1922 Bamvula 100 Me Luta

“DIKANISI YA KITOKO MINGI”

Bampangi vandá na nsatu ya mikanda mpe babuku mingi samu na kisalu ya kusamuna. Na ntangu yina, bampangi vandá basisá mikanda na béthel ya Brooklyn. Kasi na yina me tadila babuku, ba vandá futá mbongo na bakompani ya nkaka samu na kubasisa yawu. Na kati ya bangonda mingi, kompani yina ba vandá futá vandá lenda dyaka ve kubasisa babuku nyonso yina bampangi vandá na yawu nsatu. Mpangi Rutherford lombá na mpangi Robert Martin, yina vandá ntwadisa kisalu ya kubasisa mikanda, kana beto lendá basisa babuku beto mosi.

Na manima, mpangi Robert Martin zonzá samu na mambu yayi: “Ya vandá dikanisi ya kitoko, samu ya zolá zonza ti beto ke fungula kisika ya beto mosi yina ke vanda na bima nyonso yina beto ke na yawu nsatu samu na kubasisa babuku.” Bampangi kuzwá yinzo na Brooklyn. Mpe ba kuzwá bima nyonso yina ba vandá na yawu nsatu samu na kubasisa babuku.

Bantu nyonso ve vandá na kilengi na kuwa ti beto ke banda kubasisa babuku beto mosi. Muntu ya kuzwa kompani yina vandá basisá babuku ya beto kwizá tala kisika ya beto ya malu-malu ya kubasisa babuku. Yandi zonzaka: “Awa beno ke na bamasini nyonso yina lenda sadisa beno na kubasisa babuku. Kasi, ata mosi na kati ya beno zaba mutindu ya kusadila yawu. Na kati ya bangonda 6, beno ke kufwa bamasini nyonso.”

Samu na mambu yayi mpangi Martin zonzaka: “Mambu yina bakala yayi zonzá vandá na nzila. Kasi yandi zimbaná ti Nzambi vandá na beto, mpe yandi ke sadisa beto mutindu yandi ke salak’ yawu.” Mambu yina mpangi Martin zonzá vandá tsyeleka. Mwa ntangu fioti na manima, beto vandá lenda kubasisa babuku 2000 na kilumbu mosi.

KUMWANGISA NSANGU YA MBOTE NA NZILA YA RADIO

Na zulu ya kubasisa babuku, bisadi ya Yehova bandá kusadila radio samu na kumwangisa nsangu ya mbote. Na kilumbu ya dimanche 26 février 1922, mpangi Rutherford salá discours ya yandi ya ntete na radio. Discours yayi vandá zonza: “Ba millions ya bantu yina ke na zingá bubu yayi ke fwa ve.” Ya lutá na radio mosi na Los Angeles, na Californie, na États-Unis.

Bantu pene-pene na 25000 landá discours yayi. Ba ya nkaka yina kuwá yawu, filisá mikanda na mpangi Rutherford samu na kuvutula yandi matondo. Willard Ashford vandá mosi ya ba yina sonikilak’ yandi. Yandi vandá vandá na Santa Ana, na Californie. Yandi zonzá na mpangi Rutherford ti yandi “sepelá” na discours ya yandi ya kitoko. Yandi bwelaka: “Na yinzo ya beto, beto vandá na bampangi tatu yina vandá beela. Ata ya salamá na quartier ya beto, beto zolá lenda ve kukwenda. Kasi, samu ya lutá na radio, beto lendá kuwa yawu.”

Na manima, ba discours mingi ya nkaka lutá na radio. Na nsuka ya 1922, Yinzo ya Kengidi lakisá ti “bantu kuluta 300000 kuwá ba discours na radio.”

Ntangu Balongoki ya Biblia talá ti bantu mingi vandá sepela na ba discours yina vandá luta na radio, ba baká mukanu ya kutunga yinzo ya radio na Staten Island, pene-pene na béthel ya Brooklyn. Na kati ya bamvula mingi, Balongoki ya Biblia sadilá radio WBBR samu na kumwangisa nsangu na bisika mingi.

“ADV”

Yinzo ya Kengidi ya 15 juin 1922 (na anglais) zonzá ti lukutakanu ya nene ke salama na Cedar Point, na Ohio, kubanda kilumbu ya 5 tii 13 septembre 1922. Balongoki ya Biblia vandá na kilengi mingi ntangu ba kumá na Cedar point.

Na discours ya ntete yina yandi salá, mpangi Rutherford zonzaka: “Mu ke ya kundima ti Mfumu ke sakumuna lukutakanu yayi, mpe yandi ke sala ti bantu mingi ya kulutila kuwa nsangu ya mbote.” Na lukutakanu yayi, bampangi nyonso yina salá ba discours kindisá bampangi ya kento na ya bakala samu na kusala dyaka mingi na kisalu ya kusamuna.

Na kilumbu ya vendredi 8 septembre, bantu pene-pene na 8000 fulusá kisika ya nene ya lukutakanu. Ba vandá vingila discours ya mpangi Rutherford. Ba vandá na kivuvu ti yandi zolá zabisa bawu yinki zola zonza “ADV,” yina vandá ya kusonama na ba invitations ya bawu. Ntangu ba baká bisika ya kuvanda, mingi talá banderole ya nene yina vandá na zulu ya kisika yina mpangi Rutherford zolá sala discours. Arthur Claus yina katuká na Tulsa, na Oklahoma, na États-Unis, lendá kuzwa kisika yina zolá sadisa yandi na kulanda mbote-mbote lukutakanu. Ya vandá ve kima ya pete, samu na lukutakanu yina ba vandá ve na ba appareils yina ke sadisá na kuwa ndinga ya muntu ntama.

Mpangi yina vandá twadisa lukutakanu zonzá ti, samu ba zenga ve mpangi Rutherford ntangu yandi ke sala discours, ata muntu ke kota na manima ya kubanda ya discours. Mpangi Rutherford bandá discours ya yandi na kuzonzila mambu yina Yesu zonzá na Matayi 4:17: “Kimfumu ya mazulu me kuma pene-pene.” Ntangu yandi zonzilá na bantu yina ke kuwa nsangu ya Kimfumu ya Nzambi, mpangi Rutherford zonzaka: “Yesu zonzá ti na ntangu ya nsuka, yandi mosi ke twadisa dikanda ya yandi na kisalu ya kusamuna, samu na kuvukisa bantu yina ke sosá kusambila Nzambi na matsyeleka.”

Mpangi Claus, yina vandá ya kuvanda na mantwala zonzaka: “Beto vandá kuwa mbote-mbote mpangi Rutherford.” Kasi nzutu bandá kukwamisa Arthur mpe yandi basiká na ngaanda. Yandi vandá zola ve kubasika samu yandi zabá ti si yandi basika yandi ke kota dyaka ve.

Ntangu yandi kumá na ngaanda, yandi zwá mwa ngolo. Yandi zonzá ti ntangu yandi vandá vutuka, yandi kuwá bantu mingi vandá bula maboko. Yandi kumá na nsatu ya kuzaba yinki vandá luta. Yandi talá ti yandi zolá sala nyonso samu na kuwa yinki mpangi Rutherford vandá zonza, ata ya zolá lomba yandi monter na zulu. Mpangi Claus vandá na bamvula 23 na ntangu yina. Ntangu yandi kumá pene-pene na ba fenêtres yina vandá na zulu, yandi kwizá tala ti yandi vandá “kuwa mbote-mbote kuna.”

Kasi Arthur vandá ve yandi mosi. Bampangi ya nkaka vandá kuna. Mosi na kati ya bawu, Frank Johnson, yufulak’ yandi: “Nge ke ve na mwa mbele ya fioti?”

Yandi vutulaka: “Ee, mu ke na yawu.”

Frank zonzá na yandi: “Nge me vuukisa beto.” Yandi bwelaka: “Nge me tala banderole ya nene yayi, yina ke ya kukanga na zulu? Kuwa mbote-mbote zuzi.a Ntangu yandi ke zonza: ‘Beno samuna, beno samuna,’ zenga basinga 4 yayi.”

Arthur basisá mbele mpe yandi vingilá ntangu yina ba ke zonza na yandi na kuzenga bansinga. Mwa ntangu fioti, mpangi Rutherford kumá na ntangu yina yandi zolá zonza mambu ya mfunu ya discours ya yandi. Samu yandi vandá na tiya mingi, mpangi Rutherford zonzá mambu yayi na ndinga ya ngolo: “Beno vanda Bambangi ya tsyeleka ya Nzambi. Mpe na kiminu, beno kwenda na mvita tii ntangu mabuundu ya luvunu ke sika. Beno mwangisa nsangu ya mbote bisika nyonso. Yinza nyonso fwana zaba ti Yehova kele Nzambi mpe Yesu Kristo ke Mfumu ya bamfumu. Beto ke na zingá na ntangu ya kulutila mfunu ya yinza yayi. Beno vanda na bukindi. Mfumu Yesu ke na yalaka. Beno me fwana kuzonzila yawu na bantu nyonso. Beno samuna, beno samuna, beno samuna Mfumu na Kimfumu ya yandi!”

Arthur zonzá ti yandi na bampangi ya nkaka zengá basinga mpe banderole fungukaka. Ntangu banderole funguká, bisoni yina vandá kuna vandá lakisa yinki zola zonza “ADV.” Ya ke “ADVERTISE” na bunkufi. Ya zola zonza “KUSAMUNA.”

KISALU YA MFUNU MINGI

Lukutakanu ya nene yina salamá na Cedar Point sadisá bampangi na kutula makanisi ya bawu na kisalu yina me lutila mfunu, kusamuna Kimfumu. Ba yina zolá sala kisalu yango vandá na kilengi ya kusala yawu. Pionnier mosi ya Oklahoma, na États-Unis, sonikaka: “Beto vandá samuná na kisika yina bantu mingi vandá salá na kisalu ya kubasisa makala. Mpe mingi na kati ya bawu vandá ve na mbongo.” Yandi zonzá ti bambala mingi yina bantu vandá wá mambu yina vandá na kati ya mukanda L’Âge d’or, yina ba ke bokilá bubu yayi Réveillez-vous !, ba vandá dilaka. Yandi zonzaka: “Ya vandá salá beto kilengi mingi na kukindisa bawu.”

Balongoki ya Biblia yayi zabá mfunu ya mambu yina Yesu zonzá na Luke 10:2: “Kisalu ya kuyonzika bambuma kele mingi na bilanga, kasi bisadi kele [fioti].” Na nsuka ya mvula, ba vandá na nsatu ya mingi ya kumwangisa nsangu ya Kimfumu na bisika nyonso.