ENGERO
1 Engero za Sulemaani,+ mutabani wa Dawudi,+ kabaka wa Isirayiri:+
2 Ezisobozesa omuntu okufuna* amagezi+ n’okuyigirizibwa;
Ezisobozesa omuntu okutegeera ebigambo eby’amagezi;
4 Eziwa amagezi+ abo abatalina bumanyirivu;
Ezisobozesa omuvubuka okufuna okumanya n’obusobozi bw’okulowooza obulungi.+
5 Omuntu ow’amagezi awuliriza era ne yeeyongera okuyiga;+
Omuntu omutegeevu afuna obulagirizi obulungi*+
6 Asobole okutegeera engero, n’ebikokyo,
Ebigambo eby’abagezigezi n’ebyo bye boogera mu ngeri y’okugereesa.+
7 Okutya Yakuwa* ye ntandikwa y’okumanya.+
Abasirusiru bokka be banyooma amagezi n’okubuulirirwa.+
10 Mwana wange, ababi bwe bakusendasenda, tokkirizanga.+
11 Bwe bakugambanga nti: “Jjangu tugende ffenna,
Tuteege abantu tubatte.
Tujja kwekweka tulindirire abo abatalina musango.
12 Tujja kubamira nga balamu, ng’amagombe* bwe gakola,
Nga balamba, ng’abo abakka mu kinnya.
13 Tunyage ebintu byabwe byonna eby’omuwendo;
Tujjuze ennyumba zaffe omunyago.
14 Jjangu otwegatteko,
Tujja kugabana kyenkanyi ebyo bye tunnabba.”*
15 Mwana wange, tobagobereranga.
Tokwatanga kkubo lyabwe,+
16 Kubanga ebigere byabwe bidduka mbiro okukola ebibi;
Banguwa okuyiwa omusaayi.+
17 Mazima tekigasa kutega kitimba ng’ekinyonyi kikulaba.
18 Ababi kyebava bateega okuyiwa omusaayi;
Bateega abantu basaanyeewo obulamu bwabwe.
19 Ebyo bye bikolwa by’abo abaagala okwefunira ebintu mu makubo amakyamu,
Ebijja okumalawo obulamu bw’abo ababifuna.+
20 Amagezi aga nnamaddala+ galeekaanira mu nguudo.+
Googerera waggulu mu bifo eby’olukale.+
21 Gakoowoolera mu masaŋŋanzira awaba abantu abangi.
Googerera ku miryango gy’ekibuga+ nti:
22 “Mmwe abatalina kye mumanyi mulituusa wa okwagala obutamanya?
Mmwe abasekerezi mulituusa wa okwagala okusekerera abalala?
Nammwe abasirusiru mulituusa wa okukyawa okumanya?+
23 Mubeeko kye mukolawo nga mbanenyezza.*+
Ndyoke mbafukeko omwoyo gwange,
Mbamanyise ebigambo byange.+
24 Kubanga nnakoowoola, naye ne mugaana okuwuliriza,
Nnagolola omukono gwange, naye tewali n’omu yafaayo.+
25 Mwasambajja amagezi gonna ge nnabawa,
Era mwagaana okubaako kye mukolawo nga mbanenyezza.
26 Nange nja kubasekerera nga mutuukiddwako akabi;
Nja kubakudaalira nga kye mutya kibatuuseeko,+
27 Kye mutya bwe kinajja ng’enkuba erimu embuyaga,
Akabi ne kabajjira ng’omuyaga,
Era ennaku n’ebizibu bwe binaabajjira.
28 Olwo balinkoowoola, naye siribaddamu;
Balinnoonya, naye tebalindaba,+
29 Kubanga baakyawa okumanya,+
Era baasalawo obutatya Yakuwa.+
30 Baasambajja amagezi ge nnabawa;
Baanyooma byonna bye nnabagamba nga mbanenya.
32 Obujeemu bw’abo abatalina bumanyirivu bulibassa,
N’obuteefiirayo bw’abasirusiru bulibazikiriza.
2 Mwana wange, bw’onokkiriza ebigambo byange
Era ebiragiro byange n’obikuuma ng’ekintu eky’omuwendo,+
2 N’otega okutu kwo n’owuliriza amagezi+
Era n’ossaayo omutima gwo eri okutegeera;+
3 Bw’onookoowoolanga okumanya+
Era n’okaabirira okutegeera;+
4 Bw’onoobinoonyanga ng’anoonya ffeeza,+
N’obiwenja ng’awenja eby’obugagga ebyakwekebwa;+
5 Olwo lw’onootegeera kye kitegeeza okutya Yakuwa,+
N’ovumbula okumanya okukwata ku Katonda.+
7 Aterekera abagolokofu amagezi;
Ye ngabo y’abo abatambulira mu bugolokofu.+
8 Akuuma amakubo ag’obwenkanya,
Era ajja kukuuma ekkubo ly’abantu be abeesigwa.+
10 Amagezi bwe gayingira mu mutima gwo+
N’oyagala ennyo okumanya,+
11 Obusobozi bw’okulowooza obulungi bunaakukuumanga+
N’okutegeera kunaakukuumanga,
12 Bijja kukuwonya okukwata ekkubo ebbi,
N’omuntu ayogera ebitasaana,+
13 N’abo abava mu makubo amagolokofu
Ne batambulira mu mpenda ez’ekizikiza,+
14 Bijja kukuwonya abo abasanyukira ebikolwa ebibi,
Abasanyukira ebitasaana,
15 Abatambulira mu makubo amakyamu
Era abatali beesigwa mu byonna bye bakola.
16 Bijja kukuwonya omukazi omwenzi,
N’ebigambo ebisikiriza* eby’omukazi omugwenyufu,*+
17 Alekawo munne* ow’oku lusegere ow’omu buvubuka bwe+
Era eyeerabira endagaano ya Katonda we;
18 Kubanga ennyumba ye ekka mu kufa,
N’amakubo ge gatwala omuntu eri abo abaafa.+
20 N’olwekyo, tambulira mu kkubo ery’abantu abalungi,
Era tova mu kkubo ly’abatuukirivu,+
21 Kubanga abagolokofu be balibeera mu nsi,
3 Mwana wange teweerabiranga bye nkuyigiriza,*
Era omutima gwo gukwatenga ebiragiro byange,
2 Olyoke owangaale emyaka mingi,
Era obe n’emirembe.+
3 Obwesigwa* n’okwagala okutajjulukuka tobiganyanga kukuvaako.+
Bisibe mu bulago bwo;
Biwandiike ku mutima gwo;+
4 Olwo lw’ojja okusiimibwa era omanyibwe ng’omuntu omutegeevu
Mu maaso ga Katonda n’abantu.+
7 Teweetwalanga kuba wa magezi.+
Tya Yakuwa oleke ebibi.
8 Ekyo kijja kuwonya omubiri gwo*
Era kijja kuweweeza amagumba go.
9 Ossangamu Yakuwa ekitiibwa n’omuwa ku bintu byo eby’omuwendo,+
N’ebibala ebibereberye* eby’amakungula go gonna;+
10 Olwo amaterekero go lwe ganajjula,+
Era n’amatogero* go lwe ganajjula ne gabooga omwenge omusu.
11 Mwana wange, togaananga kukangavvula kwa Yakuwa,+
Era teweetamwanga by’akugamba ng’akunenya,+
12 Kubanga abo Yakuwa b’ayagala abanenya,+
Nga taata bw’anenya omwana amusanyusa.+
13 Alina essanyu oyo afuna amagezi,+
N’oyo afuna okutegeera;
14 Okufuna amagezi kisinga okufuna ffeeza,
Okuba nago kisinga okuba ne zzaabu.+
15 Ga muwendo okusinga amayinja ag’omuwendo ag’omu nnyanja;*
Tewali kintu ky’oyinza kwegomba ekiyinza okugenkana.
16 Mu mukono gwago ogwa ddyo mulimu okuwangaala;
Ne mu mukono gwago ogwa kkono mulimu obugagga n’ekitiibwa.
17 Amakubo gaago malungi,
Era empenda zaago zonna za mirembe.+
18 Amagezi muti gwa bulamu eri abo abagafuna,
Era abo abaganywererako bajja kuyitibwa basanyufu.+
19 Emisingi gy’ensi Yakuwa yagisimbisa magezi.+
Eggulu yalinyweza na kutegeera.+
20 Olw’okumanya kw’alina yayawulamu amazzi,
Era ebire byatonnya enkuba.+
21 Mwana wange, ebyo* tobiggyangako maaso.
Amagezi n’obusobozi bw’okulowooza obulungi tobiganyanga kukuvaako;
22 Bijja kukuwa obulamu
Era bijja kuba ng’omukuufu omulungi mu bulago bwo;
23 Olwo ojja kutambulira mu kkubo lyo mirembe,
28 Togambanga munno nti, “Genda; ojja kukomawo edda. Nja kukikuwa enkya,”
Ng’ate osobola okukimuweerawo.
29 Tokolanga lukwe okutuusa akabi ku munno+
Ng’ate akwesiga.
31 Omuntu akola eby’obukambwe tomukwatirwanga nsaalwa,+
Era tokolanga ebyo by’akola,
32 Kubanga Yakuwa akyayira ddala omuntu omukuusa,+
Naye abagolokofu abafuula mikwano gye egy’oku lusegere.+
35 Ab’amagezi bajja kufuna ekitiibwa,
Naye abasirusiru beenyumiririza mu ebyo ebimalamu ekitiibwa.+
4 Baana bange, muwulirize kitammwe by’abayigiriza;+
Musseeyo omwoyo mufune okutegeera,
2 Kubanga nja kubayigiriza ebintu ebirungi;
4 Kitange yanjigirizanga n’aŋŋamba nti: “Omutima gwo gunywererenga ku bigambo byange.+
Kwatanga ebiragiro byange, obenga mulamu.+
5 Funa amagezi, funa okutegeera.+
Teweerabiranga bigambo byange, era tobivangako.
6 Tovanga ku magezi, gajja kukukuuma.
Gaagalenga, gajja kukuwonya emitawaana.
7 Amagezi kye kintu ekisinga obukulu,+ kale funa amagezi,
Era mu byonna by’ofuna, funa n’okutegeera.+
8 Amagezi gatwale nga ga muwendo nnyo, gajja kukugulumiza.+
Gajja kukuweesa ekitiibwa olw’okuba ogaagala.+
9 Gajja kukwambaza omuge ogulabika obulungi;
Gajja kukutikkira engule ekulabisa obulungi.”
10 Mwana wange wuliriza, era kkiriza ebigambo byange,
Olyoke owangaale emyaka mingi.+
11 Nja kukuyigiriza okutambulira mu kkubo ery’amagezi;+
Nja kukukulembera mu makubo ag’obutuukirivu.+
12 Bw’onoobanga otambula, tewali kineekiikanga mu kkubo lyo;
Bw’onoddukanga, teweesittalenga.
13 Nywerera ku ebyo ebikuyigiriziddwa; tobivangako.+
Bikuumenga, kubanga bwe bulamu bwo.+
16 Kubanga tebayinza kwebaka nga tebannakola bibi.
Tebafuna tulo okuggyako nga balina gwe baleetedde okugwa.
17 Ebikolwa ebibi n’ebikolwa eby’obukambwe,
Biringa emmere n’omwenge gye bali.
18 Naye ekkubo ly’abatuukirivu liringa ekitangaala ekibaawo ng’obudde bwakakya
Ekigenda kyeyongerayongera okutuusa obudde lwe butangaalira ddala.+
19 Ekkubo ly’ababi liringa ekizikiza;
Tebamanya kibaleetera kwesittala.
20 Mwana wange, ssaayo omwoyo ku bigambo byange;
Wuliriza bulungi* bye njogera.
21 Tobyerabiranga,
Bikuumire mu mutima gwo.+
22 Kubanga ebyo bwe bulamu eri abo ababizuula,+
Era bye bisobozesa omubiri gwabwe gwonna okuba omulamu obulungi.
24 Weesambe okwogera eby’obulimba,+
Era weewalire ddala ebigambo eby’obukuusa.
25 Amaaso go gatunulenga butereevu mu maaso.
Tomagamaganga.+
27 Toddanga ku mukono ogwa ddyo oba ogwa kkono.+
Ebigere byo biggye awali ebibi.
5 Mwana wange, ssaayo omwoyo eri amagezi gange.
Tega okutu eri okutegeera kwange,+
2 Olyoke okuume obusobozi bwo obw’okulowooza obulungi
N’emimwa gyo gikuume okumanya.+
3 Kubanga emimwa gy’omukazi omwenzi gitonnya ng’ebisenge by’omubisi gw’enjuki,+
N’akamwa ke kasinga amafuta g’ezzeyituuni obuweweevu.+
5 Ebigere bye bikkirira mu kufa.
Ayolekera magombe.*
6 Talowooza ku kkubo ery’obulamu.
Abungeeta bubungeesi, tamanyi gy’alaga.
7 Kale baana bange, mumpulirize;
Temuvanga ku bigambo byange.
8 Omukazi ng’oyo omwewalanga;
N’oluggi lw’ennyumba ye tolusembereranga,+
9 Oleme kuggwaamu kitiibwa,+
Era oleme kubonaabona ekiseera ky’obulamu bwo ekisigaddeyo;+
10 N’abantu abalala baleme kutwala bya bugagga byo,*+
Era n’ebintu bye wateganira bireme kugenda mu nnyumba y’omugwira.
11 Oleme okusinda ku nkomerero y’obulamu bwo
Nga tokyalina maanyi, era nga n’omubiri gukuweddeko,+
12 N’ogamba nti: “Kale nnakyayira ki okubuulirirwa?
Omutima gwange gwanyoomera ki okunenyezebwa?
13 Saawuliriza ddoboozi ly’abo abanjigirizanga,
Era sassaayo mwoyo eri abasomesa bange.
14 Kaakano nnaatera okusaanawo
Ng’ekibiina kyonna kiraba.”+
16 Amazzi g’omu nsulo zo gandisaasaanidde ebweru,
Amazzi g’emigga gyo ne gasaasaana mu bifo ebya lukale?+
17 Leka gabe gago wekka,
So si ga bantu balala.+
Amabeere ge ka gakumatizenga* ebiro byonna.
K’osanyusibwenga okwagala kwe bulijjo.+
22 Ebyonoono by’omuntu omubi bimusuula mu mutego,
Emiguwa gy’ebibi bye gijja kumusiba.+
23 Ajja kufa olw’obutawabulwa,
Ajja kuwaba olw’obusirusiru bwe obungi.
6 Mwana wange, bw’oba nga weeyimiririra munno,+
Bw’oba nga wakola endagaano n’omuntu gw’otomanyi,+
2 Bye wasuubiza bwe biba bikusudde mu mutego,
Ng’ebigambo ebyava mu kamwa ko bikukwasizza,+
3 Kola bw’oti mwana wange, osobole okwewonya,
Kubanga ogudde mu mukono gw’omuntu omulala:
Genda gy’ali weetoowaze, omwegayirire.+
4 Teweebaka,
Era tosumagira okutuusa ng’omaze okukikola.
5 Mwetakkuluzeeko ng’enjaza bwe yeetakkuluza ku muyizzi,
Era ng’ekinyonyi bwe kyetakkuluza ku oyo atega ebinyonyi.
6 Ggwe omugayaavu,+ genda eri enkuyege;
Weetegereze bye zikola ofune amagezi.
7 Newakubadde tezirina muduumizi, mukulu, oba mufuzi,
8 Ziteekateeka emmere yaazo mu kiseera eky’omusana,+
Era zikuŋŋaanya eby’okulya mu kiseera eky’amakungula.
9 Kale ggwe omugayaavu, onootuusa wa okwebaka?
Onoozuukuka ddi mu tulo two?
10 Bwe weebakamu katono, bw’osumagiramu katono,
Era bw’ozinga emikono owummuleko,+
11 Obwavu bujja kukuzinda ng’omuzigu,
N’obwetaavu bukuzinde ng’omusajja akutte eby’okulwanyisa.+
12 Omusajja omubi ataliiko ky’agasa agenda ayogera ebigambo eby’obulimba;+
13 Atta ku liiso,+ asiita ekigere, era awenyaawenya n’engalo ze.
15 Akabi kyekanaava kamugwako embagirawo;
Mu kaseera katono ajja kumenyebwa abe nga tasobola kuwona.+
16 Waliwo ebintu mukaaga Yakuwa by’akyawa;
Weewaawo musanvu by’atayagalira ddala:
17 Amaaso ag’amalala,+ olulimi olulimba,+ n’emikono egiyiwa omusaayi ogutaliiko musango,+
18 Omutima ogugunja enkwe,+ ebigere ebidduka embiro okukola ebibi,
19 Omujulizi omulimba ayogera bulimba,+
N’omuntu aleetawo enjawukana mu b’oluganda.+
21 Bulijjo bisibenga ku mutima gwo;
Bisibenga mu bulago bwo.
22 Binaakukulemberanga ng’otambula;
Binaakukuumanga nga weebase;
Era binaayogeranga naawe* ng’ozuukuse.
23 Kubanga ekiragiro ttaala,+
N’etteeka kitangaala,+
Era okuwabulwa n’okukangavvulwa kkubo lya bulamu.+
25 Teweegombanga bulungi bwe mu mutima gwo,+
Era tosikirizibwanga maaso ge amalungi,
26 Olwa malaaya, omusajja tasigaza kantu konna okuggyako omugaati,+
Era muka omusajja aleetera omuntu okufiirwa obulamu bwe.
27 Omuntu asobola okuteeka omuliro mu kifuba kye ne gutayokya byambalo bye?+
28 Oba omuntu asobola okutambulira ku manda agookya ne gatamwokya bigere?
29 Bwe kityo bwe kiba eri omuntu eyeegatta ne muka munne;
Omuntu eyeegatta naye talirema kubonerezebwa.+
30 Omuntu abba olw’okuba alumwa enjala
Abantu tebamunyooma.
31 Naye bwe bamukwata, aliwa emirundi musanvu,
Era awaayo ebintu byonna eby’omuwendo eby’omu nnyumba ye.+
32 Omuntu yenna ayenda ku mukazi talina magezi;
Oyo akikola azikiriza obulamu bwe.+
34 Kubanga obuggya buleetera omusajja nnyini mukazi okusunguwala ennyo;
Tajja kusaasira ng’awoolera eggwanga.+
35 Tajja kukkiriza kuliyirirwa;*
Ne bw’onoomuwa ebirabo ebyenkana wa, obusungu bwe tebujja kukkakkana.
3 Bisibe ku ngalo zo;
Biwandiike ku mutima gwo.+
4 Gamba amagezi nti, “Oli mwannyinaze,”
N’okutegeera kugambe nti: “nkulinako oluganda,”
6 Nnayima ku ddirisa* ly’ennyumba yange,
Ne ntunula wansi,
7 Ne nneetegereza abavubuka abatalina bumanyirivu,
Ne ndaba mu bo omuvubuka atalina magezi.+
8 Yali atambula ng’ayita okumpi n’ekkubo erikyama ew’omukazi oyo,
N’akyama n’ayolekera ennyumba ye,
Ng’enzikiza etandise okukwata.
11 Omukazi oyo ayogerera waggulu era muwaganyavu.+
Tatuula* waka.
12 Ebiseera ebimu aba bweru, ate ebiseera ebirala aba mu bifo ebya lukale,
Ateegera mu buli kkoona.+
13 Yavumbagira omuvubuka oyo n’amunywegera;
Yamutunuulira nga taliiko nsonyi ku maaso, n’amugamba nti:
14 “Nnalina okuwaayo ssaddaaka ez’emirembe.+
Olwa leero ntuukirizza obweyamo bwange.
15 Kyenvudde nzija nkusisinkane,
Nkunoonyezza, era kaakano nkuzudde!
16 Ekitanda kyange nkyazeeko essuuka ennungi,
Eza langi ez’enjawulo eza kitaani ava e Misiri.+
17 Nkimansiddeko miira, alowe, ne mudalasiini.+
18 Jjangu tutamiire omukwano okukeesa obudde;
Ka tunyumirwe omukwano,
19 Kubanga baze taliiyo eka;
Yagenda ku lugendo luwanvu.
20 Yagenda n’essente,
Ajja kukomawo ng’omwezi gwa ggabogabo.”
21 Amulimbalimba n’olulimi olusendasenda ennyo n’amukkirizisa.+
Amusendasenda n’ebigambo ebisikiriza.
22 Amangu ago omuvubuka amugoberera ng’ente gye batwala okusala,
Ng’omuntu omusirusiru agenda okuteekebwa mu nvuba,+
23 Okutuusa akasaale lwe kafumita ekibumba kye;
Okufaananako ekinyonyi ekigenda okugwa mu mutego, tamanyi nti ajja kufiirwa obulamu bwe.+
24 Kale baana bange, mumpulirize
Musseeyo omwoyo eri ebigambo bye njogera.
25 Temukkirizanga mitima gyammwe okutwalirizibwa ne mugoberera amakubo ge.
Temuwabanga ne mutambulira mu mpenda ze,+
26 Kubanga aleetedde bangi okuttibwa,+
Era n’abo b’asse nkumu.+
27 Ennyumba ye etwala abantu emagombe;*
Ebaserengesa mu bisenge by’okufa.
8 Amagezi tegakoowoola?
N’okutegeera tekwogerera waggulu?+
2 Amagezi gayimirira ku bifunvu+ ku mabbali g’ekkubo,
Ne mu masaŋŋanzira.
4 “Mmwe abantu, mbayita;
Nkoowoola buli omu.*
5 Mmwe abatalina bumanyirivu, muyige okubeera ab’amagezi;+
Mmwe abasirusiru, mufune omutima omutegeevu.
6 Muwulirize, kubanga bye njogera bikulu,
Emimwa gyange bye gyogera bituufu;
7 Akamwa kange bye koogera bya mazima,
Emimwa gyange gikyayira ddala ebintu ebibi.
8 Byonna akamwa kange bye koogera bya butuukirivu.
Tewali na kimu ku byo kinyooleddwanyooleddwa oba kikyamye.
9 Bitegeerekeka bulungi eri abategeevu,
Era bituufu eri abo abafunye okumanya.
10 Mu kifo kya ffeeza, mulondewo bye mbayigiriza,
Ne mu kifo kya zzaabu asinga obulungi, mulondewo okumanya,+
11 Kubanga amagezi gasinga amayinja ag’omuwendo ag’omu nnyanja;*
Ebintu ebirala byonna ebyegombebwa tebiyinza kugeraageranyizibwa nago.
12 Nze amagezi mbeera wamu n’okutegeera;
Nfunye okumanya n’obusobozi bw’okulowooza obulungi.+
13 Okutya Yakuwa kwe kukyawa ebintu ebibi.+
Nkyawa okwegulumiza, amalala,+ ekkubo ebbi, n’ebigambo ebitasaana.+
15 Nnyamba bakabaka okufuga,
Nnyamba abakungu okuteekawo amateeka ag’obutuukirivu.+
16 Nnyamba abafuzi okufuga,
Era nnyamba abakungu okulamula mu butuukirivu.
17 Njagala abo abanjagala,
N’abo abannoonya bajja kunzuula.+
18 Nnina obugagga n’ekitiibwa,
Era nnina eby’obugagga eby’olubeerera n’obutuukirivu.
19 Ebyo bye ngaba bisinga zzaabu, wadde oyo alongooseddwa,
Era ebirabo bye mbawa bisinga ffeeza asinga obulungi.+
20 Mu kkubo ery’obutuukirivu mwe ntambulira,
Wakati mu mpenda ez’obwenkanya;
21 Abanjagala mbawa eby’obusika eby’omuwendo,
Era nzijuza amaterekero gaabwe.
24 Nnateekebwawo nga tewannabaawo nnyanja,+
Wadde ensulo ezijjudde amazzi.
25 Nnateekebwawo ng’ensozi tezinnassibwawo,
Era nga n’obusozi tebunnateekebwawo,
26 Nga tannatonda nsi n’ettale,
N’ettaka ly’oku nsi eryasooka.
27 Bwe yali ateekateeka eggulu+ nnaliwo;
Bwe yateekerawo amazzi ensalo,*+
28 Bwe yassaawo* ebire,
Bwe yassaawo ensulo z’ennyanja,
29 Bwe yateerawo ennyanja ekiragiro
Ereme kusukka nsalo ze yateekawo,*+
Bwe yassaawo emisingi gy’ensi,*
Nze gwe yayagalanga ennyo;+
Nnasanyukiranga mu maaso ge bulijjo;+
31 Nnasanyukira ensi ye ebeerekamu,
Era okusingira ddala nnayagala nnyo abaana b’abantu.*
32 Kale baana bange, mumpulirize;
Balina essanyu abo abatambulira mu makubo gange.
33 Muwulirize bye mbayigiriza+ mubenga n’amagezi,
Temubivangako.
34 Alina essanyu oyo ampuliriza.
Akeera okujja* ku nzigi zange buli lunaku,
N’alindira ku myango gy’enzigi zange;
35 Kubanga oyo anzuula ajja kufuna obulamu,+
Era asiimibwa Yakuwa.
36 Naye oyo anneesamba yeerumya yekka;
N’abo abankyawa baagala okufa.”+
9 Amagezi gazimbye ennyumba yaago;
Gagikoledde empagi musanvu.
2 Gateeseteese bulungi ennyama yaago;
Gatabudde omwenge gwago,
Era gategese n’emmeeza yaago.
3 Gasindise abaweereza baago abakazi,
Bagende mu bifo by’ekibuga ebigulumivu balangirire nti:+
4 “Buli atalina bumanyirivu ajje eno.”
Amagezi gagamba oyo atalina magezi nti:
5 “Jjangu olye emmere gye nfumbye,
Era onywe n’omwenge gwe ntabudde.
7 Oyo awabula omunyoomi yeereetera okuswala,+
Na buli anenya omuntu omubi ajja kulumizibwa.
8 Tonenyanga munyoomi, aleme okukukyawa.+
Nenya ow’amagezi, anaakwagalanga.+
9 Yigiriza omuntu ow’amagezi, aneeyongera okuba ow’amagezi.+
Yigiriza omutuukirivu, aneeyongera okuyiga.
11 Kubanga nja kusobozesa ennaku zo okuba ennyingi,+
Era ojja kuwangaala.
12 Bw’ofuna amagezi, ggwe aganyulwa mu magezi go,
Naye bw’oganyooma, ggwe wekka akosebwa.
13 Omukazi omusirusiru ayogerera waggulu.+
Tategeera era talina ky’amanyi.
14 Atuula ku mulyango gw’ennyumba ye,
Ku ntebe mu bifo ebigulumivu eby’omu kibuga,+
15 N’akoowoola abayitawo,
Abali ku ŋŋendo zaabwe ng’agamba nti:
16 “Buli atalina bumanyirivu, ajje eno.”
Era agamba abo abatalina magezi+ nti:
18 Naye abo b’ayita tebamanyi nti abaafa bali eyo,
10 Engero za Sulemaani.+
Omwana ow’amagezi asanyusa kitaawe,+
Naye omwana omusirusiru anakuwaza nnyina.
2 Eby’obugagga ebifunibwa mu makubo amakyamu tebigasa,
Naye obutuukirivu buwonya omuntu okufa.+
3 Yakuwa taalekenga mutuukirivu kulumwa njala,+
Naye ababi ajja kubamma bye beegomba.
5 Omwana akola ebintu mu ngeri ey’amagezi akungula ebirime mu kiseera eky’omusana,
Naye omwana akola ebiswaza yeebakira mu kiseera eky’amakungula.+
6 Omutwe gw’omutuukirivu gubaako emikisa,+
Naye akamwa k’omubi kasirikira ebikolwa eby’obukambwe by’ayagala okukola.
8 Omuntu ow’omutima ogw’amagezi akkiriza obulagirizi,*+
Naye oyo ayogera eby’obusirusiru ajja kulinnyirirwa.+
10 Oyo atta ku liiso n’ekigendererwa ekibi aleeta ennaku,+
N’oyo ayogera ebitali bya magezi wa kuzikirira.+
11 Akamwa k’omutuukirivu nsulo ya bulamu,+
Naye akamwa k’omubi kasirikira ebiruubirirwa eby’obukambwe.+
12 Obukyayi bwe buvaako ennyombo,
Naye okwagala kubikka ku bisobyo byonna.+
14 Abantu ab’amagezi batereka okumanya ng’ekintu eky’omuwendo,+
Naye akamwa k’omusirusiru kaleeta okuzikirira.+
15 Ebintu by’omugagga* kye kibuga kye ekiriko bbugwe.
Obwavu bwe buviirako omwavu okuzikirira.+
16 Ebikolwa by’omutuukirivu bimuviiramu obulamu;
Naye ebintu omubi by’afuna bimuleetera okwonoona.+
17 Oyo akkiriza okubuulirirwa alaga abalala ekkubo ery’obulamu,*
Naye oyo atayagala kunenyezebwa awabya abalala.
18 Oyo akweka obukyayi ayogera eby’obulimba,+
N’oyo agenda ng’ayogera ebitali bituufu ku balala* aba musirusiru.
20 Olulimi lw’omutuukirivu lulinga ffeeza asingayo obulungi,+
Naye omutima gw’omubi gugasa kitono.
24 Omubi ky’atya kijja kumutuukako;
Naye abatuukirivu bajja kuweebwa ebyo bye baagala.+
26 Ng’omwenge omukaatuufu bwe gunyenyeeza amannyo era ng’omukka bwe gubalagala mu maaso,
N’omugayaavu bw’atyo bw’aba eri oyo amutuma.*
29 Ekkubo lya Yakuwa kigo eri abo abataliiko kya kunenyezebwa,+
Naye litegeeza kuzikirira eri abo abakola ebibi.+
31 Akamwa k’omutuukirivu kavaamu* eby’amagezi,
Naye olulimi olwogera ebitasaana lujja kusirisibwa emirembe gyonna.
32 Emimwa gy’omutuukirivu gimanyi ebisanyusa,
Naye akamwa k’ababi koogera ebitasaana.
3 Obugolokofu bw’abatuukirivu bwe bubaluŋŋamya,+
Naye obutali bwesigwa bw’ab’enkwe bujja kubaviirako okuzikirira.+
4 Obugagga tebujja* kuba na mugaso ku lunaku olw’obusungu,+
Naye obutuukirivu bwe bujja okuwonya omuntu okufa.+
5 Obutuukirivu bw’omuntu ataliiko kya kunenyezebwa butereeza ekkubo lye,
Naye omubi ajja kugwa olw’ebintu ebibi by’akola.+
7 Omubi bw’afa, by’abadde asuubira biggwaawo;
N’amaanyi agabadde gamweyinuza gaggwaawo.+
8 Omutuukirivu bamuwonya ennaku,
Ennaku n’eddira omubi.+
10 Empisa ennungi ez’abatuukirivu zisanyusa ekibuga,
Naye omubi bw’afa, abantu bajaguza.+
14 Awatali bulagirizi bulungi* abantu babonaabona,
Naye awali abawi b’amagezi* abangi ebintu bitambula bulungi.*+
15 Eyeeyimirira omuntu gw’atamanyi agwa mu mitawaana,+
Naye oyo atayanguyiriza kukola ndagaano* yeewala ebizibu.
18 Omuntu omubi afuna empeera eterina ky’egasa,+
Naye oyo asiga obutuukirivu afuna empeera eya nnamaddala.+
19 Anywerera ku butuukirivu aliba mulamu,+
Naye oyo akola ebibi ajja kufa.
21 Ba mukakafu ku kino:* Omubi talirema kubonerezebwa,+
Naye abaana b’omutuukirivu tebalituukibwako kabi.
22 Omukazi alabika obulungi naye nga talina magezi
Alinga empeta eya zzaabu eri mu nnyindo y’embizzi.
23 Omutuukirivu bye yeegomba bimutuusa ku birungi,+
Naye omubi by’asuubira bisunguwaza Katonda.
26 Oyo atatunda mmere ye ey’empeke abantu bamukolimira,
Naye oyo agitunda abantu bamusabira emikisa.
27 Oyo afuba okukola ebirungi aba ayagala okusiimibwa,+
Naye oyo ayagala okukola ebibi, ebibi birimutuukako.+
29 Oyo aleetera ab’omu maka ge emitawaana* ajja kusikira mpewo,+
Era omusirusiru ajja kuba muweereza w’oyo alina omutima ogw’amagezi.
30 Ebibala by’omutuukirivu muti gwa bulamu,+
Era oyo akubiriza abalala okukola ebirungi aba wa magezi.+
31 Bwe kiba nti abatuukirivu abali ku nsi baweebwa empeera ebagwanira,
Kati olwo ababi n’aboonoonyi nabo tebaliweebwa mpeera ebagwanira?+
2 Yakuwa asiima omuntu omulungi,
Naye avumirira omuntu ow’enkwe.+
3 Tewali muntu asobola kuba na bulamu bulungi ng’akola ebibi,+
Naye abatuukirivu tebalisiguukululwa.
4 Omukyala omulungi ngule eri bba,+
Naye omukyala akola ebiswaza alinga endwadde evunza amagumba ga bba.+
5 Ebirowoozo by’abatuukirivu biba bya bwenkanya,
Naye obulagirizi bw’ababi buba bwa bulimba.
7 Ababi bwe bazikirizibwa, basaanawo,
Naye ennyumba y’omutuukirivu esigalawo.+
10 Omutuukirivu alabirira ebisolo bye,+
Naye n’okwandibadde ng’okusaasira kw’ababi kuba kwa bukambwe.
11 Omuntu alima ettaka lye ajja kuba n’emmere emumala,+
Naye aluubirira ebintu ebitaliimu nsa taba na magezi.
12 Omuntu omubi akwatirwa abantu abalala ababi ensaalwa olw’ebyo bye baba bakwasizza,
Naye omutuukirivu alinga omuti ogulina emirandira eminywevu ogubala ebibala.
13 Ebigambo ebibi ebyogerwa omuntu omubi bimusuula mu mutego,+
Naye omutuukirivu awona emitawaana.
14 Omuntu by’ayogera bye bimuviiramu ebirungi,+
Era by’akola bye bimuviiramu empeera.
17 Omujulizi omwesigwa ayogera mazima,*
Naye omujulizi ow’obulimba ayogera bya bulimba.
18 Ayogera nga tasoose kulowooza, ebigambo bye bifumita ng’ekitala,
Naye ebigambo by’ab’amagezi biwonya.+
19 Ebigambo eby’amazima bijja kubaawo emirembe gyonna,+
Naye ebigambo eby’obulimba bijja kubaawo okumala akaseera katono.+
20 Obulimba buba mu mitima gy’abo abateesa okukola ebibi,
22 Yakuwa akyawa emimwa egyogera eby’obulimba,+
Naye abeesigwa bamusanyusa.
24 Omukono gw’abanyiikivu gujja kufuga,+
Naye emikono gy’abagayaavu gijja kukozesebwa emirimu egy’obuddu.+
25 Okweraliikirira okuba mu mutima gw’omuntu kugwennyamiza,+
Naye ebigambo ebirungi biguleetera okusanyuka.+
26 Omutuukirivu alambula amalundiro ge,
Naye ababi ekkubo lyabwe libawabya.
27 Omugayaavu tayigga,+
Naye obunyiikivu kya bugagga eri omuntu.
28 Ekkubo ery’obutuukirivu lituusa mu bulamu,+
Era mu lyo temuli kufa.
2 Omuntu by’ayogera bye bimuviiramu ebirungi,+
Naye ab’enkwe baagala bya bukambwe.
3 Oyo afuga akamwa ke* akuuma obulamu bwe,+
Naye oyo ayasamya ennyo akamwa ke ajja kugwa mu mitawaana.+
5 Omutuukirivu akyawa obulimba,+
Naye ebyo ababi bye bakola biswaza era biweebuula.
6 Obutuukirivu bukuuma oyo ataliiko kya kunenyezebwa,+
Naye ebikolwa ebibi bisuula omwonoonyi.
7 Waliwo omuntu eyeeyisa ekigagga, naye nga talina kantu;+
Ne wabaawo omulala eyeeyisa ng’omwavu, naye ng’alina eby’obugagga bingi.
11 Eby’obugagga ebifunibwa amangu* biggwaawo mangu,+
Naye eby’obugagga omuntu by’afuna empolampola* byeyongera okwala.
12 Ekisuubirwa* bwe kirwawo okutuuka, omutima gulwala,+
Naye ekyegombebwa bwe kifunibwa kiba ng’omuti ogw’obulamu.+
13 Oyo anyooma bye bamuyigiriza* ajja kwolekagana n’ebizibu ebinaavaamu,+
Naye assa ekitiibwa mu kiragiro ajja kufuna empeera.+
15 Omuntu omutegeevu aganja,
Naye ekkubo ly’ab’enkwe lijjudde ebizibu.
20 Omuntu atambula n’ab’amagezi naye ajja kuba wa magezi,+
Naye oyo akolagana n’abasirusiru ajja kugwa mu mitawaana.+
22 Omuntu omulungi alekera bazzukulu be eby’obusika,
Naye obugagga bw’ababi buterekerwa batuukirivu.+
23 Ennimiro z’abaavu zibala emmere nnyingi,
Naye eyinza* okutwalibwa olw’obutali bwenkanya.
2 Omuntu atambulira mu bugolokofu atya Yakuwa,
Naye oyo atambulira mu makubo ag’obukuusa* amunyooma.
3 Omuggo ogw’amalala guba mu kamwa k’abasirusiru,
Naye emimwa gy’ab’amagezi gibakuuma.
4 Bwe watabaawo nte, olutiba mwe ziriira luba luyonjo,
Naye olw’amaanyi g’ente ennume ebikungulwa biba bingi.
5 Omujulizi omwesigwa talimba,
Naye omujulizi ow’obulimba ayogera bulimba bwereere.+
6 Omukudaazi anoonya amagezi n’atagafuna,
Naye omuntu omutegeevu ayanguyirwa okumanya ebintu.+
7 Weewale omuntu omusirusiru,
Kubanga tolimuwulira ng’ayogera eby’amagezi.+
8 Amagezi gayamba omutegeevu okumanya gy’alaga,
9 Abasirusiru baseka busesi ne bwe baba nga balina ekibi kye bakoze,+
Naye abagolokofu baba beetegefu okutabagana n’abalala.*
10 Omutima gumanyi ennaku yaagwo,
Era tewali muntu mulala asobola kugabana ku ssanyu lyagwo.
11 Ennyumba y’ababi ejja kuzikirizibwa,+
Naye weema y’abagolokofu ejja kweyongera okugaziwa.
13 Omuntu ne bw’aba ng’aseka, ayinza okuba ng’alina obulumi ku mutima,
Era essanyu liyinza okuvaamu ennaku.
14 Omuntu omujeemu akungula ebyo ebiva mu nneeyisa ye,+
Naye omuntu omulungi afuna empeera eva mu bikolwa bye.+
15 Atalina bumanyirivu akkiriza buli kye bamugamba,
Naye omuntu ow’amagezi afumiitiriza ku buli ky’agenda okukola.+
16 Omuntu ow’amagezi yeegendereza era yeewala okukola ebibi,
Naye omusirusiru teyeegendereza* era yeekakasa ekisukkiridde.
17 Omuntu asunguwala amangu akola ebitali bya magezi,+
Naye oyo alowooza ku ebyo by’agenda okukola* akyayibwa.
18 Abatalina bumanyirivu bajja kusikira obusirusiru,
Naye ab’amagezi bajja kutikkirwa engule ey’okumanya.+
19 Ababi bajja kuvunnamira abalungi,
Era bajja kuvunnama ku miryango gy’abatuukirivu.
21 Omuntu anyooma munne aba ayonoona,
Naye asaasira omunaku aba musanyufu.+
22 Abateesa okukola ebibi bajja kuwaba.
Naye abaagala okukola ebirungi balagibwa okwagala okutajjulukuka era beesigibwa.+
23 Kya muganyulo okukola omulimu gwonna ogw’amaanyi,
Naye okwogera obwogezi kyavuwaza.+
24 Engule y’ab’amagezi bwe bugagga bwabwe;
Naye obusirusiru bw’abatalina magezi busirusiru bwereere.+
25 Omujulizi ow’amazima awonya obulamu bw’abantu,
Naye omujulizi ow’obulimba ayogera bulimba bwereere.
27 Okutya Yakuwa nsulo ya bulamu,
Kuwonya omuntu emitego gy’okufa.
28 Abantu abangi kye kitiibwa kya kabaka,+
Naye omufuzi atalina b’afuga obuyinza bumuggwaako.
30 Omutima omukkakkamu guwa omubiri obulamu,
Naye obuggya buvunza amagumba.+
32 Omubi ebibi bye bijja kumuleetera okugwa,
Naye omutuukirivu ajja kufuna obuddukiro mu bugolokofu bwe.+
33 Amagezi gasirikira mu mutima gw’omuntu omutegeevu,+
Naye geemanyisa mu basirusiru.
34 Obutuukirivu bugulumiza eggwanga,+
Naye ekibi kiswaza abantu.
35 Kabaka asanyukira omuweereza we eyeeyisa mu ngeri ey’amagezi,+
Naye asunguwalira nnyo oyo akola ebiswaza.+
2 Olulimi lw’ab’amagezi lukozesa bulungi okumanya,+
Naye akamwa k’abasirusiru koogera eby’obusirusiru.
4 Olulimi olukkakkamu* muti gwa bulamu,+
Naye ebigambo ebinyooleddwanyooleddwa bireetera omuntu okuggwaamu essuubi.
6 Mu nnyumba y’omutuukirivu mubaamu eby’omuwendo bingi,
Naye ebyo omubi by’akola bimuleetera emitawaana.+
10 Okukangavvulwa tekusanyusa* oyo aleka ekkubo ettuufu,+
Era buli atayagala kunenyezebwa ajja kufa.+
11 Yakuwa alaba amagombe* n’ekifo eky’okuzikiririramu.*+
Kati ate olwo emitima gy’abantu?+
12 Omukudaazi tayagala oyo amuwabula.*+
Era teyeebuuza ku ba magezi.+
13 Omutima omusanyufu guleeta essanyu ku maaso,
Naye ennaku emenya omwoyo.+
15 Ennaku zonna ez’omuntu abonaabona ziba mbi,+
Naye ow’omutima omusanyufu* aba ng’ali ku mbaga ebbanga lyonna.+
19 Ekkubo ly’omugayaavu liringa olukomera olw’amaggwa,+
Naye ekkubo ly’abagolokofu liringa oluguudo olw’omuseetwe.+
22 Awatali kuteesa enteekateeka zigwa butaka,
Naye bwe wabaawo abawi b’amagezi* abangi wabaawo ekituukibwako.+
23 Omuntu asanyuka bw’addamu ekituufu,+
Era ekigambo ekyogerwa mu kiseera ekituufu nga kiba kirungi!+
27 Oyo afuna amagoba mu makubo amakyamu aleetera ab’omu nnyumba ye emitawaana,*+
Naye oyo akyawa enguzi ajja kusigala nga mulamu.+
28 Omutima gw’omutuukirivu gufumiitiriza nga tannaba kwanukula,*+
Naye akamwa k’ababi kafubutukamu ebintu ebibi.
29 Ababi Yakuwa ababeera wala,
Naye awulira essaala z’abatuukirivu.+
31 Oyo awuliriza okubuulirira okuwa obulamu
Ab’amagezi abagyaamu bulungi.+
32 Omuntu atayagala kukangavvulwa obulamu bwe tabutwala nga bwa muwendo,+
33 Okutya Yakuwa kuyigiriza omuntu okweyisa mu ngeri ey’amagezi,+
Era obwetoowaze buvaamu ekitiibwa.+
3 Buli ky’okola kikwase Yakuwa,+
Olwo nno by’oteekateeka bijja kugenda bulungi.
4 Buli kimu Yakuwa alina bw’akikoze okusobola okutuukiriza ekigendererwa kye,
N’ababi abaleetera okuzikirizibwa ku lunaku olw’akatyabaga.+
6 Obwesigwa n’okwagala okutajjulukuka bisobozesa ekibi okusonyiyibwa,+
N’okutya Yakuwa kuleetera omuntu okwewala okukola ebibi.+
7 Yakuwa bw’asanyukira omuntu by’akola,
Aleetera n’abalabe b’omuntu oyo okutabagana naye.+
9 Omuntu ayinza okuteekateeka mu mutima gwe ky’anaakola,
Naye Yakuwa y’aluŋŋamya ebigere bye.+
10 Katonda ky’aba asazeewo kye kisaanidde okuba ku mimwa gya kabaka;+
Era tateekeddwa kusala misango mu ngeri etali ya bwenkanya.+
11 Ebipima ebituufu ne minzaani entuufu biva eri Yakuwa;
Amayinja gonna ag’okupimisa agali mu nsawo ye yagakola.+
13 Bakabaka basanyukira abo aboogera eby’obutuukirivu.
Baagala omuntu ayogera amazima.+
15 Kabaka bw’alaga omuntu ekisa, omuntu oyo aba n’obulamu obweyagaza;
Ekisa kya kabaka kiba ng’ekire ky’enkuba ey’omu ttoggo.+
16 Okufuna amagezi nga kisingira wala okufuna zzaabu!+
N’okufuna okutegeera kisinga okufuna ffeeza.+
17 Abagolokofu beewala ekkubo ebbi.
Era omuntu eyeegendereza mu kkubo lye awonya obulamu bwe.+
18 Amalala gaviirako omuntu okugwa,
Era okwegulumiza kuviirako omuntu okwesittala.+
20 Omuntu ayoleka amagezi mu by’akola ajja kutuuka ku buwanguzi,*
Era alina essanyu oyo eyeesiga Yakuwa.
22 Okutegeera nsulo ya bulamu eri abo abakulina,
Naye abasirusiru bakangavvulwa obusirusiru bwabwe.
23 Omutima gw’omuntu ow’amagezi guwa akamwa ke okutegeera,+
Era gumusobozesa okwogera ebigambo ebisikiriza.
24 Ebigambo ebirungi biringa ebisenge by’omubisi gw’enjuki,
Biwoomera omuntu era biwonya amagumba.+
25 Waliwo ekkubo omuntu ly’alaba ng’ettuufu,
Naye nga ku nkomerero litwala mu kufa.+
29 Omuntu akola ebikolwa eby’obukambwe asendasenda munne,
N’amutwala mu kkubo ekkyamu.
30 Atta ku liiso ng’ateekateeka okukola akabi.
Aluma emimwa ng’akola ebibi.
33 Akalulu kakubibwa nga kasuulibwa mu kikondoolo,+
Naye kyonna ekiva mu kalulu, Yakuwa y’aba akisazeewo.+
2 Omuddu omutegeevu alifuga omwana akola ebiswaza;
Alifuna obusika ng’omu ku baana.
4 Omuntu omubi assaayo omwoyo ku bigambo ebirumya,
N’omusajja omulimba awuliriza ebigambo eby’ettima.+
5 Akudaalira omwavu anyiiza eyamutonda,+
N’oyo asanyuka ng’abalala bafunye emitawaana taaleme kubonerezebwa.+
7 Okwogera ebituufu* tekigwanira musirusiru.+
Kati olwo omufuzi* y’agwanira okwogera eby’obulimba?+
9 Asonyiwa akoze ekibi* aba anoonya okwagalibwa,+
Naye ayogera ku nsonga olutatadde ayawukanya ab’omukwano ennyo.+
11 Omuntu omubi aba ayagala kujeema bujeemi,
Naye bajja kumutumira omubaka omukambwe amubonereze.+
12 Waakiri osisinkana eddubu eriggiddwako abaana baalyo
N’otosisinkana musirusiru mu busirusiru bwe.+
13 Omuntu asasula ekibi olw’ekirungi,
Emitawaana tegiriva mu nnyumba ye.+
14 Okutandika olutalo kuba nga kuggulira mazzi.
Ovangawo ng’oluyombo terunnabalukawo.+
15 Omuntu eyejjeereza omubi, n’oyo asingisa omutuukirivu omusango+
—Bombi Yakuwa abakyayira ddala.
17 Ow’omukwano owa nnamaddala alaga okwagala ekiseera kyonna,+
Era afuuka muganda wo mu biro eby’okulaba ennaku.+
18 Atalina magezi akola endagaano era n’akkiriza
Okweyimirira omulala nga waliwo munne.+
19 Ayagala ennyombo aba ayagala okwonoona.+
N’oyo akola omulyango omuwanvu yeereetera okugwa.+
21 Omuntu azaala omwana omusirusiru ajja kulaba ennaku;
Era kitaawe w’omwana omusirusiru taba na ssanyu.+
24 Amagezi gaba awo mu maaso g’omutegeevu,
Naye amaaso g’abasirusiru gataayaaya okutuuka ku nkomerero y’ensi.+
26 Si kirungi okubonereza* omutuukirivu,
Era kiba kikyamu okukuba abantu ab’ebitiibwa.
28 Omusirusiru bw’asirika atwalibwa okuba ow’amagezi,
N’oyo abunira atwalibwa okuba omutegeevu.
2 Omusirusiru tasanyukira kutegeera,
Wabula ky’ayagala kyokka kwe kwogera ekyo ky’alowooza.+
3 Omubi bw’ajja, n’okunyoomebwa kujja,
Era n’awaba okuweebuulwa wabaawo okuswazibwa.+
4 Ebigambo by’omu kamwa k’omuntu mazzi ga buziba.+
Ensibuko y’amagezi eringa omugga ogukulukuta.
7 Akamwa k’omusirusiru ke kamuleetera okuzikirira,+
Era emimwa gye gisuula obulamu bwe mu mutego.
9 Akola emirimu n’obugayaavu
Aba muganda w’oyo asaanyaawo ebintu.+
10 Erinnya lya Yakuwa kigo kya maanyi.+
Omutuukirivu addukira omwo n’afuna obukuumi.*+
14 Omutima omugumu guyamba omuntu okugumira obulwadde,+
Naye ani ayinza okuguma omutima gwe bwe guba nga mwennyamivu?*+
16 Ekirabo ky’omuntu kimuggulirawo ekkubo;+
Kimusobozesa okutuuka ku bantu ab’ekitiibwa.
17 Asooka okwanja ensonga ze alabika ng’omutuufu,+
Okutuusa omulala lw’ajja n’amusoya ebibuuzo awe obukakafu.*+
19 Kyangu okuwamba ekibuga ekiriko bbugwe okusinga okusemberera ow’oluganda anyiize,+
Era wabaawo ennyombo eziringa ebisiba eby’ekigo.+
20 Omuntu by’ayogera n’akamwa ke biringa emmere ejjula mu lubuto lwe;+
Ajja kwolekagana n’ebyo ebiva mu by’ayogera.
23 Omwavu yeegayirira omugagga amuyambe,
Naye omugagga amuddamu na bukambwe.
24 Wabaawo abantu ababa ab’omukwano kyokka nga buli omu ayagala okutuusa akabi ku munne,+
Naye wabaawo ow’omukwano anywerera ku munne okusinga ow’oluganda.+
3 Obusirusiru bw’omuntu bwe bwonoona ekkubo lye,
Kyokka omutima gwe ne gusunguwalira Yakuwa.
4 Omugagga aba n’emikwano mingi,
Naye omwavu, ne mukwano gwe amwabulira.+
6 Bangi baagala okuganja eri omuntu ow’ekitiibwa,*
Era buli muntu aba mukwano gw’oyo agaba ebirabo.
Abeegayirira bamuyambe, naye tewali amufaako.
8 Oyo afuna amagezi* aba ayagala obulamu bwe.+
N’oyo ayagala okutegeera, ebintu bijja kumugendera bulungi.*+
9 Awa obujulizi obw’obulimba taaleme kubonerezebwa,
N’oyo ayogera obulimba ajja kuzikirizibwa.+
10 Omusirusiru tasaanira kuba mu bulamu bwa kwejalabya;
Olwo ate omuddu ayinza atya okufuga abalangira?+
12 Obusungu bwa kabaka buba ng’okuwuluguma kw’empologoma,+
Naye okusiima kwe kuba ng’omusulo ku muddo.
13 Omwana omusirusiru aleetera kitaawe ennaku,+
14 Ennyumba n’eby’obugagga abantu babisikira kuva ku bakitaabwe,
Naye omukyala omutegeevu ava eri Yakuwa.+
15 Obugayaavu buleeta otulo tungi,
Era omuntu omugayaavu ajja kulumwa enjala.+
19 Omuntu ow’obusungu ajja kuliwa;
Singa ogezaako okumutaasa, kijja kukwetaagisa okukikola enfunda n’enfunda.+
21 Omuntu aba n’enteekateeka nnyingi mu mutima gwe,
Naye ekigendererwa kya Yakuwa kye kijja okutuukirira.+
22 Ekintu ekyegombebwa mu muntu kwe kwagala kwe okutajjulukuka;+
Era okuba omwavu kisinga okuba omulimba.
24 Omugayaavu ateeka omukono gwe mu kibya,
Naye n’alemererwa okuguggyamu okuguzza ku mumwa.+
25 Kuba omukudaazi,+ omuntu atalina bumanyirivu afuuke wa magezi,+
Era nenya omuntu omutegeevu asobole okuba n’okumanya okusingawo.+
26 Oyo ayisa obubi kitaawe era n’agoba nnyina
Aba mwana aswaza era akwasa ensonyi.+
27 Mwana wange, bw’onoolekera awo okuwuliriza ebikuyigirizibwa,
Ojja kuwaba ove ku bigambo eby’amagezi.
2 Entiisa ya kabaka eringa okuwuluguma kw’empologoma;+
Buli amusunguwaza ateeka obulamu bwe mu kabi.+
4 Omugayaavu talima mu budde obunnyogovu,
Kyava asabiriza mu kiseera eky’amakungula kubanga aba talina kantu.*+
5 Ebirowoozo* by’omu mutima gw’omuntu biringa amazzi agali mu luzzi oluwanvu,
Naye omuntu omutegeevu abisenayo.
6 Abantu bangi bagamba nti balina okwagala okutajjulukuka,
Naye ani ayinza okuzuula omuntu omwesigwa?
7 Omutuukirivu atambulira mu bugolokofu.+
12 Amatu agawulira n’amaaso agalaba
—Byombi Yakuwa ye yabikola.+
13 Toyagalanga kwebaka, si kulwa ng’oyavuwala.+
Zibula amaaso go, obenga n’emmere nnyingi ey’okulya.+
14 Omuguzi agamba nti, “ekintu si kirungi, ekintu si kirungi!”
Ate oluvannyuma n’agenda ne yeewaana nga bw’akiguze ssente entono.+
15 Waliwo zzaabu, n’amayinja ag’omuwendo ag’omu nnyanja* mangi,
Naye emimwa gy’ab’amagezi gya muwendo nnyo.+
16 Twala ekyambalo ky’omusajja eyeeyimirira omuntu gw’atamanyi;+
Twala kye yasingawo bw’aba yakisingawo olw’omukazi omwenzi.*+
17 Emmere omuntu gy’afuna mu makubo amakyamu emuwoomera,
Naye oluvannyuma akamwa ke kajjula omusenyu.+
20 Oyo akolimira kitaawe ne nnyina,
Ettaala ye ejja kuzikizibwa ng’enzikiza ekutte.+
21 Obusika obufunibwa mu kululunkana
Tebuba na mukisa ku nkomerero.+
22 Togambanga nti: “Nja kuwoolera eggwanga!”+
Essuubi lyo lisse mu Yakuwa,+ ajja kukuyamba.+
23 Ebipima ebikyamu* Yakuwa abikyawa,
Ne minzaani ezitali ntuufu si nnungi.
25 Kuba kwesuula mu mutego omuntu okwanguwa okugamba nti, “Kitukuvu!”+
Ate oluvannyuma n’alyoka alowooza ku ebyo bye yeeyamye.+
27 Omukka oguva mu nnyindo y’omuntu ye ttaala ya Yakuwa,
Eyoleka omuntu ky’ali munda.
28 Obwesigwa n’okwagala okutajjulukuka bikuuma kabaka;+
Era okwagala okutajjulukuka kwe kunyweza entebe ye ey’obwakabaka.+
21 Omutima gwa kabaka gulinga emikutu gy’amazzi mu mukono gwa Yakuwa.+
Aguzza buli gy’ayagala.+
3 Okukola ekituufu era eky’obwenkanya
Kisanyusa Yakuwa okusinga ssaddaaka.+
4 Amaaso ag’amalala n’omutima ogwekulumbaza
—Ye ttaala emulisa ababi, era ebyo byonna kwonoona.+
7 Ababi ebikolwa byabwe eby’obukambwe biribasaanyaawo,+
Kubanga tebaagala kukola bya bwenkanya.
8 Ekkubo ly’omuntu aliko omusango si ttereevu,
Naye ebikolwa by’omulongoofu biba birungi.+
11 Omukudaazi bw’abonerezebwa, atalina bumanyirivu yeeyongera okuba ow’amagezi,
12 Katonda omutuukirivu yeetegereza ennyumba y’omubi;
Afufuggaza ababi ne bazikirira.+
14 Ekirabo ekigabibwa mu kyama kikkakkanya obusungu,+
N’enguzi eweebwa mu nkukutu* ekkakkanya ekiruyi.
15 Kya ssanyu omutuukirivu okukola eby’obwenkanya,+
Naye emitawaana girindiridde abo abakola ebibi.
16 Omuntu awaba okuva mu kkubo ery’amagezi
Ajja kwegatta ku abo abaafa.+
17 Omuntu ayagala eby’amasanyu ajja kwavuwala;+
N’oyo ayagala ennyo omwenge n’amafuta tajja kugaggawala.
20 Ebintu eby’omuwendo omungi n’amafuta biba mu nnyumba z’abo abalina amagezi,+
21 Buli afuba okunoonya obutuukirivu n’okwagala okutajjulukuka
Ajja kufuna obulamu, obutuukirivu, n’ekitiibwa.+
22 Omuntu ow’amagezi asobola okulinnya bbugwe w’ekibuga* eky’ab’amaanyi,
N’amenya ekigo kyabwe kye beesiga.+
23 Omuntu afuga akamwa ke n’olulimi lwe
Yeewala emitawaana.+
24 Omuntu eyeetulinkiriza era eyeewaana
Ayitibwa mwetulinkirize.+
25 Omugayaavu kye yeegomba kijja kumutta,
Kubanga tayagala kukola.+
26 Olunaku lwonna asiiba yeegomba,
Naye ye omutuukirivu agaba era takodowala.+
27 Ssaddaaka z’ababi za muzizo.+
Naye ate kiba kitya bwe ziweebwayo n’ekigendererwa ekibi!*
28 Awa obujulizi obw’obulimba ajja kuzikirira,+
Naye omuntu awuliriza n’obwegendereza ajja kuwa obujulizi obukkirizibwa.*
30 Tewayinza kubaawo magezi, kutegeera, wadde okuteesa mu kuwakanya Yakuwa.+
22 Okulondawo erinnya eddungi kisinga okulondawo eby’obugagga ebingi;+
Okussibwamu ekitiibwa* kisinga ffeeza ne zzaabu.
2 Abagagga n’abaavu kino kye bafaananya:*
Bonna Yakuwa ye yabatonda.+
3 Omuntu ow’amagezi alaba akabi ne yeekweka,
Naye atalina bumanyirivu agenda bugenzi mu maaso n’agwa mu mitawaana.
4 Obwetoowaze n’okutya Yakuwa
Bivaamu obugagga n’ekitiibwa n’obulamu.+
5 Amaggwa n’emitego biri mu kkubo ly’abatali bagolokofu,
Naye oyo ayagala obulamu bwe abyewala.+
12 Amaaso ga Yakuwa gakuuma okumanya,
Naye asaanyaawo ebigambo by’ab’enkwe.+
13 Omugayaavu agamba nti: “Ebweru eriyo empologoma!
Ejja kunzitira mu luguudo!”+
14 Akamwa k’omukazi omwenzi kinnya kiwanvu.+
Oyo Yakuwa gw’asalidde omusango alikigwamu.
19 Nkunnyonnyodde ebintu leero
Osobole okussa obwesige mu Yakuwa.
20 Nkuwandiikidde
Okukubuulirira n’okubaako bye nkuyigiriza,
21 Okukuyigiriza ebigambo ebituufu era ebyesigika,
Osobole okuddayo n’obubaka obutuufu eri oyo eyakutuma.
23 Kubanga Yakuwa ajja kukakasa nti balamulwa mu bwenkanya,+
Era ajja kuzikiriza abo ababanyaga.
24 Tokolagananga na muntu wa busungu,
Oba oyo ow’ekiruyi,
25 Sikulwa ng’oyiga emize gye
N’ogwa mu kyambika.+
26 Tobanga mu abo abakwatagana mu ngalo okukakasa endagaano,
Abeeyimirira abo ababa beewoze amabanja.+
27 Bw’oliremwa okusasula,
Balitwala ekitanda kyo kw’osula!
28 Tojjululanga kabonero ak’edda akalamba olusalosalo
Bajjajjaabo ke bassaawo.+
29 Olabye omusajja eyakuguka mu mulimu gwe?
Ajja kuyimirira mu maaso ga bakabaka;+
Tajja kuyimirira mu maaso g’abantu aba bulijjo.
23 Bw’otuulanga okuliira awamu ne kabaka,
Ogendereranga nnyo ebiba biteekeddwa mu maaso go;
2 Weefuganga*
Bw’oba oyagala nnyo okulya.
3 Teweegombanga mmere ye ewooma,
Kubanga ebuzaabuza.
4 Teweekooya kunoonya bya bugagga.+
Lekera awo era yoleka amagezi.*
6 Tolyanga mmere ya mukodo;*
Teweegombanga mmere ye ewooma,
7 Kubanga aba ng’oyo alina ky’aluubirira.
Akugamba nti: “Lya era onywe,” naye nga takitegeeza.*
8 Ojja kusesema by’olidde,
N’ebigambo ebirungi by’oyogedde bijja kukufa bwereere.
10 Tojjululanga kabonero ak’edda akalamba olusalosalo,+
Era toyingiriranga kibanja ky’abaana abatalina bakitaabwe.
11 Kubanga Omununuzi waabwe wa maanyi;
Ajja kubalwanirira.+
12 Ssaayo omwoyo ku ebyo ebikuyigirizibwa
Era wuliriza ebigambo eby’amagezi.
13 Tolekangayo kukangavvula mwana.*+
Bw’omukuba n’omuggo, tajja kufa.
14 Mukube n’omuggo,
Omuwonye okugenda emagombe.*
17 Omutima gwo ka guleme okukwatirwanga aboonoonyi ensaalwa,+
Naye tyanga Yakuwa olunaku lwonna,+
18 Ebiseera byo eby’omu maaso biryoke bibe birungi+
Era n’eby’osuubira bireme kugwa butaka.
19 Mwana wange, wuliriza ofuuke wa magezi,
Omutima gwo guluŋŋamizibwe mu kkubo ettuufu.
20 Tobanga mu abo abeekatankira omwenge,+
Wadde mu abo abavaabira ennyama,+
21 Kubanga omutamiivu n’omuluvu baavuwala,+
Era okwebakiriza kwambaza omuntu enziina.
24 Kitaawe w’omutuukirivu anaabanga musanyufu,
Era buli azaala omwana ow’amagezi anaamwenyumiririzangamu.
25 Kitaawo ne nnyoko bajja kusanyuka,
Era omukazi eyakuzaala ajja kujaganya.
26 Mwana wange, mpa omutima gwo,
Era amaaso go ka gasanyukirenga amakubo gange.+
28 Ateega ng’omunyazi,+
Era ayongera ku muwendo gw’abasajja abatali beesigwa.
29 Baani abalina ennaku? Baani abeeraliikirira?
Baani abayomba? Baani abeemulugunya?
Baani abalina ebiwundu eby’obwereere? Baani abalina amaaso agamyuse?
31 Totunuulira bumyufu bwa mwenge
Nga gutangalijja mu kikopo era nga gukka bulungi mu mumiro,
32 Kubanga oluvannyuma gubojja ng’omusota,
Era guvaamu obusagwa ng’obw’omusota.
34 Era ojja kuba ng’omuntu agalamidde wakati mu nnyanja,
Oba ng’omuntu agalamidde waggulu ku mulongooti gw’ekyombo.
35 Ojja kugamba nti: “Bankubye, naye sirumiddwa.
Bankubye naye ne simanya.
Nnaazuukuka ddi+
Nzireyo ngunoonye nate?”
24 Tokwatirwanga abantu ababi obuggya,
Era teweegombanga kubeera nabo,+
2 Kubanga emitima gyabwe girowooza ku bikolwa bya bukambwe,
N’emimwa gyabwe gibeera gyogera ku kukola bintu bya mutawaana.
5 Omuntu ow’amagezi aba wa maanyi,+
Era olw’okumanya, omuntu yeeyongera okuba n’obuyinza.
6 Okusobola okulwana olutalo kyetaagisa obulagirizi obulungi,*+
Era bwe wabaawo abawi b’amagezi* abangi wabaawo obuwanguzi.*+
8 Ateekateeka okukola ebintu eby’akabi
Ajja kuyitibwa kalinkwe.+
11 Nunula abo abatwalibwa okuttibwa,
Era wonya abo abagenda okusanjagibwa.+
Mazima ddala, oyo akulaba ajja kukitegeera
Era ajja kusasula buli muntu okusinziira ku bikolwa bye.+
13 Mwana wange, lyanga omubisi gw’enjuki kubanga mulungi;
Omubisi oguva mu bisenge by’omubisi gw’enjuki guwoomerera.
14 Kale, kimanye nti n’amagezi ga muganyulo gy’oli.+
Bw’ogafuna, ebiseera byo eby’omu maaso bijja kuba birungi
Era n’essuubi lyo teririggwaawo.+
15 Toba ng’omuntu omubi n’oteega okumenya ennyumba y’omutuukirivu;
Tosaanyaawo kifo ky’abeeramu.
16 Omutuukirivu ayinza okugwa emirundi musanvu, naye addamu n’ayimuka,+
Naye omubi yeesittala ng’afunye ekizibu.+
17 Omulabe wo bw’agwa, tosanyukanga,
Era bwe yeesittala, omutima gwo tegujaganyanga;+
18 Kubanga Yakuwa bw’akulaba ng’okola bw’otyo, anyiiga,
19 Tokwatibwanga busungu olw’abantu abakola ebibi;
Abantu ababi tobakwatirwanga buggya,
20 Kubanga ababi tebalina biseera bya mu maaso;+
Ettaala y’ababi ejja kuzikizibwa.+
21 Mwana wange, otyanga Yakuwa ne kabaka.+
Era tokolagananga na bawakanyi,*+
22 Kubanga emitawaana giribagwako mbagirawo.+
23 Era na bino byayogerwa ba magezi:
Okusaliriza mu kusala omusango si kirungi.+
24 Buli agamba omuntu omubi nti, “Oli mutuukirivu,”+
Abantu bajja kumukolimira era amawanga gajja kumuvumirira.
26 Abantu bajja kunywegera emimwa gy’omuntu addamu mu bwesimbu.*+
27 Teekateeka emirimu gyo egy’ebweru, era otereeze bulungi ennimiro yo,
Oluvannyuma ozimbe ennyumba yo.
28 Tolumirizanga muntu munno awatali nsonga.+
Era tokozesanga mimwa gyo kulimba balala.+
30 Nnayita ku nnimiro y’omugayaavu,+
Ku nnimiro y’emizabbibu ey’omuntu atalina magezi.
32 Nnagyetegereza ne nfumiitiriza nnyo;
Nnagitunuulira ne njiga essomo lino:
33 Bwe weebakamu katono, bw’osumagiramu katono,
Era bw’ozinga emikono owummuleko,
34 Obwavu bujja kukuzinda ng’omuzigu,
N’obwetaavu bukuzinde ng’omusajja akutte eby’okulwanyisa.+
25 Na zino ngero za Sulemaani,+ abasajja ba Keezeekiya+ kabaka wa Yuda ze baakoppolola:
2 Ekitiibwa kya Katonda kwe kukuuma ensonga nga ya kyama,+
Era ekitiibwa kya bakabaka kwe kwekenneenya obulungi ensonga.
3 Ng’eggulu bwe liri waggulu ennyo era ng’ensi bw’ekka wansi ennyo,
N’omutima gwa bakabaka nagwo bwe gutyo tegukeberekeka.
4 Ggya amasengere mu ffeeza,
Aveemu ng’alongookedde ddala.+
5 Ggya omubi mu maaso ga kabaka,
Entebe ye ey’obwakabaka enywezebwe mu butuukirivu.+
6 Teweegulumizanga mu maaso ga kabaka,+
Era teweeteekanga mu b’ekitiibwa,+
7 Waakiri ye akugambe nti, “Jjangu otuule wano,”
Mu kifo ky’okukufeebya mu maaso g’omuntu ow’ekitiibwa.+
8 Toyanguwanga kuwaaba musango,
Kubanga onookola ki nga munno awozezza n’akusinga?+
9 Ensonga mugyogereko ne munno,+
Naye toyasanguza byakugambibwa mu kyama,*+
10 Awulira aleme kukuswaza
Ng’olaalaasizza ebigambo ebitali birungi* by’otasobola kuzzaayo.
12 Omuntu ow’amagezi anenya omuntu awuliriza
Alinga empeta ey’oku matu eya zzaabu, oba amajolobero aga zzaabu omulungi.+
13 Omubaka omwesigwa eri abo abamutuma
Alinga amazzi agannyogoga* mu kiseera eky’amakungula
Kubanga azzaamu mukama we amaanyi.+
16 Bw’osanga omubisi gw’enjuki, olyangako ogwo ogukumala,
Kubanga bw’olya omungi, oyinza okugusesema.+
17 Tokyalakyalanga mu maka ga munno,
Aleme okukwetamwa n’akukyawa.
18 Omuntu awa obujulizi obw’obulimba ku munne
Aba ng’embukuuli n’ekitala n’akasaale akoogi.+
19 Okussa obwesige mu muntu ateesigika* mu biseera eby’obuyinike,
Kufaananako okuba n’erinnyo erimenyese oba ekigere ekinuuse.
20 Omuntu ayimbira ow’omutima omwennyamivu
Aba ng’omuntu eyeeyambula engoye mu budde obunnyogovu
Oba ng’omwenge omukaatuufu oguyiiriddwa ku kisula.+
21 Omulabe wo* bw’aba alumwa enjala, muwe emmere alye;
Bw’aba alumwa ennyonta, muwe amazzi anywe,+
22 Kubanga ojja kuba otuuma amanda agaaka ku mutwe gwe,*+
Era Yakuwa ajja kukuwa empeera.
23 Embuyaga y’ebukiikakkono ereeta enkuba,
N’olulimi olw’olugambo luleetera omuntu okusunguwala.+
25 Amawulire amalungi agava mu nsi ey’ewala,
Gabanga okunywa amazzi agannyogoga ng’obadde olumwa ennyonta.+
26 Omuntu omutuukirivu eyekkiriranya eri omubi*
Aba ng’oluzzi olwonoonese, oba ng’ensulo y’amazzi etabanguse.
26 Ng’omuzira bwe gutasaana kugwa mu kiseera eky’omusana, era ng’enkuba bw’etasaana kutonnya mu kiseera eky’amakungula,
N’ekitiibwa tekisaana kuweebwa musirusiru.+
2 Ng’ekinyonyi bwe kitaddukira bwereere, era ng’akataayi bwe katabuukira bwereere,
N’ekikolimo tekibaawo awatali nsonga.*
3 Embalaasi eweweenyulwa kibooko, endogoyi esibibwa nkoba,+
N’abasirusiru bakubibwa emiggo mu mugongo.+
4 Omusirusiru tomuddangamu ng’obusirusiru bwe bwe buli,
Oleme okumufaanana.*
5 Omusirusiru omuddangamu ng’obusirusiru bwe bwe buli,
Aleme okulowooza nti wa magezi.+
6 Akwasa omusirusiru ensonga ze
Aba ng’omuntu alemaza ebigere bye ne yeereetera emitawaana.
8 Okuwa omusirusiru ekitiibwa
Kuba ng’okusibira ejjinja mu nvuumuulo.+
9 Engero eziva mu kamwa k’abasirusiru
Ziba ng’ekimera ekiriko amaggwa ekiri mu mukono gw’omutamiivu.
10 Akozesa omusirusiru oba abo ababa bayitawo
Aba ng’omulasi w’obusaale amala galasa buli ky’asanze.*
11 Omusirusiru akola eby’obusirusiru enfunda n’enfunda,
Aba ng’embwa erya ebisesemye byayo.+
12 Wali olabye omuntu alowooza nti wa magezi?+
Omusirusiru wandimusuubira okukyusaamu okusinga omuntu ng’oyo.
13 Omugayaavu agamba nti: “Mu kkubo mulimu empologoma,
Mu luguudo mulimu empologoma!”+
14 Omugayaavu yeekyusiza ku kitanda kye,
Ng’oluggi bwe lwekyusiza ku ppata zaalwo.+
15 Omugayaavu ateeka omukono gwe mu kibya,
Naye n’abulwa amaanyi agaguzza ku mumwa.+
16 Omugayaavu alowooza nti wa magezi
Okusinga abantu omusanvu abaddamu mu ngeri ey’amagezi.
18 Ng’omulalu akasuka eby’okulwanyisa eby’omuliro n’obusaale obutta,
19 Bw’atyo bw’ali omuntu alimba munne n’agamba nti, “Mbadde nsaaga!”+
20 Bwe wataba nku, omuliro guzikira,
Bwe watabaawo awaayiriza, okuyomba kuggwaawo.+
21 Ng’amanda n’enku bwe bireetera omuliro okwaka,
N’omuyombi bw’atyo akoleeza oluyombo.+
23 Ebigambo ebyoleka omukwano ebiva mu mutima omubi
Biringa ffeeza asiigiddwa ku luggyo.+
24 Atayagala balala akikweka n’emimwa gye
Naye nga mu mutima gwe mulimu obulimba.
25 Ne bw’ayogeza ekisa, tomwesiganga,
Kubanga omutima gwe gulimu ebintu musanvu ebibi ennyo.*
26 Ne bw’alimbalimba n’akweka obukyayi bwe,
Ebibi by’akola bijja kwanikibwa mu kibiina.
27 Asima ekinnya alikigwamu,
N’oyo ayiringisa ejjinja, lirimuddira.+
28 Olulimi olulimba terwagala abo be lulumya,
N’akamwa akawaanawaana kaleeta emitawaana.+
3 Ejjinja lizitowa n’omusenyu muzito,
Naye emitawaana egireetebwa omusirusiru gibisinga byombi obuzito.+
4 Obusungu bukambwe n’ekiruyi kiringa amataba,
Naye ani ayinza okugumira obuggya?+
5 Okunenya mu lwatu kusinga okwagala okukisiddwa.+
6 Ow’omukwano omwesigwa akuwabula wadde nga kiyinza obutakusanyusa,+
Naye okunywegera kw’omulabe kuba kungi.*
7 Omuntu akkuse agaana* omubisi ogw’omu bisenge by’enjuki,
Naye omuyala n’ekikaawa kiba kimuwoomera.
8 Omuntu ava ewaabwe n’abula,
Aba ng’ekinyonyi ekivudde* mu kisu kyakyo.
9 Ng’amafuta g’ezzeyituuni n’obubaani bwe bisanyusa omutima,
N’ow’omukwano akuwabula mu bwesimbu bw’atyo bw’aba.+
10 Toyabuliranga mukwano gwo oba mukwano gwa kitaawo,
Era toyingiranga mu nnyumba ya muganda wo ng’oli mu buzibu;
Munno ali okumpi asinga ow’oluganda ali ewala.+
11 Mwana wange beeranga wa magezi osanyusenga omutima gwange,+
Ndyoke mbeere n’eky’okuddamu eri oyo ansoomooza.+
12 Omuntu ow’amagezi alaba akabi ne yeekweka,+
Naye atalina bumanyirivu agenda bugenzi mu maaso n’agwa mu mitawaana.
13 Twala ekyambalo ky’omusajja eyeeyimirira omuntu gw’atamanyi;
Twala kye yasingawo bw’aba nga yakisingawo olw’omukazi omwenzi.*+
14 Omuntu bw’ayagaliza munne emikisa mu ddoboozi ery’omwanguka ku makya ennyo,
Aba ng’amukolimidde.
15 Omukazi omuyombi* alinga ennyumba etonnya olutata.+
16 Asobola okumuziyiza, asobola n’okuziyiza empewo,
Era asobola n’okunyweza amafuta mu mukono gwe ogwa ddyo.
19 Ng’omuntu bwe yeeraba ng’atunudde mu mazzi,
N’omutima gw’omuntu omu bwe gwoleka ebiri mu gw’omulala.
21 Entamu eba ya kugezesa ffeeza, n’ekyoto kiba kya kugezesa zzaabu,+
Bwe kutyo n’okutenderezebwa omuntu kw’afuna kwe kumugezesa.
22 Ne bw’osekula omusirusiru n’omusekuzo mu kinu
Nga bw’osekula emmere ey’empeke,
Obusirusiru bwe tebujja kumuvaamu.
23 Osaanidde okumanya obulungi ekisibo kyo bwe kifaanana.
24 Kubanga obugagga tebuba bwa lubeerera,+
N’engule teba ya mirembe gyonna.
25 Omuddo gukala omulala ne gumera,
N’omuddo ogw’oku nsozi gukuŋŋaanyizibwa.
26 Ebyoya by’endiga ento bikolebwamu ebyambalo,
N’embuzi ennume zivaamu ssente ezigula ekibanja.
27 Wajja kubangawo amata g’embuzi agamala okukuliisa,
N’okuliisa ab’omu nnyumba yo, era n’abaweereza bo abakazi.
28 Ababi badduka nga tewali abagoba,
Naye abatuukirivu bagumu ng’empologoma.+
2 Ensi bw’ebaamu obujeemu, eba n’abafuzi ab’omuddiŋŋanwa,+
Naye omufuzi bw’ayambibwa omuntu omutegeevu era ow’amagezi awangaala nnyo.+
3 Omuntu omwavu akumpanya abanaku,+
Aba ng’enkuba etwala emmere yonna.
4 Abo abatakwata mateeka batendereza omubi,
Naye abo abakwata amateeka babasunguwalira.+
6 Omwavu atambulira mu bugolokofu,
Asinga omugagga atambulira mu makubo amakyamu.+
7 Omwana omutegeevu akwata amateeka,
Naye munne w’ab’omululu aswaza kitaawe.+
8 Oyo agaggawala olw’okuggya amagoba ku abo b’awola,+
Obugagga bwe abukuŋŋaanyiza oyo asaasira abaavu.+
10 Oyo awabya omugolokofu n’amutwala mu kkubo ekkyamu ajja kugwa mu kinnya ye kennyini ky’asimye,+
Naye ataliiko kya kunenyezebwa ajja kusikira ebirungi.+
12 Abatuukirivu bwe bawangula, kiba kya kitiibwa,
Naye ababi bwe bafuna obuyinza, abantu beekweka.+
13 Oyo abikka ku bibi bye ebintu tebijja kumugendera bulungi,+
Naye buli ayatula ebibi bye n’abireka ajja kusaasirwa.+
14 Alina essanyu omuntu aba omwegendereza buli kiseera,*
Naye akakanyaza omutima gwe ajja kufuna ebizibu.+
15 Omufuzi afuga obubi abantu abateesobola,
Aba ng’empologoma ewuluguma oba ng’eddubu eriswakidde.+
16 Omukulembeze atategeera akozesa bubi obuyinza bwe,+
Naye oyo akyawa okwefunira ebintu mu makubo amakyamu ajja kuwangaala.+
17 Oyo omutima gwe gulumiriza olw’okutta omuntu anaabungeetanga okutuusa lw’aligenda mu ntaana.*+
Tewabangawo amuyamba.
18 Oyo atambulira mu bugolokofu ajja kulokolebwa,+
Naye atambulira mu makubo amakyamu ajja kugwa mbagirawo.+
19 Omuntu alima ennimiro ye anaabanga n’emmere nnyingi,
Naye oyo akola ebitagasa ajja kwavuwala.+
20 Omuntu omwesigwa anaafunanga emikisa mingi,+
Naye oyo ayagala okugaggawala amangu taaleme kubaako kya kunenyezebwa.+
21 Okusosola si kirungi;+
Naye omuntu ayinza okukola ekintu ekibi olw’okwagala okufuna eky’okulya.
22 Omuntu ow’ensaalwa* ayagala nnyo okugaggawala,
Kyokka n’atamanya nti aliyavuwala.
24 Oyo anyaga kitaawe ne nnyina n’agamba nti, “Si kikyamu,”+
Aba munne w’oyo asaanyaawo ebintu.+
27 Buli agabira abaavu taajulenga kintu kyonna,+
Naye oyo azibiriza amaaso ge aleme kubalaba alikolimirwa ebikolimo bingi.
28 Ababi bwe bafuna obuyinza, abantu beekweka;
Naye bwe bazikirira abatuukirivu beeyongera.+
29 Omuntu anenyezebwa enfunda n’enfunda naye n’akakanyaza ensingo ye,*+
Ajja kumenyebwa mbagirawo abe nga tasobola kuwona.+
2 Abatuukirivu bwe baba abangi abantu basanyuka,
Naye omubi bw’afuga, abantu basinda.+
4 Kabaka bw’afuga n’obwenkanya aleeta obutebenkevu mu nsi ye,+
Naye omuntu ayagala enguzi ayonoona ensi.
5 Omuntu awaanawaana munne
Atega ebigere bye ekitimba.+
9 Omuntu ow’amagezi bw’akaayana n’omusirusiru,
Omusirusiru aleekaana n’amusekerera, era omuntu ow’amagezi talina ky’aganyulwamu.+
10 Abantu abaagala okuyiwa omusaayi tebaagala muntu yenna ataliiko kya kunenyezebwa,+
Era baagala okuggyawo obulamu bw’abagolokofu.*
12 Omufuzi bw’awuliriza eby’obulimba,
Abaweereza be bonna baba babi.+
13 Omwavu n’oyo anyigiriza abalala kino kye bafaanaganya:*
Yakuwa y’awa amaaso gaabwe bombi ekitangaala.*
16 Ababi bwe beeyongera n’ebikolwa ebibi byeyongera,
Naye abatuukirivu balibalaba nga bagwa.+
17 Kangavvula omwana wo, alikuwa emirembe;
Era alikuleetera essanyu lingi.+
18 Awatali kuluŋŋamizibwa Katonda,* abantu bakola kyonna kye baagala,+
Naye abo abakwata amateeka baba basanyufu.+
19 Omuweereza takangavvulwa na bigambo bugambo,
Kubanga wadde ategeera, tassa mu nkola.+
20 Wali olabye omuntu ayanguyiriza okwogera?+
Omusirusiru wandimusuubira okukyusaamu okusinga omuntu ng’oyo.+
21 Omuweereza bwe bamuginya okuva mu buvubuka bwe,
Mu maaso eyo alifuuka omuntu atasiima.
24 Munne w’omubbi akyawa obulamu bwe.
Ayinza okuwulira ekirango ekiyita ab’okuwa obujulizi,* naye n’atavaayo kubaako ky’ayogera.+
30 Obubaka obukulu Aguli mutabani wa Yake bwe yategeeza Isiyeri ne Ukali.
2 Mu bantu bonna nze nsingirayo ddala obutabaako kye mmanyi,+
Era sirina kutegeera omuntu kw’asaanidde okuba nakwo.
3 Siyize magezi,
Era okumanya kw’Oyo Asinga Obutukuvu sikulina.
4 Ani yali alinnye mu ggulu ate n’akka?+
Ani yali akuŋŋaanyirizza empewo mu bibatu bye byombi?
Ani yali asibye amazzi mu kyambalo kye?+
Ani yassaawo* ensalo zonna ez’ensi?
Erinnya lye y’ani, era erinnya ly’omwana we y’ani, bw’oba omanyi?+
7 Waliwo ebintu bibiri bye nkusaba.
Nsaba obimpe nga sinnafa.
8 Obulimba n’ebigambo ebitali bya mazima biggye we ndi obisse wala.+
Tompa bwavu wadde obugagga.
Ka ndye omugabo gwange ogw’emmere,+
9 Nneme okukkuta ne nkwegaana nga ŋŋamba nti, “Yakuwa y’ani?”+
Era nneme okuba omwavu ne nziba, ne nvumaganya erinnya* lya Katonda wange.
10 Towaayirizanga muweereza eri mukama we,
Kubanga ayinza okukukolimira n’obaako omusango.+
11 Waliwo abantu abakolimira bakitaabwe
Era ne batassa kitiibwa mu bannyaabwe.+
13 Waliwo abantu ab’amaaso ag’amalala,
Era ab’amaaso ageegulumiza.+
14 Waliwo abantu abalina amannyo agalinga ebitala,
Era abalina emba eziringa ebiso;
Balya abanaku ab’oku nsi
N’abantu abaavu.+
15 Ebinoso birina abaana babiri abagamba nti: “Mpa! Mpa!”
Waliwo ebintu bisatu ebitamatira,
Ebintu bina ebitagamba nti, “Kimala!”
17 Omuntu akudaalira kitaawe era atagondera nnyina,+
Nnamuŋŋoona ez’omu kiwonvu* zirimuggyamu eriiso,
Era abaana b’empungu balirirya.+
18 Waliwo ebintu bisatu ebisukkiridde okutegeera kwange,*
Era waliwo bina bye sitegeera:
19 Ekkubo ly’empungu mu bbanga,
Ekkubo ly’omusota ku lwazi,
Ekkubo ly’ekyombo ku nnyanja,
Era n’ekkubo ly’omusajja ali n’omukazi.
20 Lino lye kkubo ly’omukazi omwenzi:
Alya, n’asangula ku mimwa gye;
Awo n’agamba nti, “Sirina kikyamu kye nkoze.”+
21 Waliwo ebintu bisatu ebikankanya ensi,
Era waliwo ebintu bina by’etayinza kugumiikiriza:
22 Omuddu bw’afuga nga kabaka,+
Omusirusiru bw’aba n’emmere ennyingi,
23 Omukazi atayagalibwa bw’afumbirwa,
Era n’omuweereza omukazi bw’atwala* ekifo ky’omukyala mukama we.+
24 Waliwo ebintu bina ku nsi nga bye bimu ku bisingayo obutono,
29 Waliwo ebintu bisatu; weewaawo bina,
Ebitambula mu ngeri eyeewuunyisa:
30 Empologoma, esinga ensolo zonna amaanyi,
Etedduka muntu yenna;+
31 Embwa enjizzi; embuzi ennume;
Ne kabaka ali n’eggye lye.
32 Bwe kiba nti obusirusiru bukuleetedde okwegulumiza,+
Oba bwe kiba nti obadde olowooza okukikola,
Kwata ku mumwa gwo.+
33 Kubanga ng’okusunda amata bwe kuvaamu omuzigo,
Era ng’okunyiga ennyindo bwe kugireetera okuvaamu omusaayi,
Bwe kutyo n’okusunguwala bwe kuvaamu ennyombo.+
31 Ebigambo bya Kabaka Lemweri; obubaka obukulu nnyina bwe yamuwa okumuyigiriza:+
2 Nkugambe ki, mwana wange,
Nkugambe ki, omwana w’enda yange,
Nkugambe ki, omwana ow’obweyamo bwange?+
4 Lemweri, bakabaka tebagwanidde
Bakabaka tebagwanidde kunywa mwenge,
Era n’abafuzi tebagwanidde kugamba nti, “Omwenge gwange guliwa?”+
5 Baleme okunywa ne beerabira amateeka
Era ne batakola ku nsonga z’abanaku.
7 Leka banywe beerabire obwavu bwabwe;
Baleme okujjukira ebizibu byabwe.
8 Yogerera abo abatasobola kweyogerera,
Era lwanirira abo abagenda okufa.+
א [Alefu]
10 Ani ayinza okuzuula omukyala omulungi?+
Wa muwendo okusinga amayinja ag’omuwendo ag’omu nnyanja.*
ב [Besu]
11 Omwami we amwesiga n’omutima gwe gwonna,
Era omwami we tajula kintu kyonna kya muwendo.
ג [Gimeri]
12 Amukolera birungi, so si bibi,
Ennaku zonna ez’obulamu bwe.
ד [Dalesi]
13 Afuna ebyoya by’endiga ne kitaani;
Era ayagala nnyo okukola n’emikono gye.+
ה [Ke]
ו [Wawu]
ז [Zayini]
ח [Kesu]
ט [Tesu]
18 Alaba nga by’atunda bireeta amagoba,
Era ettaala ye tezikira kiro.
י [Yodi]
19 Engalo ze zikwata akati okuzingiddwa ebyoya by’endiga,
Era zikwata n’akati akalanga wuzi.+
כ [Kafu]
20 Ayamba abanaku,
Era agabira abaavu.+
ל [Lamedi]
21 Mu budde obunnyogovu teyeeraliikirira ku lw’ab’omu nnyumba ye,
Kubanga baba bambadde engoye ezibugumya.*
מ [Memu]
22 Yeekolera eby’okwebikka,
Era engoye ze zaakolebwa mu kitaani n’ebyoya by’endiga ebya kakobe.
נ [Nuni]
ס [Sameki]
24 Aluka engoye eza kitaani* n’azitunda,
Era aguza abasuubuzi emisipi.
ע [Ayini]
25 Wa maanyi era wa kitiibwa,
Era teyeeraliikirira biseera bya mu maaso.*
פ [Pe]
צ [Sade]
ק [Kofu]
28 Abaana be basituka ne bamutendereza;
N’omwami we asituka n’amutendereza.
ר [Lesu]
29 Abakyala abalungi bangi,
Naye ggwe obasinga bonna.
ש [Sini]
30 Okusikiriza kuyinza okulimba, n’obulungi buyinza okuggwaawo amangu,*+
Naye omukazi atya Yakuwa y’atenderezebwa.+
ת [Tawu]
Obut., “okumanya.”
Oba, “obulagirizi obw’amagezi.”
Oba, “Okuwa Yakuwa ekitiibwa.”
Oba, “ku tteeka lya nnyoko.”
Laba Awanny.
Oba, “Tujja kuba n’ensawo emu.”
Oba, “Mukyuke nga mbanenyezza.”
Obut., “bajja kulya ku bibala by’ekkubo lyabwe.”
Oba, “ebisendasenda.”
Obut., “omugwira.” Kirabika kitegeeza omuntu alina empisa embi ezimuviirako obutaba na nkolagana ne Katonda.
Oba, “bba.”
Obut., “abagenda gy’ali.”
Oba, “abakuuma obugolokofu.”
Oba, “mateeka gange.”
Oba, “Amazima.”
Obut., “ekkundi lyo.”
Oba, “ebisingayo obulungi.”
Oba, “amasogolero.”
Laba Awanny.
Kirabika boogera ku ngeri za Katonda ezoogerwako mu nnyiriri ezivaako waggulu.
Oba, “tekiryekoona ku kintu kyonna.”
Oba, “Bwe kiba nga kiri mu buyinza bw’omukono gwo.”
Oba, “ku mateeka gange.”
Obut., “Tega okutu eri ebyo.”
Era kiyinza okuvvuunulwa, “Lowooza n’obwegendereza.”
Laba Awanny.
Oba, “maanyi go.”
Oba, “amalungi.”
Obut., “embuzi ey’omu nsozi.”
Oba, “gakusanyusenga.”
Obut., “omugwira.” Laba obugambo obuli wansi ku Nge 2:16.
Oba, “ku mateeka ga nnyoko.”
Oba, “binaakuyigirizanga.”
Obut., “omugwira.” Laba obugambo obuli wansi ku Nge 2:16.
Oba, “kinunulo.”
Oba, “Amateeka gange gakuume.”
Obut., “omugwira.” Laba Nge 2:16.
Eddirisa lino lyali lya bubaawo nga buli mu ngeri ya katimba.
Oba, “ekyambalo kya.”
Obut., “Ebigere bye tebibeera”
Laba Awanny.
Obut., “abaana b’abantu.”
Laba Awanny.
Obut., “enkulungo.”
Obut., “Bwe yanyweza.”
Oba, “Ereme kusukka kiragiro kye.”
Oba, “Bwe yalagira wabeewo emisingi gy’ennyanja.”
Oba, “olulyo lw’omuntu.”
Oba, “Asigala ng’atunula.”
Oba, “Muleke abo abatalina bumanyirivu.”
Laba Awanny.
Obut., “lijja kuvunda.”
Obut., “ebiragiro.”
Oba, “Ekintu eky’omuwendo eky’omugagga.”
Era kiyinza okuvvuunulwa, “ali ku kkubo erigenda mu bulamu.”
Oba, “ng’abungeesa eŋŋambo.”
Oba, “giruŋŋamya.”
Oba, “nnaku; buzibu.”
Oba, “amukozesa.”
Oba, “kabala ebibala.”
Oba, “enzibi.”
Oba, “ejjinja eripima ettuufu limusanyusa.”
Oba, “Ebintu eby’omuwendo tebijja.”
Oba, “Atakkiririza mu Katonda.”
Obut., “omwesigwa mu mwoyo.”
Obut., “abikka ku nsonga.”
Oba, “bulagirizi bwa magezi.”
Oba, “abawabuzi.”
Oba, “wabaawo obulokozi.”
Oba, “kusika mu mukono nga yeeyimirira abalala.”
Oba, “ow’engeri ezisikiriza.”
Oba, “Omuntu bw’aba n’okwagala okutajjulukuka.”
Oba, “okuswala.”
Obut., “Mukono ku mukono.”
Obut., “asaasaanya.”
Obut., “ajja kugejja.”
Obut., “afukirira abalala.”
Oba, “okuswala.”
Obut., “mugaati.”
Oba, “okuwabulwa.”
Oba, “ku lunaku lwe lumu.”
Obut., “bya butuukirivu.”
Obut., “abawabuzi b’emirembe.”
Oba, “ng’agololwa.”
Oba, “eyeefuga mu by’ayogera.”
Obut., “ajja kugejja.”
Obut., “tebawulirayo abanenya.”
Obut., “kisanyuka.”
Oba, “abateesa.”
Oba, “Eby’obugagga ebiva mu butaliimu.”
Obut., “by’akuŋŋaanya n’engalo.”
Oba, “Essuubi.”
Oba, “ekigambo.”
Oba, “Etteeka ly’omuntu.”
Oba, “okuwabulwa.”
Oba, “ayinza.”
Oba, “Atakangavvula mwana we; atabonereza mwana we.”
Era kiyinza okuvvuunulwa, “ayanguwa.”
Oba, “amakyamu.”
Era kiyinza okuvvuunulwa, “abasirusiru babuzaabuza abalala n’obusirusiru bwabwe.”
Oba, “ba kisa.”
Oba, “aba n’obusungu bungi.”
Oba, “alina obusobozi bw’okulowooza.”
Oba, “n’obukkakkamu.”
Oba, “ekiruma.”
Oba, “Olulimi olw’okuwonya.”
Oba, “okunenyezebwa.”
Oba, “kulabika ng’okw’amaanyi ennyo eri.”
Laba Awanny.
Oba, “ne Abaddoni.”
Oba, “amunenya.”
Oba, “kanoonya.”
Oba, “omulungi.”
Oba, “awamu n’okutabukatabuka.”
Oba, “abawabuzi.”
Laba Awanny.
Oba, “okuswala.”
Oba, “gulowooza n’obwegendereza ku ngeri y’okuddamu; gusooka kulowooza nga tannayogera.”
Obut., “gagezza amagumba.”
Obut., “omutima.”
Obut., “Ensengeka y’ebiri mu mutima eba ya muntu.”
Oba, “by’addamu ebituufu.” Obut., “olulimi kye luddamu.”
Obut., “ng’amalongoofu.”
Oba, “abwewala.”
Obut., “n’omwoyo omwetoowaze.”
Obut., “ku birungi.”
Oba, “Era ayogera mu ngeri esikiriza.” Obut., “Era ow’emimwa emiwoomerevu.”
Obut., “omumwa gumuwaliriza.”
Oba, “ow’enkwe.”
Oba, “ya kitiibwa.”
Obut., “afuga omwoyo gwe.”
Obut., “ssaddaaka.”
Oba, “abazadde.”
Oba, “ky’abaana.”
Oba, “ebirungi.”
Oba, “ow’ekitiibwa.”
Oba, “erireetera nnyini lyo okusiimibwa.”
Obut., “Abikka ku kibi.”
Oba, “Ng’ate tategeera?”
Obut., “birungi.”
Oba, “guwonya.”
Oba, “gukaza amagumba.”
Obut., “eva mu kifuba.”
Obut., “anyiiza.”
Oba, “okutanza.”
Obut., “aba n’omwoyo omuteefu.”
Oba, “anyooma.”
Oba, “biringa ebintu ebimiribwa n’amaddu.”
Obut., “n’awanikibwa waggulu.” kwe kugamba, w’atasobola kutuukibwako, awatali kabi.
Oba, “nga guggwereddemu ddala essuubi?”
Oba, “n’amukebera.”
Obut., “kaawula.”
Oba, “amulaga ekisa.”
Obut., “ayanguyiriza n’ebigere bye.”
Oba, “omuntu omugabi.”
Obut., “afuna omutima.”
Obut., “ajja kufuna ebirungi.”
Obut., “bw’ayita ku nsobi.”
Oba, “ekyonoono ky’omulala.”
Oba, “abeeba.”
Oba, “kumuwa empeera.”
Era kiyinza okuvvuunulwa, “Ajja kutunula mu kiseera eky’amakungula naye tajja kufuna kantu konna.”
Oba, “Ebiruubirirwa.”
Obut., “Batabani be.”
Oba, “Amayinja agapima abiri agatenkana n’ebipimirwamu ebibiri ebitenkana.”
Oba, “Omulenzi.”
Laba Awanny.
Oba, “omugwira.”
Oba, “zinywera.”
Oba, “obulagirizi obw’amagezi.”
Oba, “asendasenda n’olulimi lwe.”
Oba, “amayinja agapima abiri agatenkana.”
Oba, “ekkubo ery’okukwata?”
Oba, “bigogola.”
Oba, “ebiruubirirwa.”
Oba, “emiganyulo.”
Era kiyinza okuvvuunulwa, “eri abo abanoonya okufa.”
Oba, “abeeba.”
Oba, “amanya eky’okukola.”
Obut., “N’enguzi mu kifuba.”
Oba, “abeeba.”
Obut., “amira.”
Oba, “okuwangula ekibuga.”
Oba, “awamu n’ebikolwa ebiswaza.”
Obut., “ajja kwogera emirembe gyonna.”
Oba, “ekkubo lye alifuula kkakafu.”
Obut., “Okusiimibwa.”
Obut., “basisinkana.”
Oba, “omuvubuka.”
Obut., “Ow’eriiso eddungi.”
Oba, “emisango.”
Oba, “gw’omuvubuka.”
Obut., “Oteekanga akaso ku mumiro gwo.”
Era kiyinza okuvvuunulwa, “Teweesigama ku kutegeera kwo.”
Oba, “muntu yenna ow’eriiso ebbi.”
Obut., “ng’omutima gwe teguli naawe.”
Oba, “muvubuka.”
Laba Awanny.
Obut., “ensigo zange.”
Oba, “Funa.”
Obut., “omugwira.” Laba obugambo obuli wansi ku Nge 2:16.
Oba, “abakuŋŋaana okulega ku mwenge.”
Oba, “obulagirizi obw’amagezi.”
Oba, “abawabuzi.”
Oba, “obulokozi.”
Oba, “amagezi aga nnamaddala.”
Oba, “ez’omusirusiru.”
Oba, “mu kiseera ekizibu.”
Oba, “ebiruubirirwa.”
Wano boogera ku mulabe.
Oba, “abo abaagala enkyukakyuka.”
Wano boogera ku Yakuwa ne kabaka.
Era kiyinza okuvvuunulwa, “Okuddamu obutereevu kuba ng’okunywegera.”
Oba, “byama bya balala.”
Oba, “olugambo olwonoona erinnya ly’omulala.”
Obut., “obunnyogovu bw’omuzira.”
Obut., “eky’obulimba.”
Oba, “olukkakkamu.”
Era kiyinza okuvvuunulwa, “ow’enkwe.”
Obut., “Atakwagala.”
Kwe kugamba, okuleetera omuntu okugonda n’alekera awo okuba omukakanyavu.
Oba, “abeeba.”
Obut., “atagala mu maaso g’omubi.”
Oba, “atafuga mwoyo gwe.”
Era kiyinza okuvvuunulwa, “N’ekikolimo ekitagwanira muntu tekituukirira.”
Oba, “Oleme okumwenkana.”
Oba, “agalengejja.”
Oba, “atuusa ebisago ku buli muntu.”
Era kiyinza okuvvuunulwa, “ne yeeyingiza mu luyombo.”
Oba, “biringa ebintu ebimiribwa n’amaddu.”
Oba, “Kubanga omutima gwe mubi nnyo.”
Obut., “bye lunaazaala.”
Obut., “omuntu gw’otomanyi.”
Obut., “omugwira akutendereze.”
Era kiyinza okuvvuunulwa, “si kwesimbu; kukake.”
Obut., “alinnyirira.”
Oba, “ekidduse.”
Oba, “omugwira.”
Oba, “abeeba.”
Obut., “obwenyi bwa mukwano gwe.”
Laba Awanny.
Oba, “Ssa omutima gwo ku; Faayo ku.”
Oba, “atya buli kiseera.”
Oba, “kinnya.”
Oba, “ow’omululu.”
Era kiyinza okuvvuunulwa, “Ow’amalala.”
Obut., “ajja kugejja.”
Oba, “n’asigala nga mukakanyavu.”
Era kiyinza okuvvuunulwa, “Naye omugolokofu afuba okukuuma obulamu bwe buleme kutuukibwako kabi.”
Obut., “omwoyo gwe.”
Obut., “basisinkana.”
Kwe kugamba, y’abawa obulamu.
Oba, “Okukangavvula; Okubonereza.”
Oba, “kwolesebwa; kubikkulirwa.”
Oba, “ekirayiro ekirimu okukolimirwa.”
Era kiyinza okuvvuunulwa, “okusiimibwa omufuzi.” Obut., “abanoonya obwenyi bw’omufuzi.”
Obut., “yayimusa.”
Oba, “ndeeta ekivume ku linnya.”
Obut., “mpitambi.”
Laba Awanny.
Laba Awanny.
Oba, “ebinneewuunyisa ennyo.”
Oba, “bwe yeddiza.”
Oba, “bya magezi nnyo.”
Obut., “si ggwanga lya maanyi.”
Obut., “si ggwanga lya maanyi.”
Oba, “zaawuliddwamu ebibinja.”
Laba Awanny.
Oba, “akozesa ssente ze.”
Obut., “za mibiri ebiri.”
Oba, “engoye ez’omunda.”
Oba, “asekerera olunaku olujja mu maaso.”
Oba, “ery’okwagala okutajjulukuka.”
Oba, “obutagasa.”
Obut., “Muwe ku bibala by’emikono gye.”