Ma li Yova anziro madhó lo krʉ kana

Ma gøngʉeni Bi 5 ddo 19, 1940 na, Amioûn, Lebanon na. Karr nga goti kodhó familia rangʉe di Tripoli na, madzá gødhi nrŭ chungʉe Yova, kpa jingʉe ke bbo ndirigoti kodhó familia ngʉe hwè na bbo. Ma ngʉe re ngba 5 ngʉe ná nzø kana ro, sinzønzø ngʉe 3 ndirigoti kpetsinzø 2. Madzá gødhi nrŭ nzɨ ngʉ adi ndima thí li bbo mbø djo ri. Bbo na mana ngʉe kodhó familia dho nalo kʉ Biblia nǎ longa le ne nari, njudha dhi ngana le ra nari ndirigoti nrŭ tsotso le kó ndima chu Mungu nari.

Kodhó kutaniko nă che na le d’ri ná Wakristo (watiwa-mafuta) ngʉe bí. Fø kpa kana ddikpa ke rodho ngʉe Michel Aboud, ke ngʉ adi funzo la kitabu la kutaniko ongoza fø saa na. Ke chungʉe bbʉbbʉlo New York na ndirigoti ke ngangʉe lod’radha tso Lebanon na 1920 na. Ma adi ngbaribbai ma Michel Aboud ngʉ adi heshima bbʉ ndirigoti Anne ma Gwen Beavor ma na tsotso kó nari nga no go Gileadi dhi darasa nǎ ro ndima singʉe ro. Fø le-vei ngʉngʉe kodhó kau. Cho bí goti ma njungʉe Anne na États-Unis na ná saa na ma nanga jingʉeni bbo. Ndirigoti ma njungʉe Gwen na b’lo ndi chi ndoa Wilfred Gooch na ro, kpa ngʉ njínji Mungu dho London na Beteli nă Angletere na.

KODHÓ LOD’RADHA DHI NJÍ LEBANON NA

Ma ngʉe jadda ná saa na, Yova dzá Dimu nga ngʉe bí Lebanon nǎ ri. Ro ko ngʉ adi Biblia nǎ ro ko chu nalo d’ra shauku na nja nrŭ dho. Ni mai dini djó nja kʉ ná bbobbokpa ngʉ kodhó lo gʉ ro, ko ngʉ adi lod’ra ngodhé. Ma adi ko bangʉeni na ná njalo nga no godhé.

Ddikpa cha ko ngʉ lod’ra madhi vena Sana ma na ddikpa kele dza kpa kʉ ná ngana. Dini djó ddikpa bbonga singʉe ddikpa ke dho ko ngʉ lod’ra ná ngana. Ri ngʉ njani ddikpa ke nzi ke naribbai. Ke dhungʉe madhi vena dhu. Ke ngangʉe fudjo tso, ke dzengʉe Sana ndirigoti le bʉngʉeni bʉ, dini djó fø bbonga vongʉe le ronga vó. Ddikpa ke nzingʉe polisi, kpa singʉe ná saa na, kpa nengʉe Sana tsotso ka ndi koe ná ke. Polisi rangʉe dini djó fø bbonga na ndima dhó biro na ndirigoti kpa rangʉe riutso d’i nari kʉ dini djo fø bbonga dhó kʉ sø (bunduki). Polisi djó bbonga dhungʉeri ke tso: “Ni ká kʉ ie? Ni ká kʉ dini djó bbonga inga che lo adi nji ná kpa djó bbonga?”

Go nga ma adi no nari kʉ kodhó kutaniko nă nrŭ ngʉ ra lod’ra da ngana ro ko djingʉe nǎ ná bis na njingʉeni nalo. Ko ngʉ lod’ra ná saa na, ddikpa dini djó bbonga njungʉe bí kʉ ná nrŭ tso nja ndima nji che lo ko ro d’e. Kpa njingʉe che lo ko ro, kpa bʉngʉe ko dju na ndirigoti kpa vongʉe madzá baba ronga vó. Ke nyodjonga krʉ ngʉe ju na nari nga ma adi no go. Kpa ngʉngʉe ke na abba madzá mama ma na bis nă ndirigoti kpa ulu ko ngʉ ra ro ko ngʉ do nji. Ma nzá ka ma vi madzá mama ngʉ po nalo nga ro ri madzá baba nyo djó ju le ngʉ njʉ ná saa na, le ngʉ ripo: “Yova anji kpa zø. Kpa nzá chu ndima nji nalo ro ri.”

Ddikpa saa na ko rangʉe kodhó familia nǎ nrŭ ronga be baba ma dhó bbagʉ. Madhó bbubbu bba ma singʉe dini nă ddikpa bbo chungʉeni ná bbonga ro. Dini djó fø bbonga chungʉe madzá baba kʉ Yova dzá Dimu nari chu. Ni mai madhó cho ngʉe 6 ro, ke ngʉ riji ndi ta do ma na. Ke pongʉeri: “Ni ká d’e batiso ba nzá addudho?” Ma pongʉeri ke dho ma kʉ ngba go ndirigoti batiso ma ba nari nji madho ringani ma chu Biblia nalo bbo ndirigoti madhó udha e kpakpa. Ma pongʉe nalo nzá thongʉe ke nyo ro ri føri dho ke pongʉeri madzá bbubbu dho ma nga kʉ heshima na ri.

Ro fø che kʉ nalo nga ngʉe bbo ri. Lebanon nǎ nrŭ jirie nrŭ ngba ndirigoti kpa adi ritsi ma bbʉ ddi nrŭ dho. Føri dzá lodho ko d’rangʉe Biblia nă lo ndirigoti ko ngʉ ri nă longaddi bí kʉ ná nrŭ dho.

KODHÓ FAMILIA RANGɄE NJA BBAGɄ

Go ma ngʉe darasa na ná saa na, Venezuela nă ro ddikpa jadda le-djo singʉe Lebanon na. Ke ngʉ adi si kodhó kutaniko na ndirigoti ke jingʉe madhi vena Wafa. Karr nga goti kpa chingʉe ndoa ndirigoti kpa rangʉe di Venezuela na. Wafa ngʉ adi barua ndi baba dho bí ina. Ndirigoti ri na le ngʉ adi baba ronga cho ndiro ke ra di familia ma na Venezuela na d’e. Føri le ngʉ nji ko dyu ngʉ le hwi bbo nari dho. Ko rrngʉe le po nalo ndirigoti ko rangʉe Venezuela na!

Ko singʉe Venezuela na 1953 na ndirigoti ko rangʉe di Caracas na, chøchø prezida adi di na ngana. Ma ngʉe jadda nari dzá lodho, ma nanga ngʉ jini bbo ma ngʉ adi prezida nja ndidhó bbo d’ani na mutokari nă ná saa na. Ro ringʉe kpakpa madzá gødhi nrŭ dho ndima chuni fø bbagʉ lo na ma, luga na ma, nyŏ na ma ndirigoti klima na ma. Fø bbagʉ lo na kpa chuni narigoti ddikpa che bbo kʉ nalo njingʉeni.

CHE BBO KɄ NALO NJINI

Madzá baba dhe ngʉ nji. Fø lo singʉe ø lo ko dho dhonalo ke ngʉe kpakpa kʉ ná ke, bblo dhó afya kʉ ná ke. Ko nzá ddingʉe nga ro ke dhe ka ndi ko nari djo ri. Ke ró le bangʉe kasere dhi dhe ndirigoti le njingʉe ke operasio. Njedha dhi lo kʉ yenga ddi goti ke dhengʉe dhe.

Nja saa na rie kpakpa ko d’ra ngbaribbai ma ko ko rr nari kpakpalo dhi saa na. Madhó cho ngʉe 13. Ko nzá ddingʉe nga ro madzá baba ka ndi dhedhe nari djo ri ndirigoti ko ngʉ adi riddi nari kʉ ko nzá ka ko ba hwè ki ro ri. Fø saa na kodzá mama dho ringʉe kpakpa ndi ve fø lo tso. Ni mai ringʉe fø ro, ko njangʉeri nari kʉ maisha ka ndi ra anzi ngba ndirigoti Yova ka ndi kó ko tsotso ngba ndiro ko ve fø lotso d’e. Madhó cho ngʉe 16 ro, ma bangʉe bbo darasa nă diplome Caracas na, ma jingʉeri bbo ma kó ko abbá nrŭ tsotso.

Fø saa na, madhi vena Sana ma chingʉe ndoa Rubén Araujo na, ke bangʉe Gileadi na darasa nǎ diplome ndirigoti kpa ngʉngʉe Venezuela na. Kpa vʉngʉeri ndima ra New York na. Madhó familia vʉngʉeri ma ra universite na, føri dho ma ka ma rae darasa nji New York na madhi vena bba. Madhi vena ma ndibbá ke ma na kongʉe ma tsotso bbo ndiro ma kana ngae chøchø Yova ma na d’e følu ma ngʉe ná saa na. Brooklyn nă ngʉe dhidhi kiroho na ná le djoi bí Espagnole dhi kutaniko nǎ. Følu ma chungʉe Milton Henschel ma, Frederick Franz ma na. Føri dho ma nanga jingʉeni bbo; kpa ngʉ adi njínji Brooklyn nǎ Beteli nǎ.

Nzá ma d’e cho ddi tso dya universite nǎ ro, ma ngʉ ngaddi ma ka ma nji nalo djo maisha na. Ma ngʉ adi Dzamu dhi Munara zø ndirigoti ma ngʉ adi ngaddi bbo ri na le tilo djo ná Wakristo dhó lo djo Yova dho ndima ngʉ adi njínji ro. Kodhó kutaniko nǎ ma ngʉ adi wapainia kʉ ná le djoi ma, Beteli nǎ kʉ ná le djoi ma na kʉ hwè na nari nja, ndirigoti ma ngʉ adi riji mae fø kpa bbai. Ro ma nzá d’engʉe batiso ba ri. Anziro ma chungʉe ma dho ringani ma bbʉ madhó maisha Yova dho nari ngba. Ma bbʉngʉe ma Yova dho ndirigoti ma bangʉe batiso bi 3 ddo 30, 1957 na.

BBO NA MANA KɄ NÁ LONANGAVɄDHA

Batiso ma ba nari goti, ma ngʉ adi ngaddi painia njidha tso ma ngaé nari djo. Ma jingʉe painia dzá njí bbo, ro ma ngʉ adi rinja kpakpa ka ndie naribbai. Ri ká ka ndi kaeka ma nji upainia ndirigoti ma nji iniversite? Ko ngʉ adi barua ndi bí ina ko kana madhó familia nǎ nrŭ ma na ndirigoti ma pongueri madzá mama ma dho ma lai nzø ma na nari kʉ ma tunitu iniversite nǎ ro ndirigoti ma ngʉ Venezuela na painia dzá njí njidha dho.

Ma ngʉngʉe Caracas na bi 6 na 1957 na. Ro følu ma abbá nrŭ ngʉe kpakpalo kana. Kpadhó lo jingʉeri le kó ndima tsotso nja ndima ba mbø d’e. Nde ma ká ka ma koe kpa tsotso ngbaribbai? Ma bangʉe njí ddikpa bake nǎ, ro ma jingʉeri mae painia. Føri dza lodho i ma ngʉngʉe Venezuala na. Madho ringangʉeni ma njí fø nji krʉ. Bake nă njí ma njingʉe cho bí ndirigoti ma ngʉ painia dzá njí ma nji ddi. Ma nzɨ ngʉ adi njínji bbo ri ndirigoti ma nga ngʉe hwè na maddi ri!

Ma njungʉe Sylvia na ndirigoti ma chingʉe ndoa le na nari bbʉngʉe hwè bbo ma dho. Le ngʉe Ujerumani nǎ le-ve bbo ndi ji Yova ro. Le ma tsɨngʉe Venezuela na ndidzá gødhi nrŭ ma na. Ko bangʉe nzø aro, kpetsingba rodho ngʉe Michel ndirigoti singbangba rodho ngʉe Samira. Ma ngʉ adi madzá mama ronga ma b’o ddi. Le singʉe di ko kuso. Ndirigoti ma bbangʉe painia dzá njí bba ndiro ma b’o mabbá familia nǎ nrŭ ronga d’e, ma adi painia dzá nji ma njie nari nga no godhé. Sylvia ma na ko ngʉ adi painia musaidizi nji konje dhi saa na.

BBO NA MANA KɄ NÁ DDIKPA LONANGAVɄDHA KI

Anziro ma d’rae ni dho ná fø lo ngʉ njini go kodhi nzø ngʉ darasa nji ná saa na. Ma churi nari kʉ madhó maisha ngʉe bblo anziro, ndirigoti ma dho nrŭ ngʉ adi heshima bbʉ bake nǎ ma ngʉ njínji ná ngana. Ro ma jingʉeri bbo nrŭ di ma nja Yova dzá njí dhi ke bbai. Ma ngʉ adi ngaddi ma ka ma nji nalo djo ndiro nrŭ di ma nja Mungu dzá njí dhi ke bbai d’e. Mabbá le ma na ko ddingʉe nga fø lo djo ndirigoti ko tingʉe lo mbø dhi lo djo. Njati ma bbae bake nǎ ma njínji nari tso ró, njí dzá mwisho dho le adi bbʉ ná mbø le ka le bbʉe ma dho bí. Ko nǎ nga ddeni ro ngʉeri nari dho ko njangʉe nari kʉ njati ko ngʉ kodhó maisha dhʉdhʉ ró, fø mbø ka ndi koe ko tsotso bícha.

Fø lonanga ko vʉ nari nga ngʉe dhʉdhʉ ri, ro mabbá le ma, madzá mama ma na kongʉe ma tsotso bbo fø lo kana. Fø ridho ma ngangʉe painia dzá njí tso. Ma nanga jingʉeni bbo fø lo dho! Ma nanga jingʉeni bbo ma nga painia dzá njí tso nari dho, ro ko bangʉe nzá djo ko ddienga ná nja lo maddi.

KE DHO LE NANGA KENI NALO NJINI NARI!

Ddikpa cha doktere pongʉeri Sylvia kʉ linga na. Fø lo kengʉe ko nanga bbo! Føri ngʉe bbo hwè ko dho, ro ma ddingʉe nga painia dzá njí ma vʉngʉe ma nji nari djo. Ma ká ka ma nji painia dzá nji ngbaribbai? Ko ngʉ ngaddi familia nǎ sisi ná lʉ (mugenyi) djo. Ro ma ngʉ adi ridhu ma tso, painia dzá njí ká ka ndi ka ma dho bbʉbbʉ?

Kodhó muradi djo ko tingʉe lo nari goti, ko vʉngʉeri ma ra anzi painia dzá njí na. Kodhó ngba Gabriel gøngʉeni bi 4, 1985 na. Føri goti ma bbangʉe bake nă njí tso bba ndirigoti ma ngangʉe upainia dzá njí tso ki bi 6, 1985 na. Karr nga goti le nzingʉe ma mae Tawi nă komite nă kpa kana ddike. Tawi ngangʉe Caracas na ri naridho ringʉngani yenga ddi kana ma nji safari aro ina inga gbo ina 80 km.

MA RA D’I NGANA

Tawi nă biro le ngʉngʉe La Victoria dhi bbagʉ, føri dho kodhó familia rangʉe følu ndiro ko di chøchø Beteli kuso d’e. Føri ngʉe kpakpalo ko dho. Ma ji madhó familia bbo ndirigoti ma adi mbai po bbo kpa dho. Kpa njingʉe nalo kongʉe ma tsotso bbo. Madhi vena Baha ungʉe ndi b’o mama ronga. Mike chingʉe ndoa b’lo ndirigoti Samira ma Gabriel ma na ngʉe abba go. La Victoria na ko rangʉe ná saa na kpa bbangʉe ndima dhó kau bba Caracas na. Ndirigoti Sylvia dho ringʉngani ndi chuni re bbagʉ lo na dhonalo ko singʉe bbo bbagʉ ro. Ndirigoti ko krʉ dho ringʉngani ko di karr kʉ ná dza nă. Bbʉbbʉ dhé, ko rangʉe Caracas nă ro La Victoria na nari dho kodho ringʉngani ko le kodhó bí kʉ nalo thika le.

Ro lo thika lengʉeni le. Gabriel chingʉe ndoa ndirigoti Samira rangʉe ra abba ro. Sylvia ma na le nzingʉe ko Beteli na 2007 na, fø nga djó ro ko njínji Mungu dho go dhé Beteli na. Kodhó sidjó ngba Mike kʉ mzee ndirigoti painia ndibbá le Monica ma na. Gabriel kʉ mzee ndirigoti ke Mungu dzá njínji ndibbá le Ambra ma na Italy na. Samira kʉ painia ndirigoti le adi Beteli nă njí tsotso ma kó ddi nja saa na.

MA KA MA VɄE LONGANA ANZIRO MA VɄNGɄE RINANGA NARIBBAI

Bbʉbbʉ dhé madho ringʉngani ma vʉ bbo na mana kʉ nalo nanga madhó maisha na. Ma nanga nzɨ adi rɨni ma vʉngʉe nalo djo ri. Rie njʉ ma mae lonanga vʉ ró, ma ka ma vʉe lonanga anziro ma vʉngʉe rinanga naribbai. Ma nanga adi jini bbo ma njirie Yova dho ná krʉ kʉ nalo dho. Cho bí kana ma ra rinja nari kʉ, ri kʉ bblo le b’o le kana kau ronga Yova na. Njati ko di riji ko vʉ lonanga bbo lo djo inga sese lo djo ma ró, Yova ka ndi bbʉ “dada krʉ le ka le famu nalo djolu” na ngoi ko dho. (Flp. 4:6, 7) Sylvia ma na ko Mungu dzá njínji Beteli na ndirigoti ko nja nari kʉ Yova le ko vʉ nalo ronga le dhonalo ko lie ke anziro kodhó maisha nă krʉ.