MURU OFUNJEDHA 38
Azombwe—N’nga munodha iran’ni vaingumi inyu?
“Zindiyela unodha ubarela.”—SANG. 2:11.
NYUMBO 135 Yehova Akutipempha Kuti: “Mwana Wanga, Khala Wanzeru”
VINOFUNA I-YO FUNJEDHAa
1. N’nga Yehoasi, Uziya na Yosiya tagumanena nyarwa dhoi a-vi?
N’NGA munadhivwe a-vi e-liwa kala mwene wa Nlungu mungali mwana venango mwa-anakwakwani-e vyawa 20 n’nga muna-indi-edhe a-vi basa izo inyu? Bibilya linoniwandela vya azombwe angasi enao ta-eliwile kala mamwene Ayuda. Mofwanafwani-a, Yehoasi ato-eliwa kala mwene angana vyawa 7 baa-i, Uzia ali angana vyawa 16 thitho Yosiya ali angana vyawa 8. Vyevi vinooneya ira vyali vyorucha. Angalive ira vyali e-no, Yohova naatu enango tatowakami-a ira taode limbanana nyarwa thitho tairenga vyongo vyaphama.
2. Mwasiwa ngwan’ni ninofwanela funjedha vifwanafwani-o vya Yehoasi, Uziya na Yosiya?
2 Pyaimbarimbari ira i-yo kanili mamwene mbwenye ninooda funjedha yongo yofuneya maningi waatu ararwala. Aliwa tanoosakula vyongo mwazelu mbwenye hora dhinango tanodawi-a vyongo. Vifwanafwani-o viwa vinooda nikami-a ona funeya osakula phama afwi-u, kalave odhiyevi-a thitho dhowanave m’nyidelanga Yohova.
MUSAKULENGA AFWINYU MWAZELU
Malamboano thitho pyoodeya sazi-edha ifwanafwani-o ya Yehoasi mwavuruwana malangi-o okumela wa afwinyu aphama. (Muone ndima 3, 7)c
3. N’nga Yehoyada akami-idhe a-vi mwene Yehoasi ira asakulenga vyongo mwazelu?
3 Mu-arelenga Yehoasi wenuo asakunle vyongo mwazelu. Angali mwana, mwene Yehoasi atosakula vyongo mwazelu. Liye kaana babee thitho ano-arela malangi-o andimuwa wa mulimbo velela sembe Yehoyada wenuo ali ororomeleya. Ndimuwa waalimbo velela sebuwo anom’langi-a ninga mwanee. Votukulela ifwanafwani-o ya Yohoyada, Yehoasi atosakula ira am’lambelenga Yohova thitho kami-a atu enango ira tam’lambelenga. Yehoasi atoira masaka-edho ira kachisi wa Yohova usaka-edhiwe.—2 Limb. 24:1, 2, 4, 13, 14.
4. N’nga ninonganyali a-vi nadhiveliwangana malamulo a Yohova thitho a-arela? (Sanganiko 2:1, 10-12)
4 Akala munofunji-iwa ira mumdhiveliwenga Yohova thitho a-rela makundhwee vaingumi inyu, idhiwani ira munom’va-a yotuva yavakundu. (Muleri Sanganiko 2:1, 10-12.) Anamabala anooda funji-a a-imiwa mundhila dhinjinji. Kathuulelani babee wa rongola mwinango dhinalee Katya mwakami-edhele liye ira asakulenga vyongo mwazelu. Dambo nlilothene babee am’velelanga xikolani, anotapanyecha na liye vya lemba la tsiku. Liye aongile ira: “Vyevi vyatodikami-a ira ndiirengana vyofwanelela ndagumanangana nyarwa.” N’nga a-vi akala makundo a Bibilyani enao anamabalinyu anouva-ani aliwa anooneya ninga katinauva-ani ufulu? Chini inaukami-eni ira muvwelenga malangi-iwa? Rongola mwinango dhinalee Anastasia anothuulela ira anamabalee tanom’mwandela mwasee wakaathei-a aliwa malamulo enangwee. Liye aongile ira, “Vyevi vyatodikami-a ona ira aliwa tanondikodi-a irana vyongo vinango vofuna ndibarela a-kala vofuna ndisengedha.”
5. N’nga vyoira vinyu vinakuze a-vi anamabalinyu thitho Yohova? (Sanganiko 22:6; 23:15, 24, 25)
5 Anamabalinyu anodha sangalala akala muno-arela malangi-o a malemba enao taufunji-idheni aliwa. Yofuneya maningi choi munodha sangalali-a maningi Nlungu thitho munodha kala vauxamwali olimba na liye. (Muleri Sanganiko 22:6; 23:15, 24, 25.) Vyevi ndi myasa yaphama youiri-ani a-rela vyevyo Yehoasi vyairile liye angali mwana?
6. N’nga Yehoasi aromile a-rela malangi-o aani, n’nga vyo-arelavovyee vyali vyoi a-vi? (2 Limbili 24:17, 18)
6 Mufunjedhengavo yongo va vyadawi-idhe Yehoasi. Yehoyada angakwide, Yehoasi atooroma vwelanga naatu odaweya. (Muleri 2 Limbili 24:17, 18.) Liye atooroma vwelana na anamasogolela a Ayuda enao ta-adhiveliwana Yohova. N’nga munoona ira liye atoira phama vwelana naatu ododomi-ala? (Sang. 1:10) Mbwenye liye aona ninga afwee thitho anowavwela. Mbwenye balee Zakariya angalangi-idhe, Yehoasi atootonga ira Zakariya aphiwe. (2 Limb. 24:20, 21; Mat. 23:35) Weu wali thakala rima thitho pupwa maningi. Voroma Yehoasi ali mutu waphama mbwenye pyova-a tangaranga ira atoochinja nokala opanduwa thitho opha. Vamamari-edhove arumiwe tatom’pha. (2 Limb. 24:22-25) Vyongo vingam’mwedenle phama akale ira atodhowanave m’vwela Yohova thitho atu enao tam’dhiveliwana. N’nga ninofunjedhavon’ni vaifwanafwani-oyee?
7. N’nga baatu avi anofwanela nyo asakula ira takale afwinyu? (Muone thitho iruthiruthi.)
7 Mwasa wa Yehoasi unonifunji-a ira ninofwanela sakula afwi-u ananikami-e ira niirenga vyongo vyaphama. Nisakulenga atu anom’dhiveliwa Yohova thitho anofuna m’sangalali-a. Kanikalelenga waredhana atu atungali-u baa-i. Muthuulelenga ira Yehoasi ali zombwe maningi mofwanafwani-edha na fwee Yehoyada. Mwasakulanga afwinyu mudhifukenga ira: ‘N’nga aliwa anondikami-a ira ndiroromelenga maningi Yohova? N’nga anondilimbi-a ira ndi-arelenga makundo a Nlungu? N’nga anodhiveliwana onga vya Yohova thitho imbarimbariyee yapereso yavadhulu? N’nga anolemeza makundo a Nlungu? N’nga anoonga vyongo ira tandisangalali-e venango anolimba rima ndiwandela vyevyo vinodawi-a miyo?’ (Sang. 27:5, 6, 17) Onga imbarimbari atu ta-anodhiveliwana Yohova katinofwanela kala afwi-u. Mbwenye akala mutokaana fwinyu wenuo unom’dhiveliwana Yohova, dhowananive waredhana liye namwasa oi unongo ukami-ani.—Sang. 13:20.
8. Akala nino-indi-edha basa mamburo owaredhela va internetini, n’nga ninofwanela thuulela vyongo viivi?
8 Mamburo owaredhela ava internetini anooda kala ndhila yaphama yowaredhana abalinyu thitho afwinyu. Mbwenye atu anjinji ano-indi-edha basa mamburwala vofuna silili-a afwiwa. Ano-elao viruthiruthi na mavidiyo a vyongo vigulile aliwa venango viirile aliwa. Akala muno-indi-edha mamburo owaredhela ava internetini mudhifukenga ira: ‘N’nga ifunelwanga ndi silili-a atu enango? N’nga ndinofuna limbi-a atu enango venango oneyanga ira ndili wavadhulu? N’nga ndinorumela ira atu o-indi-edha basa maburwala tadodomi-e mathuulelwanga, vyoonga vyanga thitho vyoira vyanga?’ Nathan Knorr, wenuo utumikelevo mu Gulu Lotonga, atoonga malangi-ola ira: “Kamudhilimbi-edhenga sangalali-a atu. Mwaira e-no munodha fwanya ira kamusangalali-idhe uliothene. Musangalali-enga Yohova thitho munodha sangalali-a atu othene anom’dhiveliwana Yohova.”
NINOFWANELA KALA ATU ODHIYEVI-A
9. N’nga Yohova akami-idhe a-vi Uziya irana vyongo viivi? (2 Limbili 26:1-5)
9 Musazi-edhenga Uziya wenuo asakunle vyongo mwazelu. Mwene Uziya angali zombwe ali odhiyevi-a. Liye atofunjedha ‘m’mova Nlungu waimbarimbari.’ Liye atokaana ingumi wa vyawa 68 thitho Yohova atom’raeli-a wa vyawa vinjinji vaingimiyee. (Muleri 2 Limbili 26:1-5.) Uziya atongonji-a amwidane anjinji Aisraeli thitho atoonechecha ira sidadi ya Yerusalemu chovuneleya. (2 Limb. 26:6-15) Pyo-oira fuka ira Uziya anosangalala na vyongo vyothene vyevyo Nlungu vyam’kami-idhe liye irana.— Namal. 3:12, 13.
10. N’nga vyongo vyam’mwendenle a-vi Uziya?
10 Mufunjedhengavo yongo va vyevyo Uziya vyadawi-idhe liye. Uziya ali angalemeele wandelanga atu enango vyoira. N’nga Venango ndi vyevyo vyamwiri-idhe ira athuulele ira unodha irana iliyothene yeyo yafuna liye? Dambo n’nango Uziya atoira vyongo modhigweli-a. Liye atovolowa kachisi wa Yohova noroma velela sembe dhoka-a va guwani, vyevyo mamwene katarumeli-iwa. (2 Limb. 26:16-18) Ndimuwa waalimbo velela sembe Azariya atodhilimbi-edha m’kondi-a mbwenye liye atothakaleliwa maningi. Pyovwi-a tangaranga ira Uziya atoononga limbililee lokala ororomeleya thitho Yohova atom’langa vomwiri-a kaana vikutwe. (2 Limb. 26:19-21) Vyongo vingam’mwedenle phama akaleve odhiyevi-a.
Malo modhigweli-a namwasa wa vyongo viirile i-yo, ninofwanela rumeli-a ira titimi-o lothene liveleliwe wa Yohova (Muone ndima 11)d
11. N’nga ndi vyongo viivi vyevyo vinathonyi-edhe ira nili atu odhiyevi-a? (Muone thitho iruthiruthi.)
11 Uziya angana kopolo atodiwala ira Yohova ngwava-idhe kopolodho thitho m’kami-a ira vyongo vimwendelenga phama. N’nga ninofunjedhavon’ni? Nithuulelenga ira Yohova ngunoniva-a vyaphama vyothene vyevyo vinosangalalana i-yo va ingumii-u thitho vom’labela. Malo modhigweli-a namwasa wa vyevyo viodile i-yo irana, nivelelenga titimi-o lothene wa Yohova.b (1 Akor. 4:7) Ninofwanela kala atu odhiyevi-a nozindiyelanga ira kanili olongomana thitho ninofuneela langi-iwa. Bali mwinango wenuo una vyawa 60 alembile ira: “Nditofunjedha ira kandinyanyuwenga venango thakaleliwa mombaranya atu enango tandiwandela ira nditodawi-a yongo inango. Atu enango tandiva-a malangi-o namwasa oi nditoira vyongo mo-othuulela phama, ndinodhilimbi-edha chinja ira vyongo vyevyo vinaode miyo vom’labela Yohova.” Pyaimbarimbari ira nam’movanga Yohova nodhowanganave kala odhiyevi-a, vyongo vinoniwendela phama vaingumii-u.—Sang. 22:4.
DHOWANANIVE M’FUNAFUNA YOHOVA
12. N’nga Yosiya angali zombwe afunafuna a-vi Yohova? (2 Limbili 34:1-3)
12 Musazi-edhenga Yosiya wenuo asakunle vyoira mwazelu. Yosiya aromile m’funafuna Yohova angali zombwe. Anofuna funjedha vya Yohova noirangana ifunelwee. Mbwenye vyongo kavyali vyokweya wa mwene wa zombula. Liye anofuneela sakula kala uikundu ya lambela waimbarimbari vahora yeniyo atu anjinji vyalambela aliwa milungu yonama. Thitho liye atoiranadi vyevyo. A-anafii-e vyawa 20, Yosiya atooroma mali-a lambela onama.—Muleri 2 Limbili 34:1-3.
13. N’nga munofwanela ira n’ni mwadhivelelanga wa Yohova?
13 Angalive ira muli mwana munooda sakula ira musazi-edhenga Yosiya vofunafuna Yohova thitho funjedha makalelwee. Irana vyevyo unodha ulimbi-ani ira mudhivelele wa liye. N’nga dhivelela weu unodha kuza a-vi ingumi inyu? Luka wenuo abadiziwile angana vyawa 14 aongile ira, “Romela va e-ni, ndinongo e-la lambela Yohova va limburo loroma thitho ndinodhilimbi-edha ira ndim’sangalali-enga.” (Marku 12:30) Akala nyo thitho munoirana vyevi Yohova unodha uraeli-ani.
14. Muonge ifwanafwani-o yothonyi-edha vyevyo azombwe enango vinoira aliwa vosazi-edha mwene Yosiya.
14 N’nga ndi nyarwa dhiivi dhedho ndinagumanena nyo mwalabelenga Yohova mungali zombwe? Johan wenuo abadiziwile angana vyawa 12, atoonga mwemo afwee a xikolani mwakanyi-edha aliwa vo-indi-edha basa vyofumalina venango tomali. Ira alimbe rima nokonda, Johan unovithuucha ira tomali unooda nonga ingumiyee thitho dodomi-a uxamwalee na Yohova. Rachel wenuo abadiziwile angana vyawa 14, atoonga yeyo yam’kami-idhe vilela nyarwa dhedho dhagumanana liye xikolani. Liye aongile ira: “Vyongo vinangovyee vyaireya, ndinodhilimbi-edha thuulela vyongo vyokuza Bibilya thitho Yohova. Mofwanafwani-a, ndafunjedhanga limbili lawale ndinothuulela myasa ya Bibilya venango ulosi unangwee. Venango thitho ndawaredhanga na mutu unangwee, ndinodhilimbi-edha thuulela lemba lelo linalerenle miyo.” Munooda gumanana nyarwa dhedho mwene Yosiya dhagumanena liye mbwenye munooda ira vyongo mwazelu thitho kalave ororomeleya ninga mwemo mwairile liye. Limbanana nyarwa mungali zombwe, unooda ukami-ani dhalimbanana nyarwa dhedho dhinofuna nyo dhagumanana sogolou.
15. Chini yam’kami-idhe Yosiya ira alabelenga Yohova mororomeleya? (2 Limbili 34:14, 18-21)
15 Angaulukunle, mwene Yosiya atooroma okoka saka-edha kachisi. Volaba basali “atofwanya bukhu la Ilamulo ya Yohova loveleliwa na dhandha la Mose.” Mwenula angavwide vyevyo vyaliriwile, hora imbo-ive yeniyo atochinja ira a-arele malangi-o a bukhuli. (Muleri 2 Limbili 34:14, 18-21.) N’nga munofuna ira muleringa Bibilya dambo nlilothene? Akala mutowesedha irana vyevyo walelene n’nga vyongo vinouwendelani a-vi? N’nga munolokota maverso enangwee enao anoona nyo ira anodha ukami-ani? Luka wenuo umongile i-yo maromelou unolemba bukhunimwee makundo osangalali-a enao afwaide liye. Irana vyofwanafwana na vyevyi unodha ukami-ani ira muthuulelenga maverso venango makundo enao ausangalali-idheni. Mwafunjedhanga dhiveliwana maningi Bibilya, paevo thitho vanofuna nyo maningi m’labela Yohova. Moladanana na mwene Yosiya, nyo thitho madhu a Nlungu anodha ukami-ani irana vyongo vyofwanelela.
16. Mwasiwa ngwan’ni Yosiya atodawi-a vyongo maningi, n’nga ninofunjedhavo n’ni?
16 Mufunjedhengavo yongo va vyevyo Yosiya vyadawi-idhe liye. Yosiya angana vyawa vadu duzi 39, atodawi-a vyongo thitho vyevyi vyatoiri-a ira aphiwe. Liye atodhinyindela malo movepha malangi-o wa Yohova. (2 Limb. 35:20-25) N’nga ninofunjedhavo n’ni? Akala nili ndimuwa venango mwana venango nikadhi nifunjedhanga Bibilya wa hora indendai moi a-vi, othene ninofwanela dhowanave m’funafuna Yohova. Vyevi vinothangani-avo m’vepha Yohova hora dhothene ira aniva-enga malangi-o, funjedha madhwee thitho vwela malangi-o a makristau olimba mwauzimu. Nairangana vyevi ninodha rambela dawi-a maningi vyongo thitho ninodha kala osangalala.—Yak. 1:25.
AZOMBWE VYONGO VINOODA UWENDELANI PHAMA
17. N’nga ninofunjedhavo n’ni va mwasa wa mamwene mararu a Yuda?
17 Vatokala vyongo vyosangalali-a maningi vyevyo vinaire nyo mungali azombwe. Mwasa wa Yehoasi, Uziya thitho Yosiya inothonyi-edha ira azombwe anooda sakula vyongo mwazelu thitho m’sangalali-a Yohova vaingumiiwa. Pyaimbarimbari ira vifwanafwani-o viwa vinothonyi-edha ira kai hora dhothene vevo vyongo vinowenda aliwa phama. Mbwenye ninooda sazi-edha vyongo vyaphama vyevyo mamwenala vyairile aliwa norambela vyadawi-idhe aliwa. Naira e-no vyongo vinodha niwendelanga phama.
Davide atokala vauxamwali na Yohova romela angali mwana. Yohova anom’sangalalanee thitho vyongo vyam’tomwendela phama vaingumiyee (Muone ndima 18)
18. N’nga ndi vifwanafwani-o viivi vyevyo vinothonyi-edha ira vyongo vinodha uwendelani phama?
18 Bibilyani mutokala myasa ya azombwe enao tali vauxamwali na Yohova. Liye anowadhiveliwana thitho vyatoawendela phama vaingumiiwa. Davide ali mbo-i mwa azombwala. Liye atosakula lambela Nlungu angali zombwe thitho vasogolovee atokala mwene ororomeleya. Pyaimbarimbari ira Davide anodawi-a vyongo vinango mbwenye Nlungu anom’mona ira ngororomeleya. (1 Mam. 3:6; 9:4, 5; 14:8) Mwa funjedhanga vya Davide, ifwanafwani-oyee inooda ulimbi-ani ira mulabelenga Yohova mororomeleya. Munooda thitho ira masaka-edho oi mufunjedhe vinjinji vyokuza Marku venango Timoteo. Munooda ona ira aliwa taromile mlabela Yohova tangali azombwe thitho tatodhowanave m’sangalali-a Nlungu thitho vyongo vyatowawendela phama vaingumiiwa.
19. Ira vyongo viuwendeleni vaingumi inyu n’nga vinonyidela n’ni?
19 Vinoira nyo va e-ni ndi vyevyo vinodha uwiri-ani ira vyongo vidha uwendeleni phama venango kabe. Mwam’nyindelanga Yohova akala nyindelanga dodoliso linyu lovwechecha vyongo, liye unodha ukami-ani ira musakulenga vyongo mwazelu. (Sang. 20:24) Mwaira e-no, munodha kala osangalala thitho ingumi inyu inodha kala yaphama. Muthuulelenga ira Yohova unosimba vyevyo vinoira nyo vom’labela. Kavali thitho ndhila inango yaphama yo-indi-edha basa ingumi inyu yeniyo inakwaranye mlabela babi-u waudhivela Yohova.
NYUMBO 144 Yang’ananibe Pamphoto
a Azombwe, Yohova unoidhiwa ira munogumanana nyarwa dhedho dhinauwiri-eni a-kala vauxamwali na liye. N’nga munaire a-vi ira musakulenga mwazelu vyongo vyevyo vinasangalali-e Babinyu wadhulu? Muyofunjedha yei ninotapanyani vifwanafwani-o vya azombwe araru enao takanle mamwene a Yuda. Dhoweni nioneni vyevyo vinafunjedhevo nyo va vyevyo vyasakunle aliwa.
b Muone kwadru loi “Dhiulukuli-a ‘unova-a manyadho’” m’nkhani ya va jw.org yoi, “Muzichita Zinthu Mosamala Mukamacheza ndi Azanu pa Intaneti?”
c VIRUTHIRUTHI VYA Thakuru 9: Rongola olimba mwauzimu avelelanga malangi-o wa rongola wasikana.
d VIRUTHIRUTHI VYATHAKURU: Rongola wenuo unaikundu vagumano anyidelanga Yohova thitho avelelanga titimi-o lothene wa liye.