Mikanda mu bungu dia Mukanda wa lukutakanu lwa Luzingu na tisalu
© 2022 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
6-12 MARS
BIMVWAMA BIA ZU DIA NZAMBI | 1 NTANGU 23-26
“Nsambululu ya ku Tempelo yitomono kutama”
it-2-F 133 par. 2
Balevite
Bisalu bia Balevite bia nkatika bia kutama biabâ mu luyâlu lwa Davide. Yandi wasola bantu mu bâ ntwarisi, bisari, mfundisi, bantu bakêlaka mielo na bantu balundaka mbongo, wasola mpe bantu babingi mu bakisa nganga za Nzambi ku Tempelo, mu tupangu twa Tempelo na mu mbuka za dîla mu bungu dia makabu, mikayulu, bunkete, mu yêlaka madema, mu bongaka mesire na mu bisalu biakaka. Ntiana nganga za Nzambi zi bakaba mu bikunku, Levite zeri tangaka mikunga mu bikunku 24 babâ, mpe yongasana beri yongasanaka mu sala tisalu tiawu. Madzeke beri bulaka mu ba kabila bisalu; ni bo mpe beri saka mu sola bantu beri kengerelaka mielo.—1Nt 23, 25, 26; 2Nt 35:3-5, 10.
it-2-F 657 par. 7
Nganga-Nzambi
Mu bungu dia tisalu tia ku Tempelo, nganga za Nzambi mu lutumu lwa bisari biabingi zabâ. Madzeke beri bulaka mu kaba bisalu biakaka. Muna tikunku ha kati dia bikunku 24, lumingu lwa mukaka tieri salaka; mboko mbala zole tieri salaka mu muvu. Mu ntangu ya Malaki kampe nganga za Nzambi zazansoni ha timosi zeri salaka, mu bungu ti bantu mikayulu mia nkatika miamingi beri hanaka, ntiana mu ntangu yi bazibula Tempelo. (1Nt 24:1-18, 31; 2Nt 5:11; fwanakasa 2Nt 29:31-35; 30:23-25; 35:10-19.) Nganga-Nzambi lenda diabâ nandi dia sala mu ntangu yakaka tala ti kaketi’â kota tisalu tia nganga za Nzambi zabâ mu tisalu ko. Ndongosolo ya Bayuda yitâka ti Yezu bu kabâ ha mutoto, nganga za Nzambi zazingi zabâ, ntiangu tisalu tia lumingu lumosi beri tia kabaka mu makanda meri monekesaka tikunku timosi. Muna kanda tilumbu timosi peleko biabingi tieri salaka tintwari na lutangu lwa bantu ba kanda diandi.
it-2-F 358
Mizike
Bu beri kubikaka Tempelo ya Yehova, Davide wasola Balevite 4000 mu bungu dia tisalu tia mizike. (1Nt 23:4, 5) Ha kati diawu bantu 288 “beri vulu tangaka mikunga mu bungu dia Yehova.” (1Nt 25:7) Babansoni tisalu tia bazaba. Bitangi bia mukunga bitatu bieri twarisaka misamu miamiansoni mi bakubika: Asafe, Hemane na Yedutune (kampe wuberi tâka mpe Etane). Mu bungu ti babakala bo ba batatu mu makanda ma matatu ma bala ba Levi batûka, Gershome, Kehate na Merari, makanda ma matatu ma manene ma Balevite ma moneka mu mpila yi bakubikila mizike mia ku Tempelo. (1Nt 6:16, 31-33, 39-44; 25:1-6) Lutangu lwa bala babansoni ba babakala bo ba batatu lweri lwa 24, babansoni ha kati dia bitangi bia mikunga 288 babâ, batomo zaba tisalu, babazonzeleke. Muna mwana, madzeke babula mu mu sola ngatu kabâ mfumu ya tikunku tia bitangi bia mikunga. Muna muntu bantu 11 bakaka “bazaba tisalu” babâ mu lutumu lwandi, babasola ha kati dia bala bandi na Balevite bakaka. Buna bitangi bia mikunga 288 ([1+11]×24=288) bia Balevite bazaba tisalu, ntiana nganga za Nzambi, bakubika bio mu bikunku 24. Tala ti bantu 3712 bakaka, ‘milongoki,’ babakubika mu mpila yo, muna tikunku ha kati dia bikunku 24, mbo tiaketi bâ na bantu 155 bakaka. Dieka bo, muna muntu wazaba tisalu, Balevite 13 beri kwe longoke mizike mu lutumu lwandi. (1Nt 25:1-31) Mu bungu ti bantu beri sikaka mpwingi nganga za Nzambi zabâ, bawu bayikama ha kati dia Balevite beri tangaka mikunga.—2Nt 5:12; fwanakasa Lu 10:8.
it-2-F 620
Minkengi mia mielo
Mu Tempelo. Ntangu fioti ntete lufwa lwandi, mutinu Davide watomo kubika Balevite na bisari bia ku Tempelo, ha kati diawu na minkengi mia mielo miabâ mu lutangu lwa 4000. Mu bikunku biawu bilumbu 7 beri salaka bia mukaka. Bawu bafweti kengerela nzo ya Yehova; bafweti zibula mpe bafweti kanga mielo mu ntangu yifwanane. (1Nt 9:23-27; 23:1-6) Ntono tisalu tiawu tia munkengi, bakaka makabu meri nataka bantu ku Tempelo beri kipaka. (2Mi 12:9; 22:4) Ha manima, Mfumu-Nganga-Nzambi Yehoyada bu katumba Yehoase mu bâ mutinu, minkengi basola mi batûla ha mielo mia Tempelo mu kengerela mwana-bakala wo mu bungu dia mutinu Atali. (2Mi 11:4-8) Mutinu Yosiya bu kazimbakasa nsambululu ya biteki, minkengi mia mielo miahana lubakusu mu katula bisalulu bia Bale mu Tempelo. Bawu badukisa bio ku hata mpe baye bia yoka.—2Mi 23:4.
Bimvwama bia timpeve
Nsambululu ya matieleka mbo yiyika nsayi’aku ngolo
10 Mbo tusilaka Yehova nsambululu bu tutangaka mikunga tintwari na mpangi zeto. (Mik. 28:7) Bala ba Israele mbo beri monaka ti tanga mikunga musamu wa mfunu weri mu kati dia nsambululu. Mutinu Davide wahana dema dia tangaka mikunga ku Tempelo kwe Balevite 288. (1 Nta. 25:1, 6-8) Lumbu ti, tulendi songela luzolo lweto mu Nzambi bu tutangaka mikunga mia nsambululu. Zu dieto ka tiena tima tie nguria mfunu ko. Tabongeno tifwani: Bu tuzonzaka, mbo tuvulu tâka makuba, kâ makuba mo ka matukabakasaka ko mu zonza ku lukutakanu na mu tisalu tia samuna. (Zaki 3:2) Mpila mosi mpe, ka tufweti’â tabika ko ti lwaka mu bungu dia zu dieto dilembolo dia toma diatukabakasa mu kembela Yehova mu nzila ya mikunga.
13-19 MARS
BIMVWAMA BIA ZU DIA NZAMBI | 1 NTANGU 27-29
“Ndwengosolo ya luzolo ya tata dimosi kwe mwana’andi”
w05-F 15/2 19 par. 9
Takengereleno nkumbu’eto ya bukristo
9 Dinga mu bâ na lukwikulu mu matieleka ma Bibila. Tala ti luzabu lweto lwa Bibila ka lwena ngolo ko, wulendi tu tuma mu zimbakana ti bisari bia Yehova twena. (Bisi-Filipe 1:9, 10) Muna Mukristo—ntwenia peleko tibunda—fweti titaluzula tii bu kabâ na lukwikulu ti mio mi kakwikilaka ni matieleka ma badzukulaka mu Bibila. Paulo, musamu ni wo kalomba kwe ndiku zandi: “Taluzuleno bima biabiansoni; tomoeno simbirila bio biyôkele bubote.” (1 Bisi-Tesalonike 5:21) Ntwenia ye na bibuti bisarilaka Nzambi yifweti bakula ti ka lendi’â kabâ na timinu tia ngolo ko, kamana sikirila kwa timinu tia bibuti biandi. Davide walomba kwe mwana’andi Salomo mu “zaba Nzambi ya tata’andi na mu mu sarila na mutima wa lunga.” (1 Ntangu 28:9) Ka wafwana ko ti Salomo katalaka kwa bwe tata’andi keri kurisilaka timinu mu Yehova; wafanana kalongoka mu zaba Yehova yandi beni, mpe musamu ni wo kayirika. Yandi walomba kwe Nzambi: “Bwawu bu, kungana ndwenga na luzabu ngatu nalenda mu duka ha meso ma bantu, mpe nalenda mu kota.”—2 Ntangu 1:10.
w12-F 15/4 16 par. 13
Tatamana mu sarila Yehova na mutima wa lunga
13 Malongi ka mena mpasi ko mu bakula. Bubote bwena kwe beto mu vulu bâka na bisalu bia mbote, ni wubâ ku lukutakanu peleko mu tisalu tia samuna. Kâ ka wuzololo’â tâ ko ti Yehova tusarilaka na mutima wa lunga. (2 Nta. 25:1, 2, 27) Tala ti ku kati dia mutima’eto tutatamane mu zolo “bima bie ku manima,” wuzololo tâ bima bi tu hanaka nza, tulendi hombesa tindiku tieto tia mbote na Yehova. (Like 17:32) Tufweti “yina mio mie mia mbi [mpe] tufweti kangama mu mio mie mia mbote” mu bâ “ ba fwana mu bungu dia Timfumu tia Nzambi.” (Rom. 12:9; Like 9:62) Buna, tufweti sa mayela, ngatu ka kubândi tima tia nza ya Satana, ni ti bâ salu peleko tia mbote, tiatukabakasa mu yika moko mu mutima wawansoni mu tisalu tia timpeve.—2 Kor. 11:14; Tanga Bisi-Filipe 3:13, 14.
w17.09-F 32 par. 20-21
“Bâ na butindi [. . .] mpe sala”
20 Mutinu Davide wabambula kwe Salomo ti Yehova mbo kaketi bâ na Yandi tii ntungulu ya Tempelo bu yaketi manisa. (1 Nta. 28:20) Diangana Salomo misamu ni mio keri vulu banzaka ntiangu buntwenia bwandi na misamu mi kalembo zaba bialembo mu kabakasa mu sala tisalu. Yandi wasongela butindi bwabwingi wasala, mpe na lubakusu lwa lunga lwa Yehova, watunga Tempelo ya toma mu mvula nsambwari (7) na ndambu.
21 Ntiana Salomo, Yehova lendi ku bakisa mu bâ na butindi na mu sala, mu kanda peleko mu timvuka. (Iza. 41:10, 13) Tala ti songele butindi mu nsambululu ya Yehova, lendi bâ na lukwikulu ti mbo kakusakumuna bwawu bu na mu bilumbu bita kwiza. Dieka bo, “bâ na butindi [. . .] mpe sala.”
Bimvwama bia timpeve
w17.03-F 29 par. 6-7
Bâ ndiku, tindiku bu tikotaka mu ntontolo
Kampe Davide ndiku zakaka zabâ nandi, zeri mu yikaka moko mu ntangu ya mpasi. Wumosi mu bawu ni Hushayi, wu batâka mu Bibila “ndiku ya Davide.” (2 Sam. 16:16; 1 Nta. 27:33) Yandi kampe mfumu yabâ na ndiku ya mutima ya mutinu, yeri lungisaka ntumunu za nsweki.
Absalome, mwana wa Davide, bu kadinga mu wuka timfumu, bala ba Israele babingi bayôka ku lweka lwandi, kâ Hushayi kâni. Davide bu keri kwe dioke, Hushayi waye mu monekena. Davide watomo fwema bu bamutêka kwe mwana’andi na kwe bantu bakaka ba keri silaka lukwikulu. Kâ Hushayi watatamana mu bâ wa kwikama, watambula mu tûla luzingu lwandi mu mpasi mu lungisa tisalu tiaketi kabakasa Absalome mu wuka timfumu. Hushayi kayizi’â bwasa ko kwa mu bungu ti mfumu yabâ mu nzo ya timfumu, kâ ni mu bungu ti nkatika ndiku yabâ.—2 Sam. 15:13-17, 32-37; 16:15–17:16.
20-26 MARS
BIMVWAMA BIA ZU DIA NZAMBI | 2 NTANGU 1-4
“Mutinu Salomo bongele nzengolo ya mbi”
it-1-F 181 par. 3
Binwani
Mu luyâlu lwa Salomo misamu mia môna miamoneka mitariri binwani bia bala ba Israele. Luyâlu lwandi lwa dzuna lwabâ, kâ Salomo wadinga mu bâ na mabalu mamingi, mboko na bipusu biabingi. (Tala TIPUSU.) Mabalu mamîngi ku Ezipte basumbila mo, mpe banata mo ku Israele. Wafwanana batunga mahana mu nsi yayansoni mu tûla mikangu miakaka mia binwani. (1Mi 4:26; 9:19; 10:26, 29; 2Nt 1:14-17) Kâ, Yehova ka sakumuna nzengolo yo ya Salomo ko. Buna, ha manima ma lufwa lwa mutinu wo, mpe timfumu bu tiayizi kabana, binwani bia Israele biayizi wâ ngolo. Ha manima, Izaya watsoneka: “Tiari kwe bô bakokaka ku Ezipte mu dinga lubakusu, bô basikirilaka mabalu na batûlaka lukwikulu lwawu mu bipusu mu bungu ti biabingi biena, na mabalu ma manene mu bungu ti ngolo mena.”—Iza 31:1.
it-1-F 430 par. 4-5
Tipusu
Ku Israele, mu ntangu ya Salomo kwa babatika mu kutakasa bipusu biabingi mu bungu dia binwani. Diangana, Nzambi wahana ndwengosolo kwe mitinu mu lembo bâ na mabalu mamingi, ntiana’eti tidzunu tia kanda diadiansoni mu mabalu tiaketi sikamana. Buna, musiku wo wakabakasa mu sarilaka bipusu, mu bungu ti mabalu meri nataka bipusu. (Lb 17:16) Samwele bu kazonzela dema diaketi nata mitinu mia bantu kwe bantu ba kanda, yandi wabatêla: “Bala beno, yandi mbo kababonga mpe mbo kabatûla ha zulu bipusu biandi mu bungu ni yandi bavwa.” (1Sa 8:11) Absalome na Adoniya, bu bayêla mu wuka timfumu, muna muntu mu bawu wasarisa tipusu mpe bantu 50 beri kwe dioke ku matu mawu. (2Sa 15:1; 1Mi 1:5) Davide bu kanunga mutinu wa hata dia Zoba, yandi wakengerela mabalu 100 ma bipusu.—2Sa 8:3, 4; 10:18.
Mu yika ngolo binwani bia Israele, mutinu Salomo wanakisa lutangu lwa bipusu ha 1400. (1Mi 10:26, 29; 2Nt 1:14, 17) Ntono Yerusaleme, mimvuka mia bipusu miabâ kô, mi bakubika mu kipaka bisalulu bio bia muzingu.—1Mi 9:19, 22; 2Nt 8:6, 9; 9:25.
Bimvwama bia timpeve
w05-F 1/12 19 par. 6
Misamu mia nguri mia 2 Ntangu
1:11, 12. Mu ndombolo yi kasa Salomo wasongela kwe Yehova ti ndwenga na luzabu ntalu biabâ kwe yandi. Diangana tusambulu tweto misamu mia ku mutima tuzabikisaka. Buna tufweti taluzulaka misamu mi tutâka mu lusambulu.
27 MARS –2 AVRIL
BIMVWAMA BIA ZU DIA NZAMBI | 2 NTANGU 5-7
“Mutima’ani mbo wubâ mô ntangu zazansoni”
w02-F 15/11 5 par. 1
Ka tuyambirikakandi tukutakanu tweto
Ha manima, Davide bu kabâ mutinu ku Yerusaleme, yandi watomo kekolo mu tunga nzo mu bungu dia mukembo wa Yehova. Kâ, mu bungu ti Davide tinwani tibâ, Yehova wamutêla: “Kutunga nzo ko mu bungu dia nkumbu’ani.” Buna, Yandi wasola mwana wa Davide, Salomo, mu tunga Tempelo. (1 Ntangu 22:6-10) Mu 1026 N.M.B., ha manima ma mvula nsambwari za ntungulu, Salomo wazibula Tempelo, Yehova yi katambula bu katâ: “Nzo yi watunguri ya nasantukisi, bu natûriri nkumbu’ani mô ntangu zazansoni; diangana, meso mani na mutima’ani mbo bibâ mô ntangu zazansoni.” (1 Mitinu 9:3) Bala ba Israele bu baketi tatamana mu bâ ba kwikama Yehova mbo kaketi tambula nzo yo. Kâ tala ti babika mu bâ na bunsungu, Yehova mbo kaketi katula bweso bwandi mu mbuka yo, mpe ‘nzo yo mbo yaketi bâ tikunku tia matari.’—1 Mutinu 9:4-9; 2 Ntangu 7:16, 19, 20.
it-2-F 1048 par. 5
Tempelo
Misamu miayôka. Tempelo yazinga tii 607 N.M.B., bu bamwangasa yo kwe binwani bia Babilone biabâ mu lutumu lwa mutinu Nebukadenezare. (2Mi 25:9; 2Nt 36:19; Yr 52:13) Mu bungu ti Israele yatomo kota mu nsambululu ya bungungu, Nzambi wahana nzila kwe makanda mu niekona Yuda na Yerusaleme, mpe ntangu zakaka mu laba bimvwama bia ku Tempelo. Kâ ntangu zakaka Tempelo bayambirika yo. Mutinu Shishake wa ku Ezipte wawuka bimvwama bia ku Tempelo (993 N.M.B.) mu ntangu ya Robohame, mwana wa Salomo, mvula 33 kwa bu bamana ya zibula. (1Mi 14:25, 26; 2Nt 12:9) Mutinu Aza (977-937 N.M.B.) wazitisa nzo ya Yehova, kâ mu kengerela Yerusaleme, yandi wafuta mutinu Ben-hadade wa ku Siri, mu mbongo na Ore ya bimvwama bia Tempelo ngatu kabika luwawanu lwandi na Baasha, mutinu wa Israele.—1Mi 15:18, 19; 2Nt 15:17, 18; 16:2, 3.
Bimvwama bia timpeve
w10-F 1/12 11 par. 7
Yandi zebi “mitima mia bala ba bantu”
Lusambulu lwa Salomo nkatika lutindusu lwena. Kampe bantu ka batomo’â bakulaka mbanzulu za mutima’eto ko—“mputa” zeto na “mpasi” zeto. (Bingana 14:10) Kâ Yehova zebi mutima’eto, mpe beto katomo belokelaka lwaka. Tala ti tutiyekole kwe Yandi mu lusambulu, madema meto ka mabâ mpasi ko mu nata. Bibila ditêle: “Mu haneno maniongo meno mamansoni, mu bungu ti beno kafwilaka tiari.”—1 Piere 5:7.
10-16 AVRIL
BIMVWAMA BIA ZU DIA NZAMBI | 2 NTANGU 8-9
“Ndwenga ntalu zabâ kwe yandi”
w99-E 1/11 20 par. 4
Lukabu bu lusampaka
Diangana mutinu wa ku Saba wahombesa mpe ntangu yayingi na ngolo mu kwe tala Salomo. Kampe Saba mu tizunga tia République du Yémen ya lumbu ti yabâ. Buna mutinu na mukangu’andi wa chameau badiata titini tia 1600 km tii ku Yerusaleme. Ntiana bwa tâ Yezu, “yandi kûna kwa sukina mutoto katûka.” Mu bungu dia nti mutinu wa Saba wasarila ngolo za mpila yo? Ntete yandi wayiza “mu wâ ndwenga za Salomo.”—Like 11:31.
w99-F 1/7 30 par. 4-5
Nzietolo yanata ndandu
Diangana mutinu wa Saba watûla ku Yerusaleme “na mukangu wa nkatika wa wunene wa chameau zabâ na huile de baumier, ore ya nkatika yayingi na matari ma ntalu.” (1 Mutinu 10:2a) Bantu bakaka batâka ti “mu mukangu wo” binwani biabâ mo. Mpe ka wena wa nzitukulu ko mu bungu ti mutinu mfumu ya yinene yabâ, mpe mu nzietolo zandi bimvwama biabingi keri kwe nati biabâ na ntalu ya mbongo za nkatika zazingi.
Kâ taleno ti mutinu wa Saba wayizi wâ nsangu za Salomo “mu bungu dia nkumbu ya Yehova.” Buna yandi ka yiza ko mu kwizi tâ nkari, kâ kampe ni mu kwizi wâ ndwenga za Salomo na mu kwizi baka nsangu zitariri Nzambi’andi Yehova. Bu keri kampe mutekolo wa Seme peleko wa Kame, babâ bisari bia Yehova, tulendi banza ti nsatu yabâ nandi ya kwizi tomo zaba nsambululu ya nkâka zandi.
w99-F 1/7 30-31
Nzietolo yanata ndandu
Mu bungu ti mutinu wa Saba watomo yituku mu ndwenga za Salomo na mu nsangu za timfumu tiandi, yandi ka vutu’â “bâ na mpeve mu yandi ko.” (1 Mutinu 10:4, 5) Bantu bakaka babanzaka ti ntêlo yo yizololo tâ ti mutinu wa Saba “watomo yituku.” Muntu wumosi wa mayela watâ ti yandi watabuka ngambu! Diangana, mutinu wa Saba watomo yituku mu mio mi kawâ na mi kamona. Yandi watâ ti bisari bia Salomo mu nsayi biabâ bu bieri wâka ndwenga za mutinu wo, mpe yandi wakembela Yehova, Yandi watûla Salomo ha muyâlu. Ha manima, yandi wahana makabu ma ntalu kwe Salomo; ore kwa ya mpamba, bwawu bu yilendi sa 40000000 dollars ( kampe 23120000000 FCFA). Salomo wamuhana mpe makabu, bu kahana kwe mutinu “bima biabiansoni bi keri lombaka.”—1 Mutinu 10:6-13.
it-2-F 873 par. 6
Salomo
Mpe mutinu bu wamona ti Tempelo ya nkatika ya toma yeri na nzo ya Salomo, meza mandi na malavu ma beri mu hanaka, binkuti bieri lwataka bisari biandi, na mikayulu mi beri vulu hanaka ku Tempelo, “yandi ka yizi’â vutu bâ na mpeve mu yandi ko,” buna watâ: “Lweka kwa bakunzabikisi lwa ndwenga zaku na lwa bimvwama biaku. Bitomono yôka misamu miamiansoni mi bayizi kuntêla.” Mpe yandi watâ ti bisari bia mutinu wa mpila yo mu nsayi biabâ. Mio miamiansoni miatuma mu kembela Yehova, mu zangula Yehova wayizi songela luzolo lwandi ku Israele, bu kazakasa mutinu Salomo mu bongaka nzengolo na mu fundisaka.—1Mi 10:4-9; 2Nt 9:3-8.
Bimvwama bia timpeve
it-2-F 1110 par. 1
Muyâlu
Mu miyâlu za mfumu za Israele, muyâlu wa Salomo kwa batomo zonzelaka. (1Mi 10:18-20; 2Nt 9:17-19) Diangana “mu nzo ya muyâlu yabâ” nzo yi batunga ha mongo wa Moria ku Yerusaleme. (1Mi 7:7) ‘Muyâlu wa wunene wabâ mu ivoire wabatûla ore ya mbote na estrade ku manima mandi, mboko na bima bieri sikamanaka moko.’ Tibuka tio tia timfumu, kampe mu ivoire ya ngolo basarila tio, kâ mpila yi bayizi sarila mu ntungulu ya Tempelo yisongele ti mu muti wu bavinza ore ya mbote mpe wu bayizi tomo tomesa mu ivoire basarila tio. Kwe muntu weri talaka, muyâlu wo mbo weri monekaka ntiana wa basarila mu ivoire na ore. Bu bamana zonzela escalier sambanu (6) zeri nataka ha muyâlu, tinsamu tivutulu tâ: “Ngo-mbulu zole zeri ha lweka lwa bima bi beri tensekelaka moko. Mpe ngo-mbulu 12 zeri ha zulu escalier sambanu ku lweka lumosi na ku lweka lwakaka.” (2Nt 9:17-19) Ngo-mbulu zo tifwani tiabâ tia delakana tieri monekesaka lenda dia yâla. (Mb 49:9, 10; Nz 5:5) Kampe ngo-mbulu 12 zadelakana na makanda ma 12 ma Israele, mpe mbo zeri monekesaka lutumamanu lwawu na lubakusu lwawu kwe mutinu wazakala ha muyâlu wo. Tima ti batensekelaka malu bayirikila mu ore, basikamasa ha muyâlu. Ntiana bu bazonzele muyâlu wo—wu basarila mu ivoire na ore—wa zangama, wabâ ha zulu estrade mboko na ngo-mbulu ha matu, wuyôkele mu butoma miyâlu miamiansoni mi bazaba mu ntangu yîna, ni bu sa ti ba-archéologues badzukula bio, mu bifwiti bieri monekenaka, peleko mu bibaka batsoneka bio. Titsoniki tia mukanda wa ntangu titomono tâ: “Ka kwena timfumu ko tiabâ na muyâlu wu basarila mu mpila yo.”—2Nt 9:19.
17-23 AVRIL
BIMVWAMA BIA ZU DIA NZAMBI | 2 NTANGU 10-12
“Baka ndandu mu malongi ma ndwenga”
w18.06-F 13 par. 3
Yandi waketi baka bweso bwa Nzambi
Kampe Robohame wamona ti mu mutambu kabwa! Tala ti watambula, yandi na kanda diandi mboko na bantu bakeri salaka na bo ku timfumu, ka baketi’â vutu bâ na luzingu lwa mbote ko mu bungu ti ka baketi’â vutu lomba bima kwe bantu ko. Kâ tala ti wakala, bantu mbo baketi kolama. Nti kaketi sa? Mutinu wo wa ntwenia, walomba malongi ma bantu ba yêla babâ milongi mia Salomo. Kâ ha manima waye yula kwe bantu ba mbandu’andi, mpe wasola mu landa malongi mawu. Buna, Robohame wabonga nzengolo ya mwisa bantu mpasi mpe watâ: “Dema dieno mbo niyika dio ngolo, mpe mbo nivutu dia yika. Tata’ani mu bisikoti kalutwila, kâ meno mu nswaswa nilutwila.”—2 Nta. 10:6-14.
w01-F 1/9 28-29
Bwe lendi bongela nzengolo za mbote
Yehova mpe wahana bantu ba yêla mu timvuka ba tulendi monekena. (Bisi-Efeze 4:11, 12) Kâ ka tulandandi tifwani tia bantu bakwe monekenaka bantu ngatu babatêla misamu mi bata dinga mu wâ mpe ba landa malongi mawu. Ka tulandandi mpe tifwani tia Robohame wakala mu landa malongi ma mbuta zayizi sarila tata’andi, mu landa malongi ma bantwenia bayizi kula na yandi. Mu nzengolo ya nkatika ya mbi yi kayizi bonga, yandi wahombesa lweka lwa lunene lwa timfumu tiandi.—1 Mutinu 12:1-17.
Bu ludingaka malongi, monekenakeno bô bazebi misamu miamingi, bê na luzabu lwa lunene lwa Matsonoko mpe bê na buzitu mu bungu dia mitieno mia sungama. (Bingana 1:5; 11:14; 13:20) Tala ti wufwanane, bongeno ntangu wa dimbitila mu mitieno midelakane na musamu wo na mu nsangu zazansoni zi lwezi baka. Bu lutatamana mu mwinaka misamu mu ndwengosolo ya Zu dia Yehova, nzengolo yi lubonga mbo yitomo moneka.—Bisi-Filipe 4:6, 7.
it-2-F 754 par. 5
Robohame
Mu nsalulu yo ya lulendo na ya miangu, Robohame watomo dasukisa bantu bandi babîngi. Kâ nganga za Nzambi na Balevite za bimfumu bia biole, mboko na bantu ba makanda 10 makaka batatamana mu bâ ba kangama kwe yandi.—1Mi 12:16, 17; 2Nt 10:16, 17; 11:13, 14, 16.
Bimvwama bia timpeve
it-1-F 618-619
Demo za mu tifwani tia nkombo
Misamu mia tâ Yoswa mu Yoswa 24:14 misongele ti bu babâ kwe Ezipte, nsambululu ya bungungu yi beri sarilaka kûna, yanata nsobolo kwe bala ba Israele. Mpe Ezekiele songele ti ntangu yayingi ha manima, nsalulu zo za bapaye ka zazimbakana ko. (Ezk 23:8, 21) Ntiangu mu mabanza ma bantu bakaka balongokaka misamu mia Bibila, tala ti Nzambi wahana musiku ku sese weri yiminaka bala ba Israele mu sa “mikayulu kwe demo za mu tifwani tia nkombo” (Le 17:1-7) mpe tala ti Yarobame wasola nganga za Nzambi “mu bungu dia mbuka za zangama, mu bungu dia demo za mu tifwani tia nkombo mpe mu bungu dia bala ba ngombe ba kayizi yirika” (2Nt 11:15) tidimbu tiena ti ha kati dia bala ba Israele, nsambululu ya nkombo beri saka, yabâ nsangu ku Ezipte, nsungula ku Ezipte ya ku banda. Herodote (II, 46) têle ti nsambululu yo ya ku Ezipte yatuma Bagreke mu kwikulu’awu mu nzambi yi beri tâka nkumbu Pan na mu satyres, nzambi za masangi zi beri monekesaka na mampoka, mutila na malu ma nkombo. Mu mabanza ma bantu bakaka, lweka lwa tibulu za nzambi zo za paye, ni lo lwatuma nsalulu yi bamonekesaka Satana na mutila, mampoka na malu ma nkombo, tikulu tiayangana kwe bantu beri tâka ti Bakristo beri tûka mbandu ya 5 tii ya 15 ya mbandu ya beto.
Kâ ka basingasaka ko nzambi zo “zabâ na mîka” (seʽi·rimʹ) nti biabâ. Bantu bakaka babanzaka ti nkatika nkombo zabâ, peleko biteki bia mu tifwani tia nkombo, kâ ka batomo’â wasingasaka ko; ka kwena mikanda ko mia Bibila mpe misingasaka mabanza mo. Ntêlo yi basarila yilendi zolo tâ kwa ti mu mabanza ma bô beri sambilaka nzambi zo za bungungu, na tifwani tia nkombo beri za bongelaka peleko na mîka miamingi. Ntêlo ya “nkombo” mu verse zo yilendi bâ kwa mpila ya zonzela ntônto mu bungu dia bima bi beri sarilaka mu nsambululu ya biteki. Mpila mosi mpe ntêlo yi basarila mu biteki mu mikanda miamîngi mu ntêlo yeri zolo tâka “nsensela za tuvi” yatûka, kâ ka wuzololo’â tâ ko ti biteki bio mu nkatika tuvi basarila bio.—Le 26:30; Lb 29:17.
24-30 AVRIL
BIMVWAMA BIA ZU DIA NZAMBI | 2 NTANGU 13-16
“Ngano ntia ntangu tusikirila Yehova?”
Mpangi ya yibakala ya ntwenia—Bwe lendi sa ngatu bantu bakaka bakusikirila?
12 Bu keri ntwenia, mutinu Aza wa kuluka weri mpe butindi bweri nandi. Mu tifwani, ha manima ma lufwa lwa tata’andi Abiya, Aza wayizi bâ mutinu mpe wakatula biteki biabiansoni bieri ku nsi ya mukaka. Yandi “watuma bantu ba ku Yuda badinga Yehova, Nzambi ya nkaka zawu mpe bazitisa Musiku na ntumunu.” (2 Nta. 14:1-7) Mu ntangu Zera, Musi-Etiopi, kakotela nsi ya Yuda na mukangu wa binwani 1000000, Aza na ndwenga zazansoni walomba lubakusu lwa Yehova. Watâ ti: “Ô Yehova, nge mu vukisa muntu ka wena mfunu ko kabâ na ngolo peleko kabâ wa nôka. Tu bakisa Yehova Nzambi’eto, mu bungu ti ni nge tusikiriri.” Nzonzolo yo ya toma mbo yita songela ti Aza lukwikulu lweri nandi ti Yehova lenda dieri nandi dia mu vukisa yandi na kanda diandi. Aza wasikirila Tata’andi dia ku mazulu mpe “Yehova wanunga Bisi-Etiopi.”—2 Nta. 14:8-12.
Mpangi ya yibakala ya ntwenia—Bwe lendi sa ngatu bantu bakaka bakusikirila?
13 Musamu wa bunkuta weri mu ntangu mukangu wa binwani wa 1000000 wayizi nwanisa Aza. Mu bungu ti Yehova keri sikirilaka, Aza wanunga wo. Kâ Aza bu kabwabana na musamu wakaka, ka sikirila Yehova ko. Mu ntangu mutinu wa mbi wa Israele Baasa bu kadinga kamunwanisa, Aza wadinga lubakusu lwa mutinu wa ku Siri. Nzengolo yo yamunata ku mpasi za zinene! Mu nzila ya mbikuri Anani, Yehova watâ kwe Aza ti: “Mu bungu ti lukwikulu tûriri mu mutinu wa ku Siri kani watûla lukwikulu mu Yehova Nzambi’aku, ntiangu mukangu wa binwani wa mutinu wa ku Siri wutionokene ha koko kwaku.” Tûka ntangu yo, Aza wakota mu mizingu. (2 Nta. 16:7, 9; 1 Mi. 15:32) Ntia malongi tulendi baka?
Mpangi ya yibakala ya ntwenia—Bwe lendi sa ngatu bantu bakaka bakusikirila?
14 Tatamana mu bâ wa kuluka mpe tatamana mu sikirila Yehova. Mu ntangu yi wabatusu wasongela ti timinu na lukwikulu lwalwingi lwe naku mu Yehova. Yehova wakusila lukwikulu, mpe na nsayi yayansoni wakutambula mu kanda diandi. Musamu wa mfunu, ni mu tatamana mu sikirila Yehova. Lendi banza ti ka wena musamu wa mpasi ko mu sikirila Yehova, mu ntangu yi bonga nzengolo za nkatika mfunu. Kâ mu ntangu zakaka bwe sa? Musamu wa mfunu wena mu sikirila Yehova mu ntangu yi bonga nzengolo, zilendi bâ nzengolo zitariri nsaka, tisalu na makani maku ma luzingu. Kusikirilandi ndwenga za nge beni. Kâ dinga mitieno mia Bibila mpe sarila mio. (Bin. 3:5, 6) Wamana sila bo, mbo tâ Yehova nsayi mpe bantu ba mu timvuka tiaku mbo bakuzitisa.—Tanga 1 Timote 4:12.
Bimvwama bia timpeve
w17.03-F 19 par. 7
Sarila Yehova na mutima wa lunga!
7 Muna muntu mu beto lendi taluzula mutima’andi mu mona tala ti wa nkatika wa kangama wena kwe Nzambi. Tiyula: ‘Ngano nzengolo nabongele ya tatamana mu tâ Yehova nsayi, ya nwanina nsambululu ya matieleka, na ya kengerela kanda diandi mu miamiansoni milendi dia bebesa?’ Banza’eti butindi bwafwana kwe Aza mu telamana Maaka, weri mukento wa wunene wuzololo tâ “nguri ya mutinu”! Kampe ku zebi’â muntu kô we na nsalulu ntiana za Maaka, kâ kampe misamu mie ko mi lendi landila luhemo lwa Aza. Mu tifwani, nti lendi sa tala ti muntu wa kanda diaku, peleko ndiku ya mutima yiyirikiri masumu ma manene, ka tasoba mabanza ko mpe bafweti mu dukisa mu timvuka? Ngano mbo bonga nzengolo ya bika mu sa tindiku na yandi? Ngano mutima’aku nti wukutuma mu sa?