Ngano wa wazaba?

Nganga-nzambi nti zeri silaka menga ma bibulu bi beri hondaka ha zulu ziku?

MIVU miamiansoni, ba Nganga-Nzambi mikayulu beri hanaka ha zulu ziku dia Tempelo. Muyuda weri longokaka misamu mia ntama wu batâka nkumbu Josephe watsoneka ti mu tilumbu tia Pake, bala ba bimeme yôka 250 000 beri hondaka, mpe menga mamingi meri bwaka ha zulu ziku. (Lev. 1:​10, 11; Lut. 28:​16, 19) Menga mo kwe meri kwendaka?

Ba-archéologues bayizi bûkila kanivo zeri yôkelaka mamba ku Tempelo ya Erode zi beri sarilaka tii ha mfukulu ya Tempelo mu muvu wa 70 M.B. Kanivo zo za beri sarilaka mu dukisa menga meri tûkaka ku Tempelo.

Tataluzuleno misamu miole miasa ti ziku diatatamana mu bâ dia tsema:

• Mabulu ku nsi’a ziku: Buku dimosi dia ntama, di batsoneka tûka mvula 200 die na nkumbu Mishnah, kanivo dizonzelaka zeri yôkelaka mamba meri tûkaka ha ziku. Buku dio ditêle ti mabulu mole meri ku nsongi yimosi ya ziku. Menga ma bibulu na mamba ma beri sarilaka mu sukula ziku, ni mu mabulu mo meri kotaka mu kwenda mu kanivo yeri nataka tii ku mudimba wa Kidrone.

  Ba-archéologues ba lumbu ti mbo basingasaka misamu mia tâ buku dio dia ntama. Buku dimosi dizonzelaka tinsamu tia Bayuda, disongele ti ba-archéologues bayizi bukila kanivo zeri penepene na Tempelo, kampe zi beri sarilaka mu dukisa menga ma mikayulu na mamba meri tûkaka ha ziku.

• Mamba mamingi: Nganga-nzambi mamba mamingi mabâ nawu nsatu mu lunda ziku na nzila zeri yôkelaka menga bia tsema. Mamba mo ku mumvuka meri tûkaka. Mu mabulu meri kwizilaka, mu bindunda na mu mabulu ma manene beri ma lundilaka. Joseph Patrich, archéologue yimosi, watâ ti ka kweri’â Tempelo yakaka ko, mu mbandu yo, yabâ na mpila yo ya mbote ya natina mamba ku Tempelo na ya sa bunkete mu mpila yi beri dukisilaka mamba ma mvindu.