Yova adi chø kʉ ná lo nji krʉ ddo ró nari ká ni u ngba?

1-2. (a) Njʉ bí kʉ ná nrŭ ká adi rinja ri kʉ kpakpa le li le thí bbobbonga na kʉ ná kpa djo addudho? (b) I lo nă ká ko si loti ngba lo djo?

NJɄ BÍ kʉ ná nrŭ adi rinja, ri kʉ kpakpa le lɨ le thí bbobbonga na kʉ ná kpa djo. Nrŭ rinja nari kʉ, sheria nă ma, politiki nă ma nrŭ bblo lo nji mali dhi kpa ma, kpakpanga na kʉ ná kpa ma na lai djo dhé, ro njedha dhi nrŭ dho nzɨ nrŭ chølo ro nji ri. Biblia pori: “Nrŭ pinyo nrŭ djo nrŭ ró vudha dho.” (Mhu. 8:9) Føri ki ná, nja dini nă bbobbonga nji ná lo njedha bbʉ nrŭ dho, føri rili nzɨ nja nrŭ lɨ ndima thí Mungu djo. Føri dho, ddikpa ke u Biblia ndi jifunza ko na nari tso ró, ko adi kpakpanga nji ndiro ke li ndi thí Yova djo, ndirigoti ɨ dz’ djó ke chutso ddá ko dho chulu ná kpa djo.

² Bbʉbbʉ dhé, ri nga kʉ Biblia jifunza ná nrŭ dho dhé ringani ndima li ndima thí Yova djo ndirigoti kedzá tengenezo djo ri. Ro ko kana bícha nji cho b’lo bbʉbbʉlo kana ná nrŭ dho ma nzá ddi ringani ndima vi Yova adi lo nji ná chu kʉ krʉ ddo ró bblo pli nari nga ri. Nja saa na, ko bani na ná lo ka ndi liri Yova djó ko lirie ko thí ná føri tsu kpakpalo na. I lo nă ko si kodhó udha ka ndi mbuni lú ná njonjo gbo kʉ ná chu nja: (1) Biblia nă nja lo ro ko zø ná saa na, (2) chutso ddadha ko ba Yova dhó Tengenezo chulu ná saa na, ndirigoti (3) gosi ná saa na ko si bani kpakpalo na ná saa na.

ALI NI THÍ YOVA DJO BIBLIA NI ZØ NÁ SAA NA

3. Biblia nă nja lo ká ka ndi lɨ Yova djó ko lɨ ko thí nari mbudha kana ngbaribbai?

³ Mungu dzá lo ko zø ná saa na, ko ka ko e ngadhudha na ngbaribbai ma Yova njingʉeni nja nrŭ na nari djo, ndirigoti ke vʉngʉe nanga ná nja lo djo. Loroji na, Hesabu dzá buku nă ko rizø Yova ungʉe ritso le hwí ddikpa Mwizraeli Sabato ddo dyi ke rangʉe kali ko nari djó. Føri goti Samweli dzá buku ya pili nă ko rizø, b’lo cho da bí nari goti, Yova njingʉe Pi Daudi zø nji, ngba mai ke njingʉe uzinifu ndirigoti ke hwingʉe nrŭ ro. (Hes. 15:32, 35; 2 Sa. 12:9, 13) Njaro ko ka ko di ridhu ko tso, ‘addudho ká Yova njingʉe Daudi, nrŭ hwi ná ke ndirigoti uzinifu nji ná ke zø, ro ke ungʉe ritso le hwí nzɨ ro e njani bbo ma ná kosa nji ná ke hwi?’ Nja ko ngʉ fø logoti d’e ringani ko no gbo kʉ ná longa Biblia ko zø ná saa na.

4. Mwanzo 18:20, 21 ndirigoti Kumbukumbu la Torati 10:17 ká li ko kpakpa ngbaribbai ndiro ko li ko thí Yova dhó lod’idha djo d’e?

⁴ Bí ina Biblia nzɨ adi ndi tilo djo ná lo nanga tu krʉ ri. Loroji na, ko churi chu Daudi lengʉeni le bbʉbbʉ ndi njingʉe ná lo krʉ nă ro. (Zb. 51:2-4) Ro nde Sabato dhi sheria tangʉe ná føri ká ngʉe ngba di ná ke? Ke ká kongʉe zø ddi ndi njingʉe ná fø lo dho? Ke ká ngʉ adi ngarr nzɨ Yova dhó sheria dho anziro? Ke ká chungʉeri nzá inga ke ká ngʉ adi Yova ja ná lo bé pa? Biblia nzá tu fø lo nanga ro ri. Ni mai ri kʉ fø ro, ringani ko chu ɨ lo: Yova “nzɨ adi nga kʉ d’ʉ ná lo ro nji ri.” (Kum. 32:4) Lo nanga ke vʉ nari nji ke adi lo nanga ne krʉ kʉ ná chu na vi, ke nzɨ adi lod’i rr ndi rr ná lo, inga ndi thí ddi ná lo, inga njʉ bí ina adi nrŭ dhó lo d’idha ngbʉ ná lo chulu ri. (Azø Mwanzo 18:20, 21; Kumbukumbu la Torati 10:17.) Ko di lochu Yova djo ndirigoti kedhó nzɨ thika leni ná yadha djo bbo ró, kedhó lod’idha djo ko ko thí li nari maddi ka ndi dhidhi. Njati Biblia nă nja kʉ ná logoti ko ba nzá ma kpadjo ró,Yova djo ko chu b’lo ná lo kaka ndiro ko uri u nari kʉ “kedzá krʉ kʉ ná chu kʉ chø.”​—Zb. 145:17.

5. Ko kaka nzá nari ká adi chølo ko ji ko njí nari sa ngbaribbai? (Anja kisanduku “Nzá le ka nari adi chølo ko njie nari sasa.”)

⁵ Ko kaka nzá nari dho chølo ko nji nari e kpakpa. Mungu nongʉe ko ndi ró ji na, føri dho nrŭ di nzani nza nari adi ko thí ronga lø bbo. (Mwa. 1:26) Ro ko karie nzá nari dho ko nzá ka ko d’ilo ro d’ʉ ri, njati ko di riddi ko chu njinjieni ná lo krʉ ma ró. Loroji na addinga, ngbaribbai ma Yova vʉngʉeri ndi nji Ninawi nă nrŭ zø nari kangʉeni Yona lu nari djo. (Yon. 3:10–4:1) Anja fø lo bbʉngʉe ná bblonga. Ninawi nǎ 120 000 djolu da ná lelengʉeni ná nrŭ gøngʉe gø! Følo dho, mwisho djó ringangʉeni Yona thɨ ndidhó lo thika, ro nga Yova ri.

6. Ká addudho ri nga kʉ lazima Yova di ndi vʉ nanga ná longa tutu ko dho ri?

⁶ Ri nga kʉ lazima Yova tu ndi vʉ ddikpa longa dhonalo nrŭ dho ri. Bbʉbbʉ dhé, Yova bbangʉe ndidhó anziro ngʉe ná njí dhi kpa d’ra ndima dhó ngaddidha ndi vʉ nanga ná lo djo inga ndi ji ndi vʉ nanga ná lo djo. (Mwa. 18:25; Yon. 4:2, 3) Ndirigoti nja saa na, ke adi ndi vʉ nanga ná longa tutu. (Yon. 4:10, 11) Ni mai ri kʉ fø ro, Yova dho nzá ringani nga ndi tu ndi vʉ nanga ná lo nga ko dho ri. Ke kʉ ko no ná ke nari bbai, ke dho nzá ringani ndi di ngadhu ko tso vi ndi ji ndi nji ddikpa lo nari nji inga nari goti ri.​—Isa. 40:13, 14; 55:9.

ALI NI THÍ YOVA DJO CHUTSO DDADHA NI BA NÁ SAA NA

7. Ko ká adi hwini ngba kpakpalo tso ró ndirigoti addudho?

⁷ Ko uri u ko thí nǎ ro krʉ Yova adi krʉ ddo ró chø kʉ ná lo dhé nji. Ni mai ri kʉ fø ro, nja saa na ri ka ndie kpakpa ko li ko thí Yova li chutso ddadha dho ná kpa djo. Njaro ko ka ko dhuri ko tso, Yova dhó Tengenezo nǎ daraka ro bbʉni dhó ná kpa ká chutso ddá Yova ji nari bbai bbʉbbʉ inga ndima ji nari bbai. Njaro Biblia le ngʉ ndi ná saa na, nja nrŭ dhó ngaddidha ro ma ngʉe føri bbai ddi. Akonja paragrafu ya 3 nǎ le tielo djo ná loroji. Njaro Sabato dhi sheria tangʉe ná fø ke dhó familia nǎ nja ke ka ndi dhueri ndi tso Musa ká dhunga Yova tso i bbʉbbʉ fø ke le hwi nari tso ndi u nari nji. Føri goti njaro Daudi njingʉe uzinifu na ná le bbá ke Uria dhó kau ka ndi ddieri, Daudi kʉ Pi nari dho ke njinjí ndidhó bbonga na ndiro ndi nyí ndi dho le ka le bbʉe ná malipizi tso d’e. Føri dzá lodho njati ko li ko thí nzá i dz’ djó Yova chutso ddá chulu ná kpa djo ró, ri ka ndi e kpakpa ko li ko thí Yova djo dhonalo Yova maddi li ndi thí kpa djo.

8. Matendo 16:4, 5 nǎ le d’ra ná lo ronga ká nju ngbaribbai kutaniko nǎ lo adi bbi njʉ nari na?

⁸ Njʉ Yova adi chutso ddá ndidhó dz’ djó Tengenezo dho “chí njí dhi ndirigoti nyodyu dhi noke chulu.” (Mt. 24:45) Karne ya kwanza nǎ ngʉ chutso ddá ná kpa bbai, fø noke Mungu dzá nrŭ djo nganja dz’ djolu gble ndirigoti ke chutso ddá kutaniko nǎ wazee dho. (Azø Matendo 16:4, 5.) Ndirigoti wazee adi fø chutso ddadha bbʉ kutaniko nǎ nrŭ dho. Ko adi ko li ko thí Yova dhó chutso ddadha djó nari dho kedhó tengenezo ndirigoti wazee dhó ro ko ba ná chutso ddadha dho ko ngarr nari chulu.

9. Wazee vʉ nanga ná nja lo na ko gba ko tso nari ká ka ndi si kpakpa ko dho ngba saa na ndirigoti addudho?

⁹ Nja saa na, ri ka ndi si kpakpa ko dho ko rrnga wazee vʉnanga ná nja lo dho. Loroji na, b’lo da ná cho kana bí kʉ ná kutaniko ma, Muzunguko ma nǎ lo ki le kpee vi. Føri goti, dddikpa saa na, wazee nzieri wahubiri rá d’i kutaniko na ndiro nrŭ ka bblo Pidhinga dzá dza na d’e. Njati le choe ko d’i kutaniko nǎ ró, njaro ri ka ndi e kpakpa ko dho ko bbá kodhó bbakau ma, kodhó familia nǎ nrŭ ma na. Nde wazee ká adi chutso ddadha ba Mungu dhó ro ndiro ndima chó muhubiri d’i kutaniko na d’e? Nzɨ. Fø lo maddi ka ndi liri rie kpakpa ko rrnga ko dho le bbʉ ná chutso ddadha dho. Ro Yova adi ndi thí li wazee djo fø di ná longa kpa vʉ ná saa na, føri dho ringani ko ma li ko thí kpa djo ddi.b

10. Waebrania 13:17 ripo nari bbai, ri ká ngani ko rrnga wazee dho addudho?

¹⁰ Addu dzá lo dho ká ringani ko gba ko tso wazee vʉnanga ná lo na, rie nzá ma ri tho ko nyǒ ri ro? Dhonalo fø ko rinji nari na ko Mungu dzá nrŭ tso gbarieni ddi nari ronga b’o. (Efe. 4:2, 3) Kutaniko adi hwè ba njati ri nǎ kʉ ná nrŭ di ndima tso gba wazee dhó baraza vʉnanga ná lo na ró. (Azø Waebrania 13:17.) Ro føri djolu pli, ko adi ridho ko li ko thí Yova djó njati ko di ngarr Yova li ko ronga b’odha dho ná kpa dho ró.​—Mdo. 20:28.

11. Ko tsotso ká addu ka ndi kó ndiro ko di ko thí li wazee dhó ro si ná chutso ddadha djo d’e?

¹¹ Wazee di loti kutaniko nǎ lo djo ró, kpa adi roho takatifu nzi. Fø longa ko no nari ka ndi liri ko li ko thí wazee dhó ro ko ba ná chutso ddadha djo. Føri goti kpa adi Biblia nǎ nzɨ thika leni ná yadha nanga ne bblo pli ndirigoti kpa adi Yova dhó tengenezo bbʉ ná chutso ddadha dyø. Kpa adi riji ndima bbʉ hwè Yova thí dho ndirigoti ndima b’o kedzá nrŭ ronga ngba ka ná ngatsi. Chí tøni ná fø kpetsi kpa churi nari kʉ, Yova si lod’i ndima djo ndima nji ná njí djó. (1 Pe. 5:2, 3) Addinga i lo djo: Ngba mai i dz’ djó nrŭ nanga ndoni ndima dhó rangi ró, ndima dhó dini ró ndirigoti politiki nǎ lo ró ro, Yova dzá nrŭ tso gbani ddi ddikpa bbʉbbʉ Mungu ndima má ró. Fø lo krʉ njini Yova ndidzá Tengenezo ronga lé nari dho!

12. Addui ká ka ndi kó wazee tsotso ndiro ndima chu ddikpa ke ká leni bbʉbbʉ nari d’e?

¹² Yova bbʉrie bbo kʉ ná njí wazee dhó, føri kʉ kpa b’o kutaniko ronga ndiro rie tse ndi tse ro d’e. Njati ddikpa Mukristo njí bbo chenga ró, Yova bbʉ wazee dhó ná njí kʉ, kpa nja fø ke ká le ka le pʉpʉ ma kutaniko nǎ ro inga nzá ma nari d’e. Kpadho ringani ndima nja nari kʉ, fø ke ká ba njedha bbʉbbʉ ndi njie ná lo dho? Ke ka ndi pori ndi leni le maddi, ro ke ká ndro ndi njie ná lo bbʉbbʉ? Ke ká bba fø chenga tso bba i ngba? Rie che kʉ ná bbakau choe ke chelo njidha dho ri ró, ke ká bba fø kpa na ndi ndi tso gba nari tso ngba? Sala nǎ wazee adi fø lo nanga ne maandiko chulu, ndirigoti kpa adi rine ndima chu chenga nji ná kedhó nganjadha thika ká leni ngba fø lo djo nari. Føri adi kpa tsotso kó ndiro ndima chu chenga nji ná ke ká ka ndi má kutaniko na ngba inga nzá ma nari d’e. Njaro ri ka ndi uri le pʉ ke pʉ kutaniko nǎ ro.​—1 Ko. 5:11-13.

13. Kutaniko nǎ ro le pʉ ná rie kodhó kau inga kodhó familia nǎ ke ró, ko ká ka ko di riddi ngba?

¹³ Wazee dho ko ngarr nari ká ka ndi e kpakpa ko dho ngbaribbai? Njati rie kutaniko nǎ ro le pʉ ná ke nga kʉ kodhó chøchø kau ri, inga kodhó familia nǎ ke ri ró, ko ka ko e tayari ko rrnga wazee vʉ nanga ná lodho. Ro kutaniko nǎ ro le pʉ ná rie kodhó bbo ko ji ná kau ró, kodhó nganjadha ka ndi e njonjo. Ko ka ko di riddi njaro nzá wazee vʉ longa bblo ri, inga ko di ridhu ko tso wazee ka d’ilo Yova ji nari bbai ngba? Ko tsotso ká addu ka ndi kó ndiro ko e bblo kʉ na nganjadha na fø lonangavʉdha djo d’e?

14. Njati wazee vʉ nanga chenga nji ná ke djo ná lo lø ko nganga ronga ró, ká addu ka ndi kó ko tsotso?

¹⁴ Ri kʉ bblo ko nonga nari kʉ kutaniko nǎ ro le chenga nji ná ke pʉ ná føri kʉ Yova dhó mupango ndirigoti ri adi bblonga bbʉ kutaniko dho ndirigoti chenga nji ná ke dho. Ro nzá leni ndidhó chenga nǎ ro ná ke le bbábbá kutaniko nǎ ró, ke ka ndi sa kutaniko nǎ nja nrŭ dhó nyi sa. (Gal. 5:9) Føri djolu pli, ke nzá ka ndi nja ndi nji ná chenga dzá bbonga ri ndirigoti ke dho ri ka ndi e kpakpa ndi lé ndidhó ngaddidha thika ndirigoti ndidhó nyi thika ndiro ndi tso uni Yova na d’e. (Muh. 8:11) Ko ka ko churi nari kʉ ddikpa ke le pʉ kutaniko nǎ ro nari njí wazee adi longavʉ bblo. Kpa churi nari kʉ Izraeli bbá pikpa ngʉ lod’i nari bbai, “ndima nzɨ lod’i nrŭ dho ri, ro Yova dho.”​—2 Ny. 19:6, 7.

YOVA DHO KO NGARR KPADJO NARI SI KO TSOTSO KO GOSI NÁ SAA DJO

15. Addudho ká ringani ko li ko thí Yova dhó chutso ddadha djo anzinga djolu pli?

¹⁵ I dz’ dzá mwisho kʉ chøchø nari bbai, ringani ko li ko thí Yova dhó chutso ddadha djo anzinga djolu pli. Ká addudho? Bbo mbudha dhi saa na, ko si ba ná nja lojadha si njani nzá ka nari bbai inga nga kʉ d’ʉ nari bbai. Bbʉbbʉ dhé, Yova nzɨ si loti ko dho ndindiro ri. Ro ke si loja ko dho vʉ ndi vʉ chutso ddadha dho ná kpa chulu. Føri nga sie rɨ le nanga rɨni chutso ddadha djo ná saa ri. Inga ɨ le ridhu ná saa ri: ‘Fø chutso ddadha ká si Yova dhó ro bbʉbbʉ, inga chutso ddá ná le-djoi djǒ nǎ ro?’ Nde nrŭ dhó historia nǎ, kpakpa si e ná følo djolu ká ni sisi ngbaribbai? Fø logoti ko ka ko ba ngbaribbai ma ko adi tengenezo dhó chutso ddadha nja kpadjo nari nǎ ro. Njati rie ni ni adi ni thí li njʉ ko ba ná chutso ddadha djo ndirigoti ni e tayari ngarrdha dho ri ró, bbo mbudha dhi saa djo ma ni si rinji fø ddi.​—Lu. 16:10.

16. Ko ká si mbuni Yova dhó lod’idha djó ko li ko thí nari dho ngbaribbai karrnga goti goti?

¹⁶ Ringani ko ddinga djo ná nja lo kʉ Yova si lod’i i dz’ djo. Ko kʉ na ná ngab’odha kʉ, nzɨ njínji Yova dho ná bí kʉ ná nrŭ si rivʉ ndima njínji Yova dho fø mwisho si nari njí, føri tsu ndi nǎ kodhó familia nǎ nja nrŭ maddi. Ro Armagedoni dhi saa na, Yova si fø kpa dhó ya mwisho lonangavʉ Yesu chulu. (Mt. 25:31-33; 2 Te. 1:7-9) Fø saa na, ie ma ka si Yova dhó zølo ba inga nzɨ ma ná føri nga sie kodhó lo ri. (Mt. 25:34, 41, 46) Fø saa djo, ká ko si ko thí li Yova dhó lod’idha djo inga ko si ke dho ko njínji nari tso bbabba ke vʉ nanga ná lo djo? Bbʉbbʉ dhé, ringani ko li ko thí Yova djo njʉ, føri si ko tsotso ko ko li ko thí ke djo gosi ná saa na.

17. Yova dhó lod’idha nǎ ro ká ko si faida ba ngbaribbai i dz’ dzá mwisho na?

¹⁷ Addinga ngbaribbai ma ko sie hwe na ø dz’ djó ko si Yova d’i ná lo dzá matokeo nja ná saa na nari djo. Kali dhi dini ma, gbʉ dhi turusa ma, bbo nrŭ thí nza ná guvernema ma, njedha ma, ngó le ngʉ nari ma, ji ko ji ná nrŭ cheni nari ma na ki ro nga sie vi ri. Ndirigoti Shetani ma, ndidhó gó kpari ma na le si sʉ cho 1 000 dho. Kpa tsangʉe nari nǎ ro sirie ná lo krʉ ki ro nga sie ri. (Ufu. 20:2, 3) Ko si mbai po bbo ko lingʉe ko thí Yova chutso ddá nari djo nari dho!

18. Waizraeli dhó loroji le d’ra Hesabu 11:4-6 ndirigoti 21:5 nǎ nari nǎ ro ká ko ka ko ba ngba somo?

¹⁸ Yova dhó ø dz’ djó ko sie na ná maisha nǎ, ká ko si bani mbudha na maddi Yova djó ko li ko thí nari dho? Loroji na, akoddinga Waizraeli vʉngʉe Misri nǎ no tse nǎ ro nari goti bangʉe nga ná lo djo. Nja kpa nanga ngangʉe nudha tso Misri na ndima ngʉ ba ná nyo bani tse nzɨ naridho ndirigoti kpa ngʉ Yova bbʉ ndima nyó ná mána be pá. (Azø Hesabu 11:4-6; 21:5.) Njaro ko ma ká ka ko si e fø di ngaddidha na ddi bbo mbudha goti? Ko nzá chu nga le si sa nari ká si njí bbʉ ngba ngatsi ma nari ri ndiro dz’ ki vé ngʉ Paradiso d’e. Njaro njí sie bbo ndirigoti maisha nga sie sʉsʉ ya kwanza ri. Ko ká si Yova si bbʉ ko dho fø saa na ná ritsi be pá? Ko chu nari kʉ: Ko di mbai po Yova bbʉ ko dho njʉ ná ritsi dho ró, fø saa na ma ko si rinji fø ddi.

19. I lo nǎ ko tilo djo ná lo dzá dʉnga ká ni ka ni po ngbaribbai?

¹⁹ Yova adi bblo lo dhé nji krʉ ddo ró. Ringani ko u fø lo u ndirigoti ringani ko li ko thí Yova adi chutso ddá chulu ná kpa djo maddi. Nzɨ vi Yova pongʉe ndidhó nabi Isaya chulu ná i longa: “Le jotso ko nari ma, udha na le kʉ nari ma na si e nidhi kpakpanga.”​—Isa. 30:15.