MUTWI WAKWIIYA 27
LWIIMBO 79 Amubacaafwe Kuyuma
Amucafwe Bashikwiiya Baibo Banu Kusalawo Kusebensela Yehova
‘Amwiimikane cakutatenkaana mulushomo . . . amuyume.’—1 KOLI. 16:13.
CITEENTE CINENE
Nsheenga twaciita kwaamba ayi tucafwe bashikwiiya Baibo besu kuba alushomo akuba bataloondi kwaamba ayi basalewo kusebensela Yehova.
1-2. (a) Ino nceebonshi Bashikwiiya Baibo bamwi balawayawaya kusalawo kusebensela Yehova? (b) Ino tutokwiiya nshi mumutwi uyu?
SA KULI shimwi shakalinga kumupa kuwayawaya kusalawo kuba womwi wa Bakamboni Bakwe Yehova? Mpashi mwakalinga kuloonda ayi mbomusebensaabo, beshicibusa na bamumukwashi inga bakalala na mwaba Kamboni wakwe Yehova. Na mpashi mwakalinga kulinyumfwa ayi inga tamucikoonshi kunoonyumfwila Yehova mushintu shoonse. Na mboboobo, inga mwanyumfwishisha mbobalinyumfwa bashikwiiya Baibo bamwi abo bawayawaya kusalawo kuba womwi wa Bakamboni Bakwe Yehova.
2 Yesu wakalinga kucishi ayi kulinyumfwa boobo inga kwapa kwaamba ayi muntu atasaliwo kusebensela Yehova. (Mate. 13:20-22) Sombi wakatolelela kweelesha kucafwa baabo bakalinga kuwayawaya kuba bashikwiiya bakwe. Kwaamba ayi acikoonshe kucita boobo, wakabacafwa (1) kushiba shakalinga kupa kwaamba ayi bawayewaye kusalawo kusebensela Yehova (2) kusuna Yehova abuumbi (3) kubika Yehova panembo mubuumi bwabo, alimwi (4) kushiba nshebakalinga kweelete kucita na bamwi babapikisha. Pacecino ciindi, tuleeisha bantu Baibo kusebensesha libuku lya Amusangalale Abuumi Kwamuyayaya! Ino cakubonenaako cakwe Yesu inga twacikonkela buyani kwaamba ayi tucafwe bashikwiiya Baibo kusalawo kusebensela Yehova?
AMUCAFWE SHIKWIIYA BAIBO WANU KUSHIBA SHITOOMUPA KUTAYA PANEMBO
3. Ino nshiinshi shakalinga kupa kwaamba ayi Nikodemasi atasaliwo kuba shikwiiya wakwe Yesu?
3 Nikodemasi wakalinga mweendeleshi wa baJuda ulemekwa. Sombi wakalinga kuwayawaya kusalawo kuba shikwiiya wakwe Yesu. Ndyepakeendabo myeenshi 6 kuswa ciindi Yesu ndyaakatalika kushimikila, Nikodemasi wakashiba ayi Yesu ngo Mesiya. (Joni 3:1, 2) Nacibi boobo, Nikodemasi wakasalawo kuya kuli Yesu mashiku ceebo “cakuloonda bamaloba ba baJuda.” (Joni 7:13; 12:42) Mpashi wakalinga kuloonda ayi na waba shikwiiya wakwe Yesu, bantu inga bacileka kumulemeka alimwi inga wanyaikwa buboni bwakwe bumwi.a
4. Ino Yesu wakamucafwa buyani Nikodemasi kushiba Yehova nshaakalinga kumulangila kucita?
4 Nikodemasi wakalinga kwiishi kabotu Milawo yakwe Mose, sombi wakalinga kuyandika kucafwikwa kwaamba ayi ashibe kabotu Yehova nshaakalinga kumulangila kucita. Ino Yesu wakamucafwa buyani? Yesu wakalyaaba kubandika a Nikodemasi nabi kwaamba ayi lyakalinga mashiku. Alimwi Yesu wakalwiita Nikodemasi cakuteenda mweela nshaakalinga kweelete kucita kwaamba ayi abe shikwiiya wakwe. Wakamulwiita ayi alyeelete kwaana kuswa kushibiibi shakwe, kubombekwa mumaanshi akushoma Mwanaakwe Lesa.—Joni 3:5, 14-21.
5. Ino nshiinshi nsheenga twaciita kwaamba ayi tucafwe shikwiiya Baibo wesu kushiba shitoomupa kutaya panembo?
5 Nabi kwaamba ayi shikwiiya Baibo inga kanyumfwishisha kabotu Malembo, inga wayandika kucafwikwa kwaamba ayi ashibe shitoomupa kutaya panembo. Kucakubonenaako, mpashi incito yakumubili njaasebensa ilamutolela ciindi cinene, na mpashi bamumukwashi wakwe tabasuniiwo kwaamba ayi abe womwi wa Bakamboni Bakwe Yehova. Aboobo amweeleshe kucafwa shikwiiya Baibo wanu bweenka Yesu mbwaakacita. Mpashi inga mwamwiita kumishaanu kwaamba ayi mubandikewo, kumweendela kumishaabo na kunooya cifwakasha pomwi. Na mwacita boobo, mpashi inga waanguluka kumulwiita mapensho ngatokwiindaamo. Lyalo inga mwamucafwa kushiba nsheenga walulaako kwaamba ayi asangalashe Yehova kuteshi kusangalasha ndimwe.
6. Ino inga mwacita buyani kwaamba ayi mucafwe shikwiiya Baibo wanu kunokonkela nshatokwiiya? (1 Bene Kolinto 16:13)
6 Na shikwiiya Baibo wanu washoma cakutatoonsha ayi Yehova alaakumucafwa kunokonkela milawo yakwe, alaakuyuminishikwa kunokonkela nshatokwiiya. (Amubelenge 1 Bene Kolinto 16:13.) Mwebo nomutomwiisha inga twamukoshanisha kuli tiica. Na mwayeeya paciindi ndyemwakalinga kucikolo, ino mbatiica nshi mbomwakalinga kusuni abuumbi? Mpashi mbatiica bakamucafwa kushiba ayi inga mwacikonsha kunoocita kabotu kucikolo. Ubu bweenka mbocibete akuli shikwiisha Baibo uli kabotu. Taishibo bashikwiiya Baibo bakwe Lesa nshatulangila kucita, sombi alabacafwa akushiba ayi Yehova inga wabacafwa kwaalula buumi bwabo. Ino inga mwacita buyani kwaamba ayi mube shikwiisha Baibo wamushobo uyu?
AMUCAFWE SHIKWIIYA BAIBO WANU KUSUNA YEHOVA ABUUMBI
7. Ino nshiinshi Yesu nshaakacita kwaamba ayi acafwe bantu kusuna Yehova abuumbi?
7 Yesu wakalinga kucishi ayi kusuna Lesa inga kwacafwa bashikwiiya bakwe kukonkela nshobakalinga kwiiya. Aboobo liinji wakalinga kwiisha bashikwiiya bakwe shintu sheenga shabacafwa kusuna Yehova Ishiwabo wakwiculu. Kucakubonenaako, wakakoshanisha Yehova ku mushali musankwa upa bana bakwe shintu shibotu. (Mate. 7:9-11) Bantu bamwi mpashi tabakalinga kutondeshekwa lusuno kuli baishiwabo. Amuyeeyebo mbobakalinyumfwa Yesu ndyakabalwiita cikoshanyo ca mushali musankwa shilusuno uyo wakatambula mwanaakwe musankwa wakalinga waashuka. Bakashiba ayi Yehova alibasuni abuumbi alimwi wakalinga kusunishishi kubacafwa.—Luka 15:20-24.
8. Ino nshiinshi nsheenga mwaciita kwaamba ayi mucafwe shikwiiya Baibo wanu kusuna Yehova abuumbi?
8 Amwebo inga mwacafwa shikwiiya Baibo wanu kusuna Yehova abuumbi na liinji kamwaamba pa mibo ibotu Yehova njaacite. Lyoonse ndyemutokwiiyaakwe, amumucaafwe kunyumfwishisha nshatokwiiya mboshitondesha ayi Yehova alimusuni. Na mutokwiiya pacilubula, amumucaafwe kubona mbocimukuma palwaakwe. (Loma. 5:8; 1 Joni 4:10) Na shikwiiya Baibo washiba ayi Yehova alimusuni abuumbi, inga camucafwa kuyumya lusuno lwakwe pali Yehova.—Gala. 2:20.
9. Ino nciinshi cakacafwa ba Michael kwaalula buumi bwabo?
9 Amuyeeye pacakubonenaako caba Michael, bakala ku Indonesia. Ndyebakalinga kukula, bakeeya cancine kuswa ku bamumukwashi wabo sombi tabakwe kusalawo kubombekwa. Ndyebakalinga kucite myaaka 18, bakalongela kucishi cimwi nkobakaya mukutalika kusebensa mbuli dilaiva wa matilaki. Ndyepakeenda ciindi, bakaboolela ku Indonesia kuya mukweeba. Sombi alimwi mukuya kwaciindi, bakashiya mukwashi wabo akuya kucishi cimwi mukusebensa. Ba Michael ndyebakalinga kunoocili kucishi cimwi, bakaabo amwanaabo mwanakashi bakatalika kwiiya Baibo akuya panembo. Banyinawabo ndyebakafwa, ba Michael bakasalawo kuboolela kumishaabo kwaamba ayi banolama baishiwabo alimwi bakasumina akutalika kwiiya Baibo. Ndyebakalinga kwiiya mulubasu lwa “Amwiiyilewo Ashimwi” muciiyo 27 mulibuku lya Amusangalale Abuumi Kwamuyayaya!, makani ngobakeeya akabakuma abuumbi. Ba Michael ndyebakakutumana kuyeeya Yehova mbwakalinyumfwa cibiibi abuumbi kubona Mwanaakwe kaapenga, bakatalika kulila. Alimwi ndyebakanyumfwishisha Yehova a Yesu mbobabasuni abuumbi, bakatalika kubalumba alimwi bakaalula buumi bwabo akusalawo kubombekwa.
AMUCAFWE SHIKWIIYA WANU KWAALULA NSHAABIKA PANEMBO MUBUUMI
10. Ino nshiinshi Yesu nshaakacita kwaamba ayi acafwe bashikwiiya bakwe kwaalula nshobakalinga kubikilako maano mubuumi bwabo? (Luka 5:5-11) (Amubone acikope.)
10 Bantu bamwi Yesu mbaakashimikila, bakeendililabo kushiba ayi ngo Mesiya, sombi bakalinga kuyandika kucafwikwa kwaamba ayi babikile maano kukusebensa ncito yakushimikila. Kucakubonenaako, Pita a Andulu bakalinga kale bashikwiiya paciindi Yesu ndyakabalwiita ayi banosebensaakwe kuli koonse nkweenga waya. (Mate. 4:18, 19) Bakalinga kusebensela pomwi a Jemusi a Joni muncito yakucaya nswi alimwi makwebo abo akalinga kweenda kabotu. (Maako 1:16-20) Pita a Joni ‘ndyebakashiya tukonde twabo,’ cilyeelete bakabika bubaambo bwa mbweenga kabalama mikwashi yabo ndyebakalinga kusebensela pomwi a Yesu. Ino nciinshi cakabacafwa kubikila maano kukushimikila muciindi cakupanga maali? Yesu wakacita caankamiko cakabacafwa kushiba ayi Yehova inga wabapa nshebayandika teshi mulandu asheenga shacitika. Aboobo bakashoma cakutatonsha ayi lyoonse Yehova ananoobapa nshebayandika na babikila maano kukumusebensela.—Amubelenge Luka 5:5-11.
Ino nshiinshi nsheenga tweeya kucakubonenaako cakwe Yesu mbwaakacafwa bashikwiiya bakwe kubikila maano kukusebensela Yehova? (Amubone palagilafu 10)b
11. Ino nshiinshi nsheenga twalwiitako shikwiiya Baibo wesu kwaamba ayi abe alushomo luyumu?
11 Cancine ncakwaamba ayi inga tatuciti shaankamiko mbuli Yesu mbwaakacita. Sombi inga twalwiitako shikwiiya Baibo wesu Yehova mbwaacafwa baabo babikila maano kukumusebensela mubuumi bwabo. Kucakubonenaako, sa mutokwiibaluka Yehova mbwakamucafwa ndyemwakatalika kucanika kumabungano? Mpashi mwakalinga kweelete kubandika aba boosi banu kuncito akubalwiita ayi teshi munotolelela kusebensa na ciindi ca kukotoka cakwana kwaamba ayi munocikonsha kucanika kumabungano lyoonse. Amulwiiteko shikwiiya Baibo wanu lushomo lwanu mbolwakayuminaako ndyemwakabona Yehova mbwakamucafwa ceebo cakubikila maano kukumusebensela mubuumi bwanu.
12. (a) Ino nceebonshi tulyeelete kuya abamakwesu abenankashi bapusenepusene kushiiyo shesu sha Baibo? (b) Ino nshiinshi shimwi nsheenga twasebensesha kwaamba ayi tucafwe shikwiiya Baibo wesu kubika sha Bwaami panembo? Amwaambe cakubonenaako.
12 Alimwi cimwi ceenga cacafwa shikwiiya Baibo wanu, nkunyumfwa mbuli bamakwesu abenankashi bamwi mbobakaalula buumi bwabo kwaamba ayi babikile maano kukusebensela Yehova. Aboobo ndyemutooya mukutanjilila shiiyo sha Baibo, munooya abamakwesu abenankashi bapusenepusene. Amubeepushe mbobakeeya cancine anshobakacita kwaamba ayi babike sha Bwaami panembo mubuumi bwabo. Kwiilikaawo, amucane ciindi cakweebela mavidyo mulubasu lwa “Amwiiyilewo Ashimwi” na ngeenga mwasala mulubasu lwa “Amulangweteewo Ashimwi” mulibuku lya Amusangalale Abuumi Kwamuyayaya! Kucakubonenaako, ndyemutokwiiya ciiyo 37 lyalo mweebela vidyo icite mutwi waamba ayi Yehova Alaakutupa Nshetuyandika, amubandike nshomweebela muvidyo akucafwa shikwiiya Baibo wanu kushiba ayi Yehova alaakumucafwa na wabika sha Bwaami panembo.
AMUCAFWE SHIKWIIYA WANU KUSHIBA NSHEENGA WACITA NA ATOPIKISHIKWA
13. Ino Yesu wakabacafwa buyani bashikwiiya bakwe kushiba shakucita na bamwi batobapikisha?
13 Mankanda aanji, Yesu wakalwiita bashikwiiya bakwe ayi balaakunopikishikwa kwiilikaawo akubeshikamukowa babo. (Mate. 5:11; 10:22, 36) Ndyekwakacaalabo paniini kwaamba ayi Yesu afwe, wakalwiita bashikwiiya bakwe ayi inga bacaikwa ceebo cakulambila Yehova. (Mate. 24:9; Joni 15:20; 16:2) Aboobo wakabalwiita ayi balyeelete kucenjela ndyebatoshimikila. Kucakubonenaako, wakabalwiita ayi tabeelete kunopikishanya amuntu uli woonse upikisha nshobashoma akucenjela ashintu nshobaamba anshobacita kwaamba ayi batolelele kushimikila.
14. Ino inga twacita buyani kwaamba ayi tucafwe shikwiiya Baibo kulibambila kupikishikwa? (2 Timoti 3:12)
14 Bweenka mbuli Yesu mbwaakacita, inga twacafwa bashikwiiya Baibo besu kushiba nsheenga balwiitikwa na kucitilwa kubantu mbobasebensaabo, beshicibusa na bamumukwashi. (Amubelenge 2 Timoti 3:12.) Bamwi mbobasebensaabo inga batalika kubaseka ceebo cakweelesha kukonkela nshebatokwiiya. Lyalo bamwi kwiilikaawo abeshikamukowa, inga kabapikisha nshatokwiiya shikwiiya Baibo wanu. Na twafwambaana kucafwa shikwiiya Baibo kushiba ayi inga wapikishikwa, teshi akakankamane na akatalike kupikishikwa alimwi alaakushiba shakwaamba na shakucita.
15. Ino nshiinshi sheenga shacafwa shikwiiya Baibo na bamumukwashi wakwe batomupikisha?
15 Na shikwiiya Baibo wanu atoopikishikwa ku bamumukwashi wakwe, amumucaafwe kushiba shitoopa kwaamba ayi banoomupikisha na kukalala ceebo cakwiiya Baibo a Bakamboni Bakwe Yehova. Mpashi beshikamukowa bakwe inga kabayeeya ayi Bakamboni baleeisha shakubeca na ayi mbantu batabete kabotu. Nabibo Yesu alakwe bakalinga kumupikisha kubeshikamukowa bakwe bamwi. (Maako 3:21; Joni 7:5) Aboobo, amucafwe shikwiiya wanu kutolelela kukalika moyo akwaamba munshila yeenga taikalashi bamwi ndyaatobandika abamumukwashi wakwe abantu bamwi.
16. Ino inga twacita buyani kwaamba ayi tucafwe shikwiiya Baibo kulwiitako bamwi nshatokwiiya munshila yeenga yapa kwaamba ayi basune kukutika?
16 Cimwi ciindi beshikamukowa bakwe inga kabasuni kushiba shiinji pamakani amu Baibo. Sombi inga cabota na shikwiiya Baibo wabula kubasansulwita shiinji paciindi comwi. Na wabalwiita shiinji paciindi comwi, mpashi inga tabasumini kubandikaakwe alimwi pa nshatokwiiya. Aboobo amuyuminishe shikwiiya Baibo wanu kutanosansulula shiinji ndyatobandika abeshikamukowa bakwe, kwaamba ayi bakasumine alimwi kukutika paciindi cimwi. (Kolo. 4:6) Mpashi inga wabalwiita kuya pa jw.org kwaamba ayi beeye shiinji. Kucita boobo inga kwacafwa muntu kwiiya shiinji pa Bakamboni Bakwe Yehova paciindi mwiine ncaasuni alimwi inga walisalila akufula kwa makani ngeenga wabelenga.
17. Ino inga mwacita buyani kwaamba ayi mucafwe shikwiiya wanu kukumbula miipusho bantu njobeepusha pa Bakamboni Bakwe Yehova? (Amubone acikope.)
17 Kwaamba ayi mucafwe shikwiiya Baibo wanu kulibambila shikumbulo shuubu kumiipusho njeenga bamwiipusha beshikamukowa na bantu mbwasebensaabo, inga mwasebensesha lubasu lucanika pa jw.org lwaamba ayi “Miipusho Liinji Bantu Njobepusha.” (2 Timo. 2:24, 25) Pesule lyakumanisha kwiiya ciiyo cili coonse, amwiinduluke mulubasu lwaamba ayi “Bantu Bamwi Balaamba Ayi” na lwaamba ayi “Bamwi Inga Bamwiipusha Ayi” mulibuku lya Amusangalale Abuumi Kwamuyayaya! Amuyuminishe shikwiiya kusansulwiitako bamwi nshatokwiiya mumaswi akwe. Na kaciyandika, amumucaafwe kushiba nshila ibotu mbweenga wakumbula na bamwi bamwiipusha pa nshaashoma. Na kamucana ciindi cakucafwa shikwiiya wanu kushiba mbweenga wakumbula na bamwi bamwiipusha pa nshaashoma, alaakucikonsha kulwiitako bamwi nshaashoma alimwi anshaatashomi.
Amucafwe shikwiiya Baibo wanu kushiba mbweenga walwiitako bamwi nshatokwiiya kwiinda mukunoocita shitondesho ndyemutokwiiyaakwe (Amubone palagilafu 17)c
18. Ino inga mwacita buyani kwaamba ayi mucafwe shikwiiya Baibo wanu kuba shikushimikila utana kubombekwa? (Mateyo 10:27)
18 Yesu wakalwiita bashikwiiya bakwe kunoshimikilako bamwi makani abotu. (Amubelenge Mateyo 10:27.) Na shikwiiya Baibo wafwambaana kutalika kulwiitako bamwi nshatokwiiya, teshi pakeende aciindi alaakwiiya kunoocinka manungo muli Yehova. Ino inga mwacita buyani kwaamba ayi mucafwe shikwiiya wanu kutalika kulwiitako bamwi nshatokwiiya? Na mukabe akushimikila kulibetele kumusena nkomukala, amukeeleshe kucafwa shikwiiya Baibo wanu kushiba nsheenga wacita kwaamba ayi eelele kuba shikushimikila. Inga mwamulwiita ayi liinji cilaba cuubu kushimikila na tulicite kushimikila kulibetele. Alimwi cimwi nceenga shikwiiya wanu wacita, nkutalika kwaabanamo lubasu mumbasu sha bashikwiiya pakubungana kwamukati kansondo. Ndyaatokweelesha kunookumanisha kabotu mbasu sha bashikwiiya nsheenga kaapekwa, alaakucishiba kabotu bwakusansulwiitako bamwi nshaashoma.
AMUCAFWE SHIKWIIYA WANU KUSHIBA AYI MULAMUSHOMA
19. Ino Yesu wakatondesha buyani ayi wakalinga kubashoma bashikwiiya bakwe, alimwi ino cakubonenaako cakwe inga twacikonkela buyani?
19 Yesu kaatana kuboolela kwiculu, wakalwiita bashikwiiya bakwe ayi bushiku bumwi balaakuba pomwi anguwe alimwi. Tabakwe kushiba ayi wakalinga kusansulula ayi balaakubushikwa akuya kwiculu. Nacibi boobo, Yesu wakalinga kushomete ayi bakalinga kusuni kutolelela kuba bashikwiiya bakwe. (Joni 14:1-5, 8) Wakalinga kucishi ayi palaakwiindako ciindi kwaamba ayi banyumfwishishe shintu shimwi mbuli kulangila kubushikwa akuya kwiculu. (Joni 16:12) Aswebo inga twacafwa bashikwiiya besu kushiba ayi tulashoma ayi balisuni kusangalasha Yehova.
Na shikwiiya Baibo wafwambaana kutalika kulwiitako bamwi nshatokwiiya, teshi pakeende aciindi alaakwiiya kunoocinka manungo muli Yehova
20. Ino nankashi umwi waku Malawi wakatondesha buyani ayi wakalinga kushoma shikwiiya Baibo wakwe?
20 Munooshoma ayi shikwiiya wanu alisuni kunoocita shintu shiluleme. Amuyeeye pacakubonenaako cakwe Nankashi Chifundo, ukala ku Malawi. Wakatalika kwiisha Baibo mwanakashi wamubupailishi bwa ci Katolika waliina lya Alinafe mulibuku lya Amusangalale Abuumi Kwamuyayaya! Ndyebakamanisha kwiiya ciiyo 14, Nankashi Chifundo wakeepusha shikwiiya Baibo wakwe mbwayeeya pakusebensesha shikoshanyo pakulambila. Alinafe wakakalala abuumbi akukumbula ayi, “Inga ndalisalila kusebensesha shikoshanyo na kansuni!” Nankashi Chifundo wakalisukama akuyeeya ayi mpashi Alinafe atocileka kwiiya Baibo. Sombi wakatolelela kwiiyaakwe, akulangila ayi mukuya kwaciindi alaakunyumfwishisha ayi tacibete kabotu kusebensesha shikoshanyo pakulambila. Ndyepakeendabo myeenshi iniini, Nankashi Chifundo wakeepusha Alinafe mwiipusho uli mu ciiyo 34 waamba ayi: “Kuswa ciindi ndyemwakatalika kwiiya, ino mbubotu nshi mbomwacana mukwiiya Baibo akushiba Lesa wancine Yehova?” Nankashi Chifundo wakaamba Alinafe mbwakakumbula ndyakaamba ayi, “Wakaamba shintu shiinji shibotu nshakeeya. Comwi ncakaamba ncakwaamba ayi Bakamboni Bakwe Yehova tabaciti shintu Baibo nshoyaamba ayi tashibete kabotu.” Kapatana kwiinda aciindi cilaamfu, Alinafe wakacileka kusebensesha shikoshanyo lyalo wakeelela kubombekwa.
21. Ino nshiinshi nsheenga twaciita kwaamba ayi tucafwe shikwiiya Baibo wesu kusalawo kusebensela Yehova?
21 Nabi kwaamba ayi Yehova ‘ngolengesha ayi shikule,’ aswebo kuli nsheenga twaciita kwaamba ayi tucafwe shikwiiya Baibo kuya panembo. (1 Koli. 3:7) Tatweelibo pa kumwiisha Yehova nshaasuni ayi anoocita. Tulamucafwa kusuna Yehova abuumbi akumucafwa kutondesha ayi alimusuni kwiinda mukunoobika sha Bwaami panembo. Alimwi tulamucafwa kushoma cakutatoonsha ayi Yehova alaakumucafwa bamwi ndyeshi bakanoomupikisha. Na twatondesha ayi tulashoma ayi shikwiiya Baibo wesu alisuni kusangalasha Yehova, alaakuyuminishikwa akusalawo kusebensela Yehova.
LWIIMBO 55 Mutabaloondi!
a Pesule lyakwaamba ayi peenda myaaka yobilo amyeenshi 6 kuswa ciindi Nikodemasi ndyaakabonana a Yesu, Nikodemasi wakalinga kunoocili wamu kooti inene ya baJuda. (Joni 7:45-52) Bantu bamwi bakeeya makani akale kale balaamba ayi Nikodemasi wakesa mukuba shikwiiya wakwe Yesu pesule lyakwaamba ayi Yesu wafwa.—Joni 19:38-40.
b BUSANSULUSHI BWACIKOPE: Pita abasankwa bamwi mbwatosebensaabo bashiya makwebo abo akuulisha nswi kwaamba ayi babe bashikwiiya bakwe Yesu.
c BUSANSULUSHI BWACIKOPE: Nankashi atoocafwa shikwiiya Baibo wakwe kushiba mbweenga walwiitako bamwi nshatokwiiya.