Mukanda samu na kuzaba mingi mambu yina ba me zonzila na Mukanda ya lukutakanu luzingu mpe kisalu
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
6-12 NOVEMBRE
BIMVWAMA YA BIBLIA | YOBI 13-14
“Kana muntu kufwa, yandi lenda zinga kwandi dyaka?”
w99-F 15/10 3 §1-3
Kusosa luzingu ya yinda
BAMVULA kuluta 3 500, ba soniká ti luzingu ya muntu ke kaka nkufi. Bantu mingi ke ndimá dikanisi yayi. Banda ntama, bantu ke talá ti ya ke ve mbote ti muntu butuka, yandi nuna, na manima yandi kufwa. Ni na yawu, bansalulu (méthodes) ya kukumisa dyaka luzingu yinda me kuma mingi na yinza.
Na ntangu ya Yobi, bantu na Ezipte vandá kudya ba testicules ya bibulu samu na kuvutuka bantwenya. Ya vandá kaka kisalu ya mpamba. Na ntama, bantu ya mayela (alchimistes) vandá sosa kubasisa manganga yina lenda sala ti luzingu ya bantu vanda yinda. Bawu mingi vandá tala ti wolo ke pesá luzingu ya ntangu nyonso mpe kudya na ba ndonga ya wolo ke kumisá luzingu yinda. Dibuundu mosi ya ba chinois (taoïsme) vandá kanisa ti ba lenda soba nzutu ya muntu mpe kufwa dyaka ve na kusalá bamambu mutindu kuyindula mingi, ba exercices ya kupema to kumanga kudya bima ya nkaka.
Juan Ponce de León muntu mosi ya mayela ya bwala ya Espagne kwizá zabana samu yandi vandá sosa fontaine de jouvence. Dokotolo mosi ya 18e siècle zonzá na buku ya yandi Hermippus Redivivus, ti ba vukisa bantwenya ya bakento yina zabá ntete ve babakala na kati ya mwa yinzo ya fioti na printemps mpe ba tulá kutukuta ya bawu na bouteille samu na kusadila yawu mutindu kima ya kunwa samu na kukumisa luzingu yinda. Mambu nyonso ba salá samu na kukumisa luzingu yinda simbá ve.
w15-F 15/4 32 §1-2
Yinti yina ba me zenga na yinsi lenda basika kwandi dyaka?
Kana beto fwanisa yinti yina ba ke bokilá cèdre, yina ke vandá na Liban na yinti ya Olivier, ba ke ve faso mosi. Yinti ya cèdre ke yinda kulutila ya Olivier. Kasi, yinti ya Olivier ke kufwá ve na mbangu. Bayinti ya Olivier lenda kwenda tii na bamvula 1 000. Ata ba me zenga yinti ya Olivier, kana misisa kele, ya lenda basika dyaka.
Yobi vandá na kundima ti kana yandi kufwa, yandi ke zinga dyaka. (Yobi 14:13-15) Yandi sadilá kifwani ya yinti, ya lenda vanda yinti ya olivier samu na kulakisa kukwikama ya yandi na ngolo ya Yehova ya kuvutula bantu na luzingu. Yandi zonzaka: ‘Samu kivuvu ke vandaka ata samu na yinti. Kana ba zenga yawu, ya ke mena dyaka.’ Ntangu bamvula ke bandá kunoka, yinti ya olivier ya kuyuma yina ba zengá lenda mena dyaka mpe ya lenda kuma ‘mutindu yinti ya malu-malu.’—Yobi 14:7-9.
w11-F 1/3 22 §5
“Nge ke vanda na nsatu ya kulutila”
Nzonzolo ya Yobi ke na longá beto kileso mosi ya mfunu samu na Yehova: Yandi ke ya kukangama na bantu mutindu Yobi, yina ke vandá na maboko ya yandi mpe ke biká ti Yehova kumisa bawu bima ya mfunu na meso ya yandi mutindu yandi me zola. (Izaya 64:8) Yehova ke zolá mingi bisadi ya yandi ya kukwikama. Samu na bisadi ya yandi ya kukwikama yina kufwá, yandi ke na “nsatu ya ngolo” ya kuvumbula bawu na lufwa. Faso lakisak’ yawu muntu mosi ya mayela yina ke longoká Biblia, ya ke ve na faso ya nkaka ya kuzonzila mambu yayi na Ebre samu na kulakisa nsatu ya Yehova ya kuvumbula bisadi ya yandi na lufwa. Ya tsyeleka, Yehova ke bambuká ve kaka moyo ya bisadi ya yandi, kasi yandi ke mpe na nsatu ya ngolo ya kuvutula bawu na luzingu.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
it-1-F 412
Bombi
Ba vandá sadila bombi samu na kuzonzila kima yina ke kaka ya mpamba. Na kifwani, Abrahami zabá ti na mantwala ya Yehova, ‘yandi kele ntoto mpe bombi.’ (Kub 18:27; tala mpe Iza 44:20; Yb 30:19.) Mpe Yobi fwanisá nzonzolo ya bandiku ya yandi ya yimbi mutindu ‘bingana ya bombi ya tiya.’—Yb 13:12.
13-19 NOVEMBRE
BIMVWAMA YA BIBLIA | YOBI 15-17
“Ntangu nge ke kindisa muntu, kulanda ve kifwani ya Elifazi”
w05-F 15/9 26 §4-5
Kubwa ve na makanisi ya yimbi
Na ba discours tatu yina Elifazi salá, yandi vandá sosa kuzonza ti Nzambi ke lombá bantu mambu mingi, ata kima yina bisadi ya yandi lenda sala ke mbote na meso ya yandi. Yandi zonzá na Yobi: ‘Tala! Yandi ke kwikilaka ve na bisadi ya yandi, mpe yandi ke sosaka bifu na bambazi ya yandi.’ (Yobi 4:18) Elifazi zonzá dyaka samu na Nzambi: ‘Yandi ke kwikilaka ve na basantu ya yandi, ata zulu kele ve bunkete na meso ya yandi. (Yobi 15:15) Mpe yandi yufulaka: ‘Kana nge kele muntu ya lunungu, ya me tala kwandi Nzambi ya Ngolo-Nyonso?’ (Yobi 22:3) Bildadi ndimá mambu yayi mpe zonzaka: ‘Ngonda nkutu ke sema ve mpe bambwetete kele ve bunkete na meso ya yandi.’—Yobi 25:5.
Ya lenda nata beto na kukanisa ti Nzambi ke lombá beto bima mingi. Kukanisa mutindu yayi, ke bebisa kindiku ya beto na Yehova. Dyaka, kana beto kubwa na mutambu yayi, beto ke sala yinki ntangu ba ke pesa beto masembo? Na kisika ya kundima masembo na kukuluka nyonso, ntima ya beto lenda ‘wila Yehova nkele ya ngolo,’ mpe kubanda kuvanda na makanisi ya yimbi na yandi. (Bingana 19:3) Ya ke vanda mambu ya yimbi samu na kimpeve ya beto.
w15-F 15/2 9 §16
Landa kukuluka mpe bumbote ya Yesu
Mambu yina beto ke zonzaka. Bumbote ya beto samu na bampangi ke nata beto na ‘kukindisa bayina ke na kibakala ve.’ (1 Tes. 5:14) Yinki beto lenda zonza samu na kukindisa bantu ya mutindu yayi? Beto lenda lakisa bawu ti, ya tsyeleka beto ke zolá bawu na ntima mosi. Beto lenda siika bawu na ntima nyonso samu na bifu ya mbote mpe na mambu yina ba ke lendá kulungisa. Beto lenda bambula bawu moyo ti, Yehova bendá bawu na nzila ya mwana ya yandi Yesu, samu ba ke mfunu mingi na meso ya yandi. (Yoa. 6:44) Dyaka, beto lenda ndimisa bawu ti Yehova ke kipeke bisadi yina ke na “mawa” to ‘bantu yina ke nyokwama na mabanza.’ (Nku. 34:18) Mambu yina beto ke zonza lenda belusa bantu yina ke na nsatu ya kuzwa ngolo.—Bin. 16:24.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w06-F 15/3 14 §10
Mambu ya mfunu yina ke na buku ya Yobi
7:9, 10; 10:21; 16:22—Nzonzolo yayi ke na lakisá kwandi ti Yobi vandá kwikila ve na kuvumbuka ya bantu ya kufwa? Yobi vandá zonzila awa mambu yina zolá kumina yandi. Yinki yandi vandá sosa kuzonza? Beto lenda zonza ti yandi vandá sosa kuzonza ti ntangu yandi ke kufwa, bampangi ya yandi zolá tala dyaka ve yandi. Yandi vandá sosa mpe kuzonza ti, ba zolá vingila ve yandi vutuka na yinzo ya yandi na manima ya lufwa. Yobi vandá sosa mpe kuzonza ti ntangu muntu ke kufwá, yandi lenda vumbuka ve na lufwa kaka yandi mosi. Kasi faso me lakisa yawu Yobi 14:13-15, Yobi vandá kwikila na kuvutuka ya bantu ya kufwa na luzingu na bilumbu yina ke kwiza.
20-26 NOVEMBRE
BIMVWAMA YA BIBLIA | YOBI 18-19
“Kubika ata fioti ve bampangi ya nge ya kimvuka”
Yesu dilaka. Yinki ya ke na longá beto?
9 Nge lenda pesa ngolo na ba yina mpasi me kumina bawu. Yesu suká ve kaka na kudila na Marta mpe Maria. Kasi yandi kuwá bawu, mpe zonzá na bawu bamambu yina zolá pesa bawu ngolo. Beto mpe lenda sala faso Yesu. Dan, kuluntu mosi yina ke vandá na Australie me zonza: “Na manima ya lufwa ya kento ya munu, mu vandá na nsatu ba sadisa munu. Bampangi mingi ya bakala na ya kento ya kukwela vandá na munu mpimpa na ntangu samu na kuwa munu. Ba vandá bika mu zonzila bawu mpasi yina vandá na munu na ntima. Mpe ba vandá ve na nsoni ya munu ntangu mu vandá dilá. Ntangu mu vandá ya kulemba, ba vandá salá bisalu ya nkaka samu na kusadisa munu. Ba vandá sukulá kaminion ya munu, kukwenda sadila munu zandu mpe kulambila munu. Ba sambilá mpe na munu bambala mingi. Ba lakisá ti ba vandá bandiku ya tsyeleka mpe bampangi yina ‘butuká samu na bantangu ya mpasi.’”—Bin. 17:17.
Ntangu muntu yina nge ke zolá ke biká kusadila Yehova
16 Lakisa luzolo na bampangi yina ba me basisa muntu ya bawu na kimvuka. Ni na ntangu yayi ba ke na nsatu nge pesa bawu diboko. (Ebr. 10:24, 25) Bantangu ya nkaka, ba yina ba me basisa muntu ya famiye na kimvuka ke talá ti bampangi ya nkaka ya kimvuka ke na zonzisá dyaka ve bawu. Ba lenda tala ti bawu mpe me kuma faso muntu ya bawu yina ba me basisa na kimvuka. Kubika ve makanisi na faso yayi kukula na kati ya bantima ya bawu. Bana yina ba me basisa papa to mama na kimvuka ke vandá mingi na nsatu beto felisite bawu mpe beto pesa bawu bukindi. Maria, yina bakala biká kusadila Yehova mpe kimak’ yandi na bana me zonza: “Bampangi ya nkaka vandá kwizá na yinzo kulambila beto, mpe kusadisa munu na kulongoka Biblia na bana ya munu. Ba vandá kabulá mpasi ya munu mpe ba vandá dilá na munu. Ba vandá na kote ya munu ntangu bantu ya nkaka vandá zonzila bamambu ya yimbi na nkumbu ya munu. Ba salá ti mu vanda kaka ngolo.”—Rom. 12:13, 15.
w90-F 1/9 22 §20
Beno ke sadisa kwandi bampangi?
20 Bakuluntu me bonga kuzaba ti, kana mpangi mosi ke dyaka ve kuluntu to kisadisi, ya ke salá mpasi mingi ata ti yandi mosi me bika yawu. Kana bakuluntu me tala ti mpangi yango ke ya kunyonga mingi, ba lenda sadisa yandi na kimpeve na luzolo nyonso, samu ti yandi ke kaka mpangi ya bawu. (1 Batesalonika 5:14) Ba me bonga kulakisa yandi ti yandi ke mfunu mingi na kati ya kimvuka. Ata ti yandi me kuzwa masembo, muntu ya kukuluka mpe yina ke tondá, ke vingila ve mingi samu na kuvutuka dyaka kuluntu to kisadisi na kati ya kimvuka.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w94-F 1/10 32
Faso ya mbote ya kusadila ndinga ya beto
Ntangu Yobi yandi mosi vandá na nsatu ba kindisa yandi, Elifazi na bampangi ya yandi zonzilá ve yandi mambu ya mbote. Ba zonzá ti, Yobi vandá kutana na bampasi samu yandi salá disumu na kinsweki. (Yobi 4:8) Samu na yawu, commentaire mosi ya Biblia (The Interpreter’s Bible) ke zonzaka: “Yobi vandá na nsatu ya muntu yina ke tala yandi kyadi. Kasi, yina yandi kwizá kuwa, na kisika ya kupesa yandi ngolo, nyongisá dyaka yandi.” Mpasi ya Yobi lutilá kukuma ngolo, ntangu yandi kuwá mambu yina Elifazi na bampangi ya yandi zonzaka. Mpe Yobi kwizá zonza ti: ‘Tii wapi ntangu beno ke landa kunyongisa luzingu ya munu, kututa munu banzonzolo ya beno?’—Yobi 19:2.
Beto me lunga ve kuzonzila mpangi ya beto bamambu ya yimbi samu na kusala yandi mpasi. (Fwanisa na Kulonga Misiku 24:15.) Bingana mosi ya Biblia ke zonzaka: ‘Lufwa mpe luzingu kele na yinsi ya kiyeka ya ludimi; Bantu yina ke zolaka kusadila yawu ke kudya mbuma ya yawu.’—Bingana 18:21.
27 NOVEMBRE–3 DÉCEMBRE
BIMVWAMA YA BIBLIA | YOBI 20-21
“Ni bimvwama ya muntu ve ke salá ti yandi vanda muntu ya lunungu”
w07-F 1/8 29 §12
Nge ke kwandi “mvwama na meso ya Nzambi”?
12 Na mambu yina Yezu zonzá, yandi fwanisá muntu yina ke na bimvwama na meso ya Nzambi na muntu yina ke bumbá bimvwama samu na yandi mosi. Yandi vandá sosa kuzonza ti mambu ya ntete yina zolá kwamisa luzingu ya beto me lunga ve kuvanda nsatu ya kuzwa bimvwama ya kinsuni to kusepela na bima yina beto ke na yawu. Kasi, beto me lunga kusadila bimvwama ya beto samu na kutunga kindiku ya ngolo na Yehova. Ntembe ve, kusala faso yayi ke kumisa beto mvwama na meso ya Nzambi. Samu na yinki? Samu beto ke kuzwa bambote mingi na Yehova. Biblia ke zonzá na beto: ‘Lusakumunu ya Yehova ke kumisaka muntu mvwama, mpe yandi ke bwelaka ve mpasi na zulu ya yawu.’—Bingana 10:22.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w95-F 1/1 9 §19
Yandi kubwá ve na mutambu ya Satana
19 Ya ke mfunu na kuzaba ti Yobi, kisadi ya Nzambi, vandá nwana na ‘mabanza yina vandá kwamisa yandi’ yina Satana sadilá na nzila ya Elifazi mpe Sofare. (Yobi 4:13-18; 20:2, 3) Ni yawu yina Yobi ‘kondwaka kyese,’ yina natak’ yandi na kuvanda na ‘mabanza yina vandá kwamisa yandi’ na yina me tadila “bampasi” yina vandá na yandi. (Yobi 6:2-4; 30:15, 16) Elihu kuwak’ yandi na lembami nyonso mpe sadisak’ yandi na kutala wa’ faso Yehova vandá tala mambu ya yandi. Faso mosi mpe, bubu yayi bakuluntu me lunga kulakisa na bantu yina ke na mpasi ntima ya yinda na kubwesa ve bawu ‘kilo’ na zulu ya yintu. Kasi, faso Elihu, bakuluntu me lunga kuwa bawu na ntima ya yinda nyonso mpe na manima ba me lunga kusadisa bawu na nzila ya mambu ya Nzambi. (Yobi 33:1-3, 7; Zaki 5:13-15) Bubu yayi mpe, mukristo yina ke na ‘boma ya ngolo na nzila ya bandosi, mpe bimona-meso’ mutindu Yobi, lenda kuzwa bukindi na nzila ya kimvuka na lembami ya masonoko.—Yobi 7:14; Zaki 4:7.
4-10 DÉCEMBRE
BIMVWAMA YA BIBLIA | YOBI 22-24
‘Muntu lenda vanda kwandi mfunu na meso ya Nzambi?’
w05-F 15/9 27 §1-3
Beto nwana na makanisi ya yimbi
Bantu mingi ke zonzá ti mambu yina Nzambi ke lombá beto ke mpasi mingi mpe ti bantu ke ve mfunu mingi na meso ya yandi. Eliphazi mosi ya bampangi tatu ya Yobi sadilá mambu yayi ntangu yandi zonzaka: ‘Muntu lenda vanda kwandi mfunu na meso ya Nzambi?’ (Yobi 22:2) Eliphazi vandá sosa kuzonza ti bantu ke ve mfunu mingi na meso ya Nzambi. Faso mosi Bildadi yufulaka: ‘Muntu ya masumu lenda vanda kwandi muntu ya lunungu na mantwala ya Nzambi?’ (Yobi 25:4) Kana beto lutila kukanisa na mambu yayi, wa’ faso Yobi muntu ya mpamba lenda zonza ti yandi ke muntu ya lunungu na mantwala ya Nzambi?
Bubu yayi, mingi ke kanisá ti ba ke kaka bantu ya mpamba. Mpe mambu yina lenda nata bawu na kukanisa faso yina ni malongi yina ba kuzwá kisika yina ba kulá, mambu ya luzingu, mpasi samu na mpusu mpe ndinga ya bawu. Kasi Satana na bambazi ya yandi ke talá mpe kilengi ya kubwela bampasi na zulu ya bawu. Kana ba lenda kunata muntu na kukanisa ti yandi ke ve mfunu na meso ya Nzambi, ya ke vanda ve mpasi na yandi na kubwa na manyongi ya kulutila. Mpe yandi lenda banda malembe-malembe kukuma ntama na Yehova mpe kubika kusadila yandi.—Baebre 2:1; 3:12.
Samu beto ke na nuná mpe mavimpi ya beto ke na bebá, beto lenda kanisa ti kisalu yina beto ke na salá na kimvuka ya Yehova ke kaka fioti na yina beto vandá salá ntangu beto vandá ntete ntwenya na mavimpi ya mbote mpe ngolo ya beto. Ya lenda sala ti beto tala ti beto ke ve mfunu na meso ya Yehova. Beto zimbana ve, Satana mpe bambazi ya yandi zola ti beto kanisa ti beto ke ve mfunu na meso ya Yehova. Beto me lunga kunwana na makanisi ya faso yayi.
w95-F 15/2 27 §6
Kileso yina beto lenda benda na faso ya kuyidika bamambu
Bampangi tatu ya Yobi lendá ve kukindisa Yobi, samu ba sadilá mayela ya bawu mosi kasi ya Nzambi ve. Elifazi zonzá mpe ti ‘Nzambi ke kwikilaka ve na bisadi ya yandi’ mpe ti ya ke ve mfunu mingi na Yehova na kuzaba, kana Yobi vandá muntu ya lunungu to ve. (Yobi 4:18; 22:2, 3) Kuwa mambu nyonso yayi ya luvunu nyongisá mingi Yobi, mpe ya ke na kamwisá ve beto ntangu Yehova zonzá na mantwala ti Elifazi na bampangi ya yandi fingá Yehova. Yehova zonzaka: ‘Beno me tuba ve mambu ya tsyeleka samu na munu.’ (Yobi 42:7) Kasi ya ke na mambu ya nkaka ya yimbi yina ba zonzaka.
w03-F 15/4 14-15 §10-12
Bantwenya yina ke pesá ntima ya Yehova kilengi
10 Faso ke zonzilak’ yawu Biblia, Satana zonzilá ve kaka kukwikama ya Yobi, kasi ya bisadi nyonso ya Nzambi, nge mpe na kati. Ntangu yandi zonzá mambu yayi, yandi vandá kanisa na bantu nyonso samu yandi zonzá na Yehova ti: ‘Muntu [kaka Yobi ve kasi bantu nyonso] ke pesa konso kima yina yandi kele na yawu samu na luzingu na yandi.ʼ (Yobi 2:4) Nge ke na talá kwandi faso mambu yayi ke na tadilá nge? Faso ke zonzilak’ yawu Bingana 27:11, Yehova me zonza ti ya ke na mambu yina nge lenda sala samu yandi pesa mvutu na muntu yina ke na sombolak’ yandi, Satana. Kanisa ntete, muntu yina yidiká yinza nyonso ke na bokilá nge na kusadisa yandi na kupesa mvutu na kyuvu ya mfunu ya yinza nyonso. Ya ke bweso ya nene mpe yina ke na lombá beto bangolo mingi. Nge ke lenda kwandi kulungisa mambu yina Yehova ke na lombá nge? Yobi salak’ yawu. (Yobi 2:9, 10) Yesu mpe bisadi ya Yehova ya ntama salak’ yawu, mpe na kati ya bawu vandá na bantwenya mingi. (Bafilipi 2:8; Luzabusu 6:9) Nge mpe, nge lenda sala yawu. Kuzimbana ve ti, na kati ya mambu yayi nge lenda vanda ve na kati-kati. Ndyatulu ya nge lenda lakisa ti, nge ke na tulá diboko na bifingu ya Satana to nge ke na tulá diboko samu Yehova pesa mvutu na Satana. Na nani nge ke soola kutula diboko?
Yehova ke talá beto kyadi
11 Yehova ke kwandi na nsatu ya kuzaba yinki nge ke soola? Yehova pesá kwandi mvutu na Satana na nzila ya bantu yina vandá ya kukangama na yandi? Ya tsyeleka, ya me kwiza talana ti mambu yina Satana zonzá na yina me tadila ti ata muntu ve lenda sadila Yehova na luzolo nyonso ke kaka luvunu. Ata faso yina, Yehova ke na nsatu ti nge tula diboko na kyuvu ya nene, samu ti yandi ke talá mosi na mosi ya beto kyadi. Yesu zonzaka: “Tata ya beno yina kele na mazulu zola ti ata mosi na kati ya bana ya fyoti yayi zimbana.”—Matayi 18:14.
12 Ya tsyeleka, mambu yina beto ke soolá kusala lenda sepelisa Yehova to ya lenda nyongisa yandi. Biblia ke lakisá pwelele ti kana beto sala mambu ya yimbi, ya ke nyongisa ntima ya Yehova mpe kana beto sala mambu ya mbote, ya ke sepelisa mingi ntima ya yandi. Na kifwani ntangu bana ya Izraele balulá Yehova mukongo, ya salak’ yandi “mpasi.” (Nkunga 78:40, 41) Mpe tekila mvula ya nene ya bilumbu ya Nowe, ntangu ‘mabanza nyonso ya ntima ya muntu vandaka kaka yimbi,’ Yehova “waka mawa na ntima.” (Kubanda 6:5, 6) Nge na talá kwandi yinki ya zola zonza? Kana nge sala mambu ya yimbi, ya ke nyongisa Yehova. Ya zola zonza ve ti Yehova ke muntu yina ke waka manyongi na mbangu to yandi ke muntu ya pete. Kasi yandi ke zolá nge, mpe ke na nsatu nge vanda na kilengi. Mpe ntangu nge ke salá mambu ya mbote, ya ke sepelisá mingi ntima ya Yehova. Yandi ke ve kaka na kilengi samu yandi ke na mvutu ya kupesa na Satana, kasi mpe yandi ke na nsatu ya kusakumuna nge. (Baebre 11:6) Yehova ke Tata mosi yina ke na luzolo mingi samu na nge.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w04-F 15/7 21-22
Baka lukanu ya kusala mingi na kisalu ya Muntu yina yidiká nge samu na kupesa yandi nkembo
Yindula na faso Yehova salá bima nyonso na zulu mpe na ntoto, dikanisi ya yandi na yina me tadila ntoto. Nzonzolo: ‘nkokila bwaka mpe bwisi tyaka,’ ke na lakisá beto ti Yehova ke sadilá ntangu. (Kubanda 1:5, 8, 13, 19, 23, 31) Na mbandukulu ya konso kilumbu, yandi zabá mbote-mbote yinki yandi ke sala mpe wa’ faso yandi ke lungisa yawu. Mpe samu yandi salak’ yawu, yandi lungisá mukanu ya yandi ya kuyidika bima nyonso. (Luzabusu 4:11) Yobi zonzaka: ‘Kana [Yehova] ke zola kusala kima mosi, yandi ke salaka yawu.’ (Yobi 23:13) Ya tsyeleka, Yehova vandá na kilengi ntangu yandi talá, ‘bima nyonso yina yandi salaka’ mpe yandi zonzá ti ‘ya vandaka mbote’—Kubanda 1:31.
Samu beto lungisa mikanu yina beto ke baká, beto me lunga kuvanda na nsatu ya ngolo ya kulungisa yawu. Yinki ke sadisa beto na kuvanda na nsatu ya ngolo ya kulungisa yawu? Ata ntangu ntoto vandá ve na kima, kasi Yehova zabá wapi mutindu ya zolá vanda na mantwala, kisika mosi ya kitoko mingi yina zolá pesa yandi lukumu mpe nkembo. Mutindu mosi mpe, beto lenda kuzwa ngolo ya kulungisa mambu yina beto me kanisa, kana beto yindula na bambote yina ya ke natina beto. Yayi ke mambu yina Tony, ntwenya mosi yina ke na bamvula 19 salaka. Yandi zimbaná ve mambu yina yandi talá ntangu yandi kwendá tala Betele mosi ya Bambangi ya Yehova na Europe ya westi. kubanda ntangu yina, Tony bandá kuyindula na mambu yayi: ‘Wapi luzingu ke vanda na munu, kana mu vanda, mpe mu sala na kisika ya mutindu yayi? Tony vandá kuyindula kaka na bambote yina yawu ke natina yandi mpe yandi vandá sala nyonso samu na kulungisa mukanu yango. Bamvula mingi na manima, yandi vandá na kilengi mingi ntangu ba bokilak’ yandi na kusala na Betele.
11-17 DÉCEMBRE
BIMVWAMA YA BIBLIA | YOBI 25-27
“Ata ti beto ke bantu ya masumu, beto lenda vanda ya kukwikama”
it-1-F 1194 §7
Kukwikama
Yobi. Yobi, zingá kubanda ntangu yina Yosefi kufwá tii na bilumbu ya Moyize. Biblia ke lakisá ti Yobi vandá muntu ‘ya mbote [Ebre, tame] mpe ya kukwikama, yina vandaka kuwa Nzambi boma mpe vandaka kukima mambu ya yimbi.’ (Yobi 1:1; Tala YOBI.) Kyuvu ya Yehova na Satana ntangu yandi kwizá na kati-kati ya bawu, ntangu Yehova vandá na bambazi ke na lakisá ti mambu ya kukwikama ya bantu ke mambu mosi ya nene yina me tadila Yehova na Satana. Satana pesá mvutu ti Yobi vandá sadila Yehova kaka samu yandi sakumunak’ yandi mpe yandi vandá na bima mingi. Yandi kwizá zonza ti kukwikama ya Yobi vandá ve ya ntima mosi. Ata ti Yehova bikak’ yandi talisa Yobi mpasi, Satana lendá ve na kubwisa kukangama ya Yobi. (Yobi 1:6–2:3) Satana vandá sosa mpe kuzonza ti kima yina lutilá mfunu na Yobi ni luzingu ya yandi. (Yobi 2:4, 5) Na manima, Yobi kwizá bika ve Nzambi, ata ti kimbevo ya ngolo mpe banzonzolo ya yimbi na ya luvunu ya kento mpe bandiku ya yandi vandá nyongisa yandi. (Yobi 2:6-13; 22:1, 5-11) Yobi lakisá ti ya tsyeleka, muntu lenda vanda ya kukwikama na Nzambi. ‘Tii ntangu munu ke kufwa, munu ke bika ve kukwikama ya munu! Munu ke bumba lunungu ya munu mpe ke bika yawu ve ata fioti; ntima ya munu ke funda munu ve ntangu nyonso yina munu kele na luzingu.’ (Yobi 27:5, 6) Kukwikama ya Yobi na Nzambi lakisá ti Satana ke muntu ya luvunu.
w19.02-F 2-3 §3-5
Bumba kukwikama ya nge
3 Bisadi ya Yehova ke vandá ya kukwikama na yandi samu ba ke zolak’ yandi na ntima mosi to na ntima ya bawu nyonso mpe ke salá ntangu nyonso mambu yina ke sepelisak’ yandi. Beto tala mutindu Biblia ke sadilá kukwikama. Na kati ya Biblia, “kukwikama” zola zonza kuvanda ya kulunga to kuvanda ve na mambu ya yimbi. Na kifwani, bana ya Izraele vandá pesa na Yehova bibulu ya mbote. (Lev. 22:21, 22) Yehova niminá bana ya Izraele na kupesa yandi mutindu munkayulu, kibulu yina vandá ve na dikulu, dikutu, disu to yina vandá ya kubeela. Ya vandá mfunu samu na Yehova ti kibulu yango vanda mbote to ya kulunga. (Mal. 1:6-9) Beto lenda tala ti Yehova ke sepelá na mambu yina ke mbote to ya kulunga. Na ntangu beto ke sumbá kima, ya vanda madya to kima ya nkaka, beto ke ndimá ve ti ya vanda ya kubeba, kasi beto ke zolá ya vanda ya mbote. Faso mosi mpe Yehova ke zolá ti luzolo ya beto samu na yandi mpe kukwikama ya beto vanda ya kulunga.
4 Ya zola zonza kwandi ti na kuvanda ya kukwikama, beto ke na nsatu ya kuvanda bantu ya kulunga? Beto lenda kanisa ti samu beto ke bantu ya masumu mpe ke salá bafoti mingi, beto lenda vanda ve ya kukwikama. Beto tala bamambu zole yina ke sadisa beto na kuvanda ve na boma. Ya ntete, Yehova ke tulá ve dikebi kaka na bafoti ya beto. Biblia ke zonzaka: ‘Kana nge vandaka kutala bifu, O Yah, O Yehova, nani lendaka kutelama?’ (Nku. 130:3) Yandi zaba ti beto ke bantu ya masumu mpe yina ke ve ya kulunga, mpe yandi ke zolá kulemvokila beto. (Nku. 86:5) Ya zole, Yehova zaba bandilu ya beto, mpe yandi ke lombá ve beto mambu yina beto ke lenda ve kusala. (Tanga Nkunga 103:12-14.) Wa’ faso beto lenda vanda ya kulunga to ya kukondwa kifu na meso ya Yehova?
5 Luzolo ke sadisá bisadi ya Yehova na kuvanda ya kukwikama na yandi. Kukwikama mpe luzolo ya beto samu na Nzambi me lunga kuvanda ya ntima mosi, mpe ya kukondwa kifu. Beto ke bikana kaka ya kukwikama ata na ntangu ya mpasi, kana beto vanda na luzolo ya ngolo na Yehova. (1 Ns. 28:9; Mat. 22:37) Beto zonzila dyaka Bambangi tatu ya Yehova yina beto me zonzila na kubanda ya disolo yayi. Samu na yinki ba bikaná kaka ya kukwikama? Ya ke kwandi samu ti ntwenya ya kento vandá zola ve kusakana na lukolo, to ya bakala vandá zola ve kusamuna yinzo na yinzo, to bakala yayi vandá kwandi na nsatu ya kubika kisalu? Ve, ya ke ve faso yina. Ba zabá ti misiku ya Yehova ke ya kulunga, mpe ba vandá na nsatu ya kusepelisa yandi. Luzolo ya bawu samu na Yehova natá bawu na kutula yandi na kisika ya ntete ntangu ba ke baká mikanu. Mambu yina ba salá ke na lakisá ti ba vandá ya kukwikama.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w16.11-F 9 §3
Ya ke ya kuyilama na kimuntu ya Yehova
3 Bima yina Yehova yidiká ke lakisá pwelele ti yandi ke Nzambi yina ke ve na muvusu. Biblia ke zonzaka: ‘Yehova salaka ntoto na mayela. Yandi tedimisaka zulu ngolo na luswasukusu.’ (Bin. 3:19) Beto me zaba kaka mambu fioti na yina me tadila bima yina Yehova yidikaka. Ya tsyeleka, beto me zaba kaka “ndambu ya bisalu ya [Nzambi],” mpe ‘kaka mwa makelele ya yandi ya fioti me wakana.’ (Yobi 26:14) Kasi, mambu fioti yina beto me zaba samu na bima yina ke na zulu mpe awa na ntoto, ke lakisá pwelele ti yandi me yidika yawu na faso ya kulunga. (Nku. 8:3, 4) Ba millons ya bambwetete ke baluká ve na muvusu, mpe ba planètes ke baluká na zulu ya ntangu na faso ya kulunga. Ba planètes ke baluká ve na muvusu samu Yehova yidikak’ yawu mbote-mbote na mutindu yina ya me fwana kubaluka. Kukanisa na mutindu Yehova ‘salaka zulu na mayele nyonso,’ ke nata beto na kupesa yandi nkembo, na kusambila yandi mpe na kuvanda ya kukwikama na yandi.—Nku. 136:1, 5-9.
18-24 DÉCEMBRE
BIMVWAMA YA BIBLIA | YOBI 28-29
“Mutindu Yobi, nkumbu ya nge ke kwandi ya kuzabana na faso ya mbote?”
w02-F 15/5 22 §19
Lakisa ntima ya mbote na bantu yina ke na nsatu ya lubakusu
19 Masolo ya Biblia yina beto me zonzila, ke lakisá mpe ti beto me lunga kulakisa ntima ya mbote na ba yina ke na mpasi ya kuzwa yina ba ke na yawu nsatu. Samu dibuta ya yandi suka ve, Abrahami vandá na nsatu ya kusala kintwadi na Betuele. Mvumbi ya Yakobi zolá kwenda ve yawu mosi na Kanana, ni Yozefi natak’ yawu. Mpe samu na kuvanda na mwana yina ke sala ti dikanda ya yandi kufwa ve, Noemi vandá na nsatu ya lubakusu ya Ruti. Ya vanda Abrahami, Yakobi, to Noemi, ata muntu mosi ve na kati ya bawu zolá lenda kulungisa bamambu yina bawu vandá na yawu nsatu kana ba lombá ve lubakusu. Ya ke mutindu mosi mpe bubu yayi, beto me lunga kulakisa ntima ya yinda mingi-mingi na ba yina ke na yawu nsatu. (Bingana 19:17) Beto me lunga kulanda kifwani ya Yobi yina vandá ‘kusadisa muntu ya bumputu yina vandaka kulomba lubakusu, mpe mwana yina me kondwa tata mpe konso muntu yina vandaka ve na muntu ya kusadisa yandi pene-pene na lufwa.’ Yobi zonzá mpe ti: ‘Munu vandaka kupesa mufwidi ya kento kyese na ntima’ mpe ‘munu kumaka meso samu na muntu ya kufwa meso.’—Yobi 29:12-15.
it-1-F 1144 §10
Bilele
Na ntangu Biblia ke zonzilá bilele, ya ke zonzilá mambu mingi mpe ya nkaka. Na ntangu muntu ke lwatá bilele, ya lenda lakisa kimvuka yina yandi kele, to kisalu yina yandi ke salaka. Faso mosi mpe, na kati ya Biblia, bilele ya muntu lenda lakisa kimuntu ya yandi to kisalu yina yandi ke salaka. Ni yina mpe Yesu zonzá na kifwani ya yandi ya bilele ya makwela. (Mt 22:11, 12; tala BILELE; MAPAPA.) Na Luzabusu 16:14, 15, Yesu kwizá kebisa bakristo samu ti ba me kuma na ntangu ya mansukina. Ya ke vanda mambu ya mpasi kana Mbangi ya Yehova bika ba yiba yandi kimuntu ya yandi pene-pene na mvita ya “kilumbu ya nene ya Nzambi.”
w09-F 1/2 15 §3-4
Yinki zola zonza kuvanda na nkumbu ya mbote?
Na ntangu ba butá beto, beto mosi ve soolá nkumbu ya beto. Kasi beto mosi lenda soola wapi mutindu ya muntu beto ke vanda. (Bingana 20:11) Beto me lunga kuyufula kyuvu yayi: ‘Kana Yesu na bantumwa zolá pesa munu nkumbu, wapi nkumbu ba zolá soola samu na munu? Wapi nkumbu ba zolá pesa munu na yina me tadila bifu ya munu to kimuntu ya munu?’
Beto me lunga kukanisa na kyuvu yayi. Samu na yinki? Faso soniká mfumu Salomo: ‘Nkumbu ya mbote kele mbote kuluta kimvwama mingi.’ (Bingana 22:1) Na yawu, kana nge vanda na nkumbu ya mbote to kimuntu ya mbote na mantwala ya bampangi, ya ke vanda mambu mosi ya mbote. Ya kulutila mfunu, kana beto ke na nkumbu ya mbote na mantwala ya Yehova beto ke kuzwa dikabu ya ntangu nyonso. Samu na yinki beto me zonza mutindu yayi? Samu ti Yehova pesá nsilulu ti yandi ke sonika bankumbu ya mbote na ‘mukanda ya kubambuka’ mpe yandi ke pesa beto luzingu ya ntangu nyonso.—Malaki 3:16; Luzabusu 3:5; 20:12-15.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
g00-F 8/7 11 §3
Kuseka ke mbote samu na nge
Kuseka ke kwandi mbote samu na luzingu? Nge na zabá dyaka kilumbu yina kuseka ya muntu kwizá pesa nge ngolo mpe kilengi? To ya kuminá nge na kuvanda na nkele samu bantu ke ve na seká mpe kutala ti nge ke kaka nge mosi? Ya tsyeleka kuseka ke ve kaka mbote samu na muntu yina ke na seká, kasi mpe samu na muntu yina yandi ke na pesá nsatu ya kuseka. Na kati ya Biblia Yobi kwizá zonza na yina me tadila bambeni ya yandi: ‘Munu vandaka kutala bawu vandaka kulenda ve kundima yawu. Nsemo ya kizizi ya munu vandaka kuzunisa bawu ntima.’ (Yobi 29:24) Yobi vandá lakisa kilengi ya yandi na “nsemo.”
25-31 DÉCEMBRE
BIMVWAMA YA BIBLIA | YOBI 30-31
“Wa’ faso Yobi bumbá bunkete ya yandi”
w10-F 15/4 21 §8
Katula meso ya nge na bima yina ke ve mfunu
8 Bakristo ya tsyeleka ke vandá mpe na bansatu ya bima yina meso ke talá mpe yina nzutu ke zolaka. Ni na yawu, Biblia ke kindisá beto na kusala bangolo samu na kukanga nzutu na bima yina beto lenda tala mpe yina nzutu ke zolaka. (1 Ko. 9:25, 27; tanga 1 Yoane 2:15-17.) Yobi yina vandá muntu ya mbote kwizá tala ti, bima yina beto ke tatamana kutala ke kwelaná na bansatu ya beto. Yandi me zonza: ‘Munu me salaka luwawanu na meso ya munu. Na yawu wapi mutindu munu lenda tudila mwense [to kento yina me zaba ve babakala] dikebi na mutindu ya yimbi?’ (Yobi 31:1) Yobi mangá ve kaka kusimba kento ya nkaka samu na kuvukisa nzutu na yandi, kasi kusala yawu vandá ata fioti ve na makanisi ya yandi. Yesu lakisá ti beto me lunga kubumba bunkete na makanisi ya beto ntangu yandi zonzaka: “Muntu yina ke tala kento ya ngana na nsatu ya kusosa yandi, me sala yimeni kinsuza na kento yina na kati ya ntima.”—Mat. 5:28.
w08-F 1/9 11 §4
Kanisa na ‘mambu yina ke kumina nge na nsuka’
Tekila nge tambula na nzila, nge me lunga kuyufula: Wapi kisika nzila yayi lenda nata munu? Kubaka ntangu ya kuyindula na mambu yina ya ke natina nge na mantwala, ke sadisa nge na kukima bampasi yina lenda kumina nge. Mambu mingi ya mpasi ke kuminá ba yina ke kipe ve malongi yina ba ke pesá bawu. Na kifwani, ba lenda kuzwa sida to bimbevo ya nkaka yina bantu lenda kuzwa na manima ya kuvukisa nzutu. Ba lenda kuzwa mpe kivumu yina ba vandá vingila ve, mpe kukuma tii na kukatula yawu. Polo zonzilá pwelele mambu yina ke kumina ba yina ke zolá kusala kinsuza. Ba “ke kota ve na Kimfumu ya Nzambi.”—1 Bakorinto 6:9, 10.
w10-F 15/11 5-6 §15-16
Bantwenya: Beno bika mambu ya Nzambi twadisa beno
15 Samu na nge, na wapi ntangu kukwikama ya nge na Nzambi ke vandá mpasi? Ntangu nge ke kaka nge mosi to ntangu nge ke na bantu ya nkaka? Ntembe ve, ntangu nge ke na lukolo to na kisalu, nge me lunga kufungula meso na yina me tadila kimpeve ya nge. Kasi ntangu nge ke sakaná to ntangu nge ke ve ekenge, ya ke ve mpasi na nge na kusala mambu ya yimbi.
16 Samu na yinki nge me lunga kutumama na Yehova ata ntangu nge ke kaka nge mosi? Kanisa na mambu yayi: Nge lenda nyongisa to kusepelisa ntima ya Yehova. (Kub. 6:5, 6; Bin. 27:11) Mambu yina nge ke sala lenda pesa Yehova kilengi to mawa samu ti “yandi ke sadisaka [nge].” (1 Pi. 5:7) Yandi zola ti nge kuwa yandi samu na bambote ya nge mosi. (Iza. 48:17, 18) Bisadi ya nkaka ya Yehova ya ntangu ya ntama losá malongi ya yandi. Ya nyongisá ntima ya Yehova. (Nku. 78:40, 41) Kasi Yehova sepelá na ndyatulu ya Danyele. Ni na yawu mbazi mosi bokilak’ yandi “muntu ya mfunu mingi.” (Dan. 10:11) Samu na yinki? Danyele bikaná kaka ya kukwikama na Nzambi ntangu yandi vandá na bantu kasi mpe ntangu yandi vandá kaka yandi mosi.—Tanga Danyele 6:10.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w05-F 15/11 11 §3
Kuwa na luzolo nyonso
Bampangi ya Yobi kuwá bambala mingi mambu yina yandi vandá zonza. Kasi yandi zonzaka: ‘A kana muntu lendaka kuwa munu!’ (Yobi 31:35) Samu na yinki? Samu ti bampangi ya yandi vandá kuwa, kasi ba pesá ve yandi lubakusu yina yandi vandá na yawu nsatu. Ba vandá ve na kyadi ya yandi mpe ba vandá na ata nsatu ya kuzaba mambu yina vandá na yandi. Mpe ba lakisá ata fioti ve ti ba ke na kabulá mpasi ya yandi. Kasi ntumwa Piere pesá beto malongi yayi: “Beno wisana mpe beno kabula na bampangi yina ke na mpasi. Beno zolasana mutindu bampangi. Beno tala bampangi kyadi, mpe beno vwanda bantu ya kukuluka na ntwala ya bampangi.” (1 Piere 3:8) Wa’ faso beto lenda lakisa ti beto ke na kabulá mpasi ya bampangi ya beto? Ni na kuwa bawu mbote-mbote, kulakisa bawu ti beto ke na bawu, mpe beto ke na nsatu ya kuzaba wa’ faso ba kele. Samu na kulakisa yawu, beto lenda zonza: “Ya ke mpasi” to “kaka nge mosi lenda zaba mambu ke na kwamisá nge.” Beto lenda balula mambu yina mpangi ya beto me zonza samu na kulakisa yandi ti beto ke na kabulá mpasi ya yandi. Kuwa na luzolo nyonso ya ke kuteka ve kaka dikutu na mambu yina yandi ke na zonzá kasi kusosa kuzaba yinki ke na bumbaná na manima ya yawu.