Banote ya nsuka

1. Yinki kele Babilone ya nene

2. Na wapi ntangu Masiya zolá talana?

3. Bansalulu ya lupitalu yina ke sadilá menga

4. Mambu yina lenda sala ti ba yina ke ya kukwelana kabuka

5. Mikembo

6. Bimbevo yina bantu ya nkaka lenda kuzwa

7. Mambu ya mbongo mpe mambu yina luyalu fwana kuyidika

1. Yinki kele Babilone ya nene

Wapi mutindu beto me zaba ti “Babilone ya nene” kele mabuundu nyonso ya luvunu? (Luzabusu 17:5) Beto tala yinki ke na lakisaka yawu:

• Yandi kele na bisika nyonso ya yinza. Ba me zonzila Babilone ya nene mutindu kento yina ke ya kuvanda na zulu ya “[bimvuka] ya bantu.” Yandi kele “mbanza ya nene yina ke yalaka bantinu nyonso ya yinza.”—Luzabusu 17:15, 18.

• Yandi kele ve kimvuka ya politique to ya mumbungu. “Bantinu ya yinza” mpe “bantu ya mumbungu” ke kufwa ve na yandi.—Luzabusu 18:9, 15.

• Yandi ke natá bantu ntama na Nzambi. Ba me bokila yandi kento ya kindumba samu yandi ke salá kintwadi na bimfumu ya yinza samu na kuzwa mbongo to bima ya nkaka. (Luzabusu 17:1, 2) Yandi ke vuná bantu ya makanda nyonso. Ni yandi mpe ke na manima ya lufwa ya bantu mingi.—Luzabusu 18:23, 24.

Vutuka na kileso 13 dikanisi 6

2. Na wapi ntangu Masiya zolá talana?

Biblia zonzá ti balumingu 69 zolá luta tekila Masiya talana.—Tanga Danyele 9:25.

• Na wapi ntangu balumingu 69 bandaka? Ya bandá na mvula 455 T.N.B. Ni na ntangu yina, Mfumu Nehemi kumá na Yeruzalemi “samu na kuyidika mpe kutunga dyaka” mbanza yango.—Danyele 9:25; Nehemi 2:1, 5-8.

• Bantangu yikwa balumingu 69 salaka? Na bambikululu ya nkaka ya Biblia, kilumbu mosi zola zonza mvula mosi. (Kutanga 14:34; Ezekiele 4:6) Konso lumingu zola zonza bamvula 7. Na mbikululu yayi, balumingu 69 ke pesá bamvula 483 (balumingu 69 x bilumbu 7).

• Wapi ntangu balumingu 69 manisaka? Kana beto tanga bamvula 483 kubanda na mvula 455 T.N.B. beto ke kubwa na mvula 29 N.B.a Ni na mvula yayi mpe Yesu kuzwá mbotokolo mpe kumá Masiya!—Luke 3:1, 2, 21, 22.

Vutuka na kileso 15 dikanisi 5

3. Bansalulu ya lupitalu yina ke sadilá menga

Ya kele na bansalulu ya lupitalu yina ke sadilá menga ya mbevo yandi mosi. Bansalulu ya nkaka, bakristo ke ndimá ve yawu, mutindu kupesa menga ya yandi samu ba bumba yawu bilumbu fioti, tekila kilumbu yina ba ke pasula yandi nzutu (opération).—Kulonga Misiku 15:23.

Kasi, ya ke na bansalulu ya nkaka yina beto lenda ndima. Na kati ya yawu ke na ba examens ya menga, hémodialyse, hémodilution, récupération du sang épanché to kusadila machine yina ke salá mutindu ntima mpe ba poumons samu na kulutisa menga (cœur-poumon artificiel).b Konso mukristo fwana kubaka mukanu yandi mosi na yina me tadila mutindu ba ke sadila menga ya yandi ntangu ba ke pasula yandi nzutu, ntangu yandi ke sala ba examens ya lupitalu, to ntangu ba ke belusa yandi. Konso docteur lenda vanda na mutindu ya yandi ya kusadila bansalulu yayi. Na yawu tekila mukristo baka mukanu na yina me tadila bansalulu nyonso yayi, yandi me fwana kuzaba mbote-mbote wapi mutindu docteur ya yandi ke sadila menga ya yandi. Samu na yawu, kanisa na byuvu yayi:

• Kana ba me lutisa menga ya munu na kima ya nkaka, mpe ya ke na lutá dyaka ve mwa ntangu, ntima ya munu ke ndima kwandi yawu kaka mutindu menga ya munu, to ya ke vanda mbote na kulosa yawu “na ntoto”?—Kulonga Misiku 12:23, 24.

• Kana bansalulu yango me sala ti ba basisa menga ya munu, ba sukula yawu, mpe na manima ba vutula munu yawu mbala mosi na nzutu, ya ke kwamisa kwandi ntima ya munu to mu ke ndima kwandi nsalulu yango?

Vutuka na kileso 39 dikanisi 3

4. Mambu yina lenda sala ti ba yina ke ya kukwelana kabuka

Biblia ke lombá na ba yina ke ya kukwela na kukabuka ve, mpe ya ke lakisá pwelele ti kana ba kabuka ba me lunga ve kukwelana na muntu ya nkaka. (1 Bakorinto 7:10, 11) Kasi, ya kele na bamambu yina me nata bakristo ya nkaka na kukanisa na kukabuka.

• Kumanga kukipe bansatu ya dikanda: Bakala ke na mangá kukipe bansatu ya dikanda, mpe ya ke na salá ti dikanda vanda dyaka ve na bima yina ba ke na yawu nsatu samu na kuzinga.—1 Timote 5:8.

• Bankuba na kati ya dikwela: Bakala to kento lenda tala ti bankuba yina yandi ke na kuzwá, lenda tula luzingu ya yandi na mpasi to kunata yandi na lufwa.—Bagalate 5:19-21.

• Kusala nyonso samu na kubebisa kindiku ya mpangi na Yehova: Kento to bakala ke na salá nyonso samu na kukanga mpangi nzila na kusadila Yehova.—Bisalu 5:29.

Vutuka na kileso 42 dikanisi 3

5. Mikembo

Bakristo ke salá ve mikembo yina ke pesá ve Yehova kilengi. Kasi konso mukristo me fwana kusadila malongi ya Biblia mpe ntima ya yandi, samu na kubaka mukanu ya mbote ntangu bantu ya nkaka ke na salá mikembo. Beto tala mwa bifwani.

• Muntu me zonza na nge feti ya mbote. Nge lenda zonza kaka, “Matondo.” Kana yandi ke na nsatu ya kuzaba mingi, nge lenda zabisa yandi samu na yinki nge ke salá ve mikembo yina ba ke salaka.

• Bakala to kento ya nge yina ke ve Mbangi ya Yehova me bokila nge samu na kudya na dikanda ya yandi kilumbu ya mukembo. Kana ntima ya nge ke na nimimá ve nge na kukwenda na feti yango, nge zolá zabisa na bakala to kento ya nge ti kana ba sala bamambu yina Biblia ke niminá, nge ke sala ve yawu.

• Mfumu ya nge ya kisalu me pesa nge dikabu na ntangu ya mikembo. Nge me fwana kumanga kwandi yawu? Nge lenda ndima to kumanga yawu. Sosa kuzaba, kana mfumu ya nge ya kisalu me pesa kwandi nge yawu samu na mukembo to samu yandi ke na sosá kulakisa nge ti yandi me sepela na kisalu ya nge ya kitoko?

• Muntu me pesa nge dikabu na ntangu ya mikembo. Muntu yina me pesa nge dikabu lenda zonza: “Mu zaba ti nge ke salá ve mukembo yayi, kasi mu zola kupesa nge dikabu yayi.” Ya lenda vanda ti muntu yango ke na sosá kaka kulakisa nge ntima ya mbote. Ntangu ya nkaka, yandi ke na sosá kwandi kumeka kaka kiminu ya nge to kunata nge na kusala mukembo yango? Na manima ya kukanisa na mambu yayi, ya ke ni na nge na kutala kana nge ke ndima dikabu yango to ve. Na mikanu nyonso yina beto ke baká, beto zolá sala nyonso samu na kuvanda na kizunu na ntima mpe kukangama kaka na Yehova.—Bisalu 23:1.

Vutuka na kileso 44 dikanisi 1

6. Bimbevo yina bantu ya nkaka lenda kuzwa

Luzolo ke natá beto na kusala nyonso samu bampangi ya beto kuzwa ve kimbevo yina ke na beto. Na yawu kana beto ke na kimbevo yina bampangi lenda kuzwa, to beto ke na kanisá ti beto lenda vanda na yawu, beto ke sala nyonso samu bampangi ya beto kuzwa ve yawu. Beto ke salá faso yayi samu ti Biblia ke lombá na beto: “Nge fwana kuzola mpangi ya nge mutindu nge mosi.”—Baroma 13:8-10.

Wapi mutindu muntu yina ke na kimbevo yina lenda kuzwa bantu ya nkaka, lenda lakisa luzolo ya yandi samu na bawu? Muntu yina ke na kimbevo ya mutindu yina zolá sala ve bamambu yina ke nata yandi na kusimba bampangi, mutindu kuyambasana. Ya zolá sala ve yandi mpasi kana bantu me bokila ve yandi na kudya kima to na kulutisa ntangu kintwadi na bawu, samu ba zola kukengidila dikanda ya bawu. Kana yandi ke kuzwa mbotokolo, yandi zolá zonza na ntwadisi ya kimvuka ya bakuluntu samu ba yidika bamambu, yina ke sala ti ntangu yandi ke kuzwa mbotokolo bampangi kuzwa ve kimbevo yango. Tekila yandi banda kukutana na muntu samu na kuzabana mpe na manima kukwelana, muntu yina ke na kanisá ti yandi lenda vanda na kimbevo yina bantu ya nkaka lenda kuzwa, fwana kukwenda sala ba examens. Ntangu nge ke sala faso yina, nge ke lakisa ti nge ke na luzolo samu na bampangi mpe ke “sosa kaka ve bambote ya nge mosi, kasi mpe bambote ya bantu ya nkaka.”—Bafilipi 2:4, nwt-MK.

Vutuka na kileso 56 dikanisi 2

7. Mambu ya mbongo mpe mambu yina luyalu fwana kuyidika

Samu na kuzwa ve mindondo na bampangi, beto me lunga kusonika na mukanda mambu yina me tadila mbongo. (Yeremia 32:9-12) Bantangu ya nkaka, bakristo lenda kuzwa mwa mindondo na bampangi ya bawu na yina me tadila mambu ya mbongo to mambu ya nkaka. Ba fwana kusala nyonso samu ba yidika mindondo yango bawu mosi, na mbangu mpe na kizunu nyonso.

Wapi mutindu beto fwana kuyidika mindondo ya ngolo mutindu mambu ya muyibi mpe kuvunina mpangi mambu samu na kusala yandi yimbi? (Tanga Matayi 18:15-17.) Yesu lakisá beto bamambu tatu ya kusala:

1. Sala bangolo samu na kuyidika bamambu beno zole.—Tala verse 15.

2. Kana ya me simba ve, lomba na mpangi mosi to zole yina ke ya kuyela na kimpeve na kukwenda na nge.—Tala verse 16.

3. Kana na manima ya kusala mambu nyonso yayi bamambu me yidama ve, ni na ntangu yina kaka nge me fwana kukwenda tala bakuluntu.—Tala verse 17.

Na bamambu mingi, ya ke ve mbote na kunata bampangi ya kimvuka na mantwala ya luyalu samu ti ya ke nata bantu na kuzonzila yimbi na nkumbu ya Yehova mpe na dibuundu ya yandi. (1 Bakorinto 6:1-8) Kasi, ya ke na bamambu ya nkaka beto lenda vanda na nsatu ya kukwenda na mantwala ya luyalu, mutindu: kufwa makwela, kuzaba babana ke vanda na sika ya nani na manima ya kufwa makwela, mbongo yina luyalu ke lombá na bakala to na kento na kufuta na mpangi kana makwela me kufwa, mbongo ya assurance, bantu yina ba me lunga kufuta mbongo ntangu kisalu me kanga, to mukanda yina ke lakisaka yinki muntu yina kufwá zolá ba sala na bima yina yandi me bika (testament). Mukristo yina me kwenda na mantwala ya luyalu samu na kuyidika bamambu ya mutindu yayi, me sala ve mambu ya yimbi mpe Biblia ke niminá ve yawu.

Kana mambu ya yimbi me salama mutindu kuvukisa nzutu na ngolo nyonso na mpangi, kusala bifu ya yimbi na bana ya fioti, kunwanisa mpangi, kuyiba mbongo mingi to kima ya ntalu mingi, to kufwa mpangi, mpe mukristo me nata yawu na mantwala ya luyalu, yandi me sala ve mambu ya yimbi. Biblia ke niminá ve kunata bamambu ya mutindu yayi na luyalu.

Vutuka na kileso 56 dikanisi 3