1922—​Mvula 100 zifweni

“MABANZA MA NZITUKULU”

Mu ntangu tisalu tia samuna tiayizi kula, ndombolo ya mikanda yayizi kula. Mpangi zeri ku Betele ya Brooklyn zurnale beri dukisaka, kâ compagnie yi beri futaka beri sarilaka mu dukisa mabuku meri na couverture za ngolo. Ha manima, tûka ngonda zazingi, compagnie ka yalenda ko mu dukisa mabuku mamingi mu sarila mo mu tisalu tia samuna, buna mpangi Rutherford wayula kwe Robert Martin, weri directeur ya compagnie, tala ti lenda dieri nawu dia dukisa mabuku.

Mpangi Martin mbo kabambukaka ti: “Mabanza ma nzitukulu meri, mu bungu ti mbo weri zolo tâka ti wafwanakana mu zibula usine yaketi dukisa mabuku.” Bampangi bayizi futila tibuka ku Brooklyn mu rue Concord numéro 18, mpe bayizi baka bisalulu bieri mfunu.

Bantu bakaka ka beri’â mu nsayi ko ti bampangi badukisa mabuku bawu beni. Mfumu ya compagnie mosi yeri dukisaka mabuku meto yayizi tala usine’eto ya môna. Watâ ti: “Bisalulu bia mbote bie neno mu dukisa mabuku, kâ na kani muntu mu beno zebi bia sarila. Ngonda 6 kwa mbo luhombesa bisalulu bio biabiansoni.”

Mpangi Martin watâ: “Musamu wo ntiana’eti wa matieleka weri, kâ Mfumu keri zimbakanaka watatamana mu bâ neto.” Mpangi Martin mpemba yeri nandi. Ha manima ma mwa ntangu imprimerie yabatika mu dukisa mabuku 2 000 mu tilumbu.

TUSAMUNI KWE MAFUNDA MA BANTU MU RADIO

Bu tukatula lenda dia dukisa mabuku mawu bawu beni, kanda dia Yehova diabatika mu sarila mpila ya môna mu mwangasa nsangu za mbote​—radio. Mu tilumbu tia dimanche 26 février 1922 ha manima ma midi, mpangi Rutherford wazonza mu radio mu mbala ya ntete. Wasa tinzonzi tia ntete mu radio KOG tieri na mutu-diambu: “Milio za bantu bê ba moyo lumbu ti, kani kabwe, ka bafwa ko” ku Los Angeles, ku Californie, ku États-Unis.

Kampe bantu 25 000 bayizi landa programe. Bantu bakaka bayizi tambika mikanda mu vutula matondo mu bungu dia tinzonzi tiayôka mu radio. Mukanda wumosi watûka kwe Willard Ashford, weri bêlaka ku Santa Ana, ku Californie. Wasîka mpangi Rutherford mu bungu dia “tinzonzi tiasehesa mpe tia toma” ti kasa. Wavutu tâ ti: “Mu nzo’ani mbevo zitatu ze mu, zilembolo na lenda dia duka. Ka taketi’â bâ na lenda ko dia landa tinzonzi tiaku, ni bu sa ti mu nzo yita landa kwa watêlele tio.”

Mu tumingu twalanda bayôkesa emisio zakaka. Ku nsuka ya muvu wa 1922, Nzo ya Zangama ya Munkengi yatâ ti “bantu kampe 300 000 [bayizi] wâ nsangu mu [radio].”

Mvutu za hana bantu, zatindisa Milongoki mia Bibila mu bonga nzengolo ya tunga nzo ya radio ku Staten Island, yalembo bâ mala na Betele ya Brooklyn. Mu mivu mialanda, Milongoki mia Bibila mbo miaketi sarila nzo yo ya radio, WBBR, mu samuna nsangu za Timfumu kwe bantu babingi na mu mbuka zazingi.

“ADV”

Nzo ya Zangama ya Munkengi ya 15 juin 1922, yahana nsangu ti lukutakanu lwa lunene lwaketi salama mu tilumbu tia 5 tii 13 septembre 1922 ku Cedar Point, ku Ohio. Milongoki mia Bibila nsayi yayingi yeri nawu bu batula kûna.

Mu tinzonzi tiandi tia ntete, mpangi Rutherford watâ kwe bantu ti: “Mbenzi ti, na lukwikulu lwalwansoni ti, Mfumu mbo [. . .] kasakumuna lukutakanu lu mpe mbo kahana timbangi mu mpila yi balembo toko tia hanina ha mutoto.” Bô batâ binzonzi ku lukutakanu lo, mbala zazingi batindisa bantu mu sala tisalu tia samuna.

Tilumbu tia vendredi 8 septembre, bantu kampe 8 000 bavukana mu auditorium, mpe na timina diadiansoni beri kêlelaka tinzonzi tia mpangi Rutherford. Tivuvu tieri nawu ti mbo kaketi bangula nsasa ya “ADV,” yeri ntelo yi batsoneka mu invitasio zawu. Bu beri zakalaka, babingi mu bawu bamona rulo yeri mu zulu. Arthur Claus, watûka ku Tulsa, ku Oklahoma, ku États-Unis, wabaka tibuka tieri mu hanaka bweso mu tomo wâ, mu bungu ti musamu wa mpasi weri mu ntangu yîna, ka kwabâ micro ko peleko haut-parleurs ko mu nakisa zu.

Ngatu muntu ka wukangamasandi tinzonzi, ntwarisi yatâ ti mu ntangu ya tinzonzi tia mpangi Rutherford, ka kwa keti’â bâ muntu ko waketi vutu kota mu kati dia auditorium. Mu 9h30 mpangi Rutherford wabatika tinzonzi mu misamu mia Yezu mie mu Matie 4:17: ‘Timfumu tia Nzambi tibesane.’ Bu kazonzela mpila bantu yi baketi wîla nsangu za Timfumu, watâ ti: “Yezu yandi beni watâ ti mu ntangu yi kabâ hô, mbo katwarisa tisalu tia tia mbutu tia kanda diandi, mu nzila ya tisalu tio mbo kakutakasa bantu ba matieleka na ba kwikama.”

Mpangi Claus, wazakala mu auditorium, mbo kabambukaka ti: “Mbo tweri wâka ntelo zazansoni.” Kâ mu ta-pulukusu, wayizi mona ntiana timbevo tieri mu bakaka, mpe wafwanakana kaduka mu auditorium. Na tiari tiatiansoni Arthur waduka, mu bungu ti wazaba ti ka baketi’â vutu mu kotesa ko.

Ha manima ma mwa minite, wayizi mona bubote. Watâ ti, bu kakâla mu auditorium, wawâ nsaki zazingi zi beri sikaka. Musamu wo wasa ti kabâ na timina! Wayizi bonga nzengolo ya naka ku muluri wa auditorium, ngatu katomo wâ tinzonzi tio tia toma. Mpangi Claus, ntwenia yeri ya bakala yeri na mvula 23 mu ntangu yîna, wayizi dinga mu yuluka tikaku. Mpe bu kapusana ha mbuka yeri minda mia namu, watomo wâ tinzonzi.”

Kâ Arthur kabâ yandi kaka ko. Ndiku zandi zakaka zeri ku zulu muluri. Mosi mu bawu, Frank Johnson, wamuyula na timina diadiansoni: “Ngano mbele ya fioti ye naku?”

Arthur watâ ti: “Yee, ye nani.”

Frank wamuvuturila ti: “Nge ni mvutu ya tusambulu tweto.” “Ngano rulo yo ya yinene ya tamona? Drapo yena, yibasikamase mu nsonso. Tomo wirikila Mfundisi.a Mbo wazenga misinga mi mia miyà bu katâ ti: ‘Mpe lufweti samuna, samuneno. (And you must advertise, advertise)’.”

Buna, na mbele mu koko, Arthur wakêla ti bampwana’andi bamutêla kazenga. Ha manima ma mwa ntangu mpangi Rutherford watula ha mbuka ya mfunu ya tinzonzi tiandi. Na nsayi mpe na luhemo lwalwansoni mpangi Rutherford wakawula: “Bêno Mbangi za kwikama mpe za matieleka mu bungu dia Mfumu. Yendeno ku matu mu muzingu tii ntangu Babilone ya Yinene yifuka mankululu. Samuneno nsangu mu nza ya mukaka. Nza yifweti zaba ti Yehova ni Nzambi, mpe Yezu Kristo ni Mutinu wa mitinu mpe Mfumu ya bamfumu. Lumbu ti ni tilumbu tiyôkele mfunu mu bilumbu biabiansoni. Wa matieleka, Mfunu yâla kata yâla! Dema die neno dia mwangasa nsangu zo kwe bantu babansoni. Buna, samuneno, samuneno, samuneno, Mutinu na Timfumu tiandi!”

Arthur watâ ti yandi na mpangi zakaka bazenga misinga mpe drapo yazingumuka malembe-malembe ntiana kwa bu zingumukaka drapo zakaka. Tintwari na ntelo ya “ADV (yeri ntelo ya mu anglais mu bukufi ya Advertise yizololo tâ samuna),” batsoneka misamu emi ha drapo: “Samuneno Mutinu na Timfumu.”

TISALU TIA MFUNU

Lukutakanu lwa lunene lwa Cedar Point lwabakisa bampangi mu tûla tisalu tia samuna Timfumu ha tibuka tia ntete, mpe bô beri zoloko mu tihana mu luzolo lwa mutima nsayi yeri nawu mu batika mu sala tisalu tio. Colporteur yimosi (bwawu bu bayika tâka mupasuri-nzila) ya ku Oklahoma, ku États-Unis yatâ: “Tasamuna ku tizunga timosi kweri na bantu babingi beri salaka ku mine ya makala (charbon de terre), mpe bumputu bwabwingi bweri nawu.” Watâ ti vula-vula bantu bu beri wâka nsangu mu zurnale ya L’Âge d’Or, “mbo beri dilaka.” Mu bukufi watâ ebu: “Nkatika lusakumunu lweri mu ba tindisa.”

Milongiki mio mia Bibila miabakula mfunu ya misamu miatâ Yezu mie mu Like 10:2: “Tisalu tia tia mbutu tiatingi tiena, kâ bisari bike.” (NWT) Ku nsuka ya muvu, bayizi bonga nzengolo ya tomo samuna nsangu za Timfumu mu nza ya mukaka.