Mikanda mu bungu dia Mukanda wa luzingu na tisalu
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
1-7 MAI
BIMVWAMA BIA ZU DIA NZAMBI | 2 NTANGU 17-19
“Mwinaka bantu bakaka ntiana Yehova”
w17.03-F 24 par. 7
Ngano mbo tûla mutima mu misamu miatsonama?
7 Bwe tulendi tâ mu Yehozafate mwana wa Aza? Yandi bifu bia mbote biabingi bia bâ nandi. Bu kasikirila Yehova, wayirika misamu miamingi mia mbote. Kâ, yandi wabonga mpe nzengolo zakondo ndwenga. Mu tifwani, yandi wayizi sa tinkwezi na Ahabe, mutinu wa mbi wa ku timfunu tia nore. Mpe ntono ndwengosolo ya mbikuri Mikaya, Yehozafate wasa tintwari na Ahabe mu kwe nwanisa Bisi-Siri. Mu muzingu, baketi mu honda. Ha manima, yandi wakâla ku Yerusaleme. (2 Nta. 18:1-32) Mbikuri Yehu wamuyula: “Ngano nkwa-mbi keti vukisaka, mpe ngano bô bayinaka Yehova fweti zolo?”—Tanga 2 Ntangu 19:1-3.
w15-F 15/8 11-12 par. 8-9
Dimbitila mu luzolo lwa ntangu zazansoni lwa Yehova
8 Yehova zololo ti tazaba ti beto kazololo mpe ka talaka kwa masumu meto ko. Diangana, Yandi misamu mia mbote kadingaka kwe beto. (2 Nta. 16:9) Ni bo kasarila na mutinu Yehozafate wa ku Yuda. Tilumbu timosi, mutinu wo wakondo ndwenga. Yandi watambula mu turisa Ahabe, mutinu wa Israele, mu muzingu mu huka hata dia Ramote-Galade kwe Bisi-Siri. Ni bu sa ti mbikuri 400 za bungungu zahana lukwikulu kwe Ahabe ti mbo kaketi nunga, Mikaya, mbikuri ya Yehova, wabikula ti mitinu mia miole mbo miaketi lembana muzingu. Diangana Ahabe wafwa ku muzingu, Yehozafate yandi, waketi fwa. Yehozafate bu kakâla ku Yerusaleme, bamusemba mu bungu ti tindiku kasa na mutinu Ahabe. Ntono misamu mio miamiansoni, Yehu mwana wa Anani timoni, wamutêla: “Misamu mia mbote badzukuri kwe nge.”—2 Nta. 18:4, 5, 18-22, 33, 34; 19:1-3.
9 Diangana ku mbatukulu ya luyâlu lwandi, Yehozafate walomba kwe bamfumu, kwe Balevite na ba Nganga-Nzambi benda mu mahata mamansoni ma ku Yuda mu longesa Musiku wa Yehova kwe bantu bandi. Mu bungu ti tisalu tio tia nkatika tia mbote tiabâ, bantu ba makanda meri zungirilaka Yuda bayizi bâ na bunkuta bwa Yehova. (2 Nta. 17:3-10) Diangana Yehozafate musamu wa buzoba kayirika, kâ Yehova ka zimbakana misamu mia mbote mi kayirika ko. Tinsamu tio tia Bibila titubamburi ti, ntono masumu meto, Yehova ka bika ko mu tu zolo tala ti tudingiri mu mu tâ nsayi mu mutima’eto wawansoni.
Bimvwama bia timpeve
w17.03-F 20 par. 10-11
Sarila Yehova na mutima wa lunga!
10 Mwana wa Aza, Yehozafate “mu nzila za tata’andi Aza keri kwe diatiri.” (2 Nta. 20:31, 32) Ngano bwe? Ntiana tata’andi, Yehozafate walomba kwe bantu mu dinga Yehova. Yandi wakubika tisalu tia ndongosolo mu “buku dia Musiku wa Yehova.” (2 Nta. 17:7-10) Yandi wayenda mpe ku teritware ya timfunu tia nore, Israele, mu tizunga tia miongo mia Efrayime, “mu kârisa bantu kwe Yehova.” (2 Nta. 19:4) Yehozafate “wadinga Yehova mu mutima’andi wawansoni.”—2 Nta. 22:9.
11 Beto bansoni tulendi sala tisalu tia ndongosolo tita twarisa Yehova lumbu ti. Ngano kani die naku dia longesaka Bibila kwe bampwana’aku ngonda zazansoni ngatu wabatuma mu sarila Nzambi? Bu sala ngolo mpe na lusakumunu lwa Yehova, kampe mbo lenda mu batika ndongokolo ya Bibila. Ngano musamu wo wasambirilaka? Ngano wa kubama wena mu bungu dia dema dio, na mu hombesa ntangu’aku yakaka? Ntiana Yehozafate wayenda tii mu teritware ya Efrayime, mu bakisa bantu mu kârila nsambululu ya matieleka, tulendi kwenda kwe bô bayizi kota tiozi. Bakuluntu mpe ba kubama babâka mu kwe tala na mu hana lubakusu kwe bô babakatula mu timvuka babâka mu teritware ya timvuka tiawu mpe bayizi bika mu sarila masumu.
8-14 MAI
BIMVWAMA BIA ZU DIA NZAMBI | 2 NTANGU 20-21
“Bâ na timinu mu Yehova Nzambi’aku”
w14-F 15/12 23 par. 8
Tatelamana nsuka ya nza yi ya ntama mu tintwari
8 Mu bilumbu bia mutinu Yehozafate, bisari bia Yehova bayizi bia kana kwe mbeni yimosi ya ngolo, “yungi dia bantu” diatûka ku bizunga bia penepene. (2 Nta. 20:1, 2) Musamu wa mbote ni wena’eti ka bayêla ko mu nunga mu ngolo za bawu beni. Bawu badinga lubakusu kwe Yehova. (Tanga 2 Ntangu 20:3, 4.) Mpe bawu ka bayirika wo muna muntu yandi beni ko, ntiana bu beri zololoko peleko bu beri kekoleko. Tinsamu tia Bibila titutêlele: “Babansoni ku Yuda batelama ha meso ma Yehova, na bala ba fioti mpe, bakento bawu, na bala bawu.” (2 Nta. 20:13) Ntwenia peleko bibunda, basarila ngolo mu landa lutwalusu lwa Yehova mu timinu, mpe Yehova wabakengerela mu mbeni zawu. (2 Nta. 20:20-27) Ngano ka tiena tifwani tia mbote ko mu mpila kanda dia Yehova yi dilendi telamana nkwamusu?
Beno lwakwelane ka ntama ko—tungeno luzingu lweno mu tisalu tia Yehova
7 Yehova wazonzela Yozafate mu nzila ya Mulevite wumosi weri na nkumbu Yahaziele. Yehova watâ ti: “Telameno hô, ka luninganandi mpe taleno bwe Yehova kasa mu lu vukisa.” (2 Nta. 20:13-17) Mpila yo ka yibakisaka ko mu nwana muzingu! Ka muntu’â ko wahana ntumunu zo; kâ Yehova. Na lukwikulu lwalwingi mu Nzambi’andi, Yozafate wayirika misamu mi kamutêla. Mu ntangu yi kayenda na kanda diandi mu kwe bwabana na mbeni zandi, kani katûla binwani ku matu, watûla bantu batangaka mikunga balembo bâ na binwanunu. Yehova ka yambirika Yozafate ko; wanunga mukangu wa mbeni zandi.—2 Nta. 20:18-23.
Bimvwama bia timpeve
it-1-F 1190 par. 1-2
Yehorame
Ku lweka lumosi, mu bungu dia lutumu lwa mbi lwa mukento’andi Atali, Yehorame ka landa nzila za sungama ko za tata’andi Yehozafate. (2Mi 8:18) Yandi wahondes mpangi zandi 6, na mfumu zakaka za ku Yuda, kâ mpe watuma bantu mu bika Yehova na mu sarila Nzambi za bungungu. (2Nt 21:1-6, 11-14) Luyâlu lwandi lwalwansoni lwakota vwandi mu bungu dia misamu mia ku hata diandi na mvita za mahata ma nzenza. Ntete, Edome yakolama; ha manima Libna yakolamana Yuda. (2Mi 8:20-22) Mu mukanda wumosi, mbikuri Eliya wahana ndwengosolo eyi kwe Yehorame: “Tala! Yehova mbo katomo semba kanda diaku, bala baku, bakento baku na bima biaku biabiansoni.” Mpe, nge mutimu Yehorame, “mbo kwizi bâ na bimbevo biabingi, timbevo tia midia, tii midia miaku bu miduka, mu bungu dia timbevo lumbu basiri lumbu.”—2Nt 21:12-15.
Misamu ni buna miyôkela. Yehova wabika Ba-Arabe na Bafiliste mu kotela hata na mu sa bwila bakento na bala ba Yehorame. Nzambi wabika ti Yehoaze (wubatâ mpe Ahazia) mwana wa mansukina wa Yehorame, kavuka yandi kaka. Kâ musamu wo wayilama mu bungu dia luwawanu lwa Timfumu lwa sa Yehova na Davide. “Ha manima ma misamu mio miamiansoni, Yehova wanimba [Yehorame] mu timbevo tia midia ti kaketi lembo wasila.” Mvula zole ha manima “midia miandi miaduka” mpe ha manima wafwa. Buna, luzingu lwa muntu wo wa mbi lwa suka, “yandi wafwa mpe ka bamubanza ko.” Bamuzika mu tizunga tia Davide, “kâ ka mu ndiamu ya mitinu’â ko.” Ahazia mwana’andi wayizi bâ mutinu ha tibuka tiandi.—2Nt 21:7, 16-20; 22:1; 1Nt 3:10, 11.
15-21 MAI
BIMVWAMA BIA ZU DIA NZAMBI | 2 NTANGU 22-24
“Yehova nsalulu za butindi kasendaka”
w09-F 1/4 24 par. 1-2
Yehoase bikiri Yehova mu bungu dia ndiku zandi za mbi
Misamu mita yôka ku Yerusaleme, hata die na Tempelo ya Yehova mia mpasi miena. Mutinu Ahazia bamuhondele. Nguri’andi Atali siri tima timosi tia nzitukulu. Yandi hondese bala ba mutinu—batekolo bandi! Ngano zebi mu bungu dia nti?— Ngatu kabâ mutinu ha tibuka tiawu.
Kâ mutekolo wumosi wa Atali, Yehoase, watiri bebe, vukiri kâ Atali ka tazaba ko. Ngano zololo wazaba bwe?— Diangana Yehozabate, tibusi tia tata’andi, mu swekele mu Tempelo. Yandi lenda die nandi mu sa bo mu bungu ti bakala diandi, Yehoyada, ni Mfumu-Nganga-Nzambi. Ba bole bakengerele Yehoase.
w09-F 1/4 24 par. 3-5
Yehoase bikiri Yehova mu bungu dia ndiku zandi za mbi
Mvula sambanu, Yehoase bamuswekele mu Tempelo. Mûna, yandi longokele misamu miamiansoni mitariri Yehova na misiku miandi. Mwana bu wayizi bâ na mvula 7, Yehoyada bongele nzengolo ti ntangu yifweni ngatu Yehoase kabâ mutinu. Ngano zololo wazaba bwe Yehoyada kata sa mpe nti bita turila nkaka ya Yehoase, mutinu wa mbi, Atali?—
Diangana, Yehoyada kutakase mu mansweki bantu beri kêlaka mitinu ku Yerusaleme. Yandi ba têlele bwe mukento’andi na yandi bavukisila mwana wa mutinu Ahazia. Ha manima Yehoyada songele Yehoase kwe bantu beri kêlaka mutinu, mpe bizi tambula ti ni yandi fwanane mu bâ mutinu. Bawu bakubikiri misamu.
Ha manima Yehoyada dukisi Yehoase mpe mu turiri mpu ya timfumu ha mutu. Bantu “babatikiri mu sika nsaki na mu tâ: ‘Bika mutinu kalama!’” Bantu bakêlaka mutinu bamuzungiriri mu mu kengerela. Atali bu kata wâ lwaza lwa nsayi, wiziri mu ntîmu mpe têle ti kata wa tambulaka ko. Kâ Yehoyada tumini bantu bakêlaka mutinu mu honda Atali.—2 Mitinu 11:1-16.
it-1-F 776 par. 8
Zika mvumbi, Ndiamu
Yehoyada Mfumu-Nganga-Nzambi ya sungama wabâka bweso bamuzika “mu tizunga tia Davide na mitinu”. Yandi ni muntu wa wumosi walembo bâ mu kanda dia mitinu wu bazikila mu mpila yo.—2Nt 24:15, 16.
Bimvwama bia timpeve
it-2-F 1231 par. 10
Zakari
12. Mwana wa Mfumu-Nganga-Nzambi Yehoyada. Ha manima ma lufwa lwa Yehoyada, mutinu Yehoase wabika nsambululu ya matieleka, bu kalanda malongi ma mbi kani kalanda mbikuri za Yehova. Zakari mpangi ya Yehoase (2Nt 22:11), wahana ndwengosolo ya ngolo kwe bantu mu musamu wo, kâ kani basoba mabanza, bantu bamuwinda matari ku lupangu lwa Tempelo. Bu keri fwaka Zakari watâ: “Bika Yehova kakipa musamu wo mpe kalomba mvutu.” Mbikululu yo ya ndombolo ya bawâ mu bungu ti, nsi ya Siri yatomo mwangasa tizunga tia Yuda, kâ mpe Yehoase bamuhonda kwe bisari biandi bia biole “mu bungu dia menga ma bala ba Yehoyada Nganga-Nzambi.” Mukanda wa Septante na wa Vulgate mitâka ti Yehoase bamuhonda mu kârisa mbi mu bungu dia menga ma “mwana”wa Yehoyada. Kâ mukanda wa ba Masorete na wa Peshitta, ntêlo ya “bala,” misarilaka. Mbangululu zo bantu babingi zizonzelaka mu songela bubote na ntalu ya Nganga-Nzambi na mbikuri yi beri tâka nkumbu Zakari mwana wa Yehoyada.—2Nt 24:17-22, 25.
22-28 MAI
BIMVWAMA BIA ZU DIA NZAMBI | 2 NTANGU 25-27
“Yehova lenda die nandi dia lu hana yôka bio biabiansoni”
it-2-F 1186 par. 3
Yehoase
Yehoase wahana binwani 100000 kwe mutinu wa Yuda mu nwanisa ba-Edomite. Kâ mu ndwengosolo ya “muntu wumosi wa Nzambi” babakârisa ku hata diawu. Ni bu sa ti bayizi bâka lutangu lwa mbongo lwa talenta 100 zi batifutila, bawu bayizi dasuka mpe ka bazolo’â ko bakâla. Kampe beri banzaka ti mbo baketi hombesa bongo zi beri kekoloko mu baka, ntiangu bu beri kâlaka ku tizunga tia Nore, bawu bamwangasa mahata ku tizunga tia Side tûka Samari tii Beth-Horone.—2Nt 25:6-10, 13.
“Ngano bwe lendi ‘bimbila’ mbote ya ku mutima ya Yehova?
16 Tambula mu hombesa bima mu bungu dia Yehova. Ka twena na nsatu ko ya hombesa bima bieto biabiansoni bitutâka nsayi mu yangirika Yehova. (Ekl. 5:19, 20) Kâ, tala ti ka tuta zolo ko mu sala bwabwingi mu tisalu tia Nzambi, mu bungu ti ka tuta zolo ko mu hombesa bima, mbo tubâ ntiana muntu wazonzela Yezu weri sarilaka ngolo zandi mu baka bima biabingi bia mbote, kâ weri yambirikaka Nzambi. (Tanga Like 12:16-21.) Mpangi ya yibakala ye na nkumbu Christian, bâka ku France, têle ti: “Ntangu’ani yayîngi na ngolo zani ka ndieri’â ya hanaka kwe Yehova ko na kwe kanda diani.” Yandi na mukento’andi bayizi bonga nzengolo ya bâ mipasuri-nzila. Kâ, mu lungisa kani dio, bafweti bika bisalu biawu. Mu lungisa nsatu zawu, babatika mu sala tisalu tia fioti tia kwe se bunkete, mpe balongoka mu yangalala mu mbongo za fioti. Ngano mu nsayi bena mu bungu ti bahombesa bima biakaka mu bâ mipasuri-nzila? Christian têle ti: “Mbo tuyangalalaka mu tisalu tieto tia samuna, mpe mbo tutomo yangalalaka bu tumonaka milongoki mia Bibila na bantu ba tuvutu kwe talaka bata longoka misamu mitariri Yehova.”
Bimvwama bia timpeve
w07-F 15/12 10 par. 1-2
Ngano mulongi wena’aku wa timpeve
Bu kabâ na mvula 16, Uziya wayizi bâ mutinu wa Yuda, timfumu tia ku Side. Yandi wayâla mvula yôka 50, tûka nsuka ya mbandu ya 9 tii mbatukulu ya mbandu ya 8 N.M.B. Tûka buntwenia bwandi, Uziya “misamu mia sungama keri yirikaka ha meso ma Yehova.” Ngano nti biamutuma mu landa nzila ya nsungu ? Tinsamu titêle: “Ntangu zazansoni, [Uziya] wasa ngolo mu dinga Nzambi mu bilumbu bia Zakari, mulongi weri longesaka mu tîna Nzambi; mpe mu bilumbu bi kadinga Yehova, Nzambi ya matieleka yamuniakisa.”—2 Ntangu 26:1, 4, 5.
Ntono misamu mio mi tâka verse za Bibila mu Zakari, ka tuzebi’â misamu miamingi ko mu mulongi wo wa mutinu. Bu keri “mulongi weri longesaka mu tîna Nzambi,” Zakari wanata nsobolo za mbote kwe ntwarisi yo ya ntwenia bu kamutuma mu yirika misamu mia sungama. Mabanza mamosi ma Bibila matâka ti Zakari kampe “muntu wabâ watomo zaba Matsonoko ma santu, weri na lenda dia swasikisa misamu mia timpeve, mpe wabâ na lenda dia longesa luzabu.” Mu mabanza ma muntu wumosi wulongokaka misamu mia Bibila, tulendi banza na bunsungu bwabwansoni ti Zakari “luzabu lwa mbote lwa bâ nandi lwa mbikululu mpe [. . .] muntu wa mayela wabâ, wabâ wa kangama kwe Nzambi na wa mbote. Kampe nsobolo za zinene kanata kwe Uziya.”
29 MAI –4 JUIN
BIMVWAMA BIA ZU DIA NZAMBI | 2 NTANGU 28-29
“Lendi sarila Yehova ntono tifwani tia mbi tia bibuti biaku”
w16.02-F 14 par. 8
Landa tifwani tia ndiku za mutimu za Yehova
8 Ezekiase mu kanda dia tihana kwe Yehova kabutukila, Rite kâni. Kâ bala ba Israele babansoni ka beri’â zitisaka kani dio ko. Tabongeno tifwani tia tata dia Ezekiase, mutinu Ahaze. Muntu wo wa mbi watuma kanda diadiansoni dia Yuda mu sambila biteki, mpe bavweza Tempelo ya Yehova ku Yerusaleme. Musamu wa mpasi wena mu banza bwe bumwana bwa Ezekiase bweri bwa mpasi. Diangana, bakaka ha kati dia mpangi zandi bayizi fwila mu mpila ya mbi, bayizi ba yoka ba moyo, babahana mu mukayulu kwe Nzambi ya bungungu!—2 Mi. 16:2-4, 10-17; 2 Nta. 28:1-3.
w16.02-F 14 par. 9-11
Landa tifwani tia ndiku za mutimu za Yehova
9 Bu keri kwe kuri, ka waketi’â bâ musamu wa mpasi ko kwe Ezekiase mu bâ na diki, mu bika nkesi zamuyâla, na mu dasukila Nzambi. Bakaka balembo bwabana na misamu mia mpila yo babanzaka ti mpemba ye nawu ya “bakila Yehova nkesi”, peleko ya dasukila organizasio’andi. (Bin. 19:3) Bakaka mpe lukwikulu lwe nawu ti misamu mi babwana na mio mu kanda diawu mibatumaka mu bebesa luzingu lwawu peleko mu kârila makuba ma bibuti bawu. (Ezk. 18:2, 3) Mabanza ma mpila yo, ngano ma matieleka mena?
10 Luzingu lwa Ezekiase lusongele ti mabanza mo ka mena ma matieleka ko! Ka kwena musamu ko wufweti tu tuma mu dasukila Yehova, mu bungu ti ka Yandi’â ko tulumunaka mpasi zi tubwabanaka na zo mu nza yi ya mbi. (Yobe 34:10) Diangana bibuti bilendi nata nsobolo za ngolo kwe bala bawu mu mpila ya mbote peleko mu mpila ya mbi. (Bin. 22:6; Kol. 3:21) Kâ ka wuzololo’â tâ ko ti misamu mi tabwabana na mio mu kanda mifweti sobesa luzingu lweto. Yehova watuhana kabu dia ntalu—lenda dia sola nti tusa mpe ntia mpila muntu tubâ. (Lub. 30:19) Bwe Ezekiase kasarila kabu dio?
11 Ni bu sa ti yandi ni mwana wa mutinu wa Yuda wuyôkele bubi, Ezekiase wayizi bâ wumosi wa mitinu mia Yuda wuyôkele bubote. (Tanga 2 Mitinu 18:5, 6.) Diangana tata’andi ka mu hana tifwani tia mbote ko, kâ Ezekiase lenda dia bâ nandi bia landa tifwani tia bantu bakaka. Mu ntangu yîna, Izaya, Mika na Ozea babâ bambikuri. Tulendi banza ti mutinu Ezekiase watomo dimbitila mu mbikululu za bantu bô ba kwikama, mpe wabika ti malongi na ndongosolo ya Yehova biakota mu mutima’andi. Buna yandi wabonga nzengolo ya tomesa misamu mia mbi mia yirika tata’andi. Diangana watsemesa Tempelo, wahana mikayulu mu bungu dia masumu ma bantu, mpe wakubika tisalu tia ngolo mu mwangasa biteki. (2 Nta. 29:1-11, 18-24; 31:1) Bu kabwabana na nkwamusu za ngolo, Ezekiase wasongela timinu na butindi bwa nzitukulu. Mutinu wa Asiri, Senakeribe bu kadinga mu kotela Yerusaleme, Ezekiase wasikirila Yehova ngatu kamukengerela, mpe watindisa bantu mu nzonzolo’andi na mu tifwani. (2 Nta. 32:7, 8) Ha manima bu bayizi mu semba mu bungu dia ndiatulu ya lulendo, yandi wa kuluka mpe wasoba mabanza. (2 Nta. 32:24-26) Ezekiase ka yizi’â bika ko ti misamu mia ntama miabebesa luzingu lwandi peleko biamukabakasa mu bâ na bilumbu bia ku matu bia nsayi. Yandi wasongela ndiku ya Yehova yabâ mpe wasisa tifwani tia mbote ti tulendi landa.
Bimvwama bia timpeve
w12-F 15 /2 24-25
Natane—Tinwani tia kwikama tia nsambululu ya verela
Natane, tisari tia kwikama tia Yehova watambula na tîmina diadiansoni kani dia Davide dia tunga mbuka ya ntete ya nsambululu ya verela. Kâ mu musamu wo wumonekene ti Natane ka zonzela mu nkumbu ya Yehova ko, kâ wahana mabanza ma yandi beni. Mpimpa yo, Nzambi lombele kwe mbikuri yo mu hana nsangu zakaka kwe mutinu: Ka Davide’â ko, kâ mwana’andi wumosi wutunga Tempelo. Natane têle mpe kwe Davide ti Nzambi luwawanu kasa na yandi ngatu muyâlu’andi watomo sikama ntangu zazansoni.”—2 Sam. 7:4-16.
Mabanza ma Natane mu bungu dia ntungulu ya Tempelo ka ma delakana’â ko na luzolo lwa Nzambi. Kani kakolama, mbikuri yo ya kuluka yatambula kani dia Nzambi mpe wasala tintwari na yandi. Tifwani tia mbote tiena ti tufweti landa tala ti Nzambi tusembele! Misamu mia yirika Natane ha manima misongele ti mbikuri yo ka yahombesa bweso bwa Nzambi ko. Diangana Yehova wasarila Natane ha timosi na Gade timoni, mu longa Davide mu mpila ya kubikila bitangi bia mikunga 4000 biaketi sala ku Tempelo.—1 Nta. 23:1-5; 2 Nta. 29:25.
5-11 JUIN
BIMVWAMA BIA ZU DIA NZAMBI | 2 NTANGU 30-31
“Tukutakanu twa mbote twena kwe beto”
it-1-F 1132 par. 2
Ezekiase
Luhemo lwandi mu bungu dia nsambululu ya matielaka. Ezekiase wasongela luhemo mu bungu dia nsambululu ya Yehova buna kwa bu kanaka ha timfumu, bu kabâ na mvula 25. Musamu wa ntete wu kayirika ni mu vutu zibula na mu tomesa Tempelo. Ha manima, yandi wakutakasa nganga za Nzambi na Balevite mpe wabatêla: “Nzololo nasa luwawanu na Yehova Nzambi ya Israele.” Luwawanu lwa kwikama lwabâ, ntiana kwa luwawanu lwa Musiku, lwabâ salu mu ntangu yina, kâ lu bayambirika, bavutu kârisa ku Yuda. Yandi wakubika Balevite mu bisalu biawu na butindi, mpe wakârisa misamu mi bakubika mu bungu dia bisalulu bia mizike, na mu bungu dia mukunga mia mukembo. Ngonda ya niza yabâ, ngonda yi bakembelaka Pake, kâ Tempelo, nganga za Nzambi na Balevite, ka babâ ba verela ko. Mu tilumbu tia 16 niza, Tempelo batsemesa yo mpe bisalulu biandi bakârisa bio buna bu biabâ. Buna bazibika masumu mu mpila ya nzitukulu mu bungu dia Israele yayansoni. Mfumu zatoko nata mikayulu mu bungu dia masumu ma timfumu, ma mbuka ya santu na ma bantu. Ha manima ma mikayulu mio, bantu mikayulu mia yoko mamingi bahana.—2Nt 29:1-36.
it-1-F 1132 par. 5
Ezekiase
Mu bungu ti mvindu ya bantu yamukabakasa mu kembela Pake mu tilumbu tia fwanana, Ezekiase wasarila musiku weri hanaka nzila kwe bô balembo bâ ba verela mu kembela Pake mu ngonda yaketi landa. Yandi katikisa kwa Yuda ko, kâ na Israele mpe, bu katambika mikanda kwe bantu beri kwe dioke mu nsi yayansoni, tûka Bersabe tii Dane. Babingi basehesela bantu beri kwe dioke, kâ bantu ba kanda dia Asere, Manase na Zebulone, bawu bakûluka mpe bayiza, na bantu bakaka ba kanda dia Efrayime na dia Isakare. Ku lweka lwakaka, babingi ha kati dia bisari bia Yehova bialembo bâ bala ba Israele bayiza. Diangana, musamu wa mpasi wabâ mu bungu dia bantu ba ku timfumu tia ku nore, bayizi bâ ku lweka lwa nsambululu ya matielaka, mu kwiza ku mukembo wo. Ntiana binati-nsangu, bawu babwabana na nkwamusu, mpe babafwisa nsoni mu bungu ti timfumu tia makanda 10 tiahengama; bawu bayizi bwa mu nsambululu ya bungungu, mpe nsi ya Asiri yeri ba kwamisaka.—2Nt 30:1-20; Lu 9:10-13.
it-1-F 1132 par. 6-7
Ezekiase
Ha manima ma Pake, bawu bakembela malaki ma mampa malembo levire bilumbu nsambwari (7). Nsayi yingi kwa yabâ, kanda diadiansoni diabonga nzengolo ya kembela malaki bilumbu nsambwari biakaka. Ntono ntangu ya mpasi, lusakumunu lwa Yehova lwanunga, ntiangu “kwayizi bâ nsayi yayingi ku Yerusaleme, mu bungu ti tûka bilumbu bia Salomo, mwana wa Davide, mutinu wa Israele, ka kwa yilama musamu wa mpila yo ko ku Yerusaleme.”—2Nt 30:21-27.
Diangana nsambululu ya matielaka bayizi kârisa, mpe bavutu zakasa. Ka lwabâ kwa lukutakanu lwa mpamba ko, lu basila nsayi. Ni wo wuta moneka mu misamu mialanda. Ntete bakâla ku mahata mawu, bantu bayenda mu kwe bula makundi ma santu, mu mwangasa mbuka za zangama na maziku, na mu bwisa mapoto na santu, mu tizunga tiatiansoni tia Yuda, tia Benyamine, tia Efrayime na tia Manase. (2Nt 31:1) Ezekiase wasongela tifwani bu kamwangasa nioka ya kwivre ya yirika Mose, mu bungu ti bantu basa tiabâ titeki, mpe mwisi wa mikayulu beri ya silaka. (2Mi 18:4) Ha manima ma malaki mo ma manene, Ezekiase wasa ti batatamana mu sa nsambululu ya matieleka. Yandi wakubika bikunku bia nganga za Nzambi mpe wayika moko mu bisalu bia Tempelo; yandi walomba ti bazitisaka musiku wutariri dime na makabu ma bima bia ntete bi beri hanaka kwe Balevite na kwe nganga za Nzambi, mpe kanda diadiansoni diatambula wo mu mutima wumosi.—2Nt 31:2-12.
Bimvwama bia timpeve
w18.09-F 6 par. 14-15
“Tala ti misamu mio mia luzebi, nsayi kwe beno tala ti mia luyirikaka”
14 Mpila yakaka yi tusongela ti ba kûluka twena ni mu wirikilaka bantu bakaka na luvivululu. Zaki 1:19 yitêle ti tufweti bâka na “manzangu ma wirikila.” Yehova beto kahana tifwani tiyôkele bubote mu musamu wo. (Mba. 18:32; Yos. 10:14) Mu tifwani, tanga timoko tie mu Ndukulu 32:11-14. (Tanga.) Ni bu sa ti Yehova ka bâ na nsatu ti Mose kamutêla mabanza mandi, Yandi wamubika kazonza. Ngano mbo wirikila tii muntu bu wumanisa mu zonza, ni bu sa ti kena mpemba ko, mpe ha manima mbo landa mabanza mandi? Yehova bantu babansoni bamusambilaka mu timinu kawirikilaka na luvivululu .
15 Muna muntu katiyula: ‘Tala ti tifu tia kuluka tia Yehova tiamutuma mu wirikila bantu ntiana bu kasa na Abrahame, Rashele, Mose, Yoswa, Manoa, Eliya na Ezekiase, ngano ka mfweti’â nasarila ngolo ko mu landa tifwani tiandi? Ngano lenda die nani dia tomo zitisaka mpangi zani mu wirikilaka mabanza mawu na mu landaka mo tala ti wudelakane? Ngano muntu we kô mu timvuka tiani peleko mu kanda diandi wu ndendi tomo wirikilaka? Nti mfweti sa mu bungu dia yandi? Nti nisa mu bungu dia yandi?’—Mba. 30:6; Mfu. 13:9; 1 Mi. 17:22; 2 Nta. 30:20.
12-18 JUIN
BIMVWAMA BIA ZU DIA NZAMBI | 2 NTANGU 32-33
“Bâ titeko tia lutindusu mu ntangu za mpasi”
it-1-F 212 par. 6
Asiri
Senakeribe. Senakeribe, mwana wa Sargone II, wakotela timfumu tia Yuda mu muvu wa 14 wa luyâlu lwa Ezekiase (732 N.M.B.). (2Mi 18:13; Iz 36:1) Ezekiase wakolamana lutumu lwa Bisi-Asiri, beri mwisaka kanda dia Yuda mpasi, ha manima ma nsalulu za tata’andi Ahaze. (2Mi 18:7) Buna, Senakeribe wakotela Yuda mpe wahuka mahata 46 (fwanakasa na Iz 36:1, 2), mpe tûka ku Lakise ku keri bâka, yandi wazengela Ezekiase lutangu lwa mbongo lwa talanta 30 za ore (kampe 11560000$) na talanta 300 za arza (kampe 1982000$). (2Mi 18:14-16; 2Nt 32:1; fwanakasa na Iz 8:5-8.) Ntono mfutulu ya mbongo zo, Senakeribe watambika tinati-nsangu mu lomba ti hata dia Yerusaleme diatihana. (2Mi 18:17–19:34; 2Nt 32:2-20) Buna, mu mpimpa yimosi, Yehova wahondesa binwani 185000, mpe musamu wo watuma Musi-Asiri wo wabâ na lulendo mu dioka na mu kâla ku Ninive. (2Mi 19:35, 36) Ha manima, yandi bamuhondela kwe bala bandi ba bole mpe bamuyingasa ha timfumu kwe Esare-Hadone, wumosi wa bala bandi. (2Mi 19:37; 2Nt 32:21, 22; Iz 37:36-38) Bu tukatula mfukulu ya binwani bia Bisi-Asiri, misamu miamiansoni mu tifwani timosi tia Senakeribe miena, na mu tifwani timosi tia Esare-Hadone.—BIFWANI, Vol. 1, p. 957.
w13-F 15/11 19 par. 12
Mivungi nsambwari, mfumu nana—Banani bena mu bungu dia beto lumbu ti
12 Yehova wa kubama kwa bâka mu yirika mu bungu dia beto misamu mi tulembanaka. Kâ, Yandi zololo ti beto tasarilaka ngolo zeto zazansoni. Ezekiase wa kabakula, ntiangu kamonekena “mfumu zandi na bantu bandi ba ngolo,” mpe ha manima ha timosi, babonga nzengolo ya “kanga mamba ma biteko bialembo bâ ku kati dia hata [. . .]. [Ezekiase] wabaka butindi mpe wavutu tunga tikaku tiabêba, mpe watunga nzo za zangama; [. . .] mpe watûla binwanunu na bibabulu.” (2 Nta. 32:3-5) Ntembe kâni, mu kengerela na mu twarisa kanda diandi mu ntangu yina, Yehova wasarila bantu babâ na butindi—Ezekiase, mfumu zandi, na mbikuri zabâ na timpeve tia ngolo.
w13-F 15/11 19 par. 13
Mivungi nsambwari, mfumu nana—Banani bena mu bungu dia beto lumbu ti
13 Misamu mia yirika Ezekiase ha manima miayôka ntalu na bisalu bia kanga biteko bia mamba, peleko bia yirika bibaka. Mu bungu ti muvungi wa mbote wabâ, yandi wakutakasa Bayuda mpe wabahana lutindusu lwa timpeve: “Ka lubândi na bunkuta mpe ka lubândi na lwaka mu bungu dia mutinu wa Asiri [. . .], mu bungu ti babingi bê na beto yôka bô bê na yandi. Koko kwa tinsuni kwe na yandi, kâ kwe beto Yehova Nzambi’eto we kô, mu tu vukisa na mu nwana mvita zeto.” Yehova mbo kaketi nwana mu bungu dia kanda diandi—ntia mpila lutindusu mu bungu dia timinu tiawu! Ha manima, Bayuda basikirila misamu mia tâ mutinu Ezekiase wa ku Yuda.” Diangana “misamu mia tâ Ezekiase” miahana butindi kwe bantu. Yandi, mfumu zandi na bantu bandi ba ngolo, na mbikuri Mika na Izaya, bayizi moneka mivungi mia mbote, ntiana bwa bikurila wo Yehova mu nzila ya mbikuri.—2 Nta. 32:7, 8; Tanga Mika 5:5, 6.
Bimvwama bia timpeve
Ngano nsobolo ya mabanza ya matieleka ni nti?
11 Yehova wahanina mvutu mu tusambulu twa Manase. Wamona nsobolo zi kasa mu bungu dia misamu mi keri lombaka mu tusambulu twandi. Buna, Yehova wawirikila Manase bu kamulomba mulemvo, mpe wavutu mu karisa ha timfumu. Manase watomo sarila bweso bo mu songela ti watomo soba mabanza. Wayirika misamu mia lembo yirika Ahabe. Wasoba ndiatulu’andi. Watelamana nsambululu ya bungungu, mpe watindisa bantu ba kanda mu sambila Yehova. (Tanga 2 Ntangu 33:15, 16.) Mu sila bo, wafwanakana ti Manase kabâ na butindi mpe na timinu mu bungu ti nsobolo za zibi kanata kwe kanda diandi, kwe mfumu zeri mu lutumu lwandi na kwe bantu ba nsi’andi tûka mivu. Manase bu kanuna, wayêla mu tomesa misamu mia mbi mi kayirika. Kampe wayizi nata nsobolo za zibote kwe mutekolo’andi weri wa fioti Yoziase wayizi bâ mutinu wa mbote.—2 Mi. 22:1, 2.
12 Nti tulendi longoka mu tifwani tia Manase? Watibetola, mpe wayirika misamu miakaka. Wasambila mu lomba mulemvo. Mpe wasoba ndiatulu’andi. Wasarila ngolo mu tomesa misamu mia mbi mi kayirika, wadinga mu sambila Yehova, mpe wabakisa bantu bakaka mu sila bo. Tifwani tia Manase mbo tibakisaka bantu bayirikaka masumu ma manene. Misamu miaturila Manase misongele ti “Yehova wa mbote wena mpe zololo mu lemvokela.” (Mik. 86:5) Yehova mbo kalemvokelaka bantu bô basobaka mabanza mu matieleka.
19-25 JUIN
BIMVWAMA BIA ZU DIA NZAMBI | 2 NTANGU 34-36
“Ngano Zu dia Nzambi dia tomo bakilaka ndandu?”
it-1-F 1152 par. 8
Hulda
Yoziase, bu bamana mu tangila “nkatika mukanda Musiku” wa dzukulu Mfumu-Nganga-Nzambi Hilkia bu beri tomesaka Tempelo, yandi watambika bantu mu kwe yula Yehova. Bawu bayenda kwe Hulda, mpe yandi wabatêla zu dia Yehova dieri tâka ti mbi yayansoni yi bazonzela mu “mukanda,” bu baketi lembo tumama, mbo yaketi bwila kanda diadiansoni dia aposta. Hulda wavutu tâ ti mu bungu ti Yoziase wayizi kûluka ha meso ma Yehova, yandi kaketi’â mona mbi yo ko, kâ mbo baketi mu vukasa na nkaka zandi mu tidzunu.—2Mi 22:8-20; 2Nt 34:14-28.
w09-F 15/6 10 par. 20
Bâ na luhemo mu bungu dia nzo ya Yehova!
20 Bu beri salaka bisalu bia ntomosono ya Tempelo, bia kubika mutinu Yoziase, Mfumu-Nganga-Nzambi Hilkia “wadzukula mukanda wa musiku wa hana Yehova mu koko kwa Mose.” Yandi wahana wo kwe, Sekretere ya mutinu, wabatika mu tanga dio kwe Yoziase. (Tanga 2 Ntangu 34:14-18.) Ngano nti nsobolo wa nata? Hô nkatika bendo, yandi watenda binkuti biandi mu bungu dia maniongo, mpe walomba kwe bantu bandi mu kwe monekena Yehova. Mu nzila ya mbikuri Hulda, Nzambi wasemba nsalulu zakaka za nsambululu zabâ ku Yuda. Kâ, ngolo za sarila Yoziase mu katula nsambululu ya biteki, ka zabâ za mpamba ko; mpe yandi watatamana mu bâ na bweso bwa Yehova. Kâ kanda diadiansoni mbo diaketi mona mpasi. (2 Nta. 34:19-28) Ntia malongi tuta baka? Mu bungu ti mbanzulu zimosi ze neto na Yoziase, tatumamaka na manzangu mamansoni mu lutwalusu lwa Yehova. Ka tuzimbakanandi misamu milendi tu tûrila tala ti tubwiri mu apostazi mpe ka tusiri’â bakwikama ko. Tabêno na lukwikulu ti Yehova mbo kamona luhemo lweto mu bungu dia nsambululu ya matieleka, ntiana bu kamona luhemo lwa Yoziase.
Bimvwama bia timpeve
w17.03-F 27 par. 15-17
Ngano mbo tûla mutima mu misamu miatsonama?
15 Ntia ndwengosolo tubakaka mu misamu miatûrila mutinu Yoziase? Tala misamu miasa ti kalembana muzingu mpe kafwa. (Tanga 2 Ntangu 35:20-22.) Yoziase “waduka mu telamana” mutinu Neko wa Ezipte, mutinu wo bu wamutêla ti kabâ na musamu na yandi ko. Bibila ditêle ti misamu mieri tâka Neko “mu munwa wa Nzambi miatûka.” Buna, mu bungu dia nti Yoziase kaye nwanina muzingu? Bibila ka ditâka wo ko.
16 Bwe Yoziase kaketi zabila ti misamu mia tâ Neko kwe Yehova miatûka? Lenda diabâ nandi dia yula Yeremi, yimosi ya mbikuri za kwikama. (2 Nta. 35:23, 25) Kâ, ka kwena tima ko tisongelaka ti bwa kasa. Mpe, Neko ku Karkemise keri kwendaka mu kwe nwana muzingu na “nzo yakaka,” kâ ka na Yerusaleme’â ko. Nkumbu ya Nzambi mpe ka yabâ na musamu ko mu bungu ti Neko keri’â tsotsaka Yehova na kanda diandi ko. Buna, Yoziase bu kabonga nzengolo ya kwe mu nwanisa, yandi wakondo ndwenga. Ngano tulendi mwa bakila malongi? Bu tubwabanaka na musamu, bubote bwena bu tudingiri luzolo lwa Nzambi mu musamu wo.
17 Tala ti musamu wutulumukini, tatiyula ntia mitieno mia Bibila mifwanane, mpe tasarila mio mu mpila ya delakana. Mu misamu miakaka, kampe mbo tudinga mu monekena bakuluntu. Tulendi tomo dimbitila musamu mi tutizabiri, mpe tulendi dinga mu mikanda mieto. Kâ, kulendi bâ mitieno miakaka, midelakane na musamu wo, mpe mukuluntu mi kalendi tu bakisa mu taluzula. Mu tifwani, mpangi ya yikento yizebi ti dema die nandi dia samuna nsangu za mbote. (Bis. 4:20) Yandi kubamane mu kwe samuna tilumbu timosi, kâ bakala diandi dilembolo Mbangi ya Yehova dimulombele mu zakala ku nzo. Yandi mu têlele ti mu bilumbu bia yôkele ka bayôkese’â ntangu yayingi ko, mpe zololo ti basa tima ba bole. Kampe verse kata banza zitariri musamu’andi, ntiana verse zitariri lutumamanu kwe Nzambi peleko ntumunu ya kubika milongoki. (Mat. 28:19, 20; Bis. 5:29) Kâ, yandi fweti dimbitila mpe mu mfunu ya tumamana bakala diandi na ya bâ na mabanza ma delakana. (Efz. 5:22-24; Flp. 4:5) Ngano bakala diandi tisalu tia samuna kata telamana, peleko tima tiakaka kwa kata mu lomba mu yirika tilumbu tio? Tufweti bâka na mabanza ma delakana bu tusaka ngolo mu sarila luzolo lwa Nzambi na mu bâ na ngindu ya mbote.
26 JUIN–2 JUILLLET
BIMVWAMA BIA ZU DIA NZAMBI | EZDRASE 1-3
“Bika Yehova kakusarila”
Ngano mia mona Zakari mia ta mona?
BAYUDA nsayi yayingi yeri nawu. Yehova watûla mpeve’andi kwe mutinu Sirise wa ku Perse mu yambula bala ba Israele bayôkesa mivu miamingi ku Babilone. Mutinu wahana ntumunu ti Bayuda bakâla ku nsi’awu, mpe bavutu tunga nzo ya Yehova Nzambi ya Israele. (Ezd. 1:1, 3) Musamu wo wa nkatika wa nzitukulu weri! Mbo weri zolo tâka ti mpila ya sambila Nzambi ya matieleka mbo baketi vutu ya karisa ku nsi yi kahana kwe kanda diandi.
w17.10-F 26 par. 2
Bipusu na mpu ya Timfumu bikukengerelaka
2 Zakari zebi ti Bayuda bakatukiri ku Babilone mu kwe bâ ku Yerusaleme, babakala na bakento ba timinu bena. Ni bawu “Nzambi ya matielaka katumini” mu bika nzo zawu na nkari zawu. (Ezd. 1:2, 3, 5) Bawu basiri bika nsi yi batomo zaba mu kwenda ku mbuka ya lembo toko mona bantu babingi ha kati diawu. Tala ti ntungulu ya Tempelo ka yabâ mfunu ko kwe bawu, ka baketi’â sa nzietolo yo ya mpasi ko ya kilometre 1600.
Bimvwama bia timpeve
w06-F 15/1 19 par. 1
Misamu mia nguri nia mukanda wa Ezdrase
1:3-6. Ntiana bala ba Israele bakaka basala ku Babilone, mu ntangu ya beto, Mbangi za Yehova zazingi zilembolo na lenda dia sala tisalu tia ntangu zazansoni, peleko dia kwenda ku mbuka ye na nsatu bisamuni. Kâ bawu, bô bê na lenda dia sala tisalu tio batindisaka mpe bayikaka moko, mpe makabu basaka mu bungu dia tisalu tia samuna Timfumu na tia kubika milongoki.