Ubutenga bumo ubwakulondiwa nkani bo buli mu Bayibolo bwakukwafyannya nu Bumwene bwa Chala. U Yehova akwiza pakubombezya Ubumwene bwache bunubu ukuti akwanilisye ubwighane bwache pachisu. Ka Ubumwene bwa Chala cho choni? Ka tukumanya buli-buli ukuti bukulaghila pa kabalilo kano? Nkimba pa kabalilo aka bwakwanilisya ukubomba ichoni? Nkimba bukwiza pakubomba choni muntazi? Umutu ughu ni mitu yibili iyakukonkapo yikwiza pakwamula amalalusyo agha.

1. Nkimba Ubumwene bwa Chala cho choni sona Umwene wache we wenu?

Ubumwene bwa Chala liboma lya Yehova u Chala. Umwene wache u Yesu Kilisitu akulaghila kufuma kumwanya. (Matayi 4.17; Yohani 18.36) Ibayibolo likunena ukuti u Yesu ‘akwiza pakuba we Mwene bwila na bwila.’ (Luka 1.32, 33) Pakuba we Mwene mu Bumwene bwa Chala, u Yesu akwiza pakulaghila umuntu aliwesi pachisu ichapasi.

2. Ka bo bawenu bo bakwiza pakulaghila poka nu Yesu?

U Yesu atakwiza pakulaghila mwene. Abantu “abaluko losi na baneno zyosi sona ni imitundu yosi iya bantu . . . bakwiza pakulaghila ichisu ichapasi.” (Ubuvumbuli 5.9, 10) Ka bantu balinga bo bakwiza pakulaghila poka nu Kilisitu? Ukufuma bulo po u Yesu akizila pachisu ichapasi, Abakilisitu amamiliyoni aghinji baba bamanyili bache. Nkimba abamanyili bosi bakwiza pakulaghila poka nu Yesu? Awe. Abantu abakukwana 144,000 bo bakubuka kumwanya bobo bakwiza pakulaghila nu Yesu. (Belenga Ubuvumbuli 14.1-4.) Abakilisitu abamwabo bosi bakwiza pakwikala pachisu nu kuba benekaya aba Bumwene bwa Chala.—Salimo 37.29.

3. Choni cho Ubumwene bwa Chala bwiza ukuchila amabumwene gha bantu?

Napo abalaghili ba bantu bakuyezya ukuti babombe ivintu ivyiza, loli bate na maka aghakuti babombele ivintu vyo bakulonda. Bakubikapo abamwabo bo batakulonda ukubomba vyo abantu bakulonda loli bakubomba vyo abene bakulonda. Loli u Yesu yo Mulaghili mu Bumwene bwa Chala atakwiza pakwepusiwapo nu muntu nayumo. U Chala ‘imikite ubumwene bo butakwiza pakwepusiwapo nalumo.’ (Danieli 2.44) U Yesu akwiza pakulaghila ichisu chosi ichapasi sona atakwiza pakuba wakusalila muchimanyani. U Yesu walughano, wachisa, wa bwanaloli sona akwiza pakumanyisya abantu ukuti bope babombelanaghe bunubu umwakulangizannya ulughano, ichisa nu bwanaloli.—Belenga Yesaya 11.9.

4. Iboma ilya maka likwiza pakulaghila ichisu chosi ichapasi

U Yesu Kilisitu ali na maka nkani aghakulaghila ukupota umuntu aliwesi. Belenga Matayi 28.18, nu kwamula ilalusyo ili:

• Choni cho ubulaghili bwa Yesu bwapamwanya nkani ukuchila ubulaghili bwa bantu bosi?

Amaboma gha bantu ghakusinta akabalilo kosi sona umulaghili aliwesi akulaghila bulo ichigaba chimo icha chisu. Ka vili buli-buli nu Bumwene bwa Chala? Belenga Danieli 7.14, nu kwamula amalalusyo agha:

• Choni cho chakuhobosya ukumanya ukuti Ubumwene bwa Chala ‘butakwiza pakumalapo lumo’?

• Choni cho chakuhobosya ukumanya ukuti bukwiza pakulaghila ichisu chosi ichapasi?

5. Ubulaghili bwa bantu bukulondiwa ukubufumyapo

Choni cho Ubumwene bwa Chala bukulondiwa ukupyana amaboma ghosi agha bantu? Enelezya IVIDIYO, nu kwamula ilalusyo.

IVIDIYO: Nkimba Ubumwene Bwa Chala cho Choni?—Iyifupi (1:41)

• Choni cho chabombiwa pachisu ichifukwa icha mabumwene agha bantu?

Belenga Undumbilili 8.9, nu kwamula amalalusyo agha:

• Nkimba chalokulondiwa ukuti Ubumwene bwa Chala bupyane amaboma gha bantu? Chifukwa buli?

6. Ubumwene bwa Chala buli na balaghili bo bakutwivwisya

Umwene witu u Yesu akabapo ngati muntu, “akumanya vyo tukupuvya.” (Aba Hebeli 4.15) Sona u Yehova asalite abanavuli na bakolo abakukwana 144,000 ukufuma mu ‘maluko ghosi, ineno zyosi sona na maluko ghosi agha bantu’ ukuti bize balaghile poka nu Yesu.—Ubuvumbuli 5.9.

• Ka te chakuhobosya pakumanya ukuti u Yesu na bo akwiza pakulaghila nabo bakumanya mo abantu bakwikalila? Chifukwa choni?

7. Ubumwene bwa Chala buli ni ndaghilo inyiza ukuchila amaboma ghosi agha bantu

Amaboma ghakupanga indaghilo zyo bakwinong’ona ukuti zingapindulila nu kufighilila abantu babo. Ubumwene bwa Chala bope buli ni ndaghilo zyo abantu bakulondiwa ukukonka. Belenga 1 Aba Kolinti 6.9-11, nu kwamula amalalusyo agha:

• Ka mukwinong’ona ukuti ichisu chikwiza pakuba buli-buli waghe umuntu aliwesi akukonka indaghilo zya Chala?a

• Choni cho mukwinong’ona ukuti chakwivwika kwa Yehova ukulindilila ukuti abantu bo bakwiza pakwikala mu Bumwene bwache bachindikaghe indaghilo zyache?

• Choni cho chikulangizya ukuti abantu bo batakwivwila indaghilo zyache bangasinta?—Ennya vesi 11.

IFUNDO IZYAKUDUMULA

Ubumwene bwa Chala liboma ilyenecho lyo lili kumwanya sona likwiza pakulaghila ichisu chosi ichapasi.

Ukunyokelamo

• Nkimba bo bawenu bo bakwiza pakulaghila mu Bumwene bwa Chala?

• Choni cho Ubumwene bwa Chala bwiza nkani ukuchila amabumwene gha bantu?

• Nkimba u Yehova akulindilila ukuti abantu bo bakwiza pakwikala mu Bumwene bwache babombaghe choni?

IFUNDO IZYAKONGELEZYAPO

Ennya vyo u Yesu akamanyisya ivyakukwafyannya na ko Ubumwene bukwaghiwa.

“Ka Ubumwene bwa Chala Buli Mumoyo Winyu?” (Inkani iya pa intaneti)

Choni cho Abakaboni ba Yehova bakusala ukuba basubaliwa nkani ku Bumwene bwa Chala ukuchila ukuba basubaliwa ku bumwene bwa bantu?

Ukwiyipa ku Bumwene bwa Chala 1:43

Ennya vyo Ibayibolo likunena ivyakukwafyannya na ba 144,000 bo u Yehova abasalite ukuti bize balaghile poka nu Yesu.

“Ka bo Bawenu bo Bakubuka Kumwanya?” (Inkani iya pa intaneti)

Choni cho chikamulimbikisya umukolo yumo yo akaba mujele ukusubila ukuti we Chala mwene yo angapangisya ukuti ichisu chibe chiza?

“Nkhamanya Chifukwa Icho pa Charu Pakuchitikira Vinthu Vyambura Urunji” (Wukani!, Novembala 2011)

Ubumwene bwa Chala bukanda pakulaghila kumwanya mu mwaka uwa 1914. Aka koko kakaba kabalilo ko amasiku aghabumalilo aghakulaghiliwa na bantu ghakandila. Ka tukumanya buli-buli? Tukumanya ichifukwa cha vyo Ibayibolo likanenela zila, ivintu vyo vikubombiwa muchisu sona ni nkalo zyo abantu bakulangizya ukwanda bulo mu 1914.

1. Nkimba Ibayibolo likanenela zila ivya choni?

Ibuku ilya Danieli likanenela zila ukuti Ubumwene bwa Chala bukwiza ukwanda ukulaghila kubumalilo ubwa ‘tubalilo seveni.’ (Danieli 4.16, 17) Bo imyaka yendapo u Yesu akafwanikizya akabalilo aka na “kabalilo aka bumalilo” sona akamanyisya ukuti akabalilo aka kachili katamalite. (Luka 21.24) Ngati mo inti twennezye, utubalilo seveni utu tukamala mu mwaka uwa 1914.

2. Nkimba vintu buli vyo vyabombiwa ukwandila bulo mu 1914?

Abamanyili ba Yesu bakamulalusya ukuti: “Nkimba choni chicho chikwiza pakuboneka ukulangizya ukuti aka koko kabalilo akakwiza kwako?” (Matayi 24.3) Pakubamula, u Yesu akanenela zila ivintu vyo vikwiza pakubombiwa pala anda pakulaghila kumwanya ngati we Mwene wa Bumwene bwa Chala. Vimo mwa vintu ivi yo zala, inkondo nu tusenyenta. (Belenga Matayi 24.7.) Ibayibolo likanena sona ukuti chifukwa icha nkalo zyo abantu bakwiza ukulangizya mu “masiku gha bumalilo,” kukwiza ukuba “utubalilo utupalapala.” (2 Timoti 3.1-5) Inkalo sona ni vyakubombiwa ivi vikanda ukuboneka akiza ukwanda bulo umwaka uwa 1914.

3. Choni cho ivintu vyabipa nkani ukufuma bulo po Ubumwene bwa Chala bukanda pakulaghila?

Bo u Yesu aba bulo we Mwene mu Bumwene bwa Chala kumwanya, akalwa inkondo nu Satana poka ni mizimu yache iyibibi. U Satana akaluza pa nkondo iyi. Ibayibolo likunena ukuti “akasumbiwa pasi poka na bantumi bache.” (Ubuvumbuli 12.9, 10, 12) U Satana akalaye nkani ichifukwa akumanya ukuti akabalilo akakuti apyutiwe kasyala kana ndi. Polelo akupangisya ukuti abantu bivwanje ivyakubaba sona batamiwanje pachisu chosi ichapasi. Ivi vikutwavwa ukumanya ichifukwa cho pachisu pali intamyo! Ubumwene bwa Chala bukwiza ukumazya intamyo zyosi.

MANYA IVYINJI

4. Vyo vikutambuliwa mu Bayibolo vikulangizya ukuti Ubumwene bwa Chala bukanda ukulaghila mu 1914

IVIDIYO: Ubumwene bwa Chala Bukanda Pakulaghila mu 1914 (5:02)

U Chala akapangisya ukuti Umwene u Nebukadinezala alote ichilota cho chikanenagha ivyamuntazi. Ukuyana na vyo u Daniyeli akang’anamulila, ichilota ichi chikalingannyanga ivya mabumwene ghosi ghabili, ubwa Nebukadinezala nu Bumwene ubwa Chala.—Belenga Danieli 4.17.a

Belenga Danieli 4.20-26, nu kubombezya ichati pakwamula amalalusyo agha:

• (A) Nkimba u Nebukadinezala akennya ichoni mu chilota?—Ennya vesi 20 nu 21.

• (B) Choni cho chikabombiwa nikwi?—Ennya vesi 23.

• (C) Choni cho chikabombiwa kubumalilo ubwa ‘tubalilo 7’?—Ennya vesi 26.

Nkimba Ichilota Ichakukwafyannya Nikwi Chikukolelana Buli-buli nu Bumwene bwa Chala?

UBULAGHUZI (Danieli 4.20-36)

Ubulaghili

(A) Ichikwi ichikulu

Ubulaghili bwatimbaniziwa

(B) ‘Dumulila pasi ikwi,’ mpaka ‘utubalilo 7 tumale’

Ubumwene bwanda sona ukulaghila

(C) ‘Mukwiza ukwanda sona ukulaghila’

Ukukwanilisiwa kwa bulaghuzi akabwandilo . . .

• (D) Nkimba ikwi likwimila uwenu?—Ennya vesi 22.

• (E) Choni cho chikabombiwa ukuti u Nebukadinezala aleke ukulaghila?—Belenga Danieli 4.29-33.

• (F) Ka choni cho chikamuchitikila u Nebukadinezala bo ‘utubalilo 7 twamala’?—Belenga Danieli 4.34-36.

UKUKWANILISIWA UKWABWANDILO

Ubulaghili

(D) U Nebukadinezala, Umwene uwa ku Babeloni

Ubulaghili bwatimbaniziwa

(E) Bo umwaka uwa 606 B.C.E. wamala, u Nebukadinezala akapena sona atakalaghila kwa myaka 7

Ubumwene bwanda sona ukulaghila

(F) U Nebukadinezala apola ku buchipena nu kwanda sona ukulaghila

Ukukwanilisiwa kwa bulaghuzi akabubili . . .

• (G) Nkimba ikwi likwimila abawenu?—Belenga 1 Syambukulu 29.23.

• (H) Choni cho chikabombiwa ukuti baleke ukulaghila? Nkimba tukumanya buli-buli ukuti ubumwene ubu bukaba ukuti buchili butandite pakulaghila po u Yesu akaba pachisu?—Belenga Luka 21.24.

• (I) Nkimba ubumwene ubu bukanda sona pakulaghila pa kabalilo buli sona kwi?

UKUKWANILISIWA UKWABUBILI

Ubulaghili

(G) Abamwene aba Izilayeli bo bakwimila ubulaghili bwa Chala

Ubulaghili bwatimbaniziwa

(H) U Yelusalemu akamongoliwa, ivi vikapangisya ukuti Abamwene aba Izilayeli baleke ukulaghila kwa myaka 2,520

Ubumwene bwanda sona ukulaghila

(I) U Yesu anda pakulaghila kumwanya ngati we Mwene mu Bumwene bwa Chala

5. Ichisu chasinta ukufuma bulo mu 1914

Enelezya IVIDIYO.

IVIDIYO: Ichisu Chasinta Ukufuma Bulo mu 1914 (1:10)

U Yesu akanenela zila vyo vikwiza pakubombiwa pachisu pala imikiwa ukuba we Mwene. Belenga Luka 21.9-11, nu kwamula ilalusyo ili:

• Nkimba vyakubombiwa buli vyo umwe muvyenizyepo pamo ukwivwa?

Umutumiwa u Pabuli akalingannya vyo abantu bakwiza pakubomba mu masiku aghabumalilo mu bulaghili bwa bantu. Belenga 2 Timoti 3.1-5, nu kwamula ilalusyo ili:

• Nkimba nkalo buli zyo mukuzyennya zyo abantu bali nazyo amasiku ghano?

6. Ubulaghili bwa Bumwene bwa Chala bukutwavwa

Belenga Matayi 24.3, 14, nu kwamula amalalusyo agha:

• Nkimba mbombo buli yo yikulangizya ukuti Ubumwene bwa Chala bakulaghila?

• Ka umwe mungabomba choni ukuti mubombaghe imbombo iyi?

Ubumwene bwa Chala bukulaghila, sona isiku ilyakuti bwande pakulaghila ichisu chosi ichapasi lili papipi. Belenga Aba Hebeli 10.24, 25, nu kwamula ilalusyo ili:

• Nkimba aliwesi uwa uswe, abaghiye ukubomba choni po ‘tukwennya ukuti isiku lili papipi’?

IFUNDO IZYAKUDUMULA

Amabulaghuzi agha mu Bayibolo, imbili sona ni vyakubombiwa ivya muchisu vikulangizya ukuti Ubumwene bwa Chala bakulaghila. Tukulangizya ukuti tukusubila pala tukulumbilila ivyakukwafyannya nu Bumwene sona pala tukwaghiwa pa nkomano izya pachipanga.

Ukunyokelamo

• Nkimba choni cho chikabombiwa kubumalilo kwa tubalilo 7 to tukaneniwa zila mwibuku lya Danieli?

• Choni cho chikubavwa ukusimikizya ukuti Ubumwene bwa Chala bukanda ukulaghila mu 1914?

• Nkimba mungalangizya buli-buli ukuti mukusubila ukuti Ubumwene bwa Chala bakulaghila?

IFUNDO IZYAKONGELEZYAPO

Ennya vyo abakusimba imbili na bantu abanji bakunena ivyakukwafyannya na mo ivintu vyasintila mu chisu ukwandila mu 1914.

“Apo Mikhaliro ya Ŵanthu Yikambira Kuhenipa Chomene” (Wukani!, Epulelo 2007)

Belenga mo ubulaghuzi bo bukwaghiwa pa Matayi 24.14 bukamukwafizya umwanavuli yumo.

“Nkhatemwanga Chomene Maseŵera gha Baseball” (Ichitembe cha Mulindilili icha Chitumbuka, Na. 3 2017)

Nkimba tukumanya buli-buli ukuti ubulaghuzi bo bukuneniwa pa Danieli chaputala 4 bukunena ivya Bumwene bwa Chala?

“Kasi Ufumu wa Chiuta Ukamba Pawuli Kulamulira? (Chigaŵa Chakwamba)” (Ichitembe cha Mulindilili icha Chitumbuka, Okutobala 1, 2014)

Nkimba tukumanya buli ukuti utubalilo 7 to tukutambuliwa mwa Danieli chaputala 4 tukamala mu 1914?

“Kasi Ufumu wa Chiuta Ukamba Pawuli Kulamulira?—Chigaŵa Chachiŵiri” (Ichitembe cha Mulindilili icha Chitumbuka, Novembala 1, 2014)

Ubumwene bwa Chala bwandite kale pakulaghila. Lunulu apa inti businte ivintu pachisu. Za twennye ivintu vimo ivyiza vyo vikwiza pakubombiwa mu Bumwene bwache.

1. Ka Ubumwene bwa Chala bukwiza pakunyosezya buli-buli umutende nu bugholosu pachisu?

U Yesu, Umwene wa Bumwene bwa Chala, akwiza pakupyuta ababibi bosi na maboma pa nkondo ya Alamagedoni. (Ubuvumbuli 16.14, 16) Pa kabalilo kanako ilayizyo ilya mu Bayibolo ili likwiza pakukwanilisiwa: ‘Kwasyala akabalilo akanandi bulo, po ababibi batalibako sona nalumo.’ (Salimo 37.10) Ukwendela mu bumwene bwache, u Yesu akwiza pakwenelezya ukuti pachisu pizuye umutende nu bugholosu.—Belenga Yesaya 11.4.

2. Nkimba ubumi bukwiza pakuba buli-buli waghe ubwighane bwa Chala bwabombiwa pachisu?

Mu bulaghili bwa Chala ‘abagholosu bakwiza pakupyana ichisu ichapasi sona bakwiza ukukwikala nu bumi kwa bwila na bwila.’ (Salimo 37.29) Inong’onela ukuti mukwikala muchisu cho aliwesi mugholosu sona abantu bosi bamughanite u Yehova sona baghananite! Nayumo yo akwiza pakunena ukuti nabina sona aliwesi akwiza pakwikala nu bumi kwa bwila na bwila.

3. Nkimba Ubumwene bwa Chala bukwiza ukukwanilisya ichoni nanti ababibi bapyutiwa?

Pisinda apakuti ababibi bapyutiwa, u Yesu akwiza pakulaghila ngati we Mwene kwa myaka 1,000. Mukabalilo kanako, umwene na bantu abakukwana 144,000 bakwiza pakwavwa abantu pachisu ukuti babe bakufikapo sona abasita mbibi. Pabumalilo pa myaka 1,000, ichisu chikwiza pakuba we paladayiso uwakuyemba sona abantu bosi bakwiza pakuba bakuhoboka ichifukwa chakwivwila indaghilo zya Yehova. Pisinda pache, u Yesu akwiza pakubunyokezya ubumwene kwa Tata wache u Yehova. Pakabalilo kanako u Yehova akwiza ‘pakuswefya’ izina lyache. (Matayi 6.9, 10) Umuntu aliwesi akwiza pakumanya ukuti u Yehova Mulaghili umwiza yo akupwelelela abantu bache. U Yehova akwiza pakupyuta u Satana, imizimu iyibibi sona aliwesi yo asala ukuleka ukwivwila ubulaghili Bwache. (Ubuvumbuli 20.7-10) Ivisayo vya Chala mu Bumwene bwache vikwiza pakubako bwila na bwila.

MANYA IVYINJI

4. Ubumwene bwa Chala bukwiza pakumazya amaboma gha bantu

‘Umuntu akumuvulazya uwamwabo pakumulaghila.’ (Undumbilili 8.9) Ukwendela mu Bumwene bwache u Yehova akwiza pakumazya ivintu ivisita bugholosu.

Belenga Danieli 2.44 sona 2 Aba Tesalonika 1.6-8, nu kwamula amalalusyo agha:

• Ka u Yehova nu Yesu bakwiza pakubomba choni na maboma gha bantu sona na bo bakubakonka?

• Ka vyo mwamanyila ivyakukwafyannya nu Yehova nu Yesu vyabapa buli-buli ulusubilo ukuti bakwiza pakubomba ivintu mu bugholosu?

5. U Yesu we Mwene umwiza nkani

U Yesu pakuba we Mwene mu Bumwene bwa Chala, akwiza pakwavwa abantu pachisu ichapasi muzila izyinji. Enelezya IVIDIYO ukuti mwennye ukuti u Yesu alangizizye kale ichinyonywa ichakuti akulonda ukubavwa abantu sona u Chala amupiye amaka aghakuti abombele bunubu.

IVIDIYO: U Yesu Akalangizya vyo Ubumwene Bukwiza Pakubomba (1:13)

Ivintu vyo u Yesu akabomba po akaba pachisu ichapasi, vikalangizyanga vyo akwiza pakubomba mu Bumwene bwa Chala. Nkimba pa malusayo aghakukonkapo agha, umwe mukulindilila lusayo buli? Belenga amasimbo aghakukonkapo ukuti mumanye ivyinji ivya malusayo agha.

6. Ivintu vikwiza ukuba akiza mu Bumwene bwa Chala

IVIDIYO: Ukwinong’onela Ivintu Ivyiza Ivya Muntazi (4:38)

Belenga Salimo 145.16, nu kwamula ilalusyo ili:

• Nkimba mukumanya buli-buli ukuti u Yehova ‘akwiza pakwikutisya ichabumi chilichosi’?

IFUNDO IZYAKUDUMULA

Ubumwene bwa Chala bukwiza pakukwanilisya ubwighane bwache. Bukwiza pakusinta ichisu chosi ukuba we paladayiso mo mukwiza ukuba abantu abiza bo inti bakamwiputaghe u Yehova kwa bwila na bwila.

Ukunyokelamo

• Nkimba Ubumwene bwa Chala bukwiza pakuswefya buli-buli izina lya Yehova?

• Choni cho tungasubila ukuti Ubumwene bwa Chala bukwiza pakukwanilisya vyo Ibayibolo lilayizizye?

• Pa malayizyo ghosi gho Ibayibolo lilayizizye, nkimba lilayizyo buli lyo likubahobosya nkani?

IFUNDO IZYAKONGELEZYAPO

Manya vyo u Alamagedoni akung’anamula.

“Nkimba Inkondo iya Alamagedoni cho Choni?” (Inkani iya pa intaneti)

Manya vyo vikwiza pakubombiwa mu bulaghili bwa Yesu ubwa myaka 1,000 sona na kubumalilo ukwa bulaghili ubu.

“Kasi Cizamucitika Nchivici pa Zuŵa la Ceruzgo?” (Ichitembe cha Mulindilili icha Chitumbuka, Seputembala 1, 2012)

Ennya mo imbumba zingabombela ukuti zinong’onele amalusayo gho ghakwiza ukuba mu Bumwene bwa Chala.

Inong’onela Ukuti Muli mu Paladayiso (1:50)

Munkani iyakuti “Nkhajifumbanga mafumbo ghanandi,” ennya mo uwakusambukila iboma akaghila amaansala agha malalusyo gho ghakamutamyanga.

“Baibolo Likusintha Umoyo wa Ŵanthu” (Ichitembe cha Mulindilili icha Chitumbuka, Janiwale 1, 2012)