Kodi Munapange Avi Ira Musangalalengave Akala Munasamalela Balinyu Unoyo Unabulela Kapena Muthu Okalamba?

1-2. Kodi Yehova unaaona avi athu anayo kanasamalela abaliwa anayo kanabulela? (Miyambo 19:17) (Onani teto ithuzithuzi.)

M’BALI m’mo-iwa wau Korea zina lae Jin-yeol aongile ira: “Miyo na iyananga nikala m’banja wachaka 32, koma wachaka 5 diviriledi, ndikala ndimusamalelanga chifukwa unobulela marenda alukulu moi vinokala vyorucha ira avitembenuze. Ndinomuomeluwana vinjinji iyanangola koma teto ndinomunyadela vinjinji moi ndinosangalala musamalela. Ma-iyu uliwetene unagonecha vabedi lauchipatala wani-u, moi miyo ndinagonecha vambali viwa teto nino-indanecha manda nagonanga.”

² Kodi nyo munana samalela muthu m’mo-iwene unoyo unabulela monga makolwinyu, mamuninyu, iyaninyu, mwaninyu, kapena fwinyu? Akala chi eno kaninakaikela ira munoyamikela mwai omukami-a koma teto mutonyi-eda chikondi. Iziwani ira mwasamalelanga balinyu kapena fwinyu unoyo unabulela munotonyi-eda ira munomuomeluwana vinjinji Yehova. (1 Tim. 5:4, 8; Yak. 1:27) Komave ngakale vili eno, munogumana na mavuto anayo athu amo-iwa katinawande aona. Thawi dimo-i mwina munokoza vivwanga ira kavili uliwetene unoyo unavwechecha mavuto anayo munagumanana nyo. Munokoza sangalalanga mwakala vagulu la athu koma mwakala vaekinyu oosangalalanga. (Sal. 6:6) Mwina athu amo-iwa katinaiziwe mavuto anayo munagumanana nyo, koma iziwani ira Yehova thawi detene unovwechecha koma teto unoiziwa mwemo munavwela nyo. (Erekezelani na Ekisodo 3:7.) Misodi dinyu koma teto vipeleka winyu, pivyamtengo wavadimu wa liye. (Sal. 56:8; 126:5) Yehova unoona iliyetene ineyo munapanga nyo vokami-a muthu unoyo munamusamalela nyo, moi unoona ira vyetene vyevyo munapanganyo vomusamalela balinyu, munamupangela liye moi unolonjeza ira unoza auweli-edeni. — Welengani Miyambo 19:17.

3. Kodi Aburahamu na Sara kagumanile na mavuto oyi avi vevo kamusamalelaathu babiwa Tera?

³ M’Baibulo mukala khani dinjinji da alombwana koma teto a-iyana anayo kasamalela abaliwa. Mwaisazo kaganizelani vya Aburahamu na Sara. Vevo Kakumaathu wu Uri, Ababae a Aburahamu zina liwa a Tera kali kangaana chaka dotamangela 200. Komave ngakale vyali eno Tera oodowa limo-i na aluwa. Moi kooenda ulendo otamangela makilomita 960 dowa fiya wu Harana. (Gen. 11:31, 32) Aburahamu na Sara koomuomeluwana vinjinji Tera, koma onga vyoona, kavyali vyokweya ira kamusamalelenga babiola vaulendola. Vinaoneya ira kaenda vangamila kapena vabulu vyevyo vyali vyorucha wa Tera unoyo ali okalamba. Vinakeda oneya ira Aburahamu na Sara koogoma vinjinji. Mulimwetene mwemo vyaliliathu, Yehova oowava-a kopolo dedo kafuneelaathu. Mofwanafwana na mwemo Yehova amuva-ele liye kopolo Aburahamu na Sara, nanyen’ne teto unoza aukami-eni koma teto uva-ani kopolo. — Sal. 55:22.

4. Kodi ninakambilana n’ni mukhanila?

⁴ Kala muthu waimwemwe unokoza ukami-ani ira kamuvuteyenga vevo munasamalela nyo balinyu unoyo unabulela. (Miya. 15:13) Muthu waimwemwe unokala osangalala vinjinji moolandela ira vyongo vili avi vamoywae. (Yak. 1:2, 3) Kodi munapange avi ira musangalalenga eni? Ndila imo-i ineyo munapangele nyo vyevi, kumuroromela Yehova vopempela koma teto muvepa ira aukami-eni ira mukaena murima osangalala. Mukhanila ninokambilana vyongo vimo-i vyevyo athu anayo kanasamalela amo-iwa kanapangeathu ira kapitilize kala osangalala. Ninokambilana teto mwemo athu amo-iwa munaakami-eleathu. Koma yowambeela tiyemoni nikambilane chifukwa iwa athu anayo kanasamalela athu amo-iwa kanafuneelaathu kalanga osangalala, koma teto vyongo vyevyo vinaapangi-e ira katisangalalenga.

VYEVYO VINAPANGI-A IRA ATHU ANAYO KANASAMALELA ABALIWA KATISANGALALENGA

5. Chifukwa n’ni athu anayo kanasamalela amo-iwa kanafuneya pitiliza kala osangalala?

⁵ Akala athu anayo kanasamalela athu obulela katinasangalala, vinokala vyo-orucha ira kakalenga ogoma. (Miya. 24:10) Moi kagoma, vinokala vyorucha ira kapangenga vyongo mooma murima koma teto kakami-enga mofwanelela athu anayo kanaasamalelaathu. Kodi mba mavuto aavi anayo kanapangi-e athu anayo kanasamalela athu amo-iwa ira katisangalalenga?

6. Chifukwa n’ni athu anayo kanasamalela amo-i kanagoma vinjinji?

⁶ Athu anayo kanasamalela amo-iwa kanokoza goma vinjinji. Murongola m’mo-iwa zina lae Leah aongile ira: “Samalela balawo unoyo unabulela unopangi-a ira ukaena nkhawa ngakale vadambo lelo vyongo viendileathu pama. Mwaisazo, miyo ndinogomecha vinjinji dambo lamalanga moi thawi dimo-i ndinakalecha ira kandina kopolo ngakale dosomedela meseji.” Amo-iwa vinowarucha ira kagonenga mokwakwanela kapena kakaena thawi yovuma. Murongola m’mo-iwa zina lae Inés aongile ira: “Vinondirucha ira ndigonenga mokwakwanela. Thawi dinjinji ndinovenya vanduli va maola men’li alietene ira ndasamalele apongozanga aa-iyana. Moi viivira chaka dinjinji miyo na mamunanga naanadowe wovuma. Athu amo-iwa katinakwakwani-e aledanga na afwiwa kapena panga vyongo vimo-i vyokuza tumikela Yehova chifukwa thawi detene kanafuneya samalelanga abaliwa. Vyo-arelavo viwa pivyoi kanowambeela vivwa ira kali ekiwa moi katinakwakwani-e panga iliyetene ineyo kanafunaathu.

7. Chifukwa n’ni amo-i mwa athu anayo kanasamalela amo-iwa kanaviimba mulandu koma teto kaana chisoni?

⁷ Athu anayo kanasamalela athu amo-iwa kanokoza vuteyanga vinjinjii noviimba mulandu koma teto chisoni. Murongola m’mo-iwa zina lae Jessica aongile ira: “Ndinovuteya chifukwa viikala vyongo vinjinji vyevyo kandinavikwakwani-e vipanga. Ndera ndivume vang’ono ndinoviimba mulandu koma teto ndinoviona ngati ndili ovikonda.” Amo-iwa kanoviimba mulandu chifukwa kanoona ira katinapanga vyokwakwanela vosamalela baliwoyo, moi thawi dimo-i kanoona ira katinakwakwani-e pitiliza musamalela. Koma teto amo-iwa kanoviimba mulandu chifukwa yoi thawi imo-i koonga kapena panga vyongo vimo-i vyevyo vyamukumudwi-ile muthu unoyo kanamusamalelaathu. Vyevi vinokoza pangi-a ira katisangalalenga. (Yak. 3:2) Moi Amo-iwa kanovwa chisoni chifukwa yoi baliwoyo unolepela panga vyongo vimo-i vyevyo vowambeela akwakwani-a liye panga pamapama. Murongola m’mo-iwa zina lae Barbara aongile ira: “Imo-i mwa vyongo vyevyo vinandivoreya vinjinji kuona marenda amuthu unoyo ndinamusamalela miyo kaulukulanga dambo na dambo.”

8. Pelekani isazo yotonyi-eda mwemo muthu unoyo unasamalela athu amo-iwa munavwela liye ayamikeliwa.

⁸ Athu anayo kanasamalela amo-iwa kanoona ira katinayamikeliwa. Chifukwa n’ni kanaona eno? Chifukwa yoi athu anjinji katinayamikela chito ilukulu ineyo kana-indaathu koma teto vipeleka wiwa. Muthu unosangalala wayamikeliwa ngakale na mawu oyeva. (1 Ates. 5:18) Murongola m’mo-iwa zina lae Melissa aongile ira: “Thawi dimo-i ndinoula chifukwa yogoma koma teto yokumudwa, koma athu anayo ndinaasamalela miywayo kandiwandela ira: ‘Zikomo vinjinji chifukwa ya vyetene vyevyo unandipangelawe,’ ndinosangalala. Mawu anala kanondikami-a ira dambo lo-arela ndivenye ndangali okozeya koma teto ofunechecha asamalela.” M’bali m’mo-iwa zina lae Ahmadu oofotokoza mwemo muthu munavwela liye ayamikeliwa. Liye na iyanae kanomusamalela mwana mung’onong’ono unoyo ngu izuulu iwa unoyo unabulela marenda avifufu. Liye aongile ira: “Ngakale ira mwanola kanavwecheche vyetene vyevyo ninapanga iyo vomusamalela, ndinosangalala m’murimani mwanga aonga mawu otonyi-eda ira unoniyamikela kapena alemba mawu oyi: ‘Ndinouomeluwanani.’”

VYEVYO MUNAPANGE NYO IRA MUPITILIZE SANGALALA

9. Kodi muthu unoyo unasamalela amo-iwa unapange avi ira kapangenga vyevyo kanakwakwani-e?

⁹ Mupangenga vyevyo munakwakwani-e nyo. (Miya. 11:2) Kavili muthu uliwetene unoyo unakaana thawi koma teto kopolo dokwakwani-a panga vilivyetene vyevyo unafuna liye. Eno muiziwenga vyevyo munakwakwani-e nyo vipanga na vyevyo kamunavikwakwani-e vipanga. Thawi dimo-i mukoondenga panga vyongo vimo-i moi kavali vuto panga vyevi. Panga vyevi unokoza tonyi-eda ira munoiziwa vyevyo munakwakwani-e nyo na vyevyo kamunavikwakwani-e. Akala amo-iwa kavipelekile ira kaukami-eni musomedelenga mosangalala. M’bali m’mo-iwa zina la Jay aongile ira: “Iyo athu ninakeda kwakwani-a panga vyongo vyoyeva vathawi imo-i. Iziwa vyevyo munakwakwani-e nyo panga noiziwa vyevyo kamunavikwakwani-e vipanga unokoza ukami-ani ira mupitilize kala osangalala.”

10. Chifukwa n’ni athu anayo kanasamalela amo-iwa kafuneya kala ozindikila? (Miyambo 19:11)

¹⁰ Mukalenga ozindikila. (Welengani Miyambo 19:11.) Mwakala ozindikila kavinakale vyorucha ira mukalenga odeka amo-iwa kapanga kapena onga vyongo vyoukumudwi-ani. Muthu ozindikila unoesaesa vwechecha ineyo inapangi-a muthu m’mo-iwa panga vyongo mundila imo-iwene, moi muthu abulela wathawi indendai unokoza ambeela panga vyongo vyevyo vowambeela kaavipanga. (Nam. 7:7) Mwaisazo, muthu unoyo ngwachifundo koma teto oganizela amo-i unokoza ambeela omeliwa vyokangana koma teto onga mwauwali. Kapena unokoza ambeela rucha, oodimbeliwa lunduwa vya murima kapena kedanga dandaula vailiyetene. Akala munasamalela muthu unoyo unabulela marenda alukulu iziwa marenda anayo muthuyo unabulela liye unokoza ukami-ani. Mwaiziwa vinjinji vyokuza marenda anayo muthuyo unabulela liye vinokoza ukami-ani vwechecha ira vyevyo muthuyo unapanga liye unapanga chifukwa ya marendayo ookala ira muthuyo ngoi eno. — Miya. 14:29.

11. Kodi athu anayo kanasamalela amo-iwa kanafuneya kaana thawi yopangela vyongo viivi vyofuneya dambo lililetene? (Salimo 132:4, 5)

¹¹ Mufwanyenga thawi yolimbi-a usamwalinyu na Yehova. Thawi dimo-i munokoza funeela iya vyongo vimo-i na yolinga yoi mupange vyongo vyevyo pivyofuneya vinjinji. (Afil. 1:10) Imo-i mwa vyongo vyofuneya vinjinji vi kulimbi-a usamwalinyu na Yehova. Mwene Davide oona ira lambela Yehova chiyongo yofuneya vinjinji va moywae kwaranya iliyetene. (Welengani Salimo 132:4, 5.) Nanyene teto munokoza panga pama ira mufwanyenga thawi dambo lililetene ira muwelengenga Baibulo koma teto pempela. Murongola m’mo-iwa zina lae Elisha aongile ira: “Ndinokwakwani-a kalave osangalala chifukwa ndinopempela koma teto ganizela modii-a makundo olimbikisa a m’buku la Salimo. Pempela wa Yehova kuwewo unandikami-a vinjinji. Vadambo ndinopempela ndila dinjinji wa Yehova ira murimanga ukale m’malo.”

12. Chifukwa n’ni athu anayo kanasamalela athu amo-iwa kanafuneya kaana thawi yosamalela thanzi liwa?

¹² Mufwanyenga thawi yosamalela thazi linyu. Wa athu anayo kanakala otanganisiwa vinjinji monga anayo kanasamalela athu amo-iwa vinokala vyowarucha ira kadjenga yodja yova-a thazi chifukwa kanokaana thawi yoyeva yogula vyongo vyapama koma teto yopiya yodja yova-a thazi. Dja yodja yova-a thazi koma teto panga masika olimbi-a thuthu thawi detene kofuneya vinjinji ira mukaena thazi lapama koma teto ira kamukaengana nkhawa. Eno mu-indi-edenga chito pama thawi yoyeva ineyo munakaana nyo vodja yodja yova-a thazi koma teto yopanga masika olimbi-a thuthu thawi detene. (Aife. 5:15, 16) Enjedela vevo muesaesenga ira mugonenga mokwakwanela. (Nam. 4:6) Kafukufuku m’mo-iwa, ootonyi-eda ira gona unokami-a ira vyongo vyotakala vivenyenga muugogo. Khani imo-iwa ya vyaumoyo ya muru oyi: “Mwemo Gona Unaevi-elaathu Nkhawa,” yaongile ira: “Muthu agonanga mokwakwanela khawa dae dinoyeva moi unokala okozeya limbana na vyongo vyokumudwi-a.” Munafuneya teto ira mufwanyenga thawi yopanga vyongo vyosangalasa. (Nam. 8:15) Muthu m’mo-iwa unoyo unasamalela athu amo-iwa oofotokoza vyevyo vinamukami-a ira asangalalenga. Liye aongile ira: “Nyengo yakala pama ndinokumela vande dowa sangalala nootela zuwa koma teto ndila imo-i vamwedi ndinokaana dambo lopanga vyongo vyosangalasa limo-i na afwanga.”

13. Chifukwa n’ni teya kokami-a? (Miyambo 17:22)

¹³ Mupangenga vyongo vyotei-a. (Welengani Miyambo 17:22; Nam. 3:1, 4) Teya unokami-a ira nikaena thanzi lapama koma teto kanikaengana nkhawa. Mwasamalelanga muthu m’mo-iwene, kai thawi detene vevo vyongo vinaireechaathu mwemo munafunela nyo. Koma akala munaesaese fwanya yongo imo-iwene yotei-a va vyevyo viireilevyo, vinokoza ukami-ani ira kamukumudwe vinjinji. Moi mwateyanga na muthu unoyo munamusamalela nyooyo vinokoza ukami-ani ira mugwilizanenga vinjinji.

14. Kodi muwandela fwinyu wavamurima mwemo munavwela nyo unaukami-eni avi?

¹⁴ Mumufotokozelenga fwinyu wavamurima nkhawa dinyu. Ngakale mwangaesaesile ira musangalalenga, thawi dimo-i munokoza kaananga nkhawa. Vathawi ngati inela munokoza panga pama muwandela fwinyu wavamurima mwemo munavwela nyo, unoyo unauvuruwaneni m’malo mouweluzani. (Miya. 17:17) Fwinyuyo unokoza uvuruwanani koma teto uwandelani mawu olimbikisa anayo kanaukami-eni ira mupitilize kala osangalala. — Miya. 12:25.

15. Kodi ganizela vyevyo ninadedi-edela iyo usogolo unaukami-eni avi ira musangalalenga?

¹⁵ Muganizelenga vyevyo munaze nyo mupangelenga limo-i M’paradaizo. Muumbuwelenga ira chito ineyo muna-inda nyo vosamalela amo-iwa chiyathawi yoyeva moi yolinga ya Mulungu kayali yoi iyo nize ni-indenga chito inela. (2 Akor. 4:16-18) “Moyo weniweni” unaaza usogolo. (1 Tim. 6:19) Munokoza sangalalanga vinjinji mwakambilananga na muthu unoyo munamusamalela nyo vyevyo munaze nyo mupangelenga limo-i m’paradaizo. (Yes. 33:24; 65:21) Muthu m’mo-iwa zina lae Heather aongile ira: “Thawi dinjinji ndinomuwandela muthu unoyo ndinamusalela miyo ira vachineneeva, ninoza nisowelenga limo-i, ninoza nitamangelenga limo-i, koma teto ninoza nigwelenga njinga limo-i. Ninoza nipangenga buledi koma teto piya yodja ira abali-u anayo kavenyi-iwe kaze kadje. Ninomuyamikela Yehova chifukwa yoniva-a idedi-edo inela.”

MWEMO ATHU AMO-IWA KANAKAMI-ELEATHU

16. Kodi ninakami-e avi muthu unoyo unasamalela amo-iwa mupingo mwi-u? (Onani teto ithuzithuzi.)

¹⁶ Muwakami-enga athu anayo kanasamalela athu amo-iwa nayolinga yoi kapangenga vyongo vimo-i. Abali na arongola mupingo kanokoza vipeleka ira kasamalele muthu unoyo unabulela m’malo mwa muthu unoyo unawasamalela thawi detene. Vyevi vinokoza kami-a ira afwanye thawi yoi avume koma teto apange vyongo vimo-i. (Agal. 6:2) Abali na arongola amo-iwa kanopanga ndandanda ya mulungu uliwetene ira kakwakwani-enga panga vyevi. Murongola m’mo-iwa zina lae Natalya, unoyo unasamalela mamunae unoyo ngorangala aongile ira: “M’bali m’mo-iwa mupingo mwi-u unozecha ndila imo-i kapena ndila mbiili va mulungu ira aze aalede na mamunanga. Kanovolowecha muutumiki limo-i, kanowaledecha koma teto onela mavidiyo agulu li-u. Thawi inela inakalecha yosangalasa vinjinji wa mamunanga moi inondiva-echa mpata woi ndivume koma teto opanga vyongo vimo-i monga dowa enda.” Thawi dimo-i munokoza vipeleka ira mudowe mwamusamalele obuleloyo ma-iyu, nayolinga yoi muthu unoyo unamusamaleloyo akaena thawi yokwakwanela yoi agone.

17. Kodi ninakami-e avi athu anayo kanasamalela amo-iwa vathawi ya misonkano?

¹⁷ Muwakami-enga athu anayo kanasamalela athu amo-iwa vathawi ya misonkano dapingo. Athu anayo kanasamalela athu amo-iwa katinapindule mokwakwanela na misonkano da pingo, da dela, koma teto dachigawo chifukwa kanotanganisiwa nokami-a athu anayo kanaasamalelaathu. Abali na arongola mupingo kanokoza vipeleka ira kakale vakwikwi na muthu obuleloyo vathawi ya misonkanodo kapena vambali dimo-i da misonkanodo. Akala muthu okalamba kapena obulela kanavenyavo vande, munokoza vipeleka ira mudowe waniwa ira mwalumikize misonkanodo zela vaipangizo yamakono nayolinga yoi muthu unoyo unaasamalela adowe avuruwane misonkanodo vamaso na vamaso.

18. Kodi pivyongo vimo-i viivi vyevyo ninapangele iyo athu anayo kanasamalela amo-iwa?

¹⁸ Muwayamikelanga athu anayo kanasamalela athu amo-iwa teto muwapempelelenga. Vinokala pama ira andimuwa kapangenga maulendo aubusa wa athu anayo kanasamalela athu amo-iwa moweli-eda weli-da. (Miya. 27:23) Kaya vyongo vili avi va moywi-u, etene mupingo ninokoza yamikelanga abali na arongola anayo kanasamalela amo-iwa vakwikwi vakwikwi. Ninokoza muvepa teto Yehova ira apitilize ava-a kopolo koma teto akami-a ira kasangalalenga. — 2 Akor. 1:11.

19. Kodi ninadedi-edela vyongo vyoi avi usogolo?

¹⁹ Vachineneeva, Yehova unochosa vyovoreya koma teto ‘pukuta misodi m’maso mwa athu etene, moi marenda koma teto khwa kavinaza vikalawo.’ (Chiv. 21:3, 4) “Muthu orangala unoza alupe ngati mwemo inapangelaathu mbawala.” (Yes. 35:5, 6) Mavuto anayo ninagumanana iyo chifukwa ya ukalamba, koma teto voreya wewo ninavwa iyo chifukwa yosamalela bali-u unoyo unabulela vinaza vikale ‘vyongo vyawale moi kavinaza viumbuweli-wa nawili.’ (Yes. 65:17) Ngakale vathawiila vevo ninadedi-edela iyo malonjezo anala ira kaze kakwakwaneli-ediwe, Yehova kanani-iye. Napitiliza muroromela ira aniva-e kopolo, liye unoza anikami-e ira niwande “vilela vyongo vyetene moleza murima koma teto mwaimwemwe.”— Akol. 1:11.