Nkimba Amabulaghuzi Aghakunena Izya Mesiya Ghakulangizya Ukuti u Yesu we Mesiya?
Vyo Ibayibolo likwamula
Inga. Pa kabalilo ko akaba pachisu ichapasi, u Yesu akakwanilisya amabulaghuzi aghinji aghakukwafyannya nu ‘Mulaghili u Mesiya’ yo akwiza pakuba “Mupoki uwa banthu aba muchisu ichapasi.” (Danieli 9.25; 1 Yohani 4.14) Na pa kabalilo ko akafwa, u Yesu akabukilila ukukwanilisya amabulaghuzi aghakukwafyannya nu Mesiya.—Salimo 110.1; Imbombo 2.34-36.
Nkhimba pakabapo sona abanji bo bakakwanilisya amabulaghuzi aghakukwafyannya nu Mesiya?
Nkhimba mu Bayibolo muli amabulaghuzi ghalinga aghakunena ivya Mesiya?
Amabulaghuzi aghakunena ivya Mesiya gho ghakakwanilisiwa nu Yesu
Nkhimba izyu ilyakuti “Mesiya” likung’anamula choni”?
Ilizyu ilya Chihebeli ilyakuti Ma·shiʹach (Mesiya) ni lya Chigiliki ilyakuti Khri·stos (Kilisitu) ghosi ghakung’anamula ukuti “Umupakaziwa.” Po amazyu aghakuti, “Yesu Kilisitu” ghakung’amula ukuti “Yesu Umupakaziwa” pamo “Yesu u Mesiya.”
Mukabalilo akakale nanthi umunthu bamupa ubudindo ubwapalubazu bakamupungulilagha amafuta pa mutu ukulangizya ukuti apakaziwa. (Abanya Levi 8.12; 1 Samueli 16.13) U Yesu akasaliwa nu Chala ukuba we Mesiya bo budindo ubwapamwanya nkhani. (Imbombo 2.36) Loli mumalo mwakumupakazya namafuta, u Chala akamupakazya nu muzimu wache ubuzelu.—Matayi 3.16.
Nkhimba pakabapo sona abanji bo bakakwanilisya amabulaghuzi aghakukwafyannya nu Mesiya?
Awe. Ngati mo akachidindo kalusalala kakulangizya yo mwenecho wa nyobe, ukukwanilisiwa ukwa mabulaghuzi agha mu Bayibolo kukulangizya ukuti u Mesiya pamo u Kilisitu munthu weka. Loli Ibayibolo likachevya ukuti ‘kukwiza pakuba bo bakwiyitizya ukuti ne Kilisitu sona abalaghuzi ababumyasi bo bakwiza pakubomba ivyakuswighisya ukuti nanthi vingabombiwa babasovye na bo basaliwe bulo.’—Matayi 24.24.
Ka u Mesiya akwiza pakubonekela munthazi?
Awe. Ibayibolo likanenela zila ukuti u Mesiya akwiza pakufuma mu mbumba ya mwene u Devedi. (Salimo 89.3, 4) Loli imbili iyakale yo yikulongosola izya Bayuda ukwandila pa Devedi yikasobela po Abaloma bakamongola u Yelusalemu mu 70 C.E.a Ukufuma pa kabalilo kala, patalipo nayumo yo asimikizizye ukuti afumite mumbumba iyachimwene iya Devedi. Napo ukufika mukabalilo ka Yesu imbili iyi yikaba ukuti yichili yiliko, loli abalwani bache bakapotwa ukwagha amabukaboni aghakususya ukuti u Yesu akafuma mu muzele uwa Devedi.—Matayi 22.41-46.
Ka mu Bayibolo muli amabulaghuzi ghalinga aghakunena izya Mesiya?
Te chipepe ukubelenga ubwinji bwa mabulaghuzi gho ghakunena izya Mesiya. Umwakufwanikizya, izila iyakumanya amabulaghuzi yingapambana ukusendela na mavesi gho ghakunena ivya Mesiya. Pa Yesaya 53.2-7 pakutambula izya mabulaghuzi aghakukwafyannya ni zya Mesiya. Bamo angabelenga ukuti ubulaghuzi bulipo boka po bamo bangabelenga ukuti pali amabulaghuzi aghinji aghakunena izya Mesiya.
Amabulaghuzi ghamo aghakunena izya Mesiya ghakakwanilisiwa nu Yesu
Ubulaghuzi |
Bukwayiwa pa |
Ukukwanilisiwa |
|---|---|---|
Imphapo ya Abulahamu |
Ubwandilo 22.17, 18 |
Matayi 1.1 |
Umuzele uwa bana ba Ayizeki umwana wa Abulahamu |
Ubwandilo 17.19 |
Matayi 1.2 |
Akapapiwa mumbumba ya Yuda umutundu wa Izilayeli |
Ubwandilo 49.10 |
Matayi 1.1, 3 |
Akafuma mumuzele uwachimwene uwa Devedi |
Yesaya 9.7 |
Matayi 1.1 |
Akapapiwa kwa mulindu yo ataghonitepo nu mwanavuli |
Yesaya 7.14 |
Matayi 1.18, 22, 23 |
Akapapiwa mu Betelehemu |
Mika 5.2 |
Matayi 2.1, 5, 6 |
Akitiziwa izina ilyakuti Imaniwelib |
Yesaya 7.14 |
Matayi 1.21-23 |
Akapapiwa mu mbumba iyipina |
Yesaya 53.2 |
Luka 2.7 |
Ababonda bakaghoghiwa bo apapiwa |
Yeremiya 31.15 |
Matayi 2.16-18 |
Akamwitizya ukufuma ku Ijiputi |
Hosea 11.1 |
Matayi 2.13-15 |
Akwitiziwa ukuti Umunazaletic |
Yesaya 11.1 |
Matayi 2.23 |
Inthumi yikamutangilila panthazi |
Malaki 3.1 |
Matayi 11.7-10 |
Akapakaziwa ukuwa we Mesiya mu 29 C.E.d |
Danieli 9.25 |
Matayi 3.13-17 |
U Chala akamwitizya ukuti Mwana Wache |
Salimo 2.7 |
Imbombo 13.33, 34 |
Wakwiyipa pa nyumba ya Chala |
Salimo 69.9 |
Yohani 2.13-17 |
Umulumbilili uwa mazyu amiza |
Yesaya 9.1, 2 |
Luka 4.16-21 |
Ubulumbilili bo bukapangisya ukuti mu Galileya mube ubuzelu ubukulu |
Yesaya 9.1, 2 |
Matayi 4.13-16 |
Akabombagha iviswigho ngati we Mozesi |
Ukukumbusya Indaghilo 18.15 |
Imbombo 2.22 |
Umwakuyana nu Mozesi, wepe akanenagha inyinong’ono zya Chala |
Ukukumbusya Indaghilo 18.18, 19 |
Yohani 12.49 |
Akapozyanga imbina izyakupambanapambana |
Yesaya 53.4 |
Matayi 8.16, 17 |
Atakalondagha ukuti abanthu babikaghe nkhani amahala ku kwache |
Yesaya 42.2 |
Matayi 12.17, 19 |
Akalangizyanga ichisa ku banthu abakutamiwa |
Yesaya 42.3 |
Matayi 12.9-20; Maliko 6.34 |
Akavumbula ubugholosu bwa Chala |
Yesaya 42.1, 4 |
Matayi 12.17-20 |
Uwakupeleka Ifundo Uwakuswighisya |
Yesaya 9.6, 7 |
Yohani 6.68 |
Akalumbilila izina lya Yehova |
Salimo 22.22 |
Yohani 17.6 |
Akanenagha pakubombezya ivifwanikizyo |
Salimo 78.2 |
Matayi 13.34, 35 |
Mulongozi |
Danieli 9.25 |
Matayi 23.10 |
Abinji batakamusubila |
Yesaya 53.1 |
Yohani 12.37, 38 |
Ilibwe lyo bakalikana |
Yesaya 8.14, 15 |
Matayi 21.42-44 |
Abanthu bakamukana |
Salimo 118.22, 23 |
Imbombo 4.10, 11 |
Bakamubenga ukusita ichifukwa |
Salimo 69.4 |
Yohani 15.24, 25 |
Abanthu bakahoboka po akingilagha mu Yelusalemu akwelite pa mbunda |
Zekariya 9.9 |
Matayi 21.4-9 |
Akapaliwa na bana |
Salimo 8.2 |
Matayi 21.15, 16 |
Akiza mwizina lya Yehova |
Salimo 118.26 |
Yohani 12.12, 13 |
Akapelekiwa nu mumanyani wache umusubaliwa |
Salimo 41.9 |
Yohani 13.18 |
Bakamughulizya ni salabazya izyakukwana 30e |
Zekariya 11.12, 13 |
Matayi 26.14-16; 27.3-10 |
Abamanyani bache bakamusamala |
Zekariya 13.7 |
Matayi 26.31, 56 |
Abakaboni ababumyasi bakapelekela ubukaboni ubwabumyasi |
Salimo 35.11 |
Matayi 26.59-61 |
Atakamulapo nachimo po bakamulongagha |
Yesaya 53.7 |
Matayi 27.12-14 |
Bakamufwinila amati |
Yesaya 50.6 |
Matayi 26.67; 27.27, 30 |
Bakamukoma kumutu |
Mika 5.1 |
Maliko 15.19 |
Bakamusyempha |
Yesaya 50.6 |
Yohani 19.1 |
Atakabanyosezya bo bakamukomagha |
Yesaya 50.6 |
Yohani 18.22, 23 |
Abasongosongo ababoma bakamutamanthila ivinthu ivyinji |
Salimo 2.2 |
Luka 23.10-12 |
Bakamupamanthila ni mizumali munyobe na mu vinama |
Salimo 22.16 |
Matayi 27.35; Yohani 20.25 |
Bakapanga amayele ni chakuvwala chache |
Salimo 22.18 |
Yohani 19.23, 24 |
Bakamupamanthila poka na batulanongwa |
Yesaya 53.12 |
Matayi 27.38 |
Bakamuyivya nu kumutuka |
Salimo 22.7, 8 |
Matayi 27.39-43 |
Akatamiwa ichifukwa cha batulanongwa |
Yesaya 53.5, 6 |
1 Pitala 2.23-25 |
Vikaboneka ngati u Chala amuleka |
Salimo 22.1 |
Maliko 15.34 |
Bakamupa ipele na kanyongo ukuti ang’wele |
Salimo 69.21 |
Matayi 27.34 |
Akivwa inyota bo achili atafuye |
Salimo 22.15 |
Yohani 19.28, 29 |
Akabika umuzimu wache munyobe zya Chala |
Salimo 31.5 |
Luka 23.46 |
Akapeleka ubumi |
Yesaya 53.12 |
Maliko 15.37 |
Akapeleka isembe iyakufumya imbibi |
Yesaya 53.12 |
Matayi 20.28 |
Atakapyokapo ifupa |
Salimo 34.20 |
Yohani 19.31-33, 36 |
Bakamulasa ni mphalala |
Zekariya 12.10 |
Yohani 19.33-35, 37 |
Umunthu umukabi weyo akamusyila |
Yesaya 53.9 |
Matayi 27.57-60 |
Akazyusiwa ku bufwe |
Salimo 16.10 |
Imbombo 2.29-31 |
Pamalo agha yo akamupeleka u Yesu pakapyanilapo umunthu uyunji |
Salimo 109.8 |
Imbombo 1.15-20 |
Ikaye kunyobe iyandilo iya Chala |
Salimo 110.1 |
Imbombo 2.34-36 |
a Ibuku ilya McClintock nilya Strong’s Cyclopedia likunena ukuti: “Ukukayikila kungabapo kudono bulo ukuti imbili ya Bayuda ni mbumba zyabo yikasobela mukabalilo ko u Yelusalemu akamongoliwanga.”
b Izina ilya Chihebeli ilyakuti Emaniwelo, likung’anamula ukuti ‘U Chala Ali Nuswe,’ likumulingannya u Yesu ukuti we Mesiya. Ukwiza kwache pachisu ichapasi sona nimbombo zyo akabomba zikalangizya ukuti u Chala ali na bo bakumwiputa.—Luka 2.27-32; 7.12-16.
c Amazyu aghakuti “Umunazaleti” ghakafuma ku mazyu agha Chigiliki aghakuti neʹtser, gho ghakung’anamula ukuti “ukumela.”
d Ukuti mumanye ivyinji pa nkhani iyakuti u Mesiya akiza mu mwaka uwa 29 C.E. belenga inkhani iyakuti “Umo Uchimi wa Daniyeli Ukayowoyerathu za Kwiza kwa Mesiya.”
e Ubulaghuzi ubu bukwayiwa mwibuku lya Zakaliya, loli u Mateyu, yo wepe akasimbako Ibayibolo akanena ukuti amazyu agha ‘ghakaneniwa ukwendela mwa mulaghuzi u Yelemiya.’ (Matayi 27.9) Vikuboneka ukuti ibuku ilya Yelemiya, akabalilo kamo likaba muchigaba ichabwandilo icha masimbo gho ghakitiziwanga ukuti ‘Abalaghuzi.’ (Luka 24.44) U Mateyu akabombezya “u Yelemiya” ukuti alongosole amabuku ghosi ukongannyapo ni buku lya Zakaliya.