Amalifalensi Agha Ubumi Bwitu Ubwachikilisitu nu Bulumbilili Akabuku aka Nkomano
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
SEPUTEMBALA 4-10
AMAZYU GHA CHALA BUKABI | ESTERE 1–2
“Muyezya-yezyanje Ukuba Bakwiyisya Ngati we Esitele”
w17.01-TB 25 ¶11
Mungaŵa Ŵakujiyuyura Para Mwayezgeka
11 Nyengo zinyake tingamba kujikuzga para ŵanthu ŵangatilumba chomene panji kutihaya. Wonani umo Esitere wakachitira apo ŵanthu ŵakamulumbanga chomene. Iyo wakaŵa wakutowa chomene. Nyengo yinyake ŵanthu ŵakakhaliranga waka kumupa chakurya chapadera na kumuphaka mafuta ghapachanya chaka chose. Zuŵa lililose wakakhalanga na ŵasungwana ŵanyake ŵa mu Ufumu wa Peresiya awo ŵakaphalizgananga kutowa kuti themba likasorepo. Iyo wakalutilira kuchindika ŵanyake, wakajikuzgapo yayi. Kweniso wakajitukumura panji kunyada yayi wakati wasankhika na themba kuŵa fumukazi.—Est. 2:9, 12, 15, 17.
ia-TB 130 ¶15
Wakavikilira Ŵanthu ŵa Chiuta
15 Nyengo yakuti Esitere wakawonekere kwa themba yikati yakwana, wakapika mwaŵi wa kusankha chilichose icho wakhumba, panji kuti wasazgireko kujitozga. Kweni Esitere wakapempha chilichose yayi, padera pa ivyo Hegayi wakamuphalira. (Est. 2:15) Esitere wakwenera kuti wakamanyanga kuti kutowa kwekha nkhwakukwana yayi kuti themba likamutemwe. Kweni para wangaŵa wakujiyuyura vingaŵa makora, chifukwa ŵanthu ŵanandi mu nyumba ya themba ŵakaŵa ŵakujikuzga. Kasi wakaneneskanga?
w17.01-TB 25 ¶12
Mungaŵa Ŵakujiyuyura Para Mwayezgeka
12 Para tili ŵakujiyuyura tikuvwara na kujitozga mwakwenelera kweniso tikuchita vinthu mwamahara ndiposo mwantchindi. Tikumanya kuti ŵanthu ŵakutitemwa chifukwa cha kujitukumura yayi panji kujihaya. Kweni ŵakutitemwa chifukwa cha “mzimu wakufwasa na wakuzika.” (Ŵerengani 1 Petrosi 3:3, 4; Yer. 9:23, 24) Tingamba kujikuzga mu mtima, ndipo paumaliro mu vyakuchita. Mwachiyelezgero, tingamba kujilumba na udindo withu, kujihaya kuti tikumanya nkhani zachisisi, panji tikumanyana chomene na ŵabali ŵaudindo. Nyengo zinyake vinthu ivyo tikachita na ŵanyithu tingavilongosora nga tikachita tekha mwakuti tilumbike. Yesu wakajihayanga yayi. Ivyo iyo wakayowoyanga vikafumanga mu Malemba Ghachihebere. Iyo wakakhumbanga kuti awo ŵakupulika ŵamanye kuti ivyo wakayowoyanga vikafumanga kwa Yehova. Wakayowoyanga vinjeru vyake yayi.—Yoh. 8:28.
Vyo Twamanyila
w22.11-TB 31 ¶3-6
Kasi Mukumanya?
Ŵakaswiri ŵakabowozga chikalata chakulembeka mu vilembo vya kyunifomu icho chikuzunura zina lakuti Marduka (mu Chitumbuka Modekayi). Munthu uyu wakagwiranga ntchito mu ofesi, panyake wakaŵa wakupendesera ndalama, mu Shushani. Chikalata ichi chati chasangika, Arthur Ungnad, nkhwantha ya mdauko wa Kumafumiro gha Dazi, wakayowoya kuti padera pa Baibolo, chikalata ichi chikaŵa chakwamba icho chikuzunurapo zina la Modekayi.
Kufuma apo Ungnad wakafumiskira lipoti ili, ŵakaswiri ŵang’anamulira viphapha vinandi vya kyunifomu vya ku Peresiya. Vinyake mwa viphapha ivi vikuchemeka Persepolis, ivyo vikasangika mu vibwangandu vya Malo Ghakusungako Vyuma, musi mwa viliŵa vya msumba uwu. Viphapha ivi ni vya mu nyengo ya muwuso wa Zekisesi I. Vili kulembeka mu chiyowoyero cha Ŵaelamu, ndipo muli mazina ghanandi agho ghakusangikaso mu buku la Esitere.
Mu viphapha vinandi vya Persepolis mukuzunulika zina lakuti Marduka, uyo wakaŵa mulembi wa themba ku nyumba yachifumu ku Shushani mu nyengo ya kuwusa kwa Zekisesi I. Chiphapha chinyake chikuti Marduka wakaŵa mung’anamuri. Ivi vikukolerana chomene na umo Baibolo likumulongosolera Modekayi. Ilo likuti Modekayi wakaŵa wantchito wa Themba Ahasuweru (Zekisesi I) ndipo wakayowoyanga viyowoyero kujumpha pa viŵiri. Nyengo zinandi Modekayi wakakhalanga mu chipata cha themba ku nyumba yachifumu ku Shushani. (Est. 2:19, 21; 3:3) Chipata ichi chikaŵa chinyumba chikuru uko ŵateŵeti ŵa themba ŵakagwiliranga ntchito zawo.
Pali kuyana kukuru pakati pa Marduka uyo wakuzunulika mu viphapha na Modekayi uyo wakuzunulika mu Baibolo. Nyengo iyo ŵakaŵirako, malo agho ŵakakhalanga, maudindo agho ŵakaŵa nagho, na uko ŵakagwiranga ntchito, vyose vikuyana. Ntheura vyose ivi vikulongora kuti Marduka uyo wakuzunulika mu viphapha ndiyo ni Modekayi uyo wakuzunulika mu buku la Esitere la mu Baibolo.
SEPUTEMBALA 11-17
AMAZYU GHA CHALA BUKABI | ESTERE 3–5
“Mubamve Abamwinyu Ukuti Bakwanilisye vyo Bakulonda Ukubomba”
it-2-E 431 ¶7
U Modekayi
Akakana ukumufughamila u Hamani. U Ahasiwelo akamusala u Hamani Umuagagi ukuti abe mulaghili. Bo asaliwa ukuti abe mulaghili, umwene akalamula ukuti bosi bo bakubomba pageti bamupanje umuchizi nu kumufughamila ichifukwa icha budindo bo akaba nabo. U Modekayi akakana ukumufughamila nu kumupa umuchizi sona akanena ukuti abomba bunubu ichifukwa chakuti akaba Muyuda. (Este. 3.1-4) Ubwanaloli bwakuti u Modekayi akabomba bunubu ichifukwa chakuti akaba Muyuda umusubaliwa sona uwakwiyipa kwa Chala wache u Yehova. Akazimanya ukuti ukumufughamila u Hamani kukaba kupeleka umuchizi uwakupululila gho ghutamubaghiye sona gho Abaizilayeli bakapelekagha kale ku bantu bo bakitikiziwanga bene ngati abalaghili. (2 Samu. 14.4; 18.28;1 Nyafya. 1.16) Pakaba ichifukwa ichakwivwika cho u Modekayi akakanila ukumufughamila u Hamani. U Hamani akaba we mu Amaleki sona u Yehova akaba ukuti aneneye zila ukuti akwiza ukulwa inkondo naba Amaleki ‘ukufuma ku nkulilo ukuya ku nkulilo.’ (Kuso. 17.16; Ennya u HAMAN.) U Modekayi akennyanga ukuti ukusubaliwa nkani kwa Chala koko kukaba kwakulondiwa ukuchila ku bantu.
it-2-E 431 ¶9
U Modekayi
Abaizilayeli bakapona ukwendela mwa Modekayi. Bo pabikiwa ululaghilo ulwakuti Abayuda bosi baghoghiwe muchigaba cho bakikalagha, u Modekayi akaba nu lusubilo ukuti u Esitele angabapulumusya Abayuda ichifukwa chakuti akaba pabuyo ubwiza. Akamubuzya ukuti ali nu budindo ubukulu sona akamubuzya ukuti aye amulabe umwene ukuti abapelele ichisa nu kubavwa. Napo akabika bumi bwache pa ngozi, loli u Esitele akitikizya nu kubomba vyo bakamubuzya.—Este. 4.7–5.2.
ia-TB 133 ¶22-23
Wakavikilira Ŵanthu ŵa Chiuta
22 Esitere wakwenera kuti wakafipa mtima chomene wakati wapulika uthenga uwu. Apa chipulikano chake chikayezgeka chomene. Esitere wakawopanga, ukaboni ni umo wakayowoyera kwa Modekayi. Wakamukumbuska dango la themba lakuti para munthu waluta kwa themba pambere wandachemeke wakakomekanga. Wangaleka kukomeka pekha usange themba lamunyoloskera ndodo yake yagolide. Kasi pakaŵa chifukwa chakuti Esitere wagomezgere kuti themba lingamuleka waka, pakuwona ivyo vikachitikira Vashiti wakati wakana kwiza pamaso pa themba? Esitere wakaphalira Modekayi kuti pakajumpha mazuŵa 30 kwambura themba kumuchemapo. Ichi chikapangiska kuti Esitere wambe kukayikira usange themba lichali kumutemwa.—Est. 4:9-11.
23 Ivyo Modekayi wakazgora vikakhozga chipulikano cha Esitere. Wakamuphalira kuti usange iyo watondeka kuchitapo kanthu, wovwiri wa Ŵayuda ufumenge kunyake. Kweni kasi Esitere wakatenge waponenge wuli suzgo iyi yifikenge peneko? Apa napo Modekayi wakalongora kuti wakaŵa na chipulikano chakukhora mwa Yehova, uyo wangazomerezga yayi kuti ŵanthu ŵake wose ŵaparanyike kweniso kutondeka kufiska ivyo walayizga. (Josh 23:14) Kufuma apo, Modekayi wakafumba Esitere kuti: “Wamanya wuli, panyake waŵa na ntchindi zaufumu chifukwa cha nyengo iyi?” (Est. 4:12-14) Modekayi ni munthu uyo nase tingatolerako. Wakathemba chomene Yehova, Chiuta wake. Kasi ndimo nase tikuchitira?—Zinth. 3:5, 6.
Vyo Twamanyila
kr-TB 160 ¶14
Kuchitapo Kanthu Kuti Tisopenge Mwakufwatuka
14 Nga umo vikaŵira na Esitere na Modekayi, ŵanthu ŵa Yehova mazuŵa ghano ŵakuvikilira wanangwa wakuti ŵasopenge mwakuyana na umo Chiuta wakukhumbira. (Est. 4:13-16) Kasi namwe mungawovwirapo? Enya. Mungalombera ŵabali na ŵadumbu awo boma likuŵakanizga kusopa ndipo ŵakudandawura ku khoti kuti vinthu vinyoloke. Malurombo agha ghakovwira chomene ŵabali na ŵadumbu ŵithu awo ŵali mu suzgo. (Ŵerengani Yakobe 5:16.) Kasi Yehova wakuzgora malurombo agha? Enya, wakuzgora, lekani makhoti ghakutikhalira kumanyuma.—Heb. 13:18, 19.
SEPUTEMBALA 18-24
AMAZYU GHA CHALA BUKABI | ESTERE 6–8
“Vyo Tukumanyila pa Nkani iya Kunenezannya Akiza”
ia-TB 140 ¶15-16
Wakachita Mwavinjeru na Chikanga, Kweniso Wakajipata
15 Esitere wakazikira, ndipo wakalindiliraso zuŵa limoza pambere wandaphalire themba pempho lake. Wakachita makora, chifukwa ivi vikawovwira kuti Hamani wajijimire mbuna. Yehova Chiuta ndiyo wakwenera kuti wakatondeska themba kugona. (Zinth. 21:1) Lekani Mazgu gha Chiuta ghakutiphalira kuti tiŵenge na mtima ‘wakulindilira.’ (Ŵerengani Mika 7:7.) Para tikulindilira Chiuta kuti wachitepo kanthu, tiwonenge kuti wangamazga masuzgo ghithu munthowa iyo ise taghanaghanangako yayi.
Wakayowoya Mwachikanga
16 Esitere wakakhumba yayi kuti walichedweske themba na kulikwiyiska. Ntheura, wakaliphalira vyose pa chiphikiro chachiŵiri. Kweni kasi wakamba wuli kuliphalira? Mwamwaŵi, themba likamupa mpata, likamupempha kuti wayowoye chilichose icho wakhumba. (Est. 7:2) ‘Nyengo yakuti Esitere wayowoye’ yikakwana.
ia-TB 140 ¶17
Wakachita Mwavinjeru na Chikanga, Kweniso Wakajipata
17 Esitere wakwenera kuti wakalomba dankha mu mtima kwa Chiuta wake pambere wandayowoye mazgu ghakuti: “Usange nasanga uwemi pamaso pinu, mwe themba, ndipo usange chalikondweska themba, nkhupempha kuti muponoske umoyo wane kweniso nkhulomba kuti mungaparanyanga yayi ŵanthu ŵakwithu.” (Est. 7:3) Apa Esitere wakalongora kuti wakalichindikanga themba. Esitere wakapambananga chomene na Vashiti, mwanakazi wakale wa themba, uyo wakamulengeska mfumu wake. (Est. 1:10-12) Kweniso Esitere wakalisuska yayi themba chifukwa cha kugomezga chomene Hamani. Esitere wakalipempha waka themba kuti limuvikilire kuti waleke kukomeka.
ia-TB 141 ¶18-19
Wakachita Mwavinjeru na Chikanga, Kweniso Wakajipata
18 Themba likachiruka nalo pempho ili. Ni njani wangachita chikanga na kukhumba kukoma fumukazi yake? Esitere wakalutilira kuti: “Taguliskika, ine na ŵanthu ŵakwithu kuti tiparanyike, tikomeke, na kumalirathu. Tiŵenge kuti taguliskika nga mbazga ŵanalume na ŵanakazi, mphanyi nakhala waka chete. Kweni suzgo iyi njambura kwenelera, pakuti yinangiskenge vinthu vya themba.” (Est. 7:4) Wonani kuti Esitere wakazunura pakweru ilo likaŵa suzgo. Nakuti wakayowoya kuti waŵenge kuti waguliskika nga ni muzga mphanyi wakakhala waka chete. Kweni usange ŵanthu wose aŵa ŵangakomeka mbwenu themba vinthu vingalikhalira makora yayi.
19 Ivyo Esitere wakachita vikutisambizga vinandi pa nkhani ya kuyowoya mwakukopa. Para mukukhumba kuphalira suzgo mubali winu panji munthu wamazaza, mungachita makora kuzikira, kumuchindika, na kuyowoya mwakukopa.—Zinth. 16:21, 23.
Vyo Twamanyila
w06-CN 3/1 11 ¶1
Mfundo Zazikulu za M’buku la Estere
7:4 —Kodi kuwonongedwa kwa Ayuda kukanabweretsa bwanji “kusowa kwa mfumu”? Mwa kufotokoza mwanzeru kuti iye sakanavutika Ayuda akanagulitsidwa kukhala akapolo, Estere anatsindika mmene kuwonongedwa kwawo kukanapwetekera mfumu. Ndalama za siliva 10,000 zimene Hamani anali atalonjeza sizinali zaphindu pa chuma cha mfumu kuyerekeza ndi chuma chimene chikanapezeka Hamani akanakhala kuti anakonza chiwembu chogulitsa Ayuda kukhala akapolo. Chiwembu cha Hamani chikanatheka, mfumu ikanataya mkazi wake.
SEPUTEMBALA 25–OKUTOBALA 1
AMAZYU GHA CHALA BUKABI | ESTERE 9–10
“Akabombezya Ubudindo bo Akaba Nabo Ukuti Abavwe Abantu”
it-2-E 432 ¶2
U Modekayi
U Modekayi akapyana ubulaghili bo u Hamani akaba nabo sona akapokela iling’i ilyachidindo ilya bulaghili. U Esitele akamupa u Modekayi inyumba ya Hamani yo umwene akamupa. U Modekayi akabombezya ubudindo bo akaba nabo pakubika ululaghilo ulwakuti Abayuda babuke pakwifighilila bene. Ululaghilo ulu lukabapulumusya Abayuda sona bakahoboka nalo. Abantu abinji mu Pelesiya bakakolelana na Bayuda. Pisiku ilya 13 umwezi uwa Adala, Abayuda bakaba ukuti bisengannya kale ukuti balwe na balwani babo. Abantu bo bakaba na mabudindo aghakulu-kulu bakaba ku chigaba icha Bayuda ichifukwa icha budindo bo u Modekayi akaba nabo. Mu Shushani bakongelezya isiku ilyamwabo ilyakulwila inkondo. Abalwani babo abakupululila 75,000 bakaghoghiwa mu bumwene ubwa Pelesiya ukongannyapo na bana abanavuli 10 aba Hamani. (Este. 8.1–9.18) U Esitele akitikizya ukuti u Modekayi ababuzye abantu ukuti bapangaghe ulusekelo pisiku ilya 14 nu 15 ilya mwezi uwa Adala, amasiku agha ghakwitiziwa ukuti ‘Pulimu,’ wo bakahobokagha, ukulyela poka nu kugabana ivyabupi sona nu kubapako abapina. Abayuda bakitikizya ukuti inti bapangaghe ulusekelo ulu poka na bana babo sona na bosi bo bakolelana nabo. Pakuba wabubili mubumwene, abantu ba Chala, Abayuda bakamuchindikagha u Modekayi sona akabukilila ukubafighilila.—Este. 9.19-22, 27-32; 10.2, 3.
it-2-E 716 ¶5
Pulimu
Ichifukwa cho akabelako. Abantu bamo bakunena ukuti Abayuda amasiku ghano bakupanga ulusekelo ulwa Pulimu ngati te bachipanga ichifukwa palusekelo ulu bakupanga ivintu ivyakupululila, loli ivi vitakukolelana namo Ulusekelo Ulwa Pulimu lukabela kale po bakalwandisyanga. U Modekayi nu Esitele bakaba babombi ba Chala uwabwanaloli u Yehova. Sona ulusekelo ulu bakapanga ukuti bamuchindikaghe u Yehova. U Yehova u Chala, weyo akabapulumusya Abayuda, ichifukwa chakuti u Modekayi akaba musubaliwa pa nkani iyakwiputa u Yehova mu bwanaloli. U Hamani akaba mu Amaleki, uluko lo u Yehova akati inti alukomannye. U Modekayi akakana ukumufughamila u Hamani ichifukwa chakuti akamuchindikagha u Yehova. (Este. 3.2, 5; Kuso. 17.14-16) Sona na mazyu gho u Modekayi akamubuzya u Esitele (Este. 4.14) ghakalangizya ukuti akalondagha ubutuli ubukulu ukuti Abayuda bapulumuke. U Esitele wepe akatuzya tasi ukulya bo achili atabukite ukuti aye abonekele pa maso gha mwene ukuti amwitizye ku pwando, ivi vikalangizya ukuti akalondagha ubutuli ubwakufuma kwa Chala.—Este. 4.16.
cl-TB 101 102 ¶12-13
“‘Iŵani Ŵakumuyezga Ciuta’ Pakugwiliskira Nchito Nkhongono Zinu”
12 Yehova wali kupeleka ŵalaŵiliri (ŵalara) kuti ŵalongozge mu mpingo wa Cikhristu. (Ŵahebere 13:17) Ŵanarumi ŵakwenereskeka aŵa ŵakwenera kugwiliskira nchito mwakwenelera mazaza agho ŵali kupika kovwira na kukhozga mberere kuti ziŵe na umoyo uwemi wauzimu. Kasi udindo wawo ukuŵapa wanangwa wa kuŵa mathemba ku ŵasopi ŵanyawo? Napacokopose! Ŵalara ŵakwenera kugwira nchito iyo wali kupika mu mpingo mwakupwelelera ndiposo mwakujicepeska. (1 Petrosi 5:2, 3) Baibolo likuphalira ŵalaŵiliri kuti: ‘Ŵaliskenge Ekleziya la Ciuta, ilo wali kuligura na ndopa za Mweneco.’ (Milimo 20:28) Ici nchifukwa cikuru comene ca kupwelelera ciŵaro cilicose ca mpingo mwacitemwa.
13 Tingalongosora ici mwantheura. Bwezi linu la pamtima lamupemphani kuti mulisungire katundu wakuzirwa comene. Imwe mukumanya kuti bwezi linu likagura katundu uyo na ndarama zinandi. Kasi imwe mungamusunga katundu uyo mwakupwelelera yayi mwakuti waleke kunangika? Mwakuyana waka, Ciuta wapeleka ku ŵalara udindo wakupwelelera katundu wakuzirwa comene: mpingo, weneuwo viŵaro vyake vikuyelezgeleka waka na mberere. (Yohane 21:16, 17) Yehova wakutemwa comene mberere zake, wakuzitemwa nadi, cifukwa wakazigura na ndopa zakuzirwa za Kananda wake, Yesu Khristu. Yehova wakagura mberere zake pa mtengo ukuru comene. Ŵalara ŵakujicepeska ŵakughanaghanira za ici ndipo ŵakupwelelera mwacitemwa mberere za Yehova.
Vyo Twamanyila
w06 3/1-CN 11 ¶4
Mfundo Zazikulu za M’buku la Estere
9:10, 15, 16—Ngakhale kuti lamulo linalola kulanda zofunkha, n’chifukwa chiyani Ayuda sanachite zimenezo? Kusachita kwawo zimenezo unali umboni wakuti cholinga chawo chinali kuteteza mtundu wawo osati kudzilemeretsa ayi.
OKUTOBALA 2-8
AMAZYU GHA CHALA BUKABI | JOBU 1–3
“Akabalilo Kosi Mulangizyanje Ukuti Mumughanite u Yehova”
w18.02-TB 6 ¶16-17
Yezgani Nowa, Daniyeli, na Yobu pa Nkhani ya Chipulikano na Kupulikira
16 Masuzgo agho Yobu wakasangana nagho. Yobu wakaŵapo musambazi chomene kweniso mukavu chomene. Pambere wandayezgeke, “wakaŵa musambazi chomene kuluska ŵanthu wose ŵakumafumiro gha dazi.” (Yobu 1:3) Wakamanyikwanga chomene kweniso wakapikanga ntchindi zikuru. (Yobu 29:7-16) Nangauli vikaŵa nthena, wakajikuzgapo yayi nesi kuyuyura Chiuta. Nakuti Yehova wakamuchema kuti “muteŵeti wane,” ndipo wakatiso: “Ni munthu wakunyoloka, wambura kafukwa, wakopa Chiuta na kugega icho ntchiheni.”—Yobu 1:8.
17 Pa nyengo yichoko waka, vinthu vikagadabuka kwa Yobu. Wakakavuka kwazanimuwone. Tikumanya kuti Satana ndiyo wakamukavuska. Iyo wakanena Yobu kuti wakasopanga Chiuta chifukwa cha uryezi. (Werengani Yobu 1:9, 10.) Yehova wakasulako waka yayi ivyo Satana wakayowoya. M’malo mwake wakazomerezga kuti Yobu walongore kuti wakaŵa wakugomezgeka, kuti wakasopanga Chiuta chifukwa cha kumutemwa.
w19.02-TB 5 ¶10
Sungilirani Kunyoloka Kwinu!
10 Satana wakuti mukumutemwa yayi Yehova Chiuta, mungaleka kumuteŵetera mwakuti mujiponoske, nakutiso kunyoloka kwinu nkhwautesi. (Yobu 2:4, 5; Chivu. 12:10) Kasi imwe mukujipulika wuli na mazgu agha? Ngakuŵinya, asi nthe? Kweni ghanaghanirani fundo iyi: Yehova wakumugomezgani chomene, nakuti wamupani mwaŵi uwemi chomene. Yehova wazomerezga Satana kuti wayezge kunyoloka kwinu. Yehova wakumugomezgani, ndipo wakumanya kuti musungilirenge kunyoloka kwinu na kulongora kuti Satana ni mutesi. Walayizga kuti wamovwiraninge kuti mutonde. (Heb 13:6) Ni mwaŵi wapadera chomene kuti Fumu ya Chilengiwa Chose yikutigomezga. Kasi mwawona chifukwa icho kugomezgeka kuli-ri kwakuzirwa? Kukutovwira kuvumbura mautesi gha Satana, na kuthuwuska zina liwemi la Adada ŵithu, kweniso kukolerana na muwuso wawo. Kasi tingachita wuli kuti tisungilire kunyoloka kwithu?
Vyo Twamanyila
w21.04-TB 11 ¶9
Ivyo Tikusambirako ku Mazgu Ghaumaliro gha Yesu
9 Kasi Yesu wakayowoya vichi? Kwati kwakhala kanyengo kachoko waka kuti wafwe, Yesu wakachemerezga kuti: “Chiuta wane, Chiuta wane, kasi mwanisidirachi?” (Mat. 27:46) Baibolo likulongosora yayi chifukwa icho Yesu wakayowoyera mazgu agha. Kweni tiyeni tiwone waka ivyo tingasambirako ku mazgu agha. Chimoza icho tikusambirako ntchakuti Yesu pakuyowoya mazgu agha, wakafiska uchimi uwo ukusangika pa Salimo 22:1.b Kweniso mazgu agha ghakulongolerathu kuti Yehova wakamuzingilizga na ‘m’panda yayi mwana wake kuti wamuvikilire.’ (Yobu 1:10) Yesu wakamanyanga kuti Adada ŵake ŵakazomerezga kuti waŵe mu mawoko gha ŵalwani ŵake kuti wayezgeke mwakukwana m’paka nyifwa. Nakuti palije munthu uyo wali kuyezgekapo nthena kuluska umo wakayezgekera Yesu. Kweniso mazgu agha ghakulongora kuti wakaŵa wambura mulandu ndipo pakaŵavya chifukwa icho wakeneranga kukomekera.
OKUTOBALA 9-15
AMAZYU GHA CHALA BUKABI | JOBU 4–5
“Muchebaghe ni Nkani Izya Bumyasi”
it-1-E 713 ¶11
Elifazi
2. Pabamanyani batatu aba Yobu weka akaba we Elifazi. (Jobu 2.11) Umwene akaba Mutemani, weyo akaba wa muluko ulwa Elifazi Na 1 pamwanya. Ivi vikulangizya ukuti u Elifazi akaba wa muluko ulwa Abulahamu sona vikulangizya ukuti akaba pabukamu nu Yobu. Umwene poka na baluko lwache bakaba bakwitukumula ichifukwa cha mahala gho bakaba nagho. (Yere. 49.7) Pabakusangalusya batatu aba, u Elifazi weyo akabonekagha ukuti wakuchindikiwa sona wakulondiwa, ivi vikulangizya ukuti weyo akaba we songo pabamwabo. Weyo akaba wabwandilo pakunena, umwene akanena amabulendo ghatatu sona weyo akanena akabalilo akatali.
w05-CN 9/15 26 ¶2
Pewani Maganizo Olakwika
Pokumbukira masomphenya odabwitsa amene anaona nthawi ina, Elifazi anati: “Panapita mzimu pamaso panga; tsitsi la thupi langa lidati nyau nyau.” (Yobu 4:15) Kodi ndi mzimu wotani umene unam’sokoneza maganizo Elifazi? Mawu osalimbikitsa amene ananena pambuyo ponena zimenezi amasonyeza kuti mzimuwo sunali mzimu wochokera kwa Mulungu. (Yobu 4:17, 18) Mzimu umenewu unali chiwanda. N’chifukwa chaketu Yehova anadzudzula Elifazi ndi anzake awiri aja kuti ananena zabodza. (Yobu 42:7) Inde Elifazi anasokonezedwa maganizo ndi ziwanda. Mawu amene ananena anasonyeza kuti maganizo ake sanali maganizo a Mulungu.
w10-TB 2/15-19 ¶5-6
Kanani Utesi wa Satana
Satana wakendera mwa Elifazi, yumoza wa ŵabwezi ŵatatu ŵa Yobu awo ŵakiza kwa iyo, kumuphalira kuti ŵanthu mbakulopwa comene. Pakuyowoya za ŵanthu awo “ŵakukhala mu nyumba za dongo,” wakaphalira Yobu kuti: “Lufura [lwake] luli mu fuvu. Izo zikuteketeka na fufuzi. Pakati pa mulenji na mise tiŵatimbike; ŵakuparanyika petu kwambura yumo wakupwelerako.”—Job 4:19, 20.
Mu Baibolo, lemba linyake likuyaniska taŵanthu na “viŵiya vyadongo,” viŵiya vyambura kukhora vyakuwumbika na dongo. (2 Kor. 4:7) Tili ŵakulopwa cifukwa ca kwananga na kuwura kufikapo ivyo tili kuhara. (Rom. 5:12) Patekha tingakhora yayi para Satana watiwukira. Kweni pakuŵa Ŵakhristu, wovwiri tili nawo. Nangauli tili ŵakulopwa, tili ŵakuzirwa mu maso gha Ciuta. (Yes. 43:4) Kweniso Yehova wakupeleka mzimu utuŵa kwa awo ŵakumulomba. (Luka 11:13) Mzimu wake ungatipa “nkhongono zakuluska zakawiro,” kutovwira kulimbana na masuzgo agho Satana wakucitiska. (2 Kor. 4:7; Fil. 4:13) Usange tikwimikana na Dyabulosi na kuŵa “ŵakukhora mu cipulikano,” Ciuta watikhozgenge.
mrt-TB 32 ¶13-17
“Muchebaghe ni Nkani Izya Bumyasi”
● Ghanaghanirani uko nkhani iyo yafuma kweniso ivyo yikuyowoya
Ivyo Baibolo likuyowoya:“Musande vinthu vyose.”—1 Ŵatesalonika 5:21.
Pambere mundagomezge ivyo nkhani yikuyowoya panji kutuma kwa ŵanthu ŵanyake, nanga yingaŵa kuti yatchuka chomene panji yalembeka kanandi waka, mukwenera kusimikizga dankha kuti njaunenesko. Mungachita wuli nthena?
Sandani dankha usange mungaŵagomezga awo ŵalemba nkhani iyo. Makampani ghakulemba nkhani na mawupu ghanyake ghangasintha nkhani yinyake kuti ivyo ŵakukhumba viŵayendere panji ŵakhozgere chipani chinyake. Yaniskani nkhani iyo mwaŵerenga pa malo ghanyake na nkhani zinyake izo zilipo. Nyengo zinyake ŵabwezi ŵithu ŵangatitumira nkhani yautesi mwangozi pa imelu panji pa malo ghakuchezgera gha pa Intaneti. Ntheura kugomezga waka nkhani yiliyose yayi, fufuzani dankha kuti mumanye uko yafumira.
Woneseskani kuti ivyo vyalembeka ni vyasono kweniso ni vyaunenesko. Wonani madeti, fufuzani ivyo vyalembeka na kusanga maukaboni ghakukhorweska usange ghakukhozgera ivyo vikuyowoyeka. Muŵe maso, chomenechomene para nkhani yinyake yalongosoreka munthowa yipusu chomene panji usange lipoti ilo layowoyeka lingamupangiskani kuti muchite kanthu kanyake.
Vyo Twamanyila
w03-TB 5/15 22 ¶5-6
Khalani Okhazikika Kuti Mudzapambane pa Mpikisano wa Moyo
Kukhala m’gulu la padziko lonse la olambira oona kungatilimbitse kwambiri. Ndi dalitso lalikulu kukhala pakati pa abale achikondi a padziko lonse ameneŵa! (1 Petro 2:17) Ndipo ngakhale ifeyo tikhoza kulimbitsanso okhulupirira anzathu.
Taganizirani ntchito zothandiza zimene munthu wolungama Yobu ankachita. Ngakhale Elifazi, amene anali wotonthoza wabodza, anavomereza kuti: “Mawu ako anachirikiza iye amene akadagwa, walimbitsanso maondo otewa.” (Yobu 4:4) Kodi ife timathandiza anzathu? Aliyense wa ife ali ndi udindo wothandiza abale ndi alongo athu auzimu kuti apirire potumikira Mulungu. Tikamachita nawo zinthu, tizichita mogwirizana ndi mawu aŵa: “Limbitsani manja opanda mphamvu, ndi kulimbitsa maondo agwedegwede.” (Yesaya 35:3) Choncho, bwanji osakhala n’cholinga cholimbikitsa Mkristu mnzanu mmodzi kapena aŵiri nthaŵi iliyonse imene mwakumana? (Ahebri 10:24, 25) Mawu owalimbikitsa ndi owayamikira chifukwa chopitirizabe kusangalatsa Yehova angawathandize kuti akhale okhazikika kuti adzapambane pa mpikisano wa moyo.
OKUTOBALA 16-22
AMAZYU GHA CHALA BUKABI | JOBU 6–7
“Nanti mukwenya ukuti chipala ukujimba”
w06-CN 3/15 14 ¶10
Mfundo Zazikulu za M’buku la Yobu
7:1; 14:14—Kodi mawu oti “nkhondo” kapena “ntchito” [ntchito yokakamiza, NW] akuimira chiyani? Yobu anali atavutika kwambiri moti moyo wake ankangouna ngati ntchito yokakamiza. (Yobu 10:17) Popeza kuti munthu sakhala mu Shelo mwa kufuna kwake, kuchokera panthawi imene wamwalira n’kufika panthawi imene adzaukitsidwe, Yobu anaiyerekezera ndi ntchito yochita kukakamizidwa.
w20.12-TB 16 ¶1
“Yehova . . . Wakuponoska Awo Ŵagongoweskeka”
NYENGO zinyake nase maghanoghano ghakuti umoyo ngufupi kweniso mazuŵa ghithu “ngakuzura na masuzgo” ghangatizira. (Yobu 14:1) Lekani ntchakupulikikwa kuti nase nyengo zinyake tingagongowa. Ŵateŵeti ŵanandi ŵa Yehova nawo mu nyengo yakale, ŵakagongowapo. Ndipo ŵanyake ŵakakhumbanga kuti ŵafwe waka. (1 Mathe. 19:2-4; Yobu 3:1-3, 11; 7:15, 16) Kweni nyengo zose Yehova wakaŵapembuzganga na kuŵakhozga. Ivyo vikaŵachitikira vikalembekera ise kuti vitipembuzge na kutisambizga.—Rom. 15:4.
g-CN 1/12 16-17
Kodi Mungatani Mukakhala ndi Maganizo Ofuna Kudzipha?
Ngakhale kuti mungamaone kuti mavuto amene mukukumana nawo ndi osapiririka, muzikumbukira kuti siinu nokha amene mukukumana ndi mavuto komanso pafupifupi aliyense akulimbana ndi vuto linalake. Baibulo limanena kuti: “Chilengedwe chonse chikubuula limodzi ndi kumva zowawa mpaka pano.” (Aroma 8:22) Ngakhale kuti panopa mungamaone kuti mavuto anuwo sadzatha, zoona zake n’zakuti zinthu zimasintha pakapita nthawi. Ndiyeno kodi panopa muyenera kuchita chiyani?
Uzani Mnzanu Wodalirika Mavuto Amene Mukukumana Nawo. Baibulo limanena kuti: “Bwenzi lenileni limakukonda nthawi zonse, ndipo ilo ndi m’bale amene anabadwira kuti akuthandize pakagwa mavuto.” (Miyambo 17:17) Baibulo limasonyeza kuti Yobu, yemwe anali munthu wokhulupirika, ankafotokozera anzake mavuto ake. Pa nthawi yomwe ‘ankanyansidwa ndi moyo wake,’ iye ananena kuti: “Ndilankhula mwamphamvu za nkhawa zanga. Ndilankhula chifukwa cha kuwawa kwa moyo wanga.” (Yobu 10:1) Mukauzako anthu ena za mavuto anu, mumamvako bwino mumtima ndipo zingakuthandizeni kuti muyambe kuona mavuto anuwo mwanjira ina.
Pempherani kwa Yehova. Anthu ena amaganiza kuti pemphero limangothandiza anthu kuti azingomvako bwino pang’ono, koma Baibulo limafotokoza zosiyana ndi zimenezo. Lemba la Salimo 65:2 limati Yehova Mulungu ndi “Wakumva pemphero” komanso lemba la 1 Petulo 5:7 limati: “Amakuderani nkhawa.” Baibulo limanena mobwerezabwereza za kufunika kodalira Mulungu. Taonani malemba otsatirawa:
“Khulupirira Yehova ndi mtima wako wonse, ndipo usadalire luso lako lomvetsa zinthu. Uzim’kumbukira m’njira zako zonse, ndipo iye adzawongola njira zako.”—MIYAMBO 3:5, 6.
“Anthu amene amamuopa [Yehova] adzawachitira zokhumba zawo, adzamva kufuula kwawo kopempha thandizo ndipo adzawapulumutsa.”—SALIMO 145:19.
“Ifetu timamudalira kuti chilichonse chimene tingamupemphe mogwirizana ndi chifuniro chake, amatimvera.”—1 YOHANE 5:14.
“Yehova amakhala kutali ndi anthu oipa, koma amamva pemphero la anthu olungama.”—MIYAMBO 15:29.
Mukamauza Mulungu mavuto amene mukukumana nawo, iye adzakuthandizani. N’chifukwa chake Baibulo limatilimbikitsa kuti: “Mukhulupirireni nthawi zonse, . . . Mukhuthulireni za mumtima mwanu.”—Salimo 62:8.
Vyo Twamanyila
w20.04-TB 16 ¶10
Tegherezgani, Ŵamanyani Makora, na Kuŵalongora Lusungu
10 Tingamuyezga Yehova para tikuyezgayezga kuŵapulikiska ŵabali na ŵadumbu ŵithu. Ŵamanyani makora ŵabali na ŵadumbu. Chezgani nawo pambere maungano ghandambe panji para ghamara. Mupharazgirenge nawo lumoza, ndipo para mungafiska, ŵachemani kuti muzakalyere lumoza chakurya. Para mungachita nthena, mungazakazizwa kumanya kuti mudumbu uyo mukamuwonanga nga kuti wakutemwa yayi kuchezga, wakuchita nthena chifukwa chakuti ngwasoni. Panji mubali uyo mukaghanaghananga kuti ngwakutemwa vinthu vyakuthupi, ndimo waliri nadi yayi kweni wali na mtima wakupa, panjiso mbumba yinyake iyo yikutemwa kuchedwa kwiza ku maungano, yikuchita nthena chifukwa chakuti yikulimbana na ŵakususka. (Yobu 6:29) Mbunenesko kuti tikwenera yayi “kunjilirapo pa nkhani zaŵene.” (1 Tim. 5:13) Ndipouli, ntchiwemi kumanyako vinyake vya ŵabali na ŵadumbu ŵithu kweniso ivyo ŵakumanapo navyo pa umoyo. Ivi vingatovwira kuti tiŵapulikiskenge makora.
OKUTOBALA 23-29
AMAZYU GHA CHALA BUKABI | JOBU 8–10
“Ulughano Ulusubaliwa Ulwa Chala Lukutufighilila Ku mabumyasi gha Satana”
w15-TB 7/1 12 ¶3
Kasi Vingachitika Kuti Timukondweske Chiuta?
Yobu wakasuzgika chomene pa umoyo wake ndipo wakawona kuti ni nkhaza. Iyo wakamba kughanaghana kuti kwali wangagomezgeka panji yayi, Chiuta walije navyo ntchito. (Job 9:20-22) Yobu wakatenge ni murunji mwakuti ŵanyake ŵakawona nga kuti iyo wakujitora kuti ni murunji kuluska Chiuta.—Job 32:1, 2; 35:1, 2.
w21.11-TB 6 ¶14
Kasi Chitemwa Chakugomezgeka cha Yehova Chikung’anamurachi kwa Imwe?
14 Chitemwa chakugomezgeka cha Chiuta chikutivikilira. Davide wakalomba kwa Yehova kuti: ‘Ndimwe malo ghane ghakubisamamo. Munivikilirenge ku suzgo. Munizingilizgenge na kapomezi ka chimwemwe chifukwa nawombokwa. . . . Kweni uyo wakuthemba Yehova wakuzingilizgika na chitemwa chake chakugomezgeka.’ (Sal. 32:7, 10, mazgu ghamusi) Mu nyengo yakale, misumba yikaŵanga na mpanda. Ivi vikawovwiranga awo ŵakukhala mu misumba iyi kuti ŵaŵe ŵakuvikilirika ku ŵalwani ŵawo. Mwakuyana waka, Yehova wakutizingilizga na chitemwa chake chakugomezgeka, ndipo wakutipa chakurya chauzimu icho chikutivikilira ku vinthu vyakofya ivyo vingananga ubwezi withu na iyo. Kweniso chitemwa chakugomezgeka cha Yehova chikupangiska kuti tisendelere kwa iyo.—Yer. 31:3.
Vyo Twamanyila
w10-TB 10/15 6-7 ¶19-20
“Ni Njani Wafika pa Kumanya Maghanoghano gha Yehova?”
19 Kasi tasambiraci za “maghanoghano gha Yehova”? Kuti timanye maghanoghano gha Yehova tikwenera kuzomera kuwumbika na mazgu ghake. Tingajiyaniskanga na Yehova yayi ndiposo kumweruzga mwakuyana na umo tikughanaghanira. Yobu wakati: “[Ciuta ni] munthu cara, nga ndine, kuti ndimuzgore, kuti tikumane pamoza kweruzga mulandu withu.” (Job 9:32) Nga ni Yobu, para tamba kumanya maghanoghano gha Yehova, nase tingati: “Wonani, ivi nthuvigaŵa pera tucoko twa mendero ghake; ivyo tikuvipulika vya Iye ni vicoko waka! Kweni kundindima kwa nkhongono zake wangakumanya ndi njani?”—Job 26:14.
20 Para tikuŵazga Malemba, kasi tikwenera kucitaci para tasanga fundo zakusuzga kupulikiska, comenecomene zakukhwaskana na maghanoghano gha Yehova? Tingaŵa kuti tapenjerezga nkhani iyi mu mabuku ghithu, ndipo tikutondeka nipera kuyipulikiska. Para vyaŵa nthena, nyengo zinyake cingaŵa ciyezgo kwa ise. Kumbukani kuti nyengo zinyake fundo izo tikusanga mu Malemba zikutipa mwaŵi wakuti tilongore cipulikano cithu mwa Yehova. Tingaluwanga yayi kuti tikumanya vyose yayi vyakukhwaskana na Yehova. (Muph. 11:5) Pa cifukwa ici tingakolerana na mazgu gha mpositole Paulosi ghakuti: “Nako nkhunyang’amira kwa usambazi na vinjeru na kumanya kwa Ciuta! Vyeruzgo vyake ni vyambura mapenjeko na nthowa zake zambura kubowozgeka! Pakuti ‘ni njani wafika pa kumanya maghanoghano gha Yehova, panji ni njani wazgoka wakupeleka fundo wake?’ Panji, ‘Ni njani wadankha kumupa kanthu, mwakuti kawezgeke kwa iyo?’ Cifukwa vinthu vyose vikufuma kwa iyo ndipo viliko kwizira mwa iyo kweniso viliko cifukwa ca iyo. Kwa iyo kuŵenge ucindami muyirayira. Ameni.”—Rom. 11:33-36.
OKUTOBALA 30–NOVEMBALA 5
AMAZYU GHA CHALA BUKABI | JOBU 11–12
“Izila zitatu zyo zingatwavwa ukwagha amahala nu kupindula nagho”
w09-TB 4/15 6 ¶17
Yobu Wakacindikanga Comene Yehova
17 Nchivici cikawovwira Yobu kuti walutilire kugomezgeka? Nchakuwonekerathu kuti pambere wandakumane na masuzgo, Yobu wakaŵa paubwezi na Yehova. Nangauli tikumanya yayi usange Yobu wakamanyanga kuti Satana wakasuskananga na Yehova, kweni wakalutilira kugomezgeka. Iyo wakati: “Ndingataya cara kunyoloka kwane ndisuke ndifwe.” (Job 27:5) Kasi Yobu wakacita wuli kuti waŵe paubwezi wanthena na Yehova? Wakwenera kuti wakazirwiskanga comene ivyo wakapulika vya umo Ciuta wakacitira vinthu na ŵabali ŵake, Abrahamu, Yisake na Yakobe. Ndiposo kuwona cilengiwa kukamovwira Yobu kumanya mikhaliro ya Yehova.—Ŵazgani Job 12:7-9, 13, 16.
w21.06-TB 10 ¶10-12
Muli Mwekha Yayi, Yehova Wali Namwe Nyengo Zose
10 Ŵani paubwezi na Ŵakhristu ŵakugomezgeka. Sangani ŵabwezi ŵawemi mu mpingo awo mungasambirako. Ŵangaŵa awo mukupambana vyaka, mitheto panji umo mwakulira. Baibolo likutiphalira kuti “vinjeru vikusangika mu ŵalara.” (Yobu 12:12) Awo mbalara nawo ŵangasambirako vinandi ku ŵachinyamata ŵakugomezgeka mu mpingo. Davide wakaŵa mwana muchoko chomene kwa Yonatani, kweni ivi vikaŵatondeska yayi kuŵa paubwezi wakandapo nane nikandepo. (1 Sam. 18:1) Davide na Yonatani ŵakawovwirananga kuti ŵalutilire kuteŵetera Yehova mu nyengo zinandi zakusuzga. (1 Sam. 23:16-18) Irina, mudumbu uyo ni yekha Kaboni mu mbumba yakwawo wakuti: “Ŵabali na ŵadumbu ŵithu ŵangaŵa ŵapapi ŵithu kweniso ŵakuru na ŵanung’una ŵithu ŵauzimu. Yehova wangaŵagwiliskira ntchito kuti ŵatovwire.”
11 Kusanga ŵabwezi ŵaphya ntchipusu yayi, chomene para uli wasoni. Ratna, uyo ngwasoni, ndipo wakasambira unenesko nangauli ŵanji ŵakamususkanga, wakuti: “Nkhamanya kuti nkhakhumbikwiranga wovwiri wa ŵabali na ŵadumbu ŵane ŵa mu mpingo.” Nyengo zinyake chingaŵa chakusuzga kuphalira munthu munyake umo ukujipulikira, kweni para wachita nthena, munthu uyo wamuphalira wakuŵa mubwezi wako wa pamtima. Ŵabwezi ŵinu mbakukhumbisiska kumukhozgani na kumovwirani, kweni nyengo zinyake chingakhumbikwira kuti muŵaphalire umo ŵangamovwilirani.
12 Nthowa yiwemi chomene iyo tingaŵira paubwezi na ŵanji nkhupharazgira nawo lumoza. Carol uyo tamuzunura kale wakuti: “Nasanga ŵabwezi ŵanandi chifukwa cha kupharazgira lumoza na ŵadumbu kweniso kuchitira lumoza vinthu vinyake vyauzimu. Yehova wanovwira kwa vyaka vinandi kwizira mu ŵabwezi ŵane aŵa.” Pakuŵa mauwemi ghanandi para tili paubwezi na Ŵakhristu ŵakugomezgeka. Yehova wakugwiliskira ntchito ŵabwezi aŵa, kutikhozga para tagongowa kweniso para tili na phukwa.—Zinth. 17:17.
it-2-E 1190 ¶2
Amahala
Amahala Aghakufuma kwa Chala. Ukunena ubwanaloli, u Yehova ali na mahala aghapamwanya nkani, ‘u Chala mwene yo wamahala ghosi’. (Loma 16.27; Ubuvu. 7.12) Amahala ghakongannyapo ukumanya ubwanaloli. Pakuti u Yehova weyo Mupeli ‘we Chala ukwanda kale mupaka kale’ (Sali. 90.1, 2), achimenye akiza ichipeliwa, vyosi vyo vipeliwe ni mbili yache. U Chala weyo akapela ifundo izya muchipeliwa sona ivintu ivyinji vyo abantu bakubombezya pakulondela ivintu sona pakupanga ivintu, ukusita ivintu vyo u Chala akapela nge abantu batakupanga nachimo. Loli vyosi ivi vikubombiwa chifukwa cha Chala. (Jobu 38.34-38; Sali. 104.24; Mbupi. 3.19; Yere. 10.12, 13) Loli ukunena ubwanaloli, inkalo zyache zyapamwanya nkani ni zyamutende, zikwavwa ukusala akiza ivintu sona zikwavwa ukuti abantu bikalaghe akiza. (Kumbu. 32.4-6; ennya JEHOVAH [A God of moral standards].) Chitalipo nachimo cho chingapota amahala gha Chala. (Yesa. 40.13, 14) Napo angitikizya vyo vitakukolelana nu bwighane bwache ukuti vibombiwe sona ukuti vibukilile ukubombiwa nu kukwanilisiwa, loli vyo u Yehova anena ukuti akwiza pakubomba muntazi ‘vikwiza ukukwanilisiwa naloli.’—Yesa. 55.8-11; 46.9-11.
Vyo Twamanyila
w08-CN 8/1 11 ¶5
Kulankhulana ndi Achinyamata
▪ ‘Kodi ndimamvetsa tanthauzo la zimene akunena?’ Lemba la Yobu 12:11 (Malembo Oyera) limati: “Kodi khutu silizindikira mawu? Kodi m’kamwa simulawa zakudya?” Mosiyana ndi poyamba, muyenera ‘kuzindikira’ tanthauzo lenileni la zimene mwana wanu akunena. Achinyamata amakonda kukokomeza kwambiri zinthu moti akamafotokoza vuto linalake amalankhula ngati kuti limachitika nthawi zonse. Mwachitsanzo, mwana wanu anganene kuti: “Inu nthawi zonse mumanditenga ngati kamwana.” Kapena kuti: “Simumandimvetsa kuyambira kale.” M’malo molimbana ndi mawu amene wanena akuti “nthawi zonse” kapena akuti “kuyambira kale,” ndi bwino kudziwa zimene mwanayo akutanthauza. Mwachitsanzo mawu akuti “Inu nthawi zonse mumanditenga ngati kamwana,” angatanthauze kuti “Ndikuona kuti simumandikhulupirira.” Ndipo mawu akuti “Simumandimvetsa kuyambira kale,” angatanthauze kuti “Ndikufuna kukuuzani mmene ndikumvera.” Yesetsani kumvetsa tanthauzo la zimene mwana wanu akunena.