Milanyu yofuneya maningi ya Bibilyani njokuza Umwene wa Nlungu. Yohova unodha indi-edha basa Umwene wen’na vokwakwaneli-edha ifunelo yana liye yokuza vya ilambo yavathi. N’nga Umwene wa Nlungu chini? N’nga ninoidhiwa a-vi ira Umwenula unaatonga? N’nga pivyongo vivi viirile Umwenula? N’nga unodha iran’ni sogolou? Vyofuka vyevi vinodha wakuliwa mu yofunjedha yei, thitho vyofunjedha vinli vyo-arela.

1. N’nga Umwene wa Nlungu chini, n’nga Mwenee mbaani?

Umwene wa Nlungu nguutongi ukaathi-iwile na Yohova Nlungu. Mwenee ngu Yesu Kristu thitho unotonga kumela dhulu. (Mateu 4:17; Juwau 18:36) Voonga vya Yesu, Bibilya linoonga ira: “Liye unodha tonga ninga Mwene . . . modhowa nodhowa.” (Luka 1:32, 33) Ninga Mwene wa Umwene wa Nlungu, Yesu unodha tonga atu othene vailamboi.

2. N’nga mbaani unofuna dhatonga na Yesu?

Yesu kanatonga ekave. Atu okumela “maziza othene, viongelo vyothene, mitundu yothene na ilambo yothene . . . tanodha kala mamwene otonga ilambo yavathi.” (Apokalipse 5:9, 10) Mbaatu angasi anofuna dhatonga na Kristu? Romela vyadhidhe Yesu vailambo yavathi atu anjinji tatokala anama-arelee, thitho va-eeni tatokalavo mamiliyau manjinji. Mbwenye mbaatu okwakwana 144.000 baa-i tanofuna dhadhowa dhulu matonga na Yesu. (Muleri Apokalipse 14:1-4.) Mbwenye Makristau enango othene tanodha kala va ilambo yavathi, thitho tanodha tongiwa na Umwene wa Nlungu.—Salimo 37:29.

3. N’nga Umwene wa Nlungu unokwaranya a-vi mautongi aatu?

Angalive ira anamatonga aatu tavilimbi-edhe a-vi irana vyongo vyapama, aliwa katinaoda irana vyongo vyothene vinofuna aliwavyo. Vavira hora tanovoloweliwa limburo na anamatonga enango odhigweli-a maningi oi katinofuna kami-a atu. Mo-iyana na anamatonga enala, Yesu oi ngu Mwene wa Umwene wa Nlungu kanodha voloweliwa limburo na mutu uliwethene. Nlungu utokaathei-a “umwene oi chipo kunodha nongiwa.” (Danieli 2:44) Yesu unodha tonga ilambo yothene yavathi thitho kanodha sakula tundu uliothene waatu. Yesu ngwaudhivela, watangaranga na olongomana thitho unodha funji-a atu ira tathonyi-edhengana makalelo enala.—Muleri Esaya 11:9.

4. Umwene wa Nlungu unodha tonga ilambo yothene yavathi

Yesu Kristu utokaana kopolo dhotonga ilambo yothene yavathi kwaranya atu othene anotonga ilamboi. Muleri Mateu 28:18, mwamala mutapanye yofuka yo-arelai:

• N’nga utongi wa Yesu unokwaranya a-vi utongi waatu?

Mautongi aatu tanochinjachinja thitho ilambo iliyothene inokaana namatongiwa. N’nga a-vi vya Umwene wa Nlungu? Muleri Danieli 7:14, mwamala mutapanye vyofuka vyo-arelavi:

• Voi Umwene wa Nlungu “kunodha nongiwa,” n’nga vyevi vina upama oi a-vi?

• N’nga munothuulela ira ninodha ganyali a-vi Umwene wa Nlungu wadharoma tonga ilambo yothene?

5. Maguverno aatu tanofwanela kumi-iwavo

Mwasiwa ngwan’ni Umwene wa Nlungu unofwanela volowela limburo maguverno aatu? Muonele VIDIYO, mwamala mutapanye yofuka yo-arelai.

VIDIYO: Kodi Ufumu wa Mulungu N’chiyani?—Kachigawo Kake (1:41)

• N’nga vyo-arelavo vya maguverno aatu pyoi a-vi?

Muleri Namalaleya 8:9, mwamala mutapanye vyofuka vyo-arelavi:

• N’nga munoona ira pyofanelela ira Umwene wa Nlungu udhavolowele limburo maguverno aatu? Mwasiwa ngwan’ni munoonga e-no?

6. Umwene wa Nlungu utokaana anamatonga tanonivwechecha

Voi Yesu, oi ngu Mweni-u atoroma kalavo ninga mutu, liye “unonivwela tangaranga va vyofooka vi-u.” (Aebere 4:15) Yohova atosakula alombwana na a-iyana okwakwana 144.000 oi mbanofuna dhatonga vambo-i na Yesu kumela “maziza othene, viongelo vyothene, mitundu yothene na ilambo yothene.”—Apokalipse 5:9.

• Voi Yesu na othene anofuna dhatonga na liye tatoroma kalavo ninga atu, n’nga munoona ira vyevi pyolimbi-a? Mwasiwa ngwan’ni munoonga e-no?

7. Umwene wa Nlungu utokaana malamulo apama maningi

Maguverno aatu tano-ela malamulo oi tanofwanela kami-a novunela anaraliwa baa-i. Naaliwene Umwene wa Nlungu utokaana malamulo oi anaraliwa tanofwanela a-arela. Muleri 1 Akoritiyo 6:9-11, mwamala mutapanye vyofuka vyo-arelavi:

• N’nga munothuulela ira vyongo vinodha kala a-vi va ilamboi mutu uliwethene adha-arelanga malamulo a Nlungu?a

• Yohova unodedi-edhela ira anarala a Umwenee ta-arelenga malamulwee, n’nga munothuulela ira vinofuna Yohova vi ndi vyapama? Mwasiwa ngwan’ni munoonga e-no?

• N’nga tilikundo livi linothonyi-edha ira atu oi katino-arela malamulo enala tanooda chinja?—Muone versu 11.

MAKUNDO OGWANDELA

Umwene wa Nlungu nguutongi uli dhulu thitho unodha tonga ilambo yothene yavathi.

Vyofuka vyowelela

• N’nga mbaani unofuna dhatonga mu Umwene wa Nlungu?

• N’nga Umwene wa Nlungu unokwaranya a-vi mautongi aatu?

• N’nga Yohova unodedi-edhela ira anarala a Umwenee tairen’ni?

IDHIWANI VINJINJI

Muone vyafunji-idhe Yesu vyokuza wewo uli Umwene wa Nlungu.

“Kodi Ufumu wa MulunguUli Mumtima Mwanu?” (Mwasa wavasaiti)

Mwasiwa ngwan’ni a Mboni dha Yohova tanoona ira kala ororomeleya wu Umwene wa Nlungu kofuneya maningi kwaranya kala ororomeleya wa mautongi aatu?

Anthu Odzipereka ku Ufumu wa Mulungu (1:43)

Muone vinaonga Bibilya va mwasa wa atu 144.000 tanosakuliwa na Yohova ira tadhatonge na Yesu Kristu.

“Kodi Ndi Ndani Amene Amapita Kumwamba?”(Mwasa wavasaiti)

Chini yam’kami-idhe i-yana unango ali perezoni roromela ira Nlungu baa-i ngunofuna dhi-a longomana va ilamboi?

“Kumene Ndinadziwira Yemwe Adzathetse Kupanda Chilungamo” (Galamukani!, Novembro wa 2011)

Umwene wa Nlungu uromile tonga dhulu mu yawa ya 1914. Yawa yen’na njaromile malambo omari-a a utongi waatu. N’nga ninoidhiwa a-vi vyevi? Ninoona ulosi unango wa Bibilyani, vyongo vikanle viireyanga vailamboi thitho makalelo akadhi athonyi-edhiwanga naatu romela mu 1914.

1. N’nga Bibilya laongilen’ni vyoonga sogolo?

Bukhu la Bibilyani la Danieli latoonga ira Umwene wa Nlungu unodha roma tonga komoni wa “hora dhokwakwana 7.” (Danieli 4:16, 17) Vangavirile vyawa vinjinji Yesu atoonga horila ira “hora dho-eliwelatu dhaatu amaziza,” thitho atofunji-a ira hora yen’na yali ya-anafiye komoni. (Luka 21:24) Ninga munofuna i-yo onela, hora dhokwakwana 7, dhatomala mu yawa ya 1914.

2. N’nga kumela mu yawa ya 1914, pivyongo viivi vikaanle viireyanga vailamboi, n’nga atu takadhi tathonyi-edhanga makalelo oi a-vi?

Anamafunjedha a Yesu tatom’fuka ira: “N’nga izindiyelo ya udha winyu na ya mamari-edho a malamboano inodha kalan’ni?” (Mateu 24:3) Vowakula, Yesu atoawandela vyongo vinjinji vyafuna dhaireya liye adharoma tonga ninga Mwene wa Umwene wa Nlungu dhulu. Vinango mwa vyongo vyevi ndi kondo, ndhala na vindharandhara. (Muleri Mateu 24:7.) Bibilya latoonga thitho ira “malambo omari-a” atu tanodha kaana makalelo othakala anofuna dhairi-a ira ingumi ikale yorucha maningi. (2 Timoteo 3:1-5) Vyongo vyevi vikaanle viireyanga maningi romela yawa ya 1914.

3. Mwasiwa ngwan’ni vailamboi vanoireya vyongo vyothakala maningi kumela varomile Umwene wa Nlungu tonga?

Yesu angakanle Mwene wa Umwene wa Nlungu, atodhowa mawanana Satana na viwandavyee. Satana atogonji-iwa va kondo yen’na. Bibilya latoonga ira “Liye atoponyiwa vailambo yavathi, thitho angelwee tatoponyiwa vambo-i na liye.” (Apokalipse 12:9, 10, 12) Satana ngothakaleliwa maningi namwasa oi utoidhiwa ira unonongiwa vachineneeva. Liye ngunoiri-a ira vailamboi vakale nyarwa dhinjinji. Vyevi vinonikami-a vwechecha mwasee vyongo vitofiya vothakala maningi vailambo yavathi. Mbwenye yosangalali-a choi Umwene wa Nlungu unodha mali-a nyarwa dhothene.

FUNJEDHANI VINJINJI

4. Ulosi wa Bibilyani unothonyi-edha ira Umwene wa Nlungu uromile tonga mu yawa ya 1914

VIDIYO: Ufumu wa Mulungu Unayamba Kulamulira mu 1914 (5:02)

Nlungu atoiri-a ira Mwene Nebukadinezara aro-e vyoro-a vya vyongo vinofuna dhaireya sogolo. Vyaongile Danieli vothapulela vyoro-avyo vyatothoyi-dha ira vyoro-avyo vyali vyoonga utongi wa Nebukadinezara na Umwene wa Nlungu.—Muleri Danieli 4:17.a

Muleri Danieli 4:20-26, mwamala mu-indi-edhe basa kwadru ira muwakule vyofuka vyo-arelavi:

• (A) N’nga Nebukadinezara aonin’ni mu vyoro-a vyee?—Muone versu 20 na 21.

• (B) Chini yaireile na mwiri waro-idhe Nebukadinezara?—Muone versu 23.

• (C) Chini yaireile komoni wa “hora dhokwakwana 7”?—Muone versu 26.

Vwelana wa vyoro-a vya mwiri na Umwene wa Nlungu

ULOSI (Danieli 4:20-36)

Umwene

(A) Mwiri ulukulu

Umwene wato-iya tonga

(B) “Gwi-ani mwiruwo”, thitho “vavire hora dhokwakwana 7”

Umwene watoroma okoka tonga

(C) “Munodha roma okoka tonga muumweninyu”

Vyaroma kwakwaneli-edhiwa ulosula . . .

• (D) N’nga mwiri waimelela ani?—Muone versu 22.

• (E) Chini yaireile ira arome i-ya tonga?—Muleri Danieli 4:29-33.

• (F) N’nga chini yaireile na Nebukadinezara “hora dhokwakwana 7” dhingavirile?—Muleri Danieli 4:34-36.

KWAKWANELI-EDHIWA OROMA

Umwene

(D) Nebukadinezara, Mwene wa Babulo

Umwene wato-iya tonga

(E) Vanduli va vyawa 606 B.C.E., Nebukadinezara atokaana mi-ala thitho kaodile tonga wa vyawa 7

Umwene watoroma okoka tonga

(F) Nebukadinezara atoila mi-alee thitho atoroma okoka tonga

Ulosula vyakwakwaneli-edhiwa aliwa fendo yanambili . . .

• (G) N’nga mwiri waimelela ani?—Muleri 1 Limbili 29:23.

• (H) Chini yaireile ira arome i-ya tonga? N’nga ninoidhiwa a-vi ira umwenuo wali wa-anaromeve tonga va hora yali Yesu vailamboi?—Muleri Luka 21:24.

• (I) N’nga ti e-lini umwenula mwaromile aliwa tonga, n’nga waromile tonga wani?

KWAKWANELI-EDHIWA WANAMBILI

Umwene

(G) Mamwene a Israeli taimelela utongi wa Nlungu

Umwene wato-iya tonga

(H) Yerusalemu atonongiwa, vyairi-idhe ira mamwene a Israeli ta-iye tonga wa vyawa 2,520

Umwene watoroma okoka tonga

(I) Yesu atooroma tonga dhulu ninga Mwene wa Umwene wa Nlungu

5. Ilamboi itochinja maningi romela mu yawa ya 1914

Muonele VIDIYO.

VIDIYO: Dzikoli Lasintha Kwambiri Kuyambira mu 1914 (1:10)

Yesu atoongelatu vyongo vyafuna dhaireya vailamboi liye adhakala Mwene. Muleri Luka 21:9-11, mwamala mutapanye yofuka yo-arelai:

• Va vyongo viongiwile va lembali, n’nga ndi vyongo viivi vioninyo viireyanga venango uvwa ira vitoireya?

Rumiwi Paulo atoonga makalelo afuna atu dhakaana malambo omari-a. Muleri 2 Timoteo 3:1-5, mwamala mutapanye yofuka yo-arelai:

• Movwelana na lembali, n’nga mbamakalelo a-vi anoonanyo ira atu tanowaira maningi malamboano?

6. Muthonyi-edhenga ira munororomela ira Umwene wa Nlungu unaatonga

Muleri Mateu 24:3, 14, mwamala mutapanye vyofuka vyo-arelavi:

• N’nga ti basa livi lofuneya maningi linothonyi-edha ira Umwene wa Nlungu unaatonga?

• N’nga munaire a-vi ira murome laba basali?

Umwene wa Nlungu unaatonga va-eeni, thitho mo-odimbela unoroma tonga ilambo yothene yavathi. Muleri Aebere 10:24, 25, mwamala mutapanye yofuka yo-arelai:

• N’nga uliwethene wa i-yo unofwanelela iran’ni vanoona i-yo ira “dambo linaakwivela”?

MAKUNDO OGWANDELA

Ulosi wa Bibilyani thitho vyongo vinoireya va ilamboi, vinothonyi-edha ira Umwene wa Nlungu unaatonga. Nalaleelanga thitho fwanyea vamigumano yava pingoni ninothonyi-edha ira ninororomela vyevi.

Vyofuka vyowelela

• Chini yaireile komoni wa hora dhokwakwana 7 dhoongiwa mu bukhu la Danieli?

• Chini inousikimizelani ira Umwene wa Nlungu uromile tonga mu yawa ya 1914?

• N’nga munathonyi-edhe a-vi ira munororomela ira Umwene wa Nlungu unaatonga va-eeni?

IDHIWANI VINJINJI

Muone vinoonga namalemba limbili thitho atu enango vyoonga mwemo muchinjile ilamboi romela yawa ya 1914.

“Nthawi Imene Makhalidwe Analowa Pansi Kwambiri” (Galamukani!, Abril wa 2007

Muleri ira muone ulosi unofwanyeya va lemba la Mateu 24:14, mukuzile aliwa ingumi ya mutu mwinango.

“Ndinkakonda Kwambiri Masewera a Baseball Kuposa Chilichonse” (Nsanja ya Olonda, N.° 3 wa 2017)

N’nga ninoidhiwa a-vi ira ulosi unofwanyeya mu bukhu la Danieli kapitulo 4 unoonga vya Umwene wa Nlungu?

“Kodi Ufumu wa Mulungu Unayamba Liti Kulamulira? (Gawo 1)” (Nsanja ya Olonda, 1 wa Outubro wa 2014)

Chini inothonyi-edha ira “hora dhokwakwana 7” dhaongiwile mu bukhu la Danieli kapitulo 4 dhatomala mu yawa ya 1914?

“Kodi Ufumu wa Mulungu Unayamba Liti Kulamulira? (Gawo 2)” (Nsanja ya Olonda, 1 wa Novembro wa 2014)

Umwene wa Nlungu uromile wale tonga. Mo-odembuwa Umwenula unodhana maraeli-o manjinji vailamboi. Dhoweni nioneni enango mwamaraeli-o anofuna i-yo dhasangalalana, Umwenula wadharoma tonga vailambo yothene yavathi.

1. N’nga Umwene wa Nlungu unodha iranan’ni ira udhena rendele na longomano vailamboi?

Yesu oi ngu Mwene wa Umwene wa Nlungu, unodha nonga atu othakala, na maguverno othene aatu vakondo ya Arumagedo. (Apokalipse 16:14, 16) Vahora yeniyo ninodha ona kwakwaneli-edhiwa wa yolanyedha ya Bibilyani yoonga ira: “Va-adhi hora yoyeva, othakala katinodha kalawo okoka.” (Salimo 37:10) Yesu unodha i-ndi-edha basa Umwenula vodhana rendele thitho longomano vailambo yothene yavathi.—Muleri Esaya 11:4.

2. N’nga ingumi inodha kala yoi a-vi ifunelo ya Nlungu yadhaireya vailambo yothene yavathi?

Umwene wa Nlungu wadhatonga ilamboi, “olongomana tanodhawachela ilambo yavathi, thitho tanodha kala mwemo dhowa nodhowa.” (Salimo 37:29) Vinodha kala vyosangalali-a maningi, ona ira mutu uliwethene vailamboi ngolomana thitho unodhiveliwana Yohova naatu enango. Kavali mutu uliwethene unofuna dhabulela thitho atu othene tanodha kaana ingumi yodhowa nodhowa.

3. N’nga Umwene wa Nlungu unodha ira vyoi a-vi atu othakala tadhanongiwa?

Atu othakala tadhanongiwa, Yesu unodha tonga ninga Mwene muvyawa 1,000. Vahora yen’na, Yesu naanamatonga afwee okwakwana 144,000, tanodha kami-a atu othene vailamboi ira takale olongomana. Vofiya komoni wavyawa 1,000, ilambo yothene inodha kala paradaizo thitho atu tanodha kala mosangalala namwasa ovwela malamulo a Yohova. Amala Yesu unodha weli-edha Umwenuo wa Babee Yohova. Vahora yeniyo “dhina la Yohova [linodha] cheni-iwa,” i-yani-ana walelene. (Mateu 6:9, 10) Mutu uliwethene unodha idhiwa ira Yohova, ngunamatonga wapama oi unothuulela arumiwee. Amala Yohova unodha nonga Satana, viwanda naatu othene tanofuna dhathonyi-edha ira katinofuna vwela utongee. (Apokalipse 20:7-10) Vyevi vyadhaireya, maraeli-o anofuna dhana Umwene wa Nlungu anodha kalao dhowa nodhowa.

FUNJEDHANI VINJINJI

4. Nlungu unodha mali-a maguverno othene aatu

Bibilya linoonga ira: “Mutu unom’pei-a mutu fwee vom’tonga.” (Namalaleya 8:9) Yohova unodha i-ndi-edha basa Umwenee, vomali-a vyongo vyothene vyo-olongomana, vyevyo atu enango vinoairela aliwa afwiwa.

Muleri Danieli 2:44 na 2 Atezalonika 1:6-8, mwamala mutapanye vyofuka vyo-arelavi:

• N’nga Yohova na Mwanee, Yesu, tanodha iran’ni na maguverno aatu thitho atu tanoa-arela?

• N’nga vifunjedhilenyo vyoonga Yohova na Yesu, vinousikimizeli-ani a-vi ira tanodha ira vyongo molongomana?

5. Yesu ngu Mwene wapama maningi

Ninga Mwene wa Umwene wa Nlungu, Yesu unodha airela atu vyongo vyapama maningi vailamboi. Muonele VIDIYO ira muone umboni othonyi-edha ira Yesu ngofunechecha kami-a atu thitho ira Nlungu atom’va-a kopolo dhoirana vyevyo.

VIDIYO: Yesu Anasonyeza Zimene Ufumu wa Mulungu Udzachitire Anthu (1:13)

Vyaira Yesu angali vailamboi, vyatoothonyi-edha vinofuna dhaira Umwene wa Nlungu waatu vailamboi. Vamaraeli-o ali chindoala, n’nga, tiraeli-o liivi lelo linodedi-edhela nyo maningi? Muleri malemba ali sogolo wa raeli-o lililothene.

6. Maraeli-o anofuna dhana Umwene wa Nlungu

VIDIYO: Anatisonyeza Zimene Adzatichitire M’tsogolo (4:38)

Muleri Salimo 145:16, mwamala mutapanye yofuka yo-arelai:

• N’nga munovwa a-vi mwathuulela ira Yohova unodha “kwakwaneli-edha vyofuna vya yaingumi iliyothene”?

MAKUNDO OGWANDELA

Umwene wa Nlungu unodha kwakwaneli-edha ifunelo yana Nlungu voroma. Unodha iri-a ira ilamboi ikale paradaizo, mwemo munofuna dhakala atu apama oi tanodha lambela Yohova modhowa nodhowa.

Vyofuka vyowelela

• N’nga Umwene wa Nlungu unodha iri-a a-vi ira dhina la Yohova licheni-iwe?

• Mwasiwa ngwan’ni ninororomela ira Umwene wa Nlungu unodha kwakwaneli-edha vyothene vilanyedhile Bibilya?

• Vamaraeli-o othene anofuna dhana Umwene wa Nlungu, n’nga tiraeli-o liivi lelo linodedi-edhelanyo maningi?

IDHIWANI VINJINJI

Sakasakani ira mwiidhiwe vinothapulela Arumagedo.

“Kodi Nkhondo ya Aramagedo Idzakhala Yotani?” (Mwasa wavasaiti)

Muleri mwasula ira mwiidhiwe vinofuna ireya muutongi wa Yesu wa vyawa 1,000 thitho komoni wa utongi wen’na.

“Kodi Chisautso Chachikulu Nʼchiyani?” (Mwasa wavasaiti)

Muone vinofuna kami-a mabanja dhifwanafwani-edha ira tali paradaizoni.

Yerekeza Kuti Uli M’Paradaiso (1:50)

Mumwasa oi “Ndinali Ndi Mafunso Ambiri Omwe Ankandisowetsa Mtendere,” muone vyakami-idhe mutu mwinango odhimbinuela anamatonga fwanya vyowakula vya vyofuka vyam’mwimanani-a kaana rendele.

“Baibulo Limasintha Anthu” (Nsanja ya Olonda, 1 wa Janeiro wa 2012)