambu mingi, yandi biká ve ya kanga yandi nzila ya kulungisa kisalu. Yandi lakisá bukindi ya mingi, yandi salá kisalu, mpe na lubakusu ya Yehova, yandi tungá tempelo ya kitoko na kati ya bamvula 7 na ndambu.
21 Mutindu yandi salak’ yawu samu na Salomo, Yehova lenda sadisa nge na kulakisa bukindi mpe kusala, ya vanda na kati ya dikanda ya nge to na kati ya kimvuka. (Iza. 41:10, 13) Kana nge lakisa bukindi na kisalu ya Yehova, nge lenda vanda ya kundima ti yandi ke sakumuna nge bubu yayi mpe na bilumbu yina ke kwiza. Na yawu, ‘vanda na bukindi mpe sala kisalu.’
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w17.03-F 29 §6-7
Vanda ndiku ntangu kindiku ke sosá kubeba
Davidi vandá na bandiku ya nkaka yina sadisak’ yandi na bantangu ya mpasi. Ushai vandá mosi ya bawu. Biblia ke bokilak’ yandi ‘ndiku ya Davidi.’ (2 Sa. 16:16; 1 Ns. 27:33) Ntangu ya nkaka, yandi vandá sala na yinzo ya mfumu, yandi vandá ndiku ya yandi ya ntima, mpe yandi salá bamambu ya nkaka yina mfumu vandá zola ve bantu mingi zaba.
Ntangu Absalomi sosá kubotola Davidi kimfumu, bantu mingi ya Izraele kotilá Absalomi. Kasi, Ushai bikaná ya kukwikama na Davidi. Na ntangu Davidi vandá kima, Ushai kwendá bwabana yandi. Ntima ya Davidi vandá ya kulwala mingi samu mwana ya yandi mpe bantu ya nkaka yina yandi vandá tulá ntima tekak’ yandi. Ushai ndimá kutula luzingu ya yandi na mpasi samu na kulosa na maza dikanisi ya ba yina pesá Davidi mukongo. Ushai salá ve yawu kaka samu yandi vandá kisadi ya Davidi. Kasi yandi salak’ yawu samu yandi vandá ndiku ya kukwikama na Davidi.—2 Sa. 15:13-17, 32-37; 16:15–17:16.
20-26 MARS
BIMVWAMA YA BIBLIA | 2 BANSANGU 1-4
“Mfumu Salomo me baka mukanu ya yimbi”
it-1-F 181 §3
Kimvuka ya basoda
Na kati ya kimfumu ya Salomo, bamambu ya malu-malu kwizá salama na yina me tadila kimvuka ya basoda ya bwala ya Izraele. Kimfumu ya Salomo vandá na kizunu. Kasi, Salomo vandá baká bampunda na bapusu-pusu mingi. (Tala PUSU-PUSU.) Mingi ya bampunda yina yandi sumbá katuká na Ezipte. Yandi tungá bambanza na bisika mingi ya bwala samu na bikunku ya malu-malu ya basoda. (1Mf 4:26; 9:19; 10:26, 29; 2Ns 1:14-17) Kasi, Yehova sakumuná ata fioti ve mambu yina Salomo salaka. Mpe na ntangu yandi kufwá mpe kimfumu kabuká na bimfumu zole, kimvuka ya basoda ya Izraele kubwaka. Bamvula na manima, Izaya sonikaka: ‘Mawa na bantu yina me kulumuka na Ezipte samu na kusosa lusadusu, bayina me tula ntima na bampunda, bayina me tula ntima na bapusu-pusu ya bamvita samu yawu kele mingi, mpe na bampunda ya bamvita samu yawu kele ngolo. Kasi bawu me tula ve ntima na Santu ya Izraele, mpe bawu me sosa ve Yehova.’—Iza 31:1.
it-1-F 430
Pusu-pusu
Ni na ntangu Salomo vandá mfumu ya Izraele kimvuka ya basoda ya bwala kumá na bapusu-pusu mingi. Na ntama, Yehova pesá musiku ti bamfumu zolá baka ve bampunda mingi, samu kusala yawu zolá lakisa ti ba vandá tulá ntima na ngolo ya bampunda samu na kubumba bwala ya bawu. Ni yawu vandá sala ti ba vanda ve na bapusu-pusu mingi, samu ni bampunda zolá benda bapusu-pusu yango. (Kul 17:16) Ntangu Samuele kebisá bantu ya Izraele na bamambu nyonso yina bamfumu ke lomba na bawu, yandi zonzaka: ‘Yandi ke baka bana ya beno ya babakala mpe yandi ke tula bawu na bapusu-pusu ya yandi.’ (1Sa 8:11) Ntangu Absalomi, mpe na manima Adoniya, sosá kubotola kimfumu, mosi na mosi ya bawu sadilá pusu-pusu, mpe tulá babakala 50 samu na kukima na mantwala ya yawu. (2Sa 15:1; 1Mf 1:5) Ntangu Davidi nungá mfumu ya Soba, yandi bumbá bampunda 100 yina vandaka kubenda bapusu-pusu.—2Sa 8:3, 4; 10:18.
Samu na kukumisa ngolo kimvuka ya basoda ya Izraele, Salomo salá ti ba kuma na bapusu-pusu 1 400. (1Mf 10:26, 29; 2Ns 1:14, 17) Yeruzalemi na bambanza ya nkaka ya bapusu-pusu vandá na bayinzo yina ba salá samu na kukipe bamasini nyonso yina ba vandá sadilá samu na kunwana.—1Mf 9:19, 22; 2Ns 8:6, 9; 9:25.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w05-F 1/12 19 §5
Bamambu ya mfunu yina ke na buku ya 2 Bansangu
1:11, 12. Mambu yina mfumu Salomo lombá na Yehova na lusambu, lakisá ti ndwenga mpe luzabu vandá mfunu samu na yandi. Ntembe ve, mambu yina beto ke zonzá na lusambu ke lakisá yina ke mfunu samu na beto. Na yawu, ya ke mfunu na kukanisa na yina beto ke zonzá na lusambu.
27 MARS–2 AVRIL
BIMVWAMA YA BIBLIA | 2 BANSANGU 5-7
“Ntima ya munu ke vanda ntangu nyonso kuna”
w02-F 15/11 5 §1
Beto bika ve kukwenda na balukutakanu ya beto
Bamvula mingi na manima, ntangu Davidi vandá mfumu na Yeruzalemi, yandi zonzá nsatu yina vandá na yandi ya kutungila Yehova yinzo samu na nkembo ya yandi. Kasi, samu Davidi nwaná bamvita ya nene, Yehova zonzá na yandi: ‘Nge ke tunga ve yinzo samu na munu.’ Yehova soolá Salomo, mwana ya Davidi samu na kutunga tempelo. (1 Bansangu 22:6-10) Na 1026 T.N.B., na manima ya bamvula 7 na ndambu, Salomo manisá kutunga tempelo mpe yandi fungulak’ yawu. Yehova ndimá yinzo yango mpe yandi zonzaka: ‘Munu me santisa yinzo yayi yina nge me tunga na mutindu munu me tula nkumbu ya munu kuna ya mankululu; meso ya munu mpe ntima ya munu ke vanda ntangu nyonso kuna.’ (1 Bamfumu 9:3) Ntangu nyonso yina bana ya Izraele zolá bikana kaka ya kukangama na Yehova, yandi zolá sakumuna bamambu nyonso yina zolá salama na tempelo. Kasi, kana ba balula Yehova mukongo, yandi zolá katula lusakumunu ya yandi na tempelo ‘mpe yinzo yayi zolá kuma matadi na matadi.’—1 Bamfumu 9:4-9; 2 Bansangu 7:16, 19, 20.
it-2-F 1048
Tempelo
Disolo ya tempelo. Tempelo vandá tii na 607 T.N.B., ntangu yina basoda ya Babilone na lutumu ya mfumu Nebukadenezare mwangisak’ yawu. (2Mf 25:9; 2Ns 36:19; Yer 52:13) Samu bana ya Izraele vandá sambila banzambi ya luvunu, Yehova biká bantu ya makanda ya nkaka kwamisa bwala ya Yuda mpe kimfumu yina vandá Yeruzalemi. Mpe bantangu ya nkaka, yandi vandá bika ba botola bimvwama yina vandá na tempelo. Ya vandá mpe na bantangu yina bantu ya Izraele vandá kipeke ve tempelo. Na 993 T.N.B., na ntangu ya Rehoboami mwana ya Salomo, mfumu Shishaki ya Ezipte baká bimvwama ya tempelo. Ya salamá kaka bamvula 33 na manima ya kufungula tempelo. (1Mf 14:25, 26; 2Ns 12:9) Mfumu Aza, yina yalá kubanda 977 tii 937 T.N.B., vandá zitisá yinzo ya Yehova. Kasi samu na kubumba Yeruzalemi na bambeni, yandi salá buzoba ya kubaka arza na wolo na kati ya bimvwama ya tempelo samu na kufuta Bene-adadi, mfumu ya Siria. Aza salak’ yawu samu Bene-adadi bika luwawanu yina yandi salá na Basha, mfumu ya Izraele.—1Mf. 15:18, 19; 2Ns. 15:17, 18; 16:2, 3.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w10-F 1/12 11 §7
Yandi ‘zaba tsyeleka ntima ya muntu’
Lusambu yina Salomo salá ke kindisá beto mingi. Ntangu ya nkaka, bantu ke zabá ve mbote-mbote bamambu yina ke na beto na kati ya ntima, “mpasi” ya beto mpe ‘dyambu yina ke nyokolaka’ beto. (Bingana 14:10) Kasi Yehova zaba bamambu yina ke na ntima ya beto mpe yandi zola kusadisa beto. Kana beto fungula yandi ntima ya beto na lusambu, yandi ke pesa beto ngolo ya kukanga ntima. Biblia ke zonzaka: “Beno pesa manyongo nyonso ya beno na sika ya Nzambi, samu ti yandi ke sadisaka beno.”—1 Piere 5:7.
10-16 AVRIL
BIMVWAMA YA BIBLIA | 2 BANSANGU 8-9
“Ndwenga vandá mfunu mingi na meso ya yandi”
w99-E 1/11 20 §4
Kuzaba kukabula
Mfumu ya kento ya bwala ya Sheba salá bangolo mingi mpe pesá ntangu ya yandi samu na kwenda tala Salomo. Ntangu ya nkaka, Sheba vandá na kati ya bwala yina ba ke bokilá bubu yayi Yemen. Na yawu, yandi na bashamo mingi yina vandaka na yandi tambulá bakilometele kuluta 1 600 na kukuma na Yeruzalemi. Mutindu Yesu zonzak’ yawu, “yandi katukaka na bizunga yina ke ntama.” Samu na yinki nfumu ya kento ya bwala ya Sheba salá bangolo nyonso yayi? Ntete ntete, yandi salak’ yawu samu na “kuwa mambu ya kufuluka na ndwenga yina Salomo vwandaka zabisa.”—Luke 11:31.
w99-F 1/7 30 §4-5
Bambote yina yandi kuzwá na kwenda tala Salomo
Mfumu ya kento kwizá na Yeruzalemi ‘na bantu mingi, bashamo yina vandaka kunata mafuta ya balsami mpe wolo mingi na matadi ya ntalu.’ (1 Bamfumu 10:2a) Ba ya nkaka ke zonzá ti na kati ya “bantu mingi” yina vandá na mfumu ya kento ya Sheba, ya vandá na basoda mingi. Beto lenda ndima yawu samu ti yandi vandá mfumu ya nene mpe ntangu yandi kwendá tala Salomo, yandi vandá na bima ya ntalu mingi.
Kasi beto zimbana ve ti mfumu ya kento yayi kuwá bunene ya kimfumu ya Salomo ‘na yina me tala nkumbu ya Yehova.’ Na yawu, yandi kwizá ve kaka samu na mambu ya mumbungu. Ntangu ya nkaka, yandi kwizá ntete samu na kuwa ndwenga ya Salomo, mpe kuzaba mingi na yina me tadila Yehova, Nzambi ya Salomo. Ntangu ya nkaka mfumu ya kento yayi vandá mutekolo ya Semi to ya Kami, babakala yina vandá bisadi ya Yehova. Na yawu, beto lenda kanisa ti yandi vandá sosa kuzaba mingi na dibuundu ya bankooko ya yandi.
w99-F 1/7 30-31
Bambote yina yandi kuzwá na kwenda tala Salomo
Ntangu mfumu ya kento ya Sheba talá ndwenga, mpe bimvwama ya Salomo ‘yandi kondwaka tsyeleka ndinga.’ (1 Bamfumu 10:4, 5) Bantu ya nkaka ke zonzá ti “kondwaka ndinga” zola zonza ti yandi kumá na mpasi ya kupema. Samu na muntu mosi ya mayela, ya zola zonza ti mfumu ya kento ya Sheba tabuká ngambu. Ata mpili yina to ve, bamambu yina mfumu ya kento yayi talá mpe kuwá kamwisak’ yandi mingi. Yandi zonzá ti ya ke kilengi mingi na bisadi ya Salomo na yina ba ke kuwaka ndwenga ya mfumu ya bawu, mpe yandi sakumuná Yehova na yina yandi tulá Salomo mutindu mfumu. Na manima, yandi pesá mfumu Salomo makabu ya ntalu mingi. Kaka wolo yina yandi pesak’ yandi lenda vanda bubu yayi na lutangu pene-pene na 40 millions ya ba dollars. Salomo mpe pesá na mfumu ya kento ya bwala ya Sheba makabu. Yandi pesak’ yandi ‘konso kima yina yandi vandaka na nsatu ya yawu mpe yina yandi lombaka.’—1 Bamfumu 10:6-13.
it-2-F 873
Salomo
Ntangu mfumu ya kento ya bwala ya Sheba talaka bunene mpe kitoko ya tempelo mpe yinzo ya Salomo, madya ya mesa ya yandi, kisalu ya ba yina vandá pesak’ yandi malafu, bilele ya bisadi ya yandi mpe minkayulu ya kuyoka yina ba vandá pesá mbala na mbala na tempelo ya Yehova, yandi ‘kondwaka ndinga,’ mpe yandi zonzaka: ‘Mambu yina bawu zabisaka munu me kuma ve ata na kati-kati. Mayele ya nge mpe kimvwama ya nge me luta tsyeleka nsangu yina munu waka.’ Mpe yandi zonzá ti ya ke bweso ya nene ya kuvanda bisadi ya mfumu ya mutindu yayi. Nyonso yayi natak’ yandi na kukumisa mpe kusakumuna Yehova samu yandi lakisá luzolo ya yandi na bana ya Izraele na yina yandi tulá Salomo mutindu mfumu samu na kusambisa mpe kuzenga bamambu na lungungu.—1Mf 10:4-9; 2Mf 9:3-8.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
it-2-F 1110
Kiti ya kimfumu
Na bakiti ya kimfumu nyonso ya bamfumu ya Izraele, kaka ni kiti ya Salomo Biblia ke zonzilá mbote-mbote. (1Mf 10:18-20; 2Ns 9:17-19) Ntangu ya nkaka, ya vandá na ‘yinzo ya Kiti ya Kimfumu,’ mosi ya bayinzo yina ba tungá na zulu ya mongo ya Moria, na Yeruzalemi. (1Mf 7:7) Ya vandá ‘kiti ya kimfumu ya nene na meno ya nzoko yina vandá ya kupakula na wolo ya kukondwa kuvukisa na kima ya nkaka, kima mosi mutindu mpewo vandá na manima ya yawu, mpe maboko.’ Ntangu ya nkaka, ba sadilá kaka meno ya nzoko samu na kuyidika kiti ya kimfumu yayi. Kasi, ntangu beto ke kanisá na faso yina ba tungá tempelo, ya ke natá beto na kukanisa ti ba yidiká kiti yango na yinti yina ba pakulá na wolo. Mpe samu na kubongisa yawu, ba tulá bima yina ba yidiká na meno ya nzoko. Na kutala yawu, kiti ya kimfumu yango vandá talana mutindu ba me sala yawu kaka na meno ya nzoko na wolo. Na manima ya kuzonzila bima yina ba vandá dyatilá na kukwenda na kiti ya kimfumu, 2 Bansangu 9:17-19 me zonza: ‘Bankosi zole vandaka ya kutelama pene-pene ya maboko yina. Bankosi 12 vandaka ya kutelama na zulu ya bima sambanu ya kudyatila, nkosi mosi na konso nsuka ya kima ya kudyatila na kati ya bima sambanu ya kudyatila.’ Bankosi yayi vandá kifwani ya mbote na kulakisa ngolo ya kuyala. (Kub 49:9, 10; Luz 5:5) Ntangu ya nkaka, bankosi 12 yayi vandá kifwani ya makanda 12 ya Izraele, mpe ya vandá lakisa ti ba vandá kutumama mpe kundima mfumu yina ke ya kuvanda na kiti ya kimfumu. Kiti ya kimfumu yayi vandá na kisika samu na kutula makulu, yina ba salá na wolo. Faso ba me lakisa yawu, ba salá kiti yango na meno ya nkosi mpe wolo, ya vandá ya kuzangama, kima mosi mutindu mpewo vandá na zulu ya yawu mpe ya vandá na bankosi ya kitoko. Kiti ya kimfumu ya Salomo me lutila kitoko na bakiti nyonso ya bimfumu ya ntangu yina, ya vanda bakiti yina bantu ya mayela kuzwá, to bizizi ya bakiti ya kimfumu yina beto lenda tala na bima ya ntama yina bantu yidikaka. Ni na yawu, muntu yina soniká babuku ya Bansangu zonzaka: “Ata kimfumu mosi ve me salaka kima ya mutindu yina.”—2Ns 9:19.
17-23 AVRIL
BIMVWAMA YA BIBLIA | 2 BANSANGU 10-12
“Kuzwa bambote na kulandá malongi ya mbote”
w18.06-F 13 §3
Yehova zolá ndima yandi
Ntangu ya nkaka, Rehoboami ke na zabá dyaka ve yinki ya kusala. Kana yandi ndima, yandi ke lomba dyaka ve na bantu ya bwala ya yandi na kusala bima mingi. Ya zola zonza ti yandi, dikanda ya yandi mpe bantu yina ke salá na yandi ke nata dyaka ve luzingu ya kitoko yina ba ke na yawu. Kasi si yandi manga, bantu ya bwala lenda balula yandi mapapa. Yinki yandi ke sala? Mfumu ya malu-malu yayi, sosá kuzaba dikanisi ya bantu ya kukula yina vandá pesá malongi na tata ya yandi, Salomo. Kasi na manima, yandi yufulá mpe na bantu yina vandá bamvula mosi na yandi, mpe yandi soolá kulanda malongi yina ba pesak’ yandi. Na yawu, yandi baká mukanu ya kutalisa bantu ya bwala mpasi ya kulutila. Yandi zonzá na bawu: ‘Munu ke kumisa bifunda ya beno kizitu mingi, mpe munu ke bwela yawu. Tata na munu pesaka beno ndola na bikoti, kasi munu ke sala yawu na bikoti ya bansende.’—2 Ns. 10:6-14.
w01-F 1/9 28-29
Wa’ faso beto lenda baka mikanu ya mbote
Yehova tulaka mpe na kati ya bimvuka bampangi ya kuyela na kimpeve yina lendá sadisa beto na kubaka mikanu ya mbote. (Baefeze 4:11, 12) Kasi beto sala ve mutindu ba yina ke kwendá na bampangi mingi tii ba ke kuzwa muntu yina ke pesa bawu malongi yina ba zola kuwa. Dyaka, beto landa ve kifwani ya Rehoboami yina mangá malongi ya mbote yina bisadi ya kukula ya tata ya yandi pesak’ yandi, mpe soolá kuwa bantwenya yina kulá na yandi. Mukanu ya yimbi yina yandi baká salá ti makanda mingi ya Izraele katuka na lutumu ya yandi.—1 Bamfumu 12:1-17.
Ntangu nge ke sosá malongi, kwenda na ba yina ke ya kuyela, yina zaba mingi na yina me tadila Biblia mpe ke zitisá misiku ya Yehova. (Bingana 1:5; 11:14; 13:20) Kana nge lenda, baka ntangu ya kuyindula na misiku ya Biblia yina ke tadilá dyambu ya nge, mpe malongi yina nge me kuzwa. Ntangu nge ke zaba na Biblia dikanisi ya Yehova na yina me tadila dyambu ya nge, nge ke zaba mbote-mbote mukanu yina nge me bonga kubaka.—Bafilipi 4:6, 7.
it-2-F 754 §3
Rehoboami
Lunangu mpe ntima ya ngolo yina Rehoboami lakisá salá ti bantu mingi ya kimfumu ya yandi balukila yandi. Kaka makanda ya Yuda na ya Benjamin bikaná ya kukangama na dibuta ya Davidi. Dyaka, banganga-nzambi na Balevi ya bimfumu zole, mpe bantu ya nkaka ya kimfumu ya makanda 10 kangamá mpe na yandi.—1Ns 12:16, 17; 2Ns 10:16, 17; 11:13, 14, 16.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
it-1-F 618-619
Démon yina kele mutindu nkombo
Bamambu yina Yosua zonzá na Yosua 24:14 ke lakisá ti, na ntangu bana ya Izraele vandá na Ezipte, ba kuzwá mwa bifu ya bawu ya kusambilá banzambi ya luvunu. Mpe Ezekiele me lakisa ti ata bantangu mingi na manima, bifu yina vandá ntete na bawu. (Ezk 23:8, 21) Ni na yawu, bantu ya nkaka ya mayela yina ke tadilá mambu ya Nzambi me kanisa ti, kana na ntoto ya kuyuma Nzambi pesá bana ya Izraele musiku ti ba fwana ve kusala ‘minkayulu na bademo yina kele mutindu bankombo,’ (Lv 17:1-7) mpe kana Yeroboami tulaka banganga-nzambi ‘samu na bisika ya kunanguka mpe samu na bademo yina kele mutindu bankombo mpe samu na bana ya bangombe yina yandi salaka,’ (2Ns 11:15) ya ke na lakisá ti bantu ya nkaka ya Izraele vandá sambilá nzambi ya nkombo mutindu bantu mingi ya Ezipte vandá salak’ yawu, mingi-mingi na kisika yina ba ke bokilá Ezipte ya Yinsi. Herodote (na buku ya yandi ya zole, paragrafe 46) me zonza ti mutindu ya kusambila ya bantu ya Ezipte yayi natá bantu ya Grese na kusambila nzambi yina ba ke bokilá Pan mpe ba satyres, banzambi ya ba brousses, yina vandá zolá bamambu ya nsoni. Ba kwizá zonza ti banzambi yango vandá na mampoka, mukila mpe makulu ya nkombo. Ba ya nkaka me kanisa ti, samu ndambu ya nzutu ya banzambi ya luvunu yayi ke ya bibulu, ni na yawu bakristo ya luvunu na ntama bandá kusala kizizi ya Satana na mukila, mampoka mpe dikulu ya kukabuka.
Kasi, ba me lakisa ve mbote-mbote yinki “ya mika mingi” (seʽi·rimʹ) yayi vandá lakisa. Ba ya nkaka me kanisa ti ya vandá bankombo to biteki yina ke mutindu bankombo, kasi ya ke ve na kima yina ke na lakisak’ yawu pwelele. Ata verse ya nkaka ya Biblia ke zonzilá mpe yawu. Nzonzolo yina ba sadilá lenda sosa kulakisa kaka ti, na bayintu ya ba yina vandá sambilá banzambi ya luvunu yina, banzambi yango vandá mutindu bankombo to ba vandá na bansuki na nzutu. “Bankombo” na baverse yayi lenda vanda kaka faso ya kulakisa nganzi samu na lusambu ya biteki nyonso, kaka mutindu mot yina ba ke bangulá kiteki na masonoko mingi, ba bendak’ yawu na nzonzolo yina zola zonza “babule ya matufi,” kasi ya zola zonza ve ti ba yidiká biteki yango na matufi.—Lv 26:30; Kut 29:17.
24-30 AVRIL
BIMVWAMA YA BIBLIA | 2 BANSANGU 13-16
“Na wapi ntangu beto me bonga kusosa lubakusu ya Yehova?”
Ba-jeune—yinki beno lenda sala samu bampangi sala beno konfianse?
12 Ntangu yandi vandá ntete jeune, mfumu Asa vandá na kuraje mpe ya kukuluka. Na kifwani, na manima ya lufwa ya papa ya yandi Abia, ntangu yandi kumá mfumu, yandi katulá biteki nyonso na bwala ya yandi. Yandi zonzá na bantu ya Juda ‘na kusosa Yehova Nzambi ya bankoko ya bawu mpe na kulanda misiku ya yandi.’ (2 Ns. 14:1-7) Mpe ntangu Zerah mfumu ya ba-ethiopien kwizá nwanisa Juda na bamilitere 1 000 000, Asa lombá na Yehova, yandi sadisa yandi. Yandi zonzá: ‘Ô Yehova, ya ke ya yawu ve mambu na nge, si bantu yina nge ke sadisa ke na ngolo mingi to ke ya kulemba. Ô Yehova sadisa beto samu beto me tula konfianse ya beto na nge.’ Mambu ya kitoko yayi Asa zonzá, ke na lakisá ti, yandi vandá na kiminu ya nene na ngolo ya Yehova ya kuvuukisa yandi mpe bantu ya Juda. Asa tulá konfianse na Papa ya yandi Yehova mpe ‘Yehova sadisak’ yandi na kufwa ba-ethiopien.”—2 Ns. 14:8-12.
Ba-jeune—yinki beno lenda sala samu bampangi sala beno konfianse?
13 Muntu nyonso ke vanda kaka na boma si 1 000 000 ya bamilitere me kwiza nwanisa yandi. Samu yandi tulá konfianse ya yandi na Yehova, Asa lendá kufwa bawu nyonso. Kasi ntangu Asa kutaná na mambu ya nkaka ya mpasi, yandi salá dyaka ve konfianse na Yehova. Ntangu Baasha mfumu ya Izrael sosá kunwanisa yandi, Asa lombá na mfumu ya Syrie na kusadisa yandi. Desizion yayi natinak’ yandi mambu mingi ya mpasi! Na nzila ya profete Hanani, Yehova zonzá na Asa: ‘Samu nge tulá ntima na mfumu ya Syrie, kasi nge me tula ve ntima ya nge na Yehova Nzambi ya nge, bamilitere ya mfumu ya Syrie ke kima na maboko ya nge.’ Samu na yawu, Asa zolá vanda ntangu nyonso na baguerre. (2 Ns. 16:7, 9; 1 Mf. 15:32) Wapi yina ke leson samu na beto?
Ba-jeune—yinki beno lenda sala samu bampangi sala beno konfianse?
14 Vanda kaka ya kukuluka mpe kontinye na kutula konfianse na Yehova. Ntangu nge kuzwá bateme, nge lakisá kiminu ya ngolo mpe konfianse na Yehova. Mpe Yehova vandá na vrai kilengi ya kuyamba nge na kati ya famiye ya yandi. Kima yina nge zolá sala, ni kukontinye kaka na kusala Yehova konfianse. Ya lenda talana facile na kutula konfianse na Yehova ntangu nge ke zolá kubaka badesizion ya important. Kasi yinki nge ke salá na bantangu ya nkaka? Ya ke bien samu na nge na kutula konfianse na Yehova ntangu nyonso yina nge ke baká badesizion, ya vanda na bima yina nge ke sadilá samu na kulutisa ntangu, lere nge ke sosá kisalu, mpe na faso nge ke na nsatu ya kunata luzingu! Kutula ve ntima na mayela ya nge mosi. Misiku ya Biblia ke sadisa nge na kubaka badesizion ya bien, na yawu, sadila mambu yina ya ke zonzá. (Bin. 3:5, 6) Si nge sala yawu, nge ke pesa Yehova kilengi mpe bampangi ya kimvuka ke pesa nge buzitu.—Tanga 1 Timote 4:12.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w17.03-F 19 §7
Sadila Yehova na ntima ya nge nyonso!
7 Mosi na mosi na beto lenda tala ntima ya yandi samu na kuzaba kana yawu ke ya kukangama kaka na Yehova. Nge lenda yufula: ‘Mu ke kwandi na nsatu ya kusala nyonso samu na kusepelisa Yehova, kunwanina lusambu ya yandi mpe kusala ti ata mambu ya yimbi kota na kati ya kimvuka ya yandi?’ Kanisa na kibakala ya lombá na Asa samu na kutelemina Maaka yina vandá “kento ya nene,” mama ya mfumu. Ntangu ya nkaka, nge me zaba ve muntu yina lenda sala yimbi na mantwala ya Yehova mutindu Maaka. Kasi ya ke na bamambu yina lendá lomba nge na kuvanda na tiya mutindu Asa. Na kifwani, kana muntu ya dikanda ya nge to ndiku ya nge ya ntima me sala disumu, nge ke sala yinki kana yandi me balula ve ntima mpe ba me basisa yandi na kimvuka? Nge ke sala kwandi nyonso samu na kubika kuvanda kintwadi na yandi? Yinki ntima ya nge ke tinda nge na kusala?