1921—Vyawa Zana Ndulimu

“N’NGA tibasa livi linofwanela lilivo wa-iyo linofwanela i-yo liona manene?” Yei chiofuka yadhidhe mu Torre de Vigia (malamboano ninoionga Nsanja ya Namaing’anela), ya 1 wa janeiro wa 1921, yafuka aliwa Anamafunjedha Bibilya achangu. Yowakula, revistali laongile lemba la Esaya 61:1, 2, laodile athuucha basa liwa lolaleela ira: “Mbwiye utondisakula, ira ndilaleele milanyu yapama waatu opwasa . . . , ira ndimalaleye vya yawa ya Mbwiye na dambo loweli-edha la Nlungu.”

ANAMALALEYA OLIMBA RIMA

Ira taode kwakwaneli-edha basa liwa, anamafunjedha Bibilya tafwanela kala olimba rima. Aliwa tafwanele laleya a-kala “milanyu yapama” waatu opwasa baa-i, mbwenye thitho vya “dambo loweli-edha la Nlungu” waatu othakala.

Bali John Henry Hoskin, akalecha ilambo ya Canada, atolaleela molimba rima angalive ira anogumanana vyorucha voruni-iwa. Yawa ya 1921, liye atom’fwanya ministru wa metodista. Bali John atoroma tapanya na liye, aromile onga ira: “Ninofwanela onga mwaixamwali vya Malemba, angalive ira nitokaana maonelo o-iyana va vyongo vinango, ninooda rumelana venango a-rumelana mbwenye nimali-e tapanyawi-u mwauxamwali.” Mbwenye kai vyevyo vyaireile. Bali John uongile ira: “I-yo natapanyile maminutu oyeva, kumavevo [ministruo] ato-eya lango mwakopolo miyo ndathuulela ira vidru lali vevo litothweya moda wakomi-idhe liye siuo.”

“Mwasiwa nngwan’ni kunodhowa malaleelanga atu aundhe no tapanyanga naaliwa?” Akuwile ee-no ngu ministru. Bali John kaaongilevo yongo, mbwenye hora yadhowa liye, akala athuulelanga ekene ira: ‘Miyo ndathuulela ira ndaongana mutu!’

Ministru wa metodistuo vyaonga liye mwasee volaleela vamisani bebe-inimwee, atodhowanave ongangave okoka. Bali John atothuulela ira: “Liye atoawandela atu aigrejanimwe vyamiyo, awandela ira miyo ndali mutu ododomi-a kwaranya atu othene afiile sidadinimo no ira ndafwanele lathiwana bala lafuti.” Mbwenye vyevyo kavyali vyokwakwanela ira taode m-ela perezi bali-uo, liye atoodhowanave laleela vamamari-edho vee atokaana vyo-arelavo vyapama. John uongile ira: “Ali hora yapama yolaleela i-yana hora dhinango. Atu enango tatofiedhela onga ira: ‘Miyo nditoidhiwa ira weyo uli mutu wa Nlungu!’ Moi e-no tanodhivelela vondiva-a vyongo vyarambulela miyo.”

FUNJEDHA BIBILYA WAVAMWEKA THITHO WAVABANJANI

Vofuna kami-a atu okaana ifunelo dhowa vasogolo, Anamafunjedha Bibilya talalelana revista loi The Golden Agea (A Idade de Ouro), funjedha Bibilya. Imbo-i mwaaliwa ali funjedha Bibilya waazombwe. Mwasa wen’na watookaana vyofuka ira anamabala aodenga tapanyanga naa-imiwa. Anamaba anofwanela fuka vyofuka vyevi a-imiwa noakamia fwanya vyowakula Bibilyani. Vyofuka vinango ninga vi: “N’nga Bibilyani muli mabukhu mangasi?” tanoafunji-a makundo ofuneya a Bibilyani. Inango, ninga: “N’nga makristau othene aimbarimbari tanoodha dedi-edhela ndhila dinango do-ara a-riwa?” tanokozeli-a azombwe ira takale anamalaleya olimba rima.

Porogarama inango yaitaniwa Estudos Avançados no Plano Divino das Eras. Tafunji-a namafunjedha Bibilya odhowa vasogolo thitho mwanokala vyofuka vyova-a ifunelo vyokumela muvulume loroma la bukhu la Estudos das Escrituras. Mamiliau alimbo leri tatoofunjedha vyongo vinjinji va porogarama yen’na. Ee-no, va 21 wa dezembro wa 1921, revista A Idade de Ouro, latoonga ira maporogarama menlala katina-indi-edheliwangave basa. N’nga yairi-idhe chinja mombaranya?

BUKHU LIPYA!

Bukhu la A Harpa de Deus

Izindielo yothonyi-edha mathakuru ofuna leriwa

Makarta a vyofuka

Abali tasogolela vahora yeniyo tatoovwechecha ira ndhila yapama yofunji-ana Bibilya atu enango vangasaka-edhiwile mabukhu enango. Ngumwasiwa mu novembro wa 1921, vatookumi-iwa bukhu loi A Harpa de Deus. Mutu akaana ifunelo nowachela bukhuli, anolembi-a xikola laitaniwa Curso de Estudo Bíblico da Harpa. Mukursu yen’na, mutu afunjedha ekene thitho anofunjedha vyoonga “masaka-edho a Nlungu oi araeli-e atu voava-a ingumi yokalao dhowa nodhowa.” N’nga la-indi-edhiwa a-vi basa?

Mutu arumela wachela bukhuli anowachela thitho ixikarta. Ixikartauyi yanootonyi-edha thakuru la bukhu lafuna liye leri va ndambolelo. E-no vasumana lo-arela anowachela thitho kartau n’nango lokaana vyofuka vinjinji vyokumela vathakuru lafuna liye leri. Mamari-edho kartaulo lanothonyi-edha mathakuru afuna liye leri fiedhela sumana lo-arela.

Sumana nlilothene mwamasuna 12, mutuwo anowachela karta lipya lotumiziwa na kalasi laanamafunjedha, amipingo mwaitaniwa aliwa. Mbwenye makartau tatumiziwa naabali oulula venango ale ta-aoda lalela nyumba na nyumba. Mofwanafwani-a, Anna Katherine Gardner wau Millvale, Pensilvânia, Estados Unidos, unoonga ira: “Rongolanga Thayle ali orangala, mbwenye bukhu la A Harpa de Deus linga kumi-iwile, liye atokala opingeya mubasa, votumiza makarta a vyofuka sumana nlilothene.” Namafunjedha amari-a kurswiyo, bali mbo-i wa pingoni anodhowa mam’mona ira amkami-e funjedha vyongo vinjinji vyoonga Bibilya.

Thayle Gardner angali vanjingani yaalimbo rangala

BASA LASOGOLO

Mamarelo wa yawa, bali Joseph Franklin Rutherford, atotumiza karta wa othene akalasinimo. Kartalo laonga ira: “Laleela vyoonga Umwene wa yawa yei utowenjedheleya maningi kwaranyedha urumiwi waireile yawa iliyothene muhora yo-anda.” Vothuulela vyasogolo, bali Rutherford atoowenjedhela ira: “Vatokala basa linjinji ira lilabiwe. Limbi-ani atu enango taire ikundu mubasa loraeli-iwali.” Mo-o kaikela, Anamafunjedha Bibilya tato-arela malangi-o enala. Ee-no muyawa ya 1922, aliwa tatoolaleela molimba rima vya Umwene Mwandhila ipya.

Axamwali olimba rima

Anamafunjedha Bibilya tatooni-a udhivela vokami-ana mutu nafwee. Aliwa tali axamwali olimba rima va “hora dhorucha.” Vyoonga vyo-arelavi, chiifwanafwani-o yavyevyo.—Sang. 17:17.

Chipili, 31 wa maio yawa ya 1921, vatoireya vyongo sidade la Tulsa, Oklahoma, Estados Unidos. Ngwengwendu waireile, vira wahora waitaniwile Massacre au Tulsa. Vyothene vyaromile lombwana m’mbo-i waikafiri anga-eliwile perezo na mwasa o-indela i-yana wazungu. Vo-arela, mwinji waalombwana okwaranya mili aazungu, tatoowana naalombwana oyeva aakafiri. Mombaranya ndaliyo yatomwadheya visa vyothene vyowandamana na wu Greenwood, oi atu anjinji aweo ali akafiri. Nyumba na moguli-edha malonda vyokwaranya 1.400 mwatomala landiwa vyongo no tumeiwa. Alimbo lemba numero yaatu akwide taongile ira takwide atu okwakwana 36, mbwenye vinooneya ira numero yaatu akwide yatokwaranya yeen’na fiedha vaatu 300 numero yaimbarimbari.

Bali Richard Joseph Hill, Namafunjedha Bibilya wa kafiri, akalecha wu Greenwood, utoongamo vyaireile ira: “Nama-iyo wa ndaliyo, i-yo natokaana kalasi lofunjedha Bibilya ninga mwairelecha i-yo. Kalasili-u lidhaweruwe, navwide ula wafuti iono ya vaari. Nidhadhowe magona, nanodhowanave uvwa ula wafutiule.” Namaebe-i wa dambo la chitatu, 1 wa junho, vyatosimbwelatu. Bali Richard unodhowanave onga ira: “Atu enango tatodha vali i-yo no niwandela ira, akala nanofuna ira nifuneleye nafwanela ira nidhowe Sentru oirela Migumano.” Moi e-no bali Richard, na i-yanee naa-imee athanu tatotawela Sentru oirela Migumano la Tulsa. Weo wali alombwana naa-yana okwakwana mamiliau 3 aakafiri ovuneliwa nama Guarda Nacional, akaathe-iwile ira taode kaathei-a rendele.

Ifiyanga hora yokokene, bali Arthur Claus, ali wa zungu, atolimba rima. “Vyavwide miyo ira gurupu lali liwendanga vakwikwi na wu Greenwood, tukulanga vyongo noka-anga nyumba dhaatu, ndatamangele thuulela vya xamwalanga ira ndimamone ira uli a-vi, Richard.”

Vo-indi-edha basa bukhu la A Harpa de Deus, Arthur Claus atofunji-a kalasi laa-ima 14

Vyafiya liye vanyumbani va bali Richard, Arthur afwaidhe mwandamane wawanuwa wazungu anga-idedile futi. Mwandamani, ali thitho fwee wa Richard, liye athuulela ira Arthur nguumbo-i wandalenimo. Voi e-no atokuwa ira: “Unairan’ni jardiini mwalombwanuo?”

Arthur unoonga ira: “Lombwanuo a-akonde adhiveliwa na vyawakunle miyo, a-pwase angandilatile na futi. Moi e-no, miyo ndatom’mwandela ira ndali xamwali wa bali Richard thitho ira ndatodhowa nyumbaniwee maulendo manjinjene.” Arthur na mwandamaneuo tatooda barela nyumbiyo waalimbo tukula vyongo.

Vangavirile hora vang’ono, Arthur atozindiela ira bali Richard na atu avabanjanivee tali Sentru wa Migumano. Mbwene Arthur atoidhiwa ira atu aakafiri ira takume tafwanela rumeli-iwa na general Barret moira sinari karta, ali ndimuwa oing’anela. Arthur uongile ira: “Tatolaba basa nlukulu vamagomelovee ndatooda ongana general. Ndinga m’mongilena general vyafuna miyo ira, liye atondifuka ira: ‘Weyo unooda barela banjali noava-a vinofuna aliwa rambulela?’ Mo-okaikela ndatorumela modhiveliwa, kumela vathi varima.”

Na karta lorumeli-iwalo lingali mandhani, Arthur atotamanga dhowa mafiya Sentru wa Migumano. Liye adham’moni-e guarda, guarduo atokuwa ira: “Kaonaninyo, weyo utooda va-iwa asinatura okumela wa generale! Utoidhiwa ira uli oroma kumi-a mutu vuno peeno?” Vo-arela, guarda atom’mona bali Richard na banjalee. Othenene tatodhala karoni mwa bali Arthur aliwa dhowa mudhiwee.

Arthur atovilimbi-edha ira aode teteza banja la bali Richard. Limbawee rima na udhivelee wau kristau watodhi-a limbili lapama waatu enango. Arthur uongile ira: “Mwandamani andikami-idhe barela nyumba ya Richard atoroma lemeziwa maningi na mbumba ya Nlungu. Moi e-no atu anjinji tatoroma funa uvwa milanyu yapama ya Umwene na mwasa oona ira vaari vaatu a Nlungu, kavali sakulana mitundu, nili othene saasawa.”

a Muyawa ya 1937, bukhu la The Golden Age latochinjiwa dhina kala Consolation (muiizungu, Consolação, yawa ya 1938) muyawa ya 1946 latochinja kala Awake! (muichewa, Galamukani!, muyawa ya 1947).