INKANI IYAKUMANYILA 39
Ubololo Bwakulondiwa Sana
“Umubombi uwa Mwene, atakabanje wavyongo, awe. Loli abanje mololo nu muntu wesi.”—2 TIMO. 2.24.
ULWIMBO 120 Muŵe Ŵakuzika nga ni Khristu
VYO INTI TUMANYILEa
1. Nkimba abamwitu bo tukubomba nabo imbombo pamo bo tukumanyila nabo isukulu bangatulalusya ichoni?
KA MUKWIYIVWA buli-buli nanti yo mukubomba nawe imbombo pamo mukumanyila nawe isukulu abalalusya ilalusyo pa vyo mukusubila? Nkimba mukupasya? Twebingi tukupasyanga. Loli ilalusyo limo lingatwavwa ukwivwisya vyo umuntu akwinong’ona pamo vyo akusubila. Ivi vingatwavwa ukuti chibe chipepe ukuti tumubuzyeko amazyu amiza. Akabalilo kamo umuntu angalalusya ilalusyo ichifukwa chakuti atakukolelana na vyo tukusubila pamo angalonda ukuti tususannye nawe. Ivi vingabombiwa ichifukwa chakuti vingaba ukuti akivwapo ivintu ivibibi ivyakukwafyannya na vyo tukusubila. (Imbo. 28.22) Ichamwabo chakuti tuli “mumasiku aghabumalilo” gho abantu abinji ‘batakulonda ukukolelana na bamwabo’ sona “bakoghofya.”—2 Timo. 3.1, 3.
2. Choni cho ubololo bwakulondiwa?
2 Mungaswigha ukuti, ‘Ka ningabomba ichoni ukuti namulaghe umwakwiyisya nu mwachisa abantu bo bakususya vyo nkusubila?’ Choni cho chingabavwa? Ubololo bobo bungabavwa. Umuntu yo mololo atakukalala lubilo, loli akwilema nanti bamukalalizya sona nanti pabombiwa ichintu cho atinong’onelaghako. (Mbupi. 16.32) Napo vili bunubu, loli te kabalilo kosi ko chikuba chipepe ukuba bololo. Ka mungabomba ichoni ukuti mube mwe bololo? Ka mungamula buli-buli mubololo nanti yumo akususya vyo mukusubila? Sona nanti mwe bapapi, ka mungabavwa buli-buli abana binyu ukuti bamanye mo bangafighililila ulwitiko lwabo umwabololo? Za twennye mo tungabombela.
MO TUNGABOMBELA UKUTI TUBE BOLOLO
3. Choni cho tunganena ukuti umuntu yo mololo vitakung’anamula ukuti ate na maka? (2 Timoti 2.24, 25)
3 Umuntu yo mololo vitakung’anamula ukuti ate na maka. Pakabalilo ko twakomana ni ntamyo, tukulondiwa ukuba na maka ukuti tubukilile ukuba bakufwasa. Ubololo, nkalo yoka yo ‘umuzimu umuzelu ghukupeleka.’ (Gala. 5.22, 23) Ilizyu ilyakuti “bololo,” bakalibombezya imbombo pakabalilo ko bakalongosolagha ifalasi iyakuteka. Napo ifalasi yikabanga yakufwasa, loli yikabanga yamaka. Nkimba uswe tungabomba ichoni ukuti tube bololo sona bamaka? Patwebene tutangakwanisya ukubomba ivi. Loli tukulondiwa ukulaba umuzimu uwa Chala ukuti ghutwavwe umwakuti tube ni nkalo inyiza iyi. Pali abantu abinji bo bakakwanisya ukumanyila ukuba bololo. Abakaboni abinji bakubukilila ukuba bololo nanti abantu bakubasusya pamo bakubanyoza. (Belenga 2 Timoti 2.24, 25.) Ka mungabomba buli-buli ukuti mube bololo?
4. Nkimba tungamanyilako ichoni kwa Ayizeki pa nkani iya bololo?
4 Mu Bayibolo muli inkani izyinji zyo zikulongosola ukulondiwa ukwa bololo. Za twennye ichifwanikizyo icha Ayizeki. Pakabalilo ko akikalagha mukaya aka Bafilisiti ku Gelala, abapalamani bache bakamukanizya ichifula cho ababombi aba baba wache bakakumba. Mumalo mwakuti alwe nabo, u Ayizeki akasama nu kubuka ku malo aghanji nu kufukula ivifula ivyamwabo. (Ubwa. 26.12-18) Loli Abafilisiti bakanena sona ukuti ivifula vyo bakafukula ku malo ghala, vikaba vyabo. Napo vikaba bunubu, loli u Ayizeki akabomba ivintu umwamutende. (Ubwa. 26.19-25) Choni cho chikamwavwa ukuti abukilile ukuba mololo pakabalilo ko bamo bakamukalalizyanga? Tukusubila ukuti akamanyilako ku bapapi bache u Abulahamu yo akabombagha ivintu mwamutende nu Sala yo akaba nu “muzimu umololo nu wamyee.”—1 Pita. 3.4-6; Ubwa. 21.22-34.
5. Nkimba chifwanikizyo buli cho chikulangizya ukuti abapapi Abachikilisitu bangamanyisya abana babo ukuti babe bololo?
5 Mwe bapapi, numwe bulo mube nu lusubilo ukuti mungabamanyisya abana binyu ukuti babe bololo. Ennya inkani iya Maxence, yo ali ni myaka 17. Akalimbanagha na bantu abakali kusukulu sona mubulumbilili. Abapapi bache bakamwavwa umwakufwasa mo angalangizizya ubololo. Bakanena ukuti, “U Maxence akivwisya ukuti nanti abantu bakumunena, akulondiwa ukwilema mumalo mwakwamula umwabukali pamo umwankaza.” Chakuhobosya ukuti u Maxence akamanyila ukuba mololo.
6. Ka ulwiputo lungatwavwa buli-buli ukuti tulangizye ubololo?
6 Nkimba tungabomba ichoni nanti bamo batukalalizya umwakunena kabibi izina ilya Chala pamo Ibayibolo? Tukulondiwa ukumulaba u Yehova ukuti atupe umuzimu wache na mahala ukuti vitwavwe ukwamula umwabololo. Nkimba tungabomba ichoni waghe twamanya ukuti tutamuye akiza ukuyana na mo twalondelagha? Tungiputa sona ivya nkani iyi nu kwinong’onelapo mo tungize tubombele akabalilo akanji. Pisinda pache, u Yehova angatwavwa nu muzimu wache umuzelu ukuti tubanje bakwilema nu kulangizya ubololo.
7. Ka ukukumbukila amasimbo ghamo kungatwavwa buli-buli mukanenele na muvyakubomba? (Isya Mbupingamu 15.1, 18)
7 Amavesi aghinji agha mu Bayibolo ghangatwavwa nanti chaba chakutamya ukuti tunene umwabololo. Umuzimu uwa Chala ghungatwavwa ukukumbukila amavesi agha. (Yoha. 14.26) Umwakufwanikizya, ifundo zyo zikwaghiwa mwibuku ilya Isya Mbupingamu zingatwavwa ukuti tube bololo. (Belenga Isya Mbupingamu 15.1, 18.) Ibuku ilya mu Bayibolo ili, likulangizya sona amapindu gho ghakubapo nanti tukulangizya ubulolo mukabalilo ko chakutamya ukubomba bunubu.—Mbupi. 10.19; 17.27; 21.23; 25.15.
MO AMAHALA GHANGATUTULILA UKUTI TUBE BOLOLO
8. Choni cho tukulondiwa ukumanya cho chamupangisya umuntu ukuti alalusye ilalusyo pa vyo tukusubila?
8 Amahala ghope ghangatwavwa. (Mbupi. 19.11) Umuntu yo wamahala akwilema pakabalilo ko bakumususya pa vyo akusubila. Akabalilo akinji nanti umuntu akutulalusya amalalusyo, atakutubuzya ichifukwa ichenecho cho alalusizya ilalusyo. Po tuchili pakwamula, tukulondiwa ukumanya ukuti tutakumanya ichifukwa cho chamupangisya ukuti alalusye ilalusyo.—Mbupi. 16.23.
9. Ka u Gidiyoni akalangizya buli-buli amahala nu bololo pakabalilo ko akanenezannyanga na banavuli aba ku Efulayimu?
9 Ennya mo u Gidiyoni akabamulila abanavuli aba ku Efulayimu. Abanavuli aba bakamulalusya u Gidiyoni umwabuli ichifukwa cho atakababuzya mwalubilo ukuti babe nawe pakulwa na balwani aba Baizilayeli. Ka pakaba ichifukwa ichenecho ichakuti bakalale bunubu? Choni cho bakakalala?. Tutakumanya vyo vikapangisya ukuti bakalale, loli u Gidiyoni akapanga ivintu umwamahala ichifukwa akachindika mo bakiyivwilagha sona akabamula umwabololo. Ibayibolo likutubuzya ukuti ‘akati anena muzila yiniyi, bakatonta umoyo.’—Balo. 8.1-3.
10. Choni cho chingatwavwa ukumanya mo tungamulila umuntu yo atulalusya pa vyo tukusubila? (1 Pitala 3.15)
10 Akabalilo kamo yo tukubomba nawe imbombo pamo tukumanyila nawe isukulu, angatulalusya ichifukwa cho tukwivwila ifundo izya pamwanya izya mu Bayibolo. Tungabomba chilichosi cho tungakwanisya ukuti tufighilile vyo tukusubila, loli pabalilo ko tukubomba bunubu tuchindikaghe bo bakuteghelezya. (Belenga 1 Pitala 3.15.) Chingaba chakwavwa ukwennya ukuti ilalusyo lyo alalusya zila yoka yo yingatwavwa ukumanya vyo akupasya navyo, mumalo mwakwennya ukuti akulonda ukuti atwaghe ivifukwa pamo tudalinkane nawe. Mumalo mwekwennya ichifukwa cho umuntu alalusizya ilaluyso, tukulondiwa ukwamula umwakwiyisya sona umwachisa. Mo tungamulila kungamwavwa ukuti inong’onelepo pa mo akwenezya ivintu. Napo angatwamula mwamadinko pamo umwakugemula, loli uswe tukulondiwa ukumwamula akiza.—Loma. 12.17.
Tungamula akiza nanti ichabwandilo tungamanya ichifukwa cho batwitizizya ukuti tuye tusekelele nabo isiku ilyakupapiwa (Ennya indime 11-12)
11-12. (a) Ka tukulondiwa ukwinong’onelapo ichoni po tuchili pakwamula ilalusyo ilyakutamya? (Ennya sona ichituzi) (b) Nena ichifwanikizyo cho chikulangizya ukuti nanti yumo alalusya ilalusyo lingighula izila iyakuti mwande pakunenezannya.
11 Umwakufwanikizya, inong’onela amalalusya agha nanti yo tukubomba nawe imbombo angatulalusya ichifukwa cho tutakusekelela isiku ilya kupapiwa: Ka akupasya ukuti lumo tutakwitikiziwa ukusekelela poka na bamwitu? Pamo akwinong’ona ukuti tungavulunganya ukukolelana kwitu ko kulipo pa mbombo? Tungamubuzya ukuti tukumupalizya chifukwa chakwinong’onela abanji sona tungamusimikizya ukuti nuswe bulo tukuhoboka nu kukolelana ko kulipo pa mbombo. Nanti tungabomba bunubu, vingatwavwa ukuti twaghe izila iyakuti tumubuzyeko vyo Ibayibolo likunena pa nkani iyakusekelela isiku ilya kupapiwa.
12 Tungabomba umwakuyana bulo, waghe yumo angatulalusya amalalusyo aghakutamya. Yo tukumanyila nawe isukulu, anganena ukuti Abakaboni ba Yehova bakulondiwa ukusinta mo bakwenezya inkani iya kusendana abakolo pamo abanavuli beka-beka. Ka akunena bunubu ichifukwa chakuti atakumanya vyo Abakaboni ba Yehova bakusubila pa nkani iya kusendana abakolo pamo abanavuli beka-beka? Pamo ka ali nu mumanyani pamo umukamu wache yo basendanite abakolo pamo banavuli beka-beka? Nkimba akwinong’ona ukuti tubabengite abantu bo bakusendana abakolo pamo abanavuli beka-beka? Tukulondiwa ukumusimizya ukuti tubaghanite abantu bosi sona tukuchindika ubwabuke ubwakusala ubwa muntu aliwesi.b (1 Pita. 2.17) Pisinda pache, tungamubuzya mo tukupindulila ichifukwa chakukonka ifundo izyapamwanya izya mu Bayilolo.
13. Ka mungamwavwa buli-buli yo akuti ukumusubila u Chala bupunganu?
13 Nanti umuntu akutususya, tutakachimbilile ukwinong’ona ukuti tuvimenye vyo akusubila. (Titi 3.2) Umwakufwanikizya, nkimba mungabomba ichoni nanti yo mukumanyila nawe isukulu anganena ukuti ukumusubila u Chala bupunganu? Ka angaba ukuti akusubila ukuti ivintu vikachita ukusinta sona amenye ivyinji pa nkani iyi? Lumo angaba ukuti akupyanizya bulo ivintu vyo akivwapo. Mumalo mwakuti mwande pakususannya pa nkani iya sayansi, mungagha izila iyakuti mumubuzyeko ifundo yimo iyakuti inong’onelepo. Mungamutumila ilinki yo yikwaghiwa pa jw.org yo yikunena inkani izya chipeliwa. Ivi vingamwavwa ukuti abe ni chinyonywa ichakuti munenezannye inkani pamo ividiyo yo ayagha. Naloli, nanti tungamwamula umwamuchizi, vingamwavwa ukuti alonde ukumanyila ivyinji vyo Ibayibolo likunena.
14. Ka u Niall akabombezya buli-buli akiza iwebusayiti yitu ukuti abavwe bo akamanyilagha nawo isukulu pakususya ivintu ivibibi vyo bakanenagha ivya Bakaboni ba Yehova?
14 Uwachinyamata yumo izina lyache u Niall akabombezya iwebusayiti yitu umwakuti alangizye ukuti ivintu ivibibi vyo abantu bakunena ivya Bakaboni ba Yehova vyabumyasi. Akanena ukuti, “Akabalilo akinji yo tukumanyila nawe isukulu akanenagha ukuti intakusubila vyo tukumanyila ivya sayansi ichifukwa nkusubalila Ibayibolo lyo libuku lya tupango.” Pakabalilo ko uwamwabo atakamwitikizyanga u Niall ukuti alongosole vyo akusubila, u Niall akamubuzya ukuti aye ennye pa jw.org pachigaba ichakuti “Sayansi na Baibolo.” Pisinda pache, u Niall akennya ukuti yo akamanyilagha nawe isukulu akabelenga inkani sona akaba wakunyonywa ukuti banenezannye ivyinji ivya mo ubumi bukandila. Numwe bulo mungagha ivyakukonkapo ivyakuyana bulo.
MWISENGANNYE NGATI MBUMBA
15. Ka Abapapi bangabavwa buli-buli abana babo mo bangamulila umwabololo pakabalilo ko bo bakumanyila nabo isukulu bakunyoza vyo bakusubila?
15 Mwe bapapi, mungabamanyisya akiza abana binyu mo bangamulila umwabololo pakabalilo ko bakukomana ni ntamyo chifukwa cha vyo bakusubila. (Yako. 3.13) Abapapi bamo bakumanyila inkani zimo pakabalilo akakwiputa ukwa pambumba. Bakwinong’nelapo inkani yimo yo yinganeniwa kusukulu, bakunenezannya nu kufwanikizya mo bangamulila sona bakubamanyisya abana babo mo banganenela umwabololo na muzila iyakwivwika akiza.—Ennya ibokosi ilyakuti “Ukumanyila Inkani Zimo Kungavwa Imbumba.”
16-17. Ka ukumanyilila zila inkani zimo kukubavwa buli-buli abachinyamata?
16 Ukumanyila inkani zimo kungabavwa abachinyamata ukuti basimikizye pabene vyo bakusubila nu kubalongosolela abanji ivifukwa vyo bakusubila vyo bakumanyila. Inkani izi bangazyagha pa jw.org pamutu uwakuti “Ivyo Ŵachinyamata Ŵakufumba” pakamutu akanandi akakuti vyakulembapo. Inkani izi zisimbiwe ukuti abachinyamata babe bakwisengannya mo bangamulila mu mazyu ghabo na ghabo pa vyo bakusubila. Nanti tukumanyila inkani izi ngati mbumba swebosi, vingatwavwa mo tungafighililila ulwitiko lwitu mubololo sona muzila iyakwivwika akiza.
17 Uwachinyamata yumo izina lyache u Matthew akalongosola mo ukumanyila inkani zimo kukamutulila. Pakabalilo akakwiputa ukwa pa mbumba bakafufuzagha inkani zyo akabalilo akinji bakanenezannyanga mukilasi. Akanena ukuti: “Tukwinong’onela amalalusyo gho bangaye balalusye nu kufwanikizya mo tungamulila ukufuma pa vyo twafufuza. Nkwiyivwa ukuti ne wakufighililiwa nanti nkumanya ichifukwa cho nkusubila vyo bangandalusya sona chikuba chipepe ukuti indangizye ubololo pakabalilo ko nkubamula.”
18. Ka pa Aba Kolosi 4.6 pakulangizya fundo buli iyakulondiwa?
18 Napo vingaba bunubu, loli ukulongosola inkani umwakwivwika chitangapangisya ukuti aliwesi ateghelezye vyo tukunena. Loli ukulongosola umwaluso sona mwabololo kungatwavwa. (Belenga Aba Kolosi 4.6.) Ukumubuzyako umuntu yumo vyo tukusubila vikuyana bulo nu kusumbilana ibola. Akabalilo kamo tungasumba akiza ibola lumo tungayisumba namaka. Pakabalilo ko twamusumbila akiza uwamwitu angankila akiza vyo vingavwa ukuti tubukilile ukusumbilana ibola. Umwakuyana bulo, nanti tukulongosola umwaluso sona umwabololo vingavwa ukuti abantu abanji babe ni chinyonywa ichakuteghelezya nu kubukilila ukunenezannya nabo. Napo vingaba bunubu, loli nanti yumo akulonda bulo ukuti atususye pa vyo tukusubila pamo ukutugemula, tutakulondiwa ukubukilila ukunenezannya nawe. (Mbupi. 26.4) Loli tebosi bo bakubomba bunubu, bamo bakuteghelezya.
19. Choni cho chingatwavwa ukuti tube bololo pakabalilo ko tukufighilila vyo tukusubila?
19 Ukunena ubwanaloli, tukupindula sana nanti tukumanyila ukuti tube balolo. Mulabe kwa Yehova ukuti abape amaka gho mukulondiwa ukuti mubukilile ukuba bololo pakabalilo ko mukwamula amalalusyo gho umuntu yumo angalalusya ukuti mwande bulo ukususannya. Mukumbukilaghe ukuti ukuba bololo kungabavwa ukuti muleghuke ukudalinkana. Sona ubololo bungabavwa ukuti mwamulaghe umwamuchizi, vyo vingabavwa bo bakuteghelezya ukuti basinte mo bakutwenezya sona mo bakwenezya ubwanaloli ubwa mu Bayibolo. “Akabalilo kosi mwiyannye pakumwamula umuntu” yo akulonda ukumanya vyo mukusubila “loli mumwamulaye mubololo, sona na mumuchizi.” (1 Pita. 3.15) Naloli, ubololo bwakulondiwa sana!
ULWIMBO 88 Nimanyiskani Mendero Ghinu
a Inkani iyi yili na masakizyo agha mo tungafighililila mubololo vyo tukusubila pakabalilo ko bamo batukalalizya pamo bakutususya.
b Ukuti mumanye amasakizyo aghanji, ennya inkani iyakuti “Kasi Baibolo Likuti Wuli pa Nkhani Yakuti Ŵanalume Panji Ŵanakazi Ŵagonanenge Ŵekhaŵekha?” mu Wukani! Na. 4 2016.
c Mungagha amasakizyo aghakwavwa pa jw.org pachigaba ichakuti “Ivyo Ŵachinyamata Ŵakufumba” sona ichakuti “Amalalusyo Aghakukwafyannya na Bakaboni ba Yehova.”