Madhu a komoni
1. N’nga Babulo nlukulu ninam’mwiidhiwe a-vi?
N’nga ninoidhiwa a-vi ira “Babulo nlukulu” unoimelela mareligiau onama? (Apokalipse 17:5) Kaonani makundu o-arela:
Tanofwanyeya vailambo yothene yavathi. Bibilya linoonga ira Babulo nlukulu uli vadhulu va “maziza na vilambo” thitho “unotonga mamwene a ilambo yavathi.”—Apokalipse 17:15, 18.
Liye kanooda kala mugulu la ndale venango loira vyagoso. Vili ee-no namwasa oi “mamwene availambo yavathi,” na “alimbo ira goso owendawenda,” katinodha nongiwa vahora inofuna dhanongiwa Babulo nlukulu.—Apokalipse 18:9, 15.
Tanoiri-a atu roromela vyonama vyokuza Nlungu. Liye unoitaniwa puta namwasa oi unoira ivwelano na maguverno naifunelo yoi akaena kobiri na vyongo vinango vyom’dhivela. (Apokalipse 17:1, 2) Unodimeli-a atu amaziza othene thitho utopi-a atu anjinji.—Apokalipse 18:23, 24.
Muwelele va yofunjedha 13 likundo 6
2. N’nga Mesiya aoneele e-lini?
Bibilya laongile ira liye unodha oneela komoni wa masumana 69.—Muleri Danieli 9:25.
N’nga masumana 69 aromile e-lini? Aromile yawa ya 455 B.C.E. Vahora yen’na namatonga Nehemiya atofiya wu Yerusalemu ira “asaka-edhe no manga okoka” sidadilo.—Danieli 9:25; Neemiya 2:1, 5-8.
N’nga masumana 69 adimbenle hora yolapela a-vi? Maulosi enango a Bibilyani, dambo limbo-i linoimelela yawa imbo-i. (Numero 14:34; Zakiyeli 4:6) Ee-no, sumana limbo-i linoimelela vyawa 7. Muulosula masumana 69 anoimelela vyawa 483 (masumana 69 x malambo 7).
N’nga masumana 69 amadhi e-lini? Nalengesa vyawa 483 romela yawa ya 455 B.C.E., vinonifii-a yawa ya 29 C.E.a Yawa yen’na ndi yawa yabadiziwile Yesu nokala Mesiya!—Luka 3:1, 2, 21, 22.
Muwelele va yofunjedha 15 likundo 5
3. Ndhila dhokami-a arenda dokuza sangiri
Vatokala ndhila dhinango dhokami-a arenda dhoi mafirimero tanofwanela i-ndi-edha basa sangiri la mutu unobulela. Mbwenye dhinango mwa ndhila dhedhi kai dhofwanelela wa Makristau. Ndhiladhee ndi ninga velela sangiri, venango sangiri la mutu unobuleluo oi litolokotiwa vodedi-edha m’mwiira operasau.—Dotornomio 15:23.
Mbwenye vatokala ndhila dhinango dhoi dhinooda kala dhorumeli-iwa wa Kristau. Ndhiladhee ndi ninga weza, sefwa sangiri, nyungulucha sangiri, i-ndi-edha basa makina ovulumuchela sangiri venango thitho makina oi anolaba basa ninga rima na madadu vahora yoira operasau. Kristau uliwethene unofwanela sakula ekene mwemo mafirimero muna-indi-edhele aliwa basa sangirilee vanomwiira aliwa operasau, muweza sangiri, venango thitho vahora yoi tanom’kami-a mundhila dhinango. Firimero uliwethene unooda i-ndi-edha basa ndhila dhedhi mo-iyana na firimero mwinango. Moi e-no Kristau uliwethene unofwanela roma sakasaka ira aidhiwe mwemo firimerwee muna-indi-edhele liye basa sangirilee vomwiira operasau, muweza sangiri venango vom’kami-a mundhila iliyothene. Thuulelani vyofuka vyo-arelavi:
N’nga sangiri langa n’nango linodhafwanela roma kumi-iwamo thitho venango linodha i-ya wenda? Vyaira ee-no, n’nga ithuulelarimanga inodha ndirumeli-a ona ira sangiri leli lili manungoni mwanga moi kalinofwanela “e-liwa vathi”?—Dotornomio 12:23, 24.
N’nga a-vi akala ira vanondikami-a aliwa ximitari vonofuneela ira sangiri langa linango alikumi-emo, nolitatanya na vyongo vinango amala liweli-edha manungoni mwanga? N’nga ithuulelarimanga inodha ndirumeli-a venango a-ndirumeli-a ira ndikami-iwe mwa ndhila yen’na movwelana na vinofunjedha miyo Bibilya?
Muwelele va yofunjedha 39 likundo 3
4. N’nga alimbo thelana tanamwadhane va myasa dhivi?
Bibilya kalinolimbi-a ira atu othelana tamwadhane thitho linoonga ira akala tatomwadhana, katina ufulu othela vanango theliwa okoka. (1 Akoritiyo 7:10, 11) Mbwenye, vatokala myasa dhinango dhedho dhinoiri-a Makristau enango sakula mwadhana.
Imwanana samalela banja mwakomove: Lombwana kanosamalela banjalee mwakomove fiyedhela voi banjalo linorambulela vyongo vyofuneya vaingumi.—1 Timoteo 5:8.
Irana vyauwalanga: Uwalanga unooda iri-a ira manungo venango ingumi ya mutu ikale vangovini.—Agalata 5:19-21.
Mwiiri-a fwee ira a-iye m’lambela Yohova: Akala lombwana venango i-yana unomwiiri-a fwee ira a-iye m’lambela Yohova.—Mayirelo 5:29.
5. Maferiya thitho Mafesta
Makristau katinoirana maferiya o-osangalali-a Yohova. Mbwenye Kristau uliwethene unofwanele i-ndi-edha basa ithuulelarimee vosakula vyofwanelela irana vamwasa wen’na movwelana na vinofunji-a Bibilya. Kaonani vifwanafwani-o vyo-arelavi.
Mutu mwinango utoufunelani vyapama vaferiya inango. Monooda m’mwakula ira, “Nditosimba.” Akala ira mutuo unofuna idhiwa vinjinji, munooda m’mwandela mwasee kamunoirana feriya yeniyo.
Man’ninyu venango i-yaninyu, oi kai wa Mboni dha Yohova, utouitanelani ira mumadye vambo-i vyodya naabalee va feriya inango. Akala ithuulelariminyu itourumeli-ani dhowao, munoira pama m’mwandela ira akala festanio unoireya myambo inango yo-ovwelana na makundo a Bibilya, kamunodha iirana.
Basani winyu vanango patrau winyu utouva-ani yotuva ya kobiri vahora yoi atu tanosangalala na feriya inango. N’nga munofwanela konda yotuva ya kobiriyo? Akala mosimbwi-a. N’nga tanouva-ani yotuva ya kobiriyo naifunelo yoi musangalalena feriyayo venango ndi ndhila yofuna usimbelani namwasa oi munolaba basa mwapama?
Mutu mwinango unouva-ani yotuva vahora ya feriya inango. Venango unooda onga ira: “Nditoidhiwa ira kamunoirana feriya yen’na, mbwenye nditefuna uva-ani yotuva yen’na.” Vinooneya ira unouva-ani yotuvayo namwasa ofuna uirelani vyapama baa-i. N’nga kavinokala pama thuulela akala unouva-ani yotuviyo vofuna uwesedhani venango thitho ira musangalale na feriyayo? Ee-no vasogolo vothuulela makundo enala, munooda sakula wachela venango konda yotuvayo. Hora dhothene nasakulanga vyoira, ninofwanela kaana ithuulelarima yapama thitho kala ororomeleya wa Yohova.—Mayirelo 23:1.
Muwelele va yofunjedha 44 likundo 1
6. Marenda otapuli-ana
Ninodhilimbi-edha irana vyongo mwapolepole vorambela mwadha marenda otapuli-ana namwasa oi ninoadhiveliwana afwi-u. Ee-no akala ninobulela marenda otapuli-ana venango ninoona vizindiyelo vyoi venango ninaabulela thitho ninooda tapuli-a atu enango, ninofwanela ira polepole maningi. Ninoira vyevi namwasa oi Biblya linoniwandela ira: “Udhiveliwengana fwao ninga munavidhiveliwana weyo wekha.”—Aroma 13:8-10.
N’nga mutu una marenda otapuli-ana unofwanela irana vyoi a-vi vovwela likundo leli? Kanofwanela irana vyongo vyoi vinoiri-a atu enango tapula marenda ninga amwenyula na mandha, akumbarela venango abejari. Mutu oi ee-no kanofwanela sukwala atu enango tasakula a-m’mwiitanela nyumbani wiwa vofuna vunela banja liwa. Akala mutu unofuna badiziwa, unofwanela idhiwi-a ovwelani-a mabasa aandimuwa apingoni vya marendee naifunelo yoi a-atapuli-e marendao wa atu enango oi tanofuna badiziwa. Mutu oi atobulelavo marenda otapuli-ana venango dhikaikela ira unooda kaana marendala, unoira pama mawezi-a sangiri a-anarome imweendi na mutu mwinango. Naira vyevi ninothonyi-edha ira “kaninothuulela vyofuna vi-u baa-i, mbwenye ninothuulela thitho vyofuna vyaatu enango.”—Afilipi 2:4.
Muwelele va yofunjedha 56 likundo 2
7. Myasa dhokuza goso thitho malamulo
Ira nirambele nyarwa dhinjinji va myasa dha goso thitho kobiri, ninofwanela lemba venango sinari va karta ivwelano iliyothene masiki ira ninoira ivwelanoyo na Kristau fwi-u. (Jeremiya 32:9-12) Mbwenye hora dhinango Makristau tanooda i-yana mathuulelo va myasa dhing’onodhing’ono dhokuza kobiri venango vyongo vinango. Vyaira ee-no aliwa tanofwanela mali-a a-vwelanao mombaranya, mwarende thitho vaokene.
N’nga ninofwanela iranan’ni na-iyana mathuulelo va myasa dhilukuludhiluku ninga uba kobiri mwachinyengo venango thakali-a limbili la mutu mwinango? (Muleri Mateu 18:15-17.) Yesu atoonga ira ni-arelenga makundo mararwala:
Mudhilimbi-edhe tapanya mwasuo vamweka.—Muone versu 15.
Vwaimwananeya, mudhoweo na mutu m’mbo-i venango atu ambili onyindeleya a pingoni mwinyu ira mumatapanye mwasuo.—Muone versu 16.
Vyarucha okoka, muvepe andimuwa a pingoni ira taukami-eni.—Muone versu 17.
Ninofwanela dhilimbi-edha rambela adhowana abali-u tribunale namwasa oi irana vyevi unooda thakali-a dhina la Yohova thitho pingo. (1 Akoritiyo 6:1-8) Mbwenye vatokala myasa dhinango dhoi dhinofwanela tongiwa tribunaleni. Mofwanafwani-a, mali-a banja, sakula namabala m’mbo-i ira asamalelenga mwana banja lamala, kobiri dhinofwanela velela lombwana venango i-yana banja lamala, gawana vyongo, kobiri dhofwanelela dhiwachela goso ya-awende pama. Kristau unodhowa tribunale naifunelo yoi amali-e myasadho mwarendele kanoira vyongo mo-ovwelana na malangi-o a Bibilyani.
Kristau kanopwanya malangi-o a Bibilyani akala utodhowana tribunale venango wa mapulisiya mwasa okuza mutu oi utotatamula nlandu ulukulu ninga gonana na mwana, irela mwana vyauwalanga, pei-a mutu, uba vyongo vinjinji venango upa mutu.
a Kumela muyawa ya 455 B.C.E. fiya muyawa ya 1 B.C.E. ndi vyawa 454. Kumela muyawa ya 1 B.C.E. fiya muyawa ya 1 C.E. ndi yawa imbo-i. Thitho kumela muyawa ya 1 C.E. fiya muyawa ya 29 C.E. ndi vyawa 28. Ee-no nathangani-a vyawavi (454+1+28) ninofwanya vyawa 483.