Mikanda mu bungu dia Mukanda wa lukutakanu lwa Luzingu na tisalu
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
3-9 JUILLET
BIMVWAMA BIA ZU DIA NZAMBI | EZDRASE 4-6
“Ka lukabakasandi tisalu”
Ngano mia mona Zakari mia ta mona?
13 Tisalu tia vutu tunga Tempelo tia bayimina. Kâ, Mfumu-Nganga-Nzambi Yeswa (Yoswa) na guvernere Zorobabele, babakala ba basola mu twarisa kanda dia Israele, babatika mu vutu tunga nzo ya Nzambi. (Ezd. 5:1, 2) Kampe, Bayuda bakaka mbo beri monaka ti nzengolo yo ka yeri’â ya ndwenga ko. Tisalu tia Tempelo ka baketi’â tia sweka ko kwe mbeni zeri za kubama mu sa miamiansoni mi baketi lenda mu ba kabakasa mu sala tisalu tio. Yeswa na Zorobabele bafweti bâ na lukwikulu ti lubakusu lwa Yehova lweri nawu. Mpe lwa babaka. Ngano bwe?
w86-F 1/2 29, kaku par. 2-3
Disu dia Yehova “kwe bambuta diabâ”
Mbikuri Agaye na Zakari balenda mu vutu tindisa Bayuda, mpe ntungulu ya Tempelo ya Yehova ya kârila. Kâ mfumu zakaka za Baperse zasarila manzangu mu sila ntembe nswa’awu wakârila tisalu tio. Batantu bô batâ: “Nani walutumini mu vutu tunga nzo yo?”—Ezd. 5:1-3.
Mpila yi baketi hanina mvutu mu tiyuvu tio mfunu yabâ. Tala ti bambuta batîna bunkuta, ntungulu ya Tempelo mbo yaketi kabakana mbala mosi. Bu baketi tsotsa miangu mia mfumu zo, bawu mbo baketi balomba mu bika tisalu hô nkatika bedo. Mpe bambuta (kampe mu lutumu lwa guvernere Zorobabele na Mfumu-Nganga-Nzambi Yoswa) bayizi sarila mayela mu hana mvutu, kâ mu mpila ya mbote. Bawu bababambula nzengolo ya Sirise yi bazimbakana tûka ntama, yi bahanina Bayuda mu nswa kwe mutinu mu sala tisalu tio tia ntungulu. Buna bawu bahana Bayuda nzila ya tatamana mu tisalu. Mpe ha manima mutinu Dariuse wasingasa nzengolo yo!—Ezd. 5:11-17; 6:6-12.
Ngano mia mona Zakari mia ta mona?
7 Nsobolo yeri kô yanatina bantu beri tungaka Tempelo nsayi. Ngano ntia nsobolo? Mu 520 N.M.B., Dariuse I, wayizi bâ mutinu wa ku Perse. Mu muvu wa nzole wa luyalu lwandi, wayizi bakula ti ntumunu yeri yiminaka ntungulu ya Tempelo ka yeri’â ya delakana ko. Ha manima, Dariuse watâ ti bafweti manisa tisalu tia ntungulu. (Ezd. 6:1-3) Nsangu zo zayitukusu bantu babingi—kâ misamu miakaka mieri kô. Mutinu wahana ntumunu kwe makanda meri ba zungirilaka mu bika mu telamana tisalu tia ntungulu, mpe wabalomba mu ba hana mbongo na bima bieri nawu nsatu mu tatamana mu sala! (Ezd. 6:7-12) Buna, Bayuda bayôkesa kwa mvula ziyà mu manisa ntungulu ya Tempelo, mu 515 N.M.B.—Ezd. 6:15.
Ngano mia mona Zakari mia ta mona?
16 Mpila yakaka Yehova yi katuhaninaka lutwalusu ni mu nzila ya “ngamba ya kwikama na ya ndwenga.” (Mat. 24:45, NWT) Ntangu zakaka, ngamba yo yilendi tu hana lutwalusu lu tuta lembo tomo bakula. Mu tifwani, balendi tu hana ntumunu zitukubika mu vuka mu katastrofe yi tuta banza ti ka yilendi’â yatula ko mu mbuka yi tubâka. Peleko tulendi banza ti ngamba ya kwikama na ya ndwenga mbo yiyôkesaka ndilu mu ntangu ya timbevo tiyalanganaka. Ngano nti tufweti sa bu tubanzaka ti ntumunu zi batuhanaka ka zena za ndwenga ko? tulendi dimbitila mu mpila bala ba Israele babakila ndandu bu balanda malongi ma ba hana Yeswa na Zorobabele. tulendi dimbitila mpe mu binsamu biakaka bia Bibila bi tutangaka. Ntangu zakaka, kanda dia Nzambi diabaka lutwalusu lweri monekenaka ti ka lwena lwa mbote ko, kâ lwavukisa luzingu lwawu.—Mfu. 7:7; 8:10.
Bimvwama bia timpeve
w93-F 15/6 32 par. 3-5
Ngano lendi kwikila Bibila?
Mupata wo ku Tarse basarila wo, hata die ku Sud-Est ya nsi ya Turquie ya bwawu bu. Mu ntangu ya Mazaeus guvernere yimosi ya Baperse basala yo mu mbandu ya 4 N.M.B. Mu mupata wo batêle ti yandi ni guvernere ya tizunga dia “simu dia nzari,” ya Efrate.
Kâ mu bungu dia nti musamu wo we wa mbote? Mu bungu ti musamu ni wo kwa tumonaka mu Bibila. Ezdrase 5:6–6:13 mukanda wumosi yizonzelaka ha kati dia mutinu Dariuse na guvernere Tatenaye. Mu mukanda wo, ntungulu ya Tempelo ya Yerusaleme kwe Bayuda wuzonzelaka. Ezdrase titsoniki tia mbote tiabâ tia Musiku wa Nzambi, mpe bantu lenda dia bâ nawu dia kekolo ti matsonoko mandi mabâ ma delakana mpe ma matieleka. Mbo lumona mu Ezdrase 5:6 na 6:13 ti yandi watâ Tatenaye “guvernere ya simu dia nzari.”
Ezdrase watsoneka mukanda’andi kampe mu 460 N.M.B., mvula 100 ntete bayirika mupata wo. Kampe bantu bakaka babanzaka ti bu bazonela mfumu yimosi yanene ya ntama musamu wa fioti kwa wena. Kâ tala ti tulendi sikirila bitsoniki bia Bibila mu misamu mia fioti, ngano ka wuta tomo tu hana lukwikulu ko mu matsonoko mawu makaka?
10-16 JUILLET
BIMVWAMA BIA ZU DIA NZAMBI | EZDRASE 7-8
“Ndiatulu ya Ezdrase yakembela Yehova”
w00-F 1/10 14 par. 8
Ndongokolo—Tima tiakaka tia mbote
8 Luzolo lweto lwa Zu dia Yehova lufweti tûka ku mutima, ku bâka mbanzulu. Tufweti zolo mu kangamaka mu verse zakaka zi tutengi. Taluzulaka mabanza ma timpeve ma ndilu mu tomo ma kotesaka mu mitima mieto, mu dimbitilaka mo, tisalu tiena tidingaka tidzunu na lubakusu lwa lusambulu. Mpe ntete tatanga mpe talongoka Bibila, talandaka tifwani tia Ezdrase bu tukubikaka mutima’eto. Tulongokele ti: “Ezdrase wakubika mutima’andi mu tanga musiku wa Yehova, mu sarila wo na mu longesa ntumunu na buderede ku Israele.” (Ezd. 7:10) Taleno makani matatu ma Ezdrase: sarila, longoka mu luzingu, na longesa. Talandeno tifwani tiandi.
si-F 76 par. 5
Mukanda 13 wa Bibila—1 Ntangu
5 Ka kwabâ muntu ko wayôka Ezdrase mu kutika tinsamu tio tia matieleka. “Mu bungu ti Ezdrase wakubika mutima’andi mu tanga musiku wa Yehova, mu sarila wo na mu longesa ntumunu na buderede ku Israele.” (Ezd. 7:10) Yehova wamubakisa mu nzila ya mpeve santu. Mfumu ya timfumu tia Baperse yamuhana timfumu tiakaka ku tizunga tia Yuda bu kabakula ndwenga za Nzambi zabâ kwe Ezdrase. (Ezd. 7:12-26) Buna, bu kayizi bâ na timfumu tia mu hana Nzambi na tia mu hana mutinu, Ezdrase walenda mu tsoneka tinsamu tiandi mu mikanda miyôkele bubote mia ntangu yîna.
it-1-F 1155 par. 10
Kuluka
Bantu kubakisaka mu baka lutwalusu lwa mbote. Wô kulukaka ha meso ma Nzambi, lendi kekolo mu baka lutwalusu lwandi. Ezdrase dema dia ngolo diabâ nandi dianata tûka ku Babilone tii ku Yerusaleme bantu yôka 1500, na Nganga za Nzambi, Banetinime, bakento na bala. Kâ, bawu mpe ore yayingi banata na arza yi baketi tomesena Tempelo ya Yerusaleme. Bawu nsatu yabâ nawu babakengerela mu nzietolo’awu. Kâ Ezdrase ka zolo’â ko mu lomba lubakusu kwe mutinu wa Perse ngatu babakengerela, mu bungu ti mbo waketi songela ti ngolo za bantu beri sikirilaka. Kâ yandi watoko tâ kwe mutinu: “Koko kwa Nzambi’eto mu bungu dia mbote kwena ya bô babansoni bamudingaka.” Buna, yandi walomba basa diena ngatu bantu bakuluka ha meso ma Yehova. Bala ba Israele basa ndombolo kwe Nzambi mpe yandi wawâ. Yehova wabakengerela mu mbeni zawu mu nzietolo’awu yayasnoni; buna balenda mu sa nzietolo ya mpasi mu tidzunu. (Ezd. 8:1-14, 21-32) Mbikuri Daniele bu kakuluka ha meso ma Nzambi mu dinga lutwalusu na mayela, ku bungamba ku Babilone, yandi wayizi baka bweso bwa Yehova mpe wamutambikila mbazi na timona-meso.—Da 10:12.
Bimvwama bia timpeve
w06-F 15/1 19 par. 10
Misamu mia nguri mia mukanda wa Ezdrase
7:28–8:20—Mu bungu dia nti Bayuda babingi ku Babilone balembo bâ ba kubama mu naka ku Yerusaleme na Ezdrase? Ni bu sa ti mvula 60 zayôka, tûka ntangu ya yenda tikunku tia ntete tia Bayuda ku nsi’awu, Yerusaleme ka yabâ na bantu babingi ko. Kâla kûna wazolo tâ, kârila luzingu lwandi mu mbuka ya mpasi. Mu tinsuni, Yerusaleme ya ntama ka yeri’â hanaka tima tia mbote ko kwe Bayuda babâ na luzingu lwa mbote ku Babilone. Ka tuzimbakana’andi mpe ti nzietolo ya mpasi yabâ. Bô beri kâlaka kûna bafweti bâ na timinu tia ngolo mu Yehova, luhemo mu bungu dia nsambululu ya matieleka, na butindi. Ezdrase yandi beni watitindisa tintwari na koko kwa Yehova kwabâ nandi. Mu nzila ya lutindusu lo, makanda 1500—kampe bantu 6000—bayizi tihana bawu beni. Balevite 38 na Banetinime 220 bayizi bâ tintwari na bawu ha manima mia misamu mia kubika Ezdrase.
17-23 JUILLET
BIMVWAMA BIA ZU DIA NZAMBI | EZDRASE 9-10
“Mpasi zi tulumunaka bukolo”
w06-F 15/1 20 par. 1
Misamu mia nguri mia mukanda wa Ezdrase
9:1, 2—Ngano musamu wa mbi wabâ mu sa makwela na makanda ma nzenza? Kanda dia Israele di bakârisa diafweti kengerela nsambululu ya Yehova tii ntangu yaketi kwiza Masiya. Makwela na bantu ba nzenza beri bâka mu nsi yo, nkatika nkwamusu yabâ mu bungu dia nsambululu ya matieleka. Bantu bakaka bayizi sa makwela na bantu beri sambilaka biteki. Kanda diadiansoni mbo diaketi kota mu lutumu lwa makanda ma bapaye. Nsambululu ya matieleka mbo yaketi zimbakana ha mutoto. Buna, Masiya kwe nani kaketi kwiza? Ka wena wa nzitukulu ko ti Ezdrase wayizi yituku bu kamona misamu miayizi yilama!
w09-F 1/10 10 par. 6
Ngano Yehova nti katulombaka?
Lutumamanu lweto lwa mutima mbo lutunatina ndandu. Diangana Mose watsoneka: “Lunda ntumunu [. . .] zi nitakuhana lumbu ti, mu bungu dia mbote’aku.” (Verse 13) Diangana, miamiansoni mi tu lombaka Yehova—mu sa—ni mu bungu dia mbote’eto. Ka wulendi’â wabêla bwakaka ko mu bungu ti Bibila ditâka ti: “Nzambi nkwa luzolo.” (1 Za 4:8) Dieka bo, ntumunu za Yehova nsayi’eto kwa zisingasaka. (Izaya 48:17) Tala ti tusiri miamiansoni mi tu lombaka Yehova mbo tutikengerela tûka bwawu bu mu mpasi zazingi mpe, mu lutumu lwa timfumu tiandi mbo tubaka tusakumunu twa mankululu.
Bimvwama bia timpeve
w06-F 15/1 20 par. 2
Misamu mia nguri mia mukanda wa Ezdrase
10:3, 44—Mu bungu dia nti bala bayizi ba kumina ha timosi na bakento? Tala ti bala basala mpe bakento babakuma, bakento babakuma mbo baketi dinga mu kâla. Mpe, bala ba fioti vula-vula nsatu ya nguri zawu yibâka nawu.
24-30 JUILLET
BIMVWAMA BIA ZU DIA NZAMBI | NEHEMI 1-2
“Hô nkatika bendo nasambila”
w08-F 15/2 3 par. 5
Lunda Yehova ku matu maku ntangu zazansoni
5 Ntangu zakaka, wulendi tu turila mu sa lusambulu lwa ntinu kwe Nzambi ngatu katubakisa. Tilumbu timosi, mutinu wa Perse Artakzersese wamona ti Nehemi muntu weri mu hanaka malavu mu tiari kabâ. Yandi wamuyula: “Buna nti bie naku nsatu?” “Hô nkatika bedo [Nehemi] wasambila Nzambi ya ku mazulu.” Mu mbuka yo ya dzuna, Nehemi lusamulu lwa nkufi kasa, kâ Nzambi wamuwâ. Nehemi wabaka lubakusu lwa mutinu mu vutu tunga bibaka bia Yerusaleme. (Tanga Nehemi 2:1-8.) Dieka bo, ni lubâ lusambulu lwa nkufi na lwa ku nsi’â mutima balendi lwabakila mvutu ya mbote.
be-F 177 par. 4
Tâ misamu milembolo kubika
Bwe lendi tomo hanina mvutu kwe muntu wuta ku lomba mbala mosi mu zonzela nkwikulu zaku? Batikila mu landa tifwani tia Nehemi wasambila ku nsi’â mutima ntete kahana mvutu kwe mutinu Artakzersese. (Neh. 2:4) Ha manima, kubika mpila yi hanina mvutu mu ntinu. Musamu wo wulendi yilama mu bitini bitatu: (1) Kubika musamu wumosi peleko miole misikamana mabanza maku (kampe lendi sarila mukanda wa Comment raisonner á partir des Écritures). (2) Sola verse zi sarila mu singasa mabanza maku. (3) Banza mpila yi batikila mu zonzela ngatu muntu wuta ku wâ wabâ na nsatu mu ku wirikila. Buna, batika mu zonza.
Bimvwama bia timpeve
w86-F 15/2 25
Nsambululu ya matieleka yinungini
Kâni, mu bungu ti hata dia Yerusaleme diamwangana diabâ, Nehemi musamu ni wo keri sambirilaka “mpimpa na mwini” tûka mwa ntangu. (1:4, 6) Bu kayizi baka bweso bwa zonzela nsatu’andi ya vutu tunga bibaka bia Yerusaleme kwe mutinu Artakzersese, Nehemi wavutu sambila bu kayizi kârila musamu wu keri yirikaka mbala zazingi. Yehova wamuhana mvutu mpe, ni buna Nehemi bamuhana dema diavutu tunga bibaka bia hata dia Yerusaleme.
Malongi mu bungu dia beto: Nehemi wadinga lutwalusu lwa Yehova. Bu tudingaka mu bonga nzengolo za ngolo, beto mpe tufweti “tatamana mu lusambulu,” mpe tufweti sala tintwari na malongi ma Yehova.—Bisi-Rome 12:12.
31 JUILLET–6 AOÛT
BIMVWAMA BIA ZU DIA NZAMBI | NEHEMI 3-4
“Ngano tisalu tia moko ka tikudelakane’â ko?”
w06-F 1/2 10 par. 1
Misamu mia nguri mia mukanda wa Nehemi
3:5, 27. Ka tufweti’â tamona nsoni ko mu sala tisalu tia ngolo, na mu kala mu sala tio ntiana bwasa “bantu ba nsangu” ha kati dia Batekoyite. Kâ tufweti tomo tihana mu tifwani tia Batekoyite bakaka bayizi tomo sala.
w19.10-F 23 par. 11
Ngano Yehova nti kasa ti nge wabâ?
11 Mvula zazingi ha manima, bala babakento ba Shalume babâ ha kati dia bantu basarila Yehova mu vutu tunga tibaka tia Yerusaleme. (Neh. 2:20; 3:12) Ni bu sa ti tata’awu mfumu yabâ, bawu bakubama babâ mu lungisa tisalu tia mpasi na tia ngolo. (Neh. 4:15-18) Ntia luswaswanu na babakala ba nsangu ba ku Tekoa, “balembo betoka mu sala” bisalu! (Neh. 3:5) Banza’eti nsayi ya mona bala babakento ba Shalume ha manima ma bilumbu 52 kwa bu bamana tunga bibaka bia Yerusaleme! (Neh. 6:15) Lumbu ti, mpangi zazikento zitihanaka nsayi yibâka nawu mu sala tisalu ni tisalu tia santu—ntungulu na ntomosono ya Nzo za Nsambululu ya Yehova. Bisalu bibazebi sala na luhemo lwawu, na kwikama kwawu mfunu biena mu lungisa bisalu bio.
w04-F 1/8 18 par. 16
Tabêno na mabanza ma Kristo mu musamu wutariri bâ muntu wa mfunu
16 Bakristo babansoni, bantwenia na bantu ba nuna, bafweti dinga mu bâ na mabanza mamosi na Kristo mu musamu wutariri bâ muntu wa mfunu. Mu timvuka, bisalu biabingi bifweti salama. Ka lufwemakandi mu sala tisalu tita moneka ntiana’ eti tia mpamba-mpamba. (1 Samwele 25:41; 2 Mitinu 3:11) Bibuti, ngano bala beno lutindisaka, ba fioti na ba mwa bakula, mu sala na nsayi tisalu ni tisalu ti babahanaka ni kubâ ku Nzo ya Nsambululu peleko ku Nzo ya tukutakanu twa tunene? Ngano beno bamonaka lusalaka bisalu bia mpamba-mpamba? Mpangi yimosi, yisalaka bwawu bu ku biro ya yinene ya Mbangi za Yehova, ta mbambukila tifwani tia bibuti biandi. Yandi têle: “Mpila yi beri silaka bunkete ku Nzo ya Nsambululu peleko ku Nzo ya tukutakanu twa tunene yisongele ti kwe bawu tisalu tio nkatika mfunu tiabâ. Mu timvuka, beri tihanaka mu sala bisalu peleko bisalu beri salaka mu luzolo lwa mutima mu bungu dia timvuka peleko mu bungu dia bampangi ni bu sa ti bisalu biango ka biabâ mfunu ko. Tifwani tiawu tiakumbakisa mu tambula mu mutima wumosi tisalu ni tisalu ku Betele.”
Bimvwama bia timpeve
w06-F 1/2 9 par. 1
Misamu mia nguri mia mukanda wa Nehemi
4:17, 18—Bwe baketi sarila tisalu tia ntungulu na koko ku mosi? Ka wabâ musamu ko kwe bantu beri nataka madema. Bu beri tulaka madema mawu mu mahembo peleko ha zulu mutu, lenda dia bâ nawu dia simbirilaka dio mu koko ku mosi “mpe koko kwakaka tinwanunu kweri simbaka.” Bantu beri tungaka babâ na nsatu mu sarila moko mawu mamole “muna muntu, mbele ya muzingu keri kangaka mu luketo bu keri kwe tungi.” Bawu ba kubama babâ mu nwana mu ntangu yaketi kota bambeni.
7-13 AOÛT
BIMVWAMA BIA ZU DIA NZAMBI | NEHEMI 5-7
“Nehemi wazolo mu sarila bantu, kâni bamusarila”
w02-F 1/11 27 par. 3
Lubakusu mu bungu dia nsambululu ya matieleka—Mu ntama na bwawu bu
Nehemi wahana yôka ntangu’andi na lenda diandi dia kubika misamu. Yandi wasarila mpe timvwama tiandi mu bungu dia nsambululu ya matieleka. Yandi wafuta mbongo zandi mu kûla mpangi zandi za Bayuda ku bungamba. Bu keri defesaka mbongo keri’â lombaka ntenso ko. Kani kabwe, yandi ka yizi’â lomba mfutulu’andi ko ya guvernere yamudelakana, mu lembo “mwisa mpasi” kwe Bayuda. Kâ yandi wa kubama kwa weri bâka mu dikila “babakala 150, na bantu beri tûkaka mu makanda ma tizunga.” Bilumbu biabiansoni bantu keri hanaka: ngombe yimosi, bindongo 6 bia mbote, na nuni” mu bungu dia bantu beri kwizi mu talaka. Mpe mu muna bilumbu 10, “vinu ya mpila na mpila yayingi keri hanaka”—yi keri sumbaka mu mbongo zandi.—Nehemi 5:8, 10, 14-18.
w16.09-F 6 par. 16
“Ka luhumisandi moko meno”
16 Mu lubakusu lwa Yehova, Nehemi na ndiku zandi bayika moko mawu ngolo mu vutu tunga bibaka bia Yerusaleme. Bawu bamanisa bio mu bilumbu 52 kwa! (Neh. 2:18, note; 6:15, 16) Nehemi keri’â twarisaka kwa bisalu ko. Yandi beni mpe wayizi sala. (Neh. 5:16) Mpila mosi mpe, bakuluntu babingi bê na lenda dia landa tifwani tia Nehemi bu batihanaka mu bisalu bia ntungulu, bu basaka bunkete mpe bu batomesaka Nzo za Nsambululu. Bu basamunaka na mpangi zawu mpe bu basaka vizite pastoral, moko ma bantu bê na mutima lwaka bayikaka ngolo.—Tanga Izaya 35:3, 4.
w00-F 1/2 32
Bwe Yehova kakubambukila?
Mu Bibila, ntangu zazansoni yi basarilaka ntêlo ya “bambukila,” bu yidelakanaka na Nzambi, yizololo tâ ti mbo kasala mu bungu dia muntu. Mu tifwani, ha manima ma delize mutoto bu wafuluka mu mamba tûka bilumbu 150, “Nzambi wabambukila Noa [. . .], mpe Nzambi wayôkesa titembo ha zulu mutoto, mpe mamba mabatika mu betoka.” (Mbatukulu 8:1) Mvula zazingi ha manima, Samsone, wu bakanga misinga mia bisengo mpe wu batsubula meso kwe Bafiliste, wasambila: “Yehova, kumbambukila, mpe kungana ngolo, kani mbala yi kwa.” Yehova wabambukila Samsone bu kamuhana ngolo za nzitukulu. Buna yandi wakârisa mbi kwe mbeni za Nzambi. (Mfundisi 16:28-30) Mu bungu dia Nehemi, Yehova wasakumuna ngolo zi kasarila, mpe nsambululu ya matielaka yakârila ku Yerusaleme.
Bimvwama bia timpeve
w07-F 1/7 30 par. 15
“Tatamana mu nunga mbi mu mbote”
15 Musamu wa ntatu, mbeni za Nehemi zasarila muntu wabâ, mwana Israele wu beri tâka nkumbu Shemaya, mu yêla mu tuma Neheni mu vweza musiku wa Nzambi. Shemaya watâ kwe Nehemi: “Takubika ntangu yi tubwabana mu nzo ya Nzambi ya matieleka, mpe mbo takanga mielo mia Tempelo, mu bungu ti bawu bata kwiza mu ku honda.” Shemaya watâ ti Nehemi beri dingaka mu honda, kâ mbo kaketi vûka tala ti yandi waye swama mu Tempelo. Kâ, Nehiemi ka bâ Nganga-Nzambi ko. Yandi mbo kaketi sa disumu dia dinene, tala ti waye swama mu nzo ya Nzambi. Ngano mbo kaketi vweza Musiku wa Nzambi mu vûkisa luzingi lwandi? Nehemi wavutula: “Nani ntiana memo lendi kota mu nzo ya Nzambi mpe tatamana mu bâ wa moyo? Ka nikota ko!” Mu bungu dia nti Nehemi kalembo bwila mu mutambu wu bamukubikila? Mu bungu ti wazaba ti, ni bu sa ti Shemaya mwana Israele wabâ ntiana yandi, “ka Nzambi’â ko wamutambika.” Diangana, nkatika mbikuri ka yaketi’â mu hana malongo ko mu vweza Musiku wa Nzambi. Buna mpe, Nehemi watelamana batantu bandi. Ntangu fioti ha manima, yandi watsoneka: “ha manima, tibaka tiyizi wâ mu tilumbu tia 25 tia ngonda ya Elule, mu bilumbu 52.”—Nehemi 6:10-15; Lutangu 1:51; 18:7.
14-20 AOÛT
BIMVWAMA BIA ZU DIA NZAMBI | NEHEMI 8-9
“Nsayi ya Yehova ni mbuka’eno ya swamina ya ngolo”
w13-F 15/10 21 par. 2
Malongi ma lusambulu lu batomo kubika
2 Ngonda yimosi yayôka tûka Bayuda ti bamanisa mu tunga bibaka bia Yerusaleme. (Neh. 6:15) Kanda dia Nzambi dialungisa tisalu mu bilumbu 52 kwa, mpe babatika mu tûla mutima mu nsatu zawu za timpeve. Ntiangu tilumbu tia ntete tia ngonda yalanda, ngonda ya Tishri, bawu bakutakana ha mbuka ya bantu babingi mu wirikila Ezdrase, na Balevite bakaka beri tanga Musiku wa Nzambi mu zu dia ngolo mpe beri wa bangulaka. (Tifwani 1) Makanda mamansoni, nsungula “bô babansoni babâ na mayela ma fwana mu wirikila,” batelama mpe bateka kutu mu wâ “tûka nkatika pari tii mu midi.” Ntia mpila tifwani tia mbote mu bungu dia bô, ha kati dieto, bakwizaka ku tukutakanu mu Nzo za Nsambululu za toma! Ngano bu bâka ku tukutakanu mabanza maku ka mabâka ma kutama ko, mpe misamu milembolo mfunu banzaka? Tala ti ni bô wena, bambukila bala ba Israele bayizi lembo wâ kwa, kâ bayizi tomo teka kutu mu misamu mi beri wâka, mpe bayizi dila mu bungu ti bakolamana musiku wa Nzambi.—Neh. 8:1-9.
w07-F 15/7 22 par. 9-10
Ngano mbo tatamana mu diatila mu mpeve”?
9 Nsayi mbanzulu zena zinataka mbote ya ngolo ku mutima. Yehova ni “Nzambi ye mu nsayi.” (1 Timote 1:11; Mikunga 104:31) Mwana’andi Yezu, nsayi ye nandi ya lungisaka luzolo lwa Tata’andi. (Mikunga 40:8; Bahebre 10:7-9) Mpe, kwe beto, “nsayi ya Yehova ni mbuka[’eto] ya swamina ya ngolo.”—Nehemi 8:10.
10 Nsayi yitûkaka kwe Yehova beto yibakisaka mu mona nsayi ya lungisa luzolo lwa Nzambi, ntono misamu, mpasi na nkwamusu. “Luzabu lwa Nzambi [nsayi] lutuhanaka yiyôkele”! (Bingana 2:1-5) Nsayi ye neto ya bâ na tindiku na Nzambi mu nzila ya luzabu lwa matieleka, ya timinu mu Nzambi na mu mukayulu wa Yezu. (1 Za 2:1, 2) Mu kanda dia matieleka dia mpangi za mu nza yayansoni twena, mpe titeko tiena tia nsayi. (Sofoni 3:9; Hagaye 2:7) Tivuvu mu Timfumu tia Nzambi nsayi titutâka, na bweso bwa samuna nsangu za mbote. (Matie 6:9, 10; 24:14) Tazonzeleno mpe tivuvu tia luzingu lwa mankululu. (Za 17:3) Mu mio miamiansoni, “nsayi kwa” yilendi bâ neto—Lubambu 16:15.
Bimvwama bia timpeve
it-1-F 151 par. 7
Arameye
Mvula zazingi ha manima, Bayuda bu bakâla ku bungamba ku Babilone, Nganga-Nzambi Ezdrase watanga mukanda wa Musiku kwe Bayuda bakutakana ku Yerusaleme, mpe Balevite babangula Musiku kwe bantu. Nehemi 8:8 yitêle: “Mu buku beri tangaka, Musiku wa Nzambi ya matieleka, wa beri tomo bangulaka, mpe wa beri tomo haninaka nsasa; ni buna babakisila bantu mu bakula mio mi beri tangaka.” Kampe mu mbangululu yo matsonoko ma Hebre beri bangulaka mu Arameye, kampe mu bungu ti Bayuda bakaka batûka ku bungamaba ku babilone Zu dia Arameye kwa beri zonzaka. Ntembe kâni, mbangululu yo mpe Bayuda yeri bakisaka mu tomo bakula nsasa ya misamu mi beri tangaka ni bu sa ti zu dia Hebre dia batomo zaba.
21-27 AOÛT
BIMVWAMA BIA ZU DIA NZAMBI | NEHEMI 10-11
“Bawu batihana mu bungu dia Yehova”
w98-F 15/10 22 par. 13
Hata dia Yerusaleme didelakane na nkumbu’andi
13 “Nzengolo ya ngolo” yi babonga ha meso ma Nehemi yakubika kanda dia Nzambi mu bungu dia tilumbu ti baketi batika mu sarila bibaka bia Yerusaleme. Kâ musamu wakaka wamoneka wu bafweti yirika mu manzangu. Hata bu diayizi bâ na bibaka bia ngolo, na mielo mia 12, Yerusaleme yafweti bâ na bantu babingi yôka ndambu yeri bâka kûna. Ni bu sa ti mwa bantu babâ kô, “hata dia nkatika dia dinene diabâ, kâ bantu bake beri bâka ku kati dia hata.” (Nehemi 7:4) Mu yirika musamu wo, bantu “baburiri madzeke mu sola muntu wumosi ha kati dia bantu ba 10, mu kwizi bâ ku Yerusaleme, mumvuka wa santu.” Luzolo lwa mutima lu basongela mu musamu wo lwatuma bantu mu sakumuna bantu babansoni batihana mu kwizi bâ ku Yerusaleme.” (Nehemi 11:1, 2) Ntia mpila tifwani tia mbote mu bungu dia Bakristo ba ntangu ya beto bê na lenda dia kwenda ku mbuka ze na nsatu Bakristo ba yela!
w86-F 15/2 26
Nsambululu ya matieleka yinungini
Bika bimvwama biandi mpe kwenda mu kwe bâ ku Yerusaleme, mbo kwaketi tuma bantu mu dukisa mbongo na mu hombesa bima biakaka. Bantu beri bâka ku Yerusaleme kampe mbo baketi bwabana na misamu mia mpasi mia mpila na mpila. Mu musamu wo, Bayuda, bantu beri tihanaka beri bongelaka na bunsungu bwabwansoni, mpe ntembe kâni bawu beri sambirilaka ngatu Yehova kabasakumuna.
w16.04-F 8 par. 15
Bâ wa kwikama bweso bwa Nzambi kunataka
15 Bu tatihana kwe Yehova tamukanisina ti mbo taketi sarila luzolo lwandi mu mutima’eto wawansoni. Tazaba ti mu lungisa kani dieto, luhemo lwaketi dingana. Kâ, luhemo lweto mu ntontolo lukotaka, nsungula bu batulombaka mu sa tima ti tuta lembo zolo. Bu tusaka mikayulu mia mpila yo, peleko bu tu bikaka bima bie mfunu kwe beto mu sarila Yehova, timinu tusongelaka. Tusakumunu tu tubakaka tuyôkele mukayulu ni mukayulu, ni bu sa ti mpasi za nkatika zazingi tumweni. (Mal. 3:10) Kâ bwe tulendi tâ mu mwana wa Yefte?
Bimvwama bia timpeve
w06-F 1/2 11 par. 1
Misamu mia nguri mia mukanda wa Nehemi
10:34—Mu bungu dia nti balomba kwe bantu mu nata nkuni? Musiku wa Mose ka weri’â lombaka kwe bantu ko mu nata nkuni. Misamu mia ntangu yîna mieri lombaka ti bantu banata nkuni. Nkuni zazingi zeri dinganaka mu yoka mikayulu ha zulu ziku. Kampe banetinime, babâ ngamba ku Tempelo, ka babâ babingi ko. Buna babula madzeke mu sola bantu bafweti nata nkuni ku Tempelo ntangu zazansoni.
28 AOÛT–3 SEPTEMBRE
BIMVWAMA BIA ZU DIA NZAMBI | NEHEMI 12-13
“Bâ wa kwikama kwe Yehova bu solaka ndiku zaku”
it-1-F 100 par. 8
Ba-Amonite
Bu bamana kuma Tobia mu tempelo, batanga musiku we mu Lubambu 23:3-6 weri yiminaka Ba-Amonite na Bamoabite mu kota mu timvuka tia Yehova. (Ne 13:1-3) Bantu bavulu banzaka ti musiku wo, wu bahana tûka mvula 1000, mu bungu ti Bamoabite na Ba-Amonite bakala mu bakisa bala ba Israele bu babâ penepene na mutoto wa kani, bawu weri yiminaka mu kota mu kanda dia Israele na mu baka ndandu zazansoni zikangamane mu bweso bwa bâ mu kanda dio. Kâ ka weri’â zolo tâka ko ti Ba-Amonite na Bamoabite ka babâ na lenda ko dia vukana na bala ba Israele, peleko mu bâ ha kati diawu na mu baka ndandu za tusakumunu twa Nzambi tweri na kanda dia Nzambi. Mu tifwani, tulendi tangumuna Zeleke, wu tutokolo zonzelaka, wabâ ha kati dia bantu ba ngolo ba Davide, na tinsamu tia Rite, Musi-Moabe.—Ri 1:4, 16-18.
w13-F 15/8 4 par. 5-6
Beno ba sakumu lwena
5 Tanga Nehemi 13:4-9. Misamu mia mbi mamingi tubwabanaka na mio, buna musamu wa mpasi wena mu tatamana mu bâ ba santu. Tabongeno tifwani tia Eliasibe na Tobia. Eliasibe Mfumu-Nganga-Nzambi yabâ, mpe Tobia Amonite yabâ. Kampe Tobia tisari tia mutinu wa Perse tiabâ, tieri salaka ku tizunga tia Yuda. Yandi na bantu bakaka batelamana Nehemi weri dingaka mu vutu tunga bibaka bia Yerusaleme. (Neh. 2:10) Tintwari na musiku wa hana Nzambi Ba-Amonite ka kabâ na nswa ko wa kota ku Tempelo. (Lub. 23:3) Kâ Eliasibe wakubika mbuka ya dîla mu tempelo mu bungu dia Tobia. Mu bungu dia nti?
6 Tobia ndiku yabâ ya Eliasibe. Tobia na mwana’andi Yehohanane bakwela bakento ba Bayuda, mpe Israelite zazingi zeri zonzelaka Tobia mu mpila ya mbote. (Neh. 6:17-19) Mutekolo wumosi wa Eliasibe wakwela mwana wa mukento wa Sanbala, ndiku ya Tobia mpe wabâ guvernere ku Samaria. (Neh. 13:28) Mu bungu ti Tobia ndiku yabâ ya Eliasibe, musamu wo wusongele mu bungu dia nti Eliasibe kabika ti muntu weri lembo sarilaka Yehova, mpe weri mu telamana, wanata nsobolo mu luzingu lwandi. Kâ Nehemi wasongela ti wa kwikama wabâ kwe Yehova bu kalosa bima bia Tobia biabâ mu mbuka yi beri dîlaka.
w96-F 15/3 16 par. 6
Sarila ngolo mu bâ wa kwikama
6 Tala ti ba kwikama twena kwe Yehova, ka tusa tindiku ko na mbeni zandi. Diangana mulongoki Zaki watsoneka: “Bakento ba nsuza, ka luzebi’â ko ti bâ ndiku ya nza, ni mu bâ mbeni ya Nzambi? Buna, wô zololo mu bâ ndiku ya nza mbo kabâ mbeni ya Nzambi.” (Zaki 4:4) Tuzololo tabâ ba kwikama ntiana mutimu Davide watâ: “Ngano ka niyinaka bô bakuyinaka ko, Ô Yehova, mpe ngano ka nimonaka ntonto ko mu bungu dia bô bakutelamanaka? Bawu nitomo yinaka. Bawu nkatika mbeni zani zayikiri.” (Mikunga 139:21, 22) Ka tuzololo’â ko tabâ ndiku za bantu basarilaka masumu, mu bungu ti ka hena tintwari ko ha kati dia bawu na beto. Ngano kwikama kweto kwe Nzambi ka kufweti’â kwatutuma ko mu lembo bâ ndiku ya mbeni zo za Yehova, ni wubâ mu nzila ya tele peleko mu mpila yakaka?
Bimvwama bia timpeve
it-2-F 359 par. 7
Mizike
Ku Tempelo mizike nkatika mfunu miabâ. Mu tifwani verse zazingi ze kô za Matsonoko zizonzelaka bitangi bia mikunga bieri lembo salaka tisalu tiakaka ntiana Balevite, ngatu batomo tihana mu tisalu tiawu. (1Nt 9:33) Bawu mu tikunku tiakaka babâ tia Balevite, mu bungu ti ka babatanguna ha timosi ko mu bantu batûka ku Babilone. (Ezd 2:40, 41) Mutinu wa Perse mpe, Artakzersese (Koko kwa kula) wayizi bâ ku lweka lwawu, bawu na bikunku biakaka, basa ti ka bafutakandi ‘mpaku, mbongo, na mfutulu zakaka.’ (Ezd 7:24) Ha manima mutinu watâ ti “bakubika mfutulu ya bitangi, buna bweri têlaka nsatu zawu za bilumbu biabiansoni.” Ni bu sa ti bantu batâka ti ntumunu yo Artakzersese wahana yo, kampe Ezdrase wahana yo tintwari na nswa wamuhana mfumu. (Ne 11:23; Ezd 7:18-26) Buna tubakuri mu bungu dia nti Bibila dizonzelaka “bitangi bia mikunga na Balevite,” bu batûlaka bitangi bia mikunga mu tikunku tiakaka, bi bu sa ti bawu mpe Levite zabâ.”—Ne 7:1; 13:10.