ISTORIA YA INGUMI
Ndinokala o-otekenyeya namwasa om’nyindela Yohova
ATU tandifuka vyoonga ingumi yanga, ndinodhiveliwechana awandela ira, “miyo ndili ninga pasta mandhani mwa Yohova.” Vyevyo vinothapulela ira ndinofwanafwana na pasta inotukula miyo ndadhowanga uliwethene unofuna miyo dhowa. Ndinofuna thitho Yohova na gululee tandi-indi-edhenga basa ninga mwemo munofunela aliwa vahora iliyothene. Hora dhinango ndatoorumela urumiwi oophi-a thitho orucha. Mbwenye nditofunjedha ira m’roromela Yohova unom’kami-a mutu ira akale o-otekenyeya.
HORA YAROMILE MIYO M’NYINDELA YOHOVA
Ndibaliwile muyawa ya 1948 mutatamu ling’ono la norte wa ilambo ya Nigeria. Vahora yeniyo babanga balee dhinalee Moustapha na kadamwanga dhinalee Wahabi tatoobadiziwa nokala Amboni dha Yohova. Ndingana vyawa 9, babanga atookwa thitho ndatoosukwala maningi na vyevi. Wahabi atoondiwandela ira ndinodha m’mona okhokha babanga adhavenyathi-iwa. Madhu olimbi-ala tatoondiiri-a ira ndirome funjedha Bibilya. Ndabadiziwile muyawa ya 1963. Ang’onwanga araru naaliwene thitho tatoobadiziwa.
Muyawa ya 1965 ndatoodhowa makala vambo-i na kadamwanga dhinalee Wilson mutatamu la Lagos. Nagumaneya mupingo wa Igbobi, thitho nanoosangalala maningi waredha naapainiya apingo wen’na. Ndingaoni moda wasangalalela aliwa na thindhi liwa, vyatoondilimbi-a ira namiyene thitho ndirome upainiya. Ndaromile upainiya mu Janeiro wa 1968.
Bali Alberto Olugbebi, wenuo alabela wu Beteli, atoosaka-edha gumano wavakundu ira anilimbi-e i-yo azombwe thitho atooniwandela ira wu norte wa Nigeria unofuneela apainiya avakundu. Ndinothuulelave madhu olimbi-a aongile bali Olugbebi vaongile liye ira: “Nyo azombwe, munooda i-ndi-edha basa horinyu na kopolodhinyu vom’labela Yohova. Vatokala mabasa manjinji enao analabe nyo.” Vofuna sazi-edha dhivelela wa namaongela Esaya, ndatoolemba petisau.—Esaya 6:8.
Mu Maio wa 1968, ndatootumiziwa ninga painiya wavakundu mu sidadi la Kano, wu norte wa ilambo ya Nigeria. Vahora yen’na, mutatamuli mwatookala khondo yoophi-a maningi romela muyawa ya (1967 fiyedha 1970), vyevi vyatoiri-a ira atu anjinji taphiwe. Va-anavirile hora indendai khondwila yatooroma thitho ireyanga wu makumelo adhuwa ailambwila. Namwasa ondivwela tangaranga bali mwinango atoondiwandela ira kandidhoweo. Mbwenye miyo ndatom’mwandela ira: “Ndinosimba namwasa ondivwela tangaranga, mbwenye akala Yohova unofuna ira ndidhowe weo, kandinokaikela ira unodha ndikami-a.”
NDANOM’NYINDELA MANINGI YOHOVA MUTATAMU LELO MWAIREYA KHONDO.
Vyongo kavyali phama wu Kano. Sidadi nlukululi lali lingamadhi nongiwa namwasa wa khondo. Nalaleelanga, hora dhinango nanoofwanya atu okwa namwasa wa khondo. Angalive ira wu Kano watookala mipingo minjinji abali tatootawa. Wu tatamu leli wali unga-adhi anamalaleya okwakwana 15, tanoova maningi thitho tatoosukwala. Abali naarongola tatoosangalala maningi ningafiile apainiya avakundu okwakwana 6. Abali naarongolao tatooroma vivwa phama ningaromile alimbi-a. Natoalimbi-a ira tarome okhokha ira vyongo vyokuza lambela ninga tumiza mahora venango malipoti wu ofesi ya tambi thitho mabukhu.
Vasogolovee i-yo othene apainiya avakundu natooroma funjedha iongelo ya Ichihausa. Atu anjinji tatooroma vuruwana phama ningaromile alaleela muiongelwiwa. Atu anjinji aigereja ilukulu ya tatamu mwemo mwalaleela i-yo, katasangalala na basa li-u lolaleela. Moi e-no nafwanela ira polepole. Dambo n’nango miyo vambo-i nafwanga wam’dhowilena miyo muurumiwini, natootamangi-iwa na mutu mwinango angatukunle mbene. Mbwenye natootamanga maningi moi kaanifwaidhe. Angalive ira lali tatamu loophi-a, Yohova atoonikami-a ira “nikale obareleya” thitho numero ya anamalaleya yatooroma wenjedheleya. (Sal. 4:8) Va-eni wuno wu Kano utokala anamalaleya okwaranya 500 na mipingo yokwakwana 11.
NANOORUNI-IWA MANINGI WU NIGER
Ndilabanga ninga painiya wavakundu wu Niamey na Niger
Vangavirile myedi mingasi ningali wuno Ukano, mu Agosto wa 1968 ndatootumiziwa wu Niamey lelo nli sidadi nlukulu la ilambo ya Niger vambo-i na apainiya enango avakundu ambili. Va-anavire hora indendai natoozindiyela ira wu Niger mavirelo adhuwa awu Afrika ndi imbo-i mwailambo yoka-a maningi vailambo yothene yavathi. Nafuneela vilela no vi-au, thitho funjedha iongelo ya Ifrances yeniyo ili iongelo inoongiwa maningi muilamboi. Angalive ira vatookala nyarwa dhothene dhedhi, nam’roromelave Yohova baa-i. Natooroma laleela musidadili vambo-i na anamalaleya enao takalecha weo. Va-anavire hora indendai atu anjinji enao taidhiwa leri, mutatamu la Niamey tali tangamadhi wachela bukhu lelo lafunjedha i-yo naatu vofunjedha wa Bibilya la muru oi Coonadi Cimene Cimatsogolera ku Moyo Wamuyaya. Atu anjinji tanonisakasaka maningi ira takaena bukhu leli.
Vasogolovee, natoozindiyela ira andimuwa amaguverno katasangalala na Amboni dha Yohova. Mwedi wa Julho wa yawa ya 1969, natoira gumano waisa oroma wa muilambwiyo thitho vali atu okwakwana 20. Vatookala anamalaleya ambili enao tafuna badiziwa vagumanuo. Mbwenye vadambo loroma vatoodha mapolisiya nokondi-a ira gumanuo kuireye. Tatoatukula apainiya avakundu na namaing’anela isa noadhowana thiribunale. Ningafiile weo tatoonifuka vyofuka vinjinji mbwenye tatoonikumi-a noniwandela ira nimaire gumanuo vadambo lo-arela. Nangaonile ira vyongo vinooda fiya vorucha, natoira masaka-edho oi mwasa wa ubadizo uongiwe m’mba mwa bali mwinango vasogolovee natookuma m’mbwamo mo-okuwa nodhowa i-njeni mabadiza atu ambilale.
Vangavirile masumana menli, andimuwa oing’anela vyongo vyovolowa na vyokuma vya muilambwiyo, tatoondiwandela miyo na apainiya afwanga avakundu 5 ira nikumemo muilambwiyo. Tatooniwandela ira nikumemo muilambwiyo mahora 48 ta-anamale thitho nafuneela kozeela okhene moda ofuna wenda. Natoovwela thitho natoodhowa wu ofesi ya tambi yau Nigeria weo wava-iwile i-yo maurumiwi enango.
Miyo ndatumiziwile wu tatamu n’nango lau Nigeria laitaniwa Orisunbare. Ndatoosangalala maningi laba basa vambo-i na anamalaleya aweo. Vangavirile myedi 6 ofesi ya tambi yatoondiwandela okhokha ira ndidhowe wu Neger. Voroma ndatoodabwa maningi thitho ndanoova, mbwenye vasogolovee ndali ofunechecha ira ndimaonane okhokha na abali awu Niger!
Ndingawelele wu Niamey, dambo n’nango mutu mwinango oguli-a malonda wau Nigeria atoozindiyela ira miyo ndali m’mbo-i wa Mboni dha Yohova, voi atooroma fuka vyofuka vyokuza Bibilya. Ndatooroma funjedha Bibilya vambo-i na liye voi anga-iidhe fumali na umwa vyolezeli-a maningi atoobadiziwa. Vasogolovee ndatoosangalala maningi vokami-a va basa yolaleela mumatatamu o-iyana-iyana awu Nigeria. Weo numero ya anamalaleya yatooroma gwela mwavang’ono navang’ono. Vahora yafiya miyo vali anamalaleya okwakwana 31, mbwenye vyakumao miyo wali anamalaleya okwakwana 69.
“KANINOIDHIWA MWEMO BASA YOLALEELA MUNOWENDELA ALIWA WU GUINEYA”
Komoni wa yawa ya 1977 ndatoowelela wu Nigeria ira ndimawachele mafunji-edho enango. Ndingamadhi mafunji-edhwao enao tali amasumana mararu, bali Malcolm Vigo atoondivepha ira ndileri karta yokumela wu Ofesi ya Tambi ya Sierra Leoa. Abali aweo tafuna bali waingumi yaphama o-othela thitho ooda onga Ingeles na Ifarances ira tamakale anamaing’anela isa awu Guineya. Bali Vigo atoondiwandela ira ndinofunji-iwa ira ndimalabe urumiwi wenuo. Liye atoondigogomedhela ira urumiwi wen’na ngorucha maningi. Voi e-no atoondiwandela ira: “Uthuulele phama mwasa wen’na wa-anarumele.” Mo-odembuwa ndatoowakula ira: “Voi ngu Yohova undirumile ndinodhowa.”
Ndatoogwela ndeka nodhowa wu Sierra Leoa, thitho ndatoogumana na abali awu ofesi ya tambi. Bali mwinango wa komisau ya tambi atoondiwandela ira, “Kaninoidhiwa moda munowendela basa yolaleela wu Guineya.” Angalive ira ofesi ya tambi njinoing’anela basa yolaleela wu Guineya, Aliwa kataoda ongi-ana na anamalaleya aweo namwasa wa myasa ya ndale dhali weo. Aliwa tali tangawesedhile tumizao atu angasi, mbwenye vyali vyorucha irana vyevyo. Aliwa tatoondivepha ira ndidhowe wu kapitale ya ilambwiyo wu Conakry ira ndimavephe karta yondirumeli-a ira ndimakale muilambwiyo.
“Voi ngu Yohova unondiruma, ndinodhowa”
Ndingafiile wu Conakry ndatoodhowa wu eskritoriyo ya ndimuwa oing’anela ilambwiyo. Ndatom’mwandela ndimuwa oing’anela ilambwiyo ira ndinofuna ndimalaleelenga wu Guineya. Liye atoondiwandela ira kandidhowe Makala weo namwasa oi ndinooda mangiwa venango atu enango anodha ndiirela vyongo vyothakala. Atoondiwandela thitho ira: “Uwelele wu Nigeria ira umalaleelenga weo.” Mbwenye miyo ndatom’mwakula ira: “Ndili ofunechecha kaathi wuno.” Voi e-no ndimuuo atoolemba karta nom’va-a ndimuwa oona vyovolowa waatu na kuma waatu muilambo ya Guineya thitho ndimuuo atoondiwachela phama.
Vasogolovee ndatoowelela wu ofesi ya tambi yau Sierra Leoa maawandela abali vyaongile ndimuwa wa guvernule. Abalao tangavwide, tatoosangalala maningi na mwemo Yohova mundiraeli-edhe liye vaulendo wen’na. Voi e-no ndali ndingava-iwile ufulu okala muilambo ya Guineya!
Ndingali namaing’anela isa wa Sierra Leoa
Romela muyawa ya 1978 fiyedha 1989, ndatoolaba ninga namaing’anela isa wu matatamu a Guineya na Sierra Leoa thitho ninga okami-a namaing’anela isa wa Liberia. Voroma ndanoobulelecha wiliwili. Thitho vyevi vyaireya ndingali undendai na ximitari. Mbwenye abali tanoodhilimbi-edha nditukulela ximitari.
Vahora inango ndatoobulela malaria na mbani. Ndingailile ndatoovwa ira abali tanootapanya vya weo wafuna aliwa ndilokota ndakwa. Angalive ira ndanoogumanana vyorucha ninga vyevi, kandaromilevo thuulela vyo-iyachi urumiwi walaba miyo. Ndinororomela ira ibarelo yaimbarimbari inokumela wa Nlungu wenuo unooda nivenyathi-a akala nitokwa.
M’NYINDELA WANGA YOHOVA VAMBO-I NA I-YANANGA
Va dambo lathelane i-yo muyawa ya 1988
Muyawa ya 1988, ndatoogumana na Dorca wenuo aira upainiya. Liye ali odhiyevi-a thitho om’dhiveliwana Yohova. Moi e-no natoothelana thitho nairela vambo-i urumiwi-u wa unamaing’anela isa. Dorca ngu i-yana waudhivela thitho odhivelela. Hora dhinango nanoowenda ulendo undendai maningi okwakwana makilometuru 25 kumela vapingoni nodhowa pingo mwinango ningatukunle mitolo. Nafuna dhowa ulendo olapela maningi nanoogwela karo namwasa oi ndhiladhee dhali dhamadhinji thitho warumbwa dhongwe dhakala dhamarogodo maningi.
Dorca ngu mutu olimba rima maningi. Mofwanafwani-a, hora dhinango nanoovandela mi-inje dhokaana ng’ona. Dambo n’nango natoowenda ulendo wa mahora okwakwana 5 thitho natoofiya vapotini yamatabwa yonongeya, moi e-no navandela i-njuo vo-indi-edha basa mwadiya. Dorca angaimenle ira athithe mwadiyanimo atoogwela ma-injenimo thitho vali vodi-a maningi. Othene i-yo kanaidhiwa a-mbelela thitho i-njenimo mwatookala ng’ona maningi. Mbwenye mwangari zombwe mwinango atookubudha i-njenimo nom’vulumucha Dorca. Va malambo mangasi i-yo othene kanaoda gona nathuulela vyaireilevyo, mbwenye natoodhowanave laba urumiwiula.
A-imi-u, Jahgift na Eric njotuva yokumela wa Yohova
Maromelo a yawa ya 1992, natoodabwa maningi ningazindiyele ira Dorca utokaana wise. Nathuulela ira urumiwi-u unomalela vevo, voi nanooviwandela ira, “Yohova utoniva-a yotuva.” Vasogolovee natom’va-a mwani-u wa i-yana dhina loi Jahgift. Vangavirile vyawa 4 kumela vevo vabaliwile liye, natokaana mwana mwinango dhinalee Eric. Ninoona ira a-imi-u ambinlene chotuva yokumela wa Yohova. Jahgift atooroma laba wu ofesi ya tambi yothapulela mabukhu yau Conakry, mbwenye Eric ngu rumiwi okami-a wavapingoni.
Angalive ira Dorca atoo-iyachi laba basa laupainiya wavakundu, liye atoodhowanave ira upainiya okaatheya wu alelanga a-ima. Yohova atoondikami-a ira ndidhowenave ira urumiwi wahora dhothene. A-imi-u tangaulukunle, Dorca atooroma okhokha laba upainiya wavakundu. Va-eeni ninolaba ninga mamesionariyo wu Conakry.
YOHOVA NGUNONIBARELA
Hora dhothene nikadhi nidhowanga waniwandela Yohova ira nidhowe. Hora dhinjinji nikadhi nim’monanga Yohova anibarelanga thitho niraeli-a. M’roromela Yohova utonibarela wu nyarwa dhinjinji dhedho dhinoona atu anonyindela fumadhiwa dhaututuni. Miyo na Dorca, nitovionela okene ira yobarela yaimbarimbari inokumela wa Yohova wenuo uli “Nlungu waivulumucho yi-u.” (1 Limb. 16:35) Kaninokaikela ira atu anom’roromela liye “unolokota ingumi yiwa mulipundhani lobareleya la ingumi.”—1 Sam. 25:29.