Johba je ojegi go waye dojo na kaỹa gise kur kiỹe go da duniỹa ni

1. Ne me ba ŋga senŋgu nee kura ga.

ŊGA senŋgu go Johba tobŋga, daŋga go ŋga je tabiyŋgu lay, tobdi go naŋga habaŋgu kur jene go kura mani tum lay (Rom. 8:35-39). Piŋ ɓedeŋ, ŋga senŋgu go kolo kundo kiỹe go je genge ɗé go da Bible niŋ ne kolo kura kaŋgaŋgu jumar lay (Is. 48:17, 18). Alla ŋga ɓalŋgu go jibe cadiŋgaŋgu na gileti kiỹe go ŋga je kirbiŋgu da mani ɗé. Nogo naa ba gi se ne kaỹa ga.

2. Ne kolo kiỹe go kaŋge ba ŋga je jibŋgu na cadiŋga da kur kaŋỹe ni ga lay, ne kolo tone kiỹe go kaŋge ba ɓal go ejena indiŋga go ŋga toneŋgu kusiŋga lay ga.

² Ŋga je jib cadiŋgaŋgu na kolo ped. Gina nogo na na ɓeey piỹa ná, bayndi go tugu kaŋga kulondo je teỹ kulendiŋga ga. Manina, ŋga na homỹa go je narŋga kire go tabe Johba gina nogo ŋga tobŋ mani ga. Kaỹa ane ɓarjal an da tugu do ŋga jenŋgu da màniŋ ga. Ɗew gere ge ne na indiŋgaŋgu onŋ kolo ŋga je tabŋgu Kumno ga. Gileti kiỹe go ginane kaaŋ mani ná, ɓalge go ejena indiŋga go ŋga toneŋgu kusiŋga kolo ginane kaaŋ mani : « Ne kolo me ba eje be ne daŋ ginane kaaŋ mani ga. A manina, ŋ ne kaỹa go siỹa ga. Manina, tob gìle go ŋ aaỹ Johba kindiy ɗé ga. » Gi ton kusum kolo kiỹe kaaŋ ale ga. Mabana ne kindiŋ ɗa sula ɗé. Kara tabe Johba na ire njaŋ neỹedige, kolo tone kiỹe kaaŋ ɗib kirbe kege kada kada lay (Kc. 22:1, 2 ; Hab. 1:2, 3).

3. Kire kiỹe 34 :19 kunjiliŋga ne me ga.

³ (Tub Kire go ca 34:19.) Kirbe kiỹe so go na kawdige an da kire kaaŋ ni : 1) kara ne kaỹa na duro je jib cadige na kaỹa gise kur kiỹe, 2) Johba je borŋgaŋgu da kaỹa gise kur kiỹe ni. Nogo naa ba je nedi ga. Nogo kindi je ojiŋgaŋgu go ŋga neŋgu na kirbe go kura da duniỹa kaaŋ ni. Nogo kindi, Johba boy beŋga tubra go ŋga je habeŋgu kuloŋgo eywa da guye key ni, alla boydi beŋga ne tubra go ŋga je jeneŋgu base gileti kiỹeŋ ɗé (Is. 66:14). Je cib tediŋga go naŋga kurbu tumo cub da kaỹa go je mboobŋga da kurweley go waỹaŋ ni, da kurweley go ŋga je habeŋgu kur jene go tobdi go naŋga habaŋgu go gag girmiliŋ (2 Kor. 4:16-18). Lay keleŋ kaaŋ ná, je ojiŋgaŋgudi go naŋga iraŋgu kindiŋga tumoni wele na wele (Lam. 3:22-24).

4. Ŋga je gooleŋgu ne me ba da kunjile ɗimley kaaŋ ni ga.

⁴ Da kunjile ɗimley kaaŋ ni ná, ŋga je gooleŋgu kaỹa ndaje go kara go tabge Johba na ire njaŋ go tumo kege lay, na dage go da kur poliy kaŋga kaaŋ ni kege tum lay. Ŋga je gooleŋgu go ŋga ɓalŋgu go jibe cadiŋgaŋgu na gileti kiỹe, alla mabana ŋga síŋgu kirbe kaŋga da Johba cay ni ná, je ojeŋgaŋgudi (Kc. 55:22). Tuna kusum kolo da kunjile kaŋga ni na : « Nogo naa ba ŋ se ne kaỹa da kur poliy go ginane kaaŋ mani ga. Kaỹa ndaje kiỹe kaaŋ je germige kirbe konoŋ go da Johba cay niŋ nogo naa ga. Ne kunjile kiỹe go kaŋge ba ŋ age da mani ga lay, nogo naa ba ŋ agege ne na guye da kur poliy konoŋ ni lay ga ».

KAỸA NDAJE KIỸE GO TUMO

5. Ne gileti kiỹe go kaŋge mani ba, Labân jee da Jakob cay ni ga (gula poto go da gejero niŋ).

⁵ Kara tabe Johba go tumo jibge cadige na gileti kiỹe go kirbige da mani ɗé. Yaaŋgaŋgu kolo Jakob. Bay ay kibiy bey na ira aaỹa Labân terendiy toŋ, ne nojiy go je tab Johba lay, boy bey tubra go Johba na je tere kubu cay ni neỹe lay (Atk. 28:1-4). Jakob ne kaỹa go ɓaldi go ne ginane koloŋ mani. Ɗe tugu do Kaanan sí lay se e gag tugu Labân key, go na karma kamla so, Leya na Rasel. Day tob ne Labân terendiy do hala ɗuŋ ɗuŋ, Rasel, go aaỹeduŋ lay ná, tob go nay ne guye ɗigle mataliŋ be baro (Atk. 29:18). Alla kaỹa kiỹeŋ jenge gina nogo tobdiŋ mani ɗé. Na kaỹane go luma ná, Labân bey ne Leya, terendiy do tuŋỹaŋ ba na aaỹadu. Yaa bey na aaỹe Rasel dimas pina da kargani key ɓey, mabana tobdi go kine ne bey guye ɗigle mataliŋ ɓedeŋ (Atk. 29:25-27). Piŋ ɓedeŋ, Labân ne kaỹa go na kire kandiy ɗé na Jakob. Ped gina koloŋ mani ná, ne bey guye ɗigle 20 (Atk. 31:41, 42).

6. Ne gileti kaŋge go esuwa neỹe mani ba Jakob ir esi njaŋ da mani ga.

⁶ Dam ɗé ná, Jakob ir esi da gileti kiỹe go esuwa neỹ del dage kaaŋ ɓedeŋ. Nadi na karma tome lay, kur kaŋỹe ná, ne kaỹa go karandiy je tobgeŋ ɗé. Josep ɓaŋỹaỹ kiliyge cani ginane guya mani. Simeỹo na Lebi jeege kasiya da kardige kiỹe cadige ni lay, da Johba cay ni lay. Rasel, Jakob tamay go tobdu neỹ ma kur go jen na we korondo go ca soŋ key. Kolo badigara go baa lay ná, Jakob se e jen da Egypte kur go mayladi neỹ aleŋ (Atk. 34:30 ; 35:16-19 ; 37:28 ; 45:9-11, 28).

7. Nogo naa ba Johba gil be Jakob go na aaỹ kindiy ga.

⁷ Na gileti kiỹe koloŋ ped ɓeey piỹa ná, Jakob jee súbu go sé key go da Johba cay ni kay ɗé lay, da tubra kiỹe key niŋ kay ɗé mani tum lay. Johba se gil bey nee kura go na aaỹdi kindiy. Ŋga ageŋgu gise na mani ná, terdi kubu da cay ni bey kaỹa lay, kaỹane Labân key go na kire gandiy ɗéŋ gen isaŋ pina piỹa kusiy ni ɗé lay. Kurbu da mersi ped go Jakob ne be Johba da kur go kin hab josep, korendiy go tobiy neỹ go kirbidi go madi teg má. Buga key go kura na Kumno koloŋ ba ojiy go ir na esi njaŋ da kaỹa gise kur kiỹeŋ koloŋ ni (Atk. 30:43 ; 32:9, 10 ; 46:28-30). Mabana ŋga oomŋgu buga go kura na Johba ná, ŋga je ɓaleŋgu go ireŋgu ese da kaỹa gise kur kiỹe go da duniỹa kaaŋ ni lay.

8. Ne me ba Dabid tob go ne be Johba ga.

⁸ Kurmbalo Dabid hab kire go ne kaỹa go tobdi go ne da guye Johba key niŋ ɗé. Ŋga age gise na mani ná, tobdi go gare go kul go tabe Kumno lay, kur go yaadi koliy be bay go e guye Kumno key Natan ná, day se jey mani na : « Kaỹa ped go gi tob go neŋ ná, na bekolo Kumno go kindiŋ na unum » (1 KS. 17:1, 2 NWT). Kolo kiỹe koloŋ yii ba da Dabid kulendiy ni. Dam ɗé ná, ayto je kirbidi nogo naa ba nay ne guyeŋ koloŋ kibiy ane ɓale ɗab ga.

9. Kur go Dabid hab kolo jee suma go egey ɗéŋ ná, nogo naa ba se nedi kaỹa ga.

⁹ Alla, Natan se kinje hab Dabid na kolo jee suma go kura dé. « Na ɗalaŋ koloŋ du », Johba yaa be bay go e guye keyŋ na Dabid ba je gare Kulŋ bey ɗé, alla ne korendiy koŋ pina (1 KS. 17:3, 4, 11, 12). Nogo naa ba Dabid ne guye na kolo koloŋ ga. Gendi kaỹa kiỹe go himge sí timey ni go néŋ. Da kur poliy koloŋ ni du ná, dawdi lali lay, na kaỹa ne guye kiỹe go korendiy Salomon je e tiỹadige kolo gare na kulŋ (1 KS. 29:1-5).

10. Nogo naa ba Johba ter kubu da Dabid cay ni ga.

¹⁰ Kur go yaadi be Dabid na ne day ba je gare bey kulŋ ɗé ná, Johba tey na indiy tisigi da kur koloŋ ni du. Boydi bey tubra go ne miydiy kiỹeŋ koŋ pina da durodige ni je jene kurmbalo da gilay ni jumar (2 Sam. 7:16). Kurbu da kuloŋgo eywa go Dabid je ne na da duniỹa go hirwa ni kur go je senedi go nay jen da ne detugu do ɗigle dubu pina go Jesu, go ne miydiy lay key ni. Kaỹa ndaje Dabid key je kunjiliŋgaŋgu go mabana ŋga ɓalŋgu go ne kaỹa go ŋga tobŋgu go ne be Johba ɗé ɓeey piỹa ná, day je mboobŋga dam ɗé na kub tere kiỹe go ŋga je kirbiŋgu da mani ɗé.

11. Nogo naa ba Johba ter kubu da kretien kiỹe go da kur poliy go tumo cadige ni, mabana Detuguŋ na eje da kur poliy go je mboobgedu ni ɗé ga (Kaỹane 6:7).

¹¹ Kretien kiỹe go da kur poliy go tumo, jibge cadige na gileti kiỹe go kirbige da mani ɗé. Je nege kar kar go na detugu Kumno tey na aje alla senge go ne mindi ba je ejedu gaŋ ɗé (Kaỹane 1:6, 7). A manina, se nege ne me ga. Jeege ale na kusige lerwa ege na kindige tumoni kog. Ne mani ba kolo kura go hirwa je aaỹ kusuro da kur ni jumar, se senge na go Johba je ter kubu da pore kusu kiỹe kege ni kandi (tub Kaỹane 6:7).

12. Kretien kiỹe go da kur poliy go tumo, nege ne me kur go badigara do tuŋỹa baaŋ ga.

¹² Da kur poliy go tumo ni ná, badigara do tuŋỹa baa ‘da kusuỹo cay ni kpangar’ (Kaỹane 11:28). Bor kretien kiỹe go da kur poliy koloŋ ni si ɗé. Kurbu da kaỹa lee go wileŋ kur ni koloŋ teỹ kur jene kege gudu gudu sí da ne mina ce ga. Sol kara baŋẅe go da tugu kulondo ni lay, je tonge kusige kolo nogo naa ba nage ase kara kege ga. Kurbu da kondre kiỹe go náge na kirbe go jee ale neỹe cadige ni. Manina se yaage go nage baỹe kirbe jee ale koloŋ ga. Gina nogo kur poliy kege jen ginane koloŋ mani ɓeey piỹa ná, kretien kiỹe go tumo hadige na. Jeege ale ege na kindige tumo kog gina nogo esuwadige ɓal mani lay, kusige je egege go kese kaỹa go náge na ɓaŋỹadige kiỹe go da Jude lay (Kaỹane 11:28, 29).

13. Ne kub tere kiỹe go kaŋge ba Johba be kretien kiỹe go da kur poliy go tumo ni, kur go daage da kur poliy go badigara ni ga.

¹³ Ne kub tere kiỹe go kaŋge ba Johba be kretien kiỹe go da kur poliy go tumo kur go daage da kur poliy go badigara ni ga. Dage go habge oje kiỹe ná, senge nee kura go ne Johba ba ojige da kur poliy koloŋ ni (Mat. 6:31-33). Se goolge kusige mira na ɓaŋỹadige kiỹe go ejege na bege ojeŋ lay. Dage go bege kaỹa noju na dage go ejege na oje na ne kire koŋ go ɗaŋ piỹa ná, habge kuloŋgo eywa go be kaỹa (Kaỹane 20:35). Johba kusiy egey go goole kretien kiỹe koloŋ hadige na kur poliyŋ lay, terdi na kubu da cadige ni ped lay.

14. Ne me ba eje be Barnabe dage na Pol ga lay, oome kusu tog kege ejena bege ne me kiỹe go kura lay ga (Kaỹane 14:21, 22).

¹⁴ Kretien kiỹe go da kur poliy go tumo ni habge onŋ go neỹe jumar lay, kur kaŋỹe ná, je kirbige go na je neỹe mani ɗé. Gulaŋga kaỹa go eje be Barnabe dage na apotre Pol kur go je jeege ale da tugu do Lystre. Kara cal kindige na abre kur go ejegeŋ lay, ɗeŋlige lay. Alla kargani key da kurweley koloŋ ni du ná, kara gage kolo ‘cibge kara tome tedige sí cadige ni’ lay, dage kaŋỹe go calge kindige na abre tilaŋ ɓeey piỹa se waywige Pol na arma lay, ɗeyge ne tumaduy lay (Kaỹane 14:19). Barnabe na Pol se e jeege ale da tugu do ɗaŋ kindige tumoni kog. Oome kusu tog kege kayey ná, ejena bege ne me kiỹe go kura ga. Weyge « kara Jesu bogey neỹ » lay, na kolo yaa kege lay, na kaỹane kege lay ná, jeege landre ɓaŋỹadige kiỹe (tub Kaỹane 14:21, 22). Tore kargani ɗé da onŋ go ɓarjal ni ná, Barnabe na Pol ejege na kaỹane go kura be kara go da jadige ni. Mabana daŋga piỹa ŋga je torŋgu kargani go ne guye go Johba boy da kabdiŋga ni ɗéŋ ná, ŋga je habeŋgu kub tere.

KAỸA NDAJE KIỸE GO DA KUR POLIY KAŊGA KAAŊ NI

15. Kaỹane Macmillan key kunjiligi ne me ga.

¹⁵ Da ɗigle kiỹe go kaal tumo cub ɓey ba 1914 ni ná, kara tabe Johba náge na kuloŋgo wele perere kiỹe go gomỹe. Ginane ɓendiŋga Macmillan mani. Je kirbidi ginane kara tome go da kur poliy key ni mani, go nay je habe berge key go e dana moglo cab. Da bol key koŋ go bedi na septambre 1914 ná, yaadi na : « Bol do tuŋỹa taaŋ ne ɗuduro ŋ je dere go ɗaŋ ɗé dug dug ale. » Gina go ŋga senŋgu mani ná, ne ɗuduro ɗé. Ɓendiŋga Macmillan kijiri mani sam na : « Dage kaŋỹe da durodiŋgaŋgu ni ege mogli cab da tobe kege ni kirbige go naŋga je eŋgu dana keleŋ kaaŋ du. » Jididi mani na : « Kaỹa go ŋga neŋgu keleŋ kaaŋ ná, nogo oome kusiŋgaŋgu da guye go Bayndiŋga key ni. » Ne kaỹa go nedi lay. Jeedi ale na kusiy lerwa. Habdi kur poliy go yii na ba da ɓaŋỹaỹ kiỹe go ge oomge daŋgay kulendige ni kolo yiige kusige da dojo ni ɗé. Lay je edi da daweca kiỹe go kongregasiỹo koro jumar gag ɗigle key kiỹe go age ŋgod ni. Ginane koloŋ mani ba, ɓendiŋga Macmillan oom kusiy da guye Johba key ni kog mboob na berge key. Ne kaỹa kura kiỹe go kaŋge ba habdi ga. Tumo cub mira na tumaduy da 1966 ni ná, kijiridi na : « Súbu go sé konoŋ keleŋ kaaŋ esidu ese go ca pina ɗé ale. » Ne kirbe go kura ba kaaŋ ɗé ga. Ndajaŋgaŋguy, mabana ŋga je irŋgu esi da gileti go esuwa duroy ni tumo teg (Heb. 13:7).

16. Ne gileti koŋgo ba Herbert Jennings dage na tamay jibge na cadige ɓarjal ga (Jak 4:14).

¹⁶ Da kara tabe Johba durodige ni ná, neỹedige jibge cadige ɓarjal na homỹa go da sii kusige ni. Ne kaỹa go eje be ɓendiŋga Herbert Jenningsb. Da kaỹane key ni ná, yaadi kolo kuloŋgo eywa kiỹe go day na tamay habge da guye go missionnaire da Ghana. Alla wele pina ná, ge hab homỹa go esuwa da kusiy ni. Nedi guye na Jak 4:14, ba se yaadi kolo kur poliy key go gen koloŋ si ginane ‘kurweley go nage je mboob ɗé mani’ (tub). Se jididi mani na : « Jibe ca na kolo kundo koloŋ ba, […] ni se ne kaỹa go ni ɓal go ne, ni se ɗe Ghana si na bogedini kiỹe kolo kine da Kanada [ba ŋ habe na mum]. » Da gileti ni ɓeey piỹa ná, Johba oji ɓendiŋga Jennings dage na tamay go je tabiyge na ire njaŋ kog.

17. Nogo naa ba kaỹane ɓendiŋga Jennings key yii ba da ɓaŋỹadiŋga kaŋỹe kulendige ni ga.

¹⁷ Kolo yaa go ɓendiŋga Jennings key go da kaỹane key ni ná, ejena kaỹa kura be ɓaŋỹadiŋga kaŋỹe. Timdiŋga toŋ kijiri na : « Kunjile ɗimley go ladiŋ ginane day kaaŋ mani wileŋ dug dug. […] Kur go ŋ tib go ɓendiŋga Jennings ɗe guye key si kolo e hame mum ná, ŋ gool kur poliy konoŋ na kirbe go bab. » Ɓendiŋga koŋ piỹa yaa na : « Kur go ŋ wey bawda ɗigle goro ná, ŋ se ɗe guye koloŋ si kolo homỹa go da caniŋ ni. Je ejena beŋ kusu ma bol da kirbe konoŋ ni ná, ŋ ba ba, ne mani ba ŋ je tob go tibe kaỹane kiỹe ɗé.. […] Ped ɓeey piỹa ná, oome kusu tog Jennings key beŋ esuwa. » Kaỹane koloŋ je bor kulendiŋgaŋgu go kur go ŋga irŋgu esi da gileti kiỹe ni ná, ŋga je ɓaleŋgu go yee ba da ɓaŋỹadiŋga kiỹe kulendige ni lay. Mabana da kur jene kaŋga ni ba na kaỹa kiỹe je kaalge gina nogo ŋga tobŋgu mani ɗé ɓeey piỹa ná, ŋga ɓalŋgu go weye ne kaỹa ndaje da súbu go sé ni lay, da ire njaŋ ni mani tum lay (1 Piyer 5:9).

18. Kaỹane tama wambu go jen da Nigeria kaaŋ kunjiligi ne me ga (gula poto kiỹe go ge dawge síŋ).

¹⁸ Kaỹa ane ɓarjal ginane homỹa go jege kur Covid-19 mani ná, ladi kara tabe Johba tome. Ŋga age gise na mani ná, tama wambu go jen da Nigeria na kaỹa lee neỹ ɗé. Wele pina na waỹŋglu, dadu na torondo je hindige risi kege kayey ná, torondo se tondu na ne me ba nage je lee da kargani key ga. Timdiŋgaŋ se jeedu mani na nage ná lali ɗé lay, kaỹa lee ɗé lay, alla nage je ne ginane tama wambu do Sarepta mani : nage ne kaỹa lee kege kayey lay, nage boge kirbe kege ped da Johba cay ni lay (1 Kar 17:8-16). Cub ɓeey go tonege kusige kolo nage habe ne me go lee ba na ndubaỹo kaaŋ ná, habge kaỹa lee go ɓaŋỹadige kiye go baŋẅe na dage go kamda guygeje na bege. Kaỹa lee koloŋ nogo dimase tome. Timdiŋgaŋ se yaa na nadu sen ɗé go Johba tey sumay kura ɗeŋlidu kur go nadu je yaa kolo be torondoŋ. Ne kaỹa go kindi, kur go naŋga boyŋgu kirbe kaŋga da Johba cay ni ná, kaỹa gise kur kiỹe go da duniỹa kaaŋ ni je ɓalege go ndoreŋgaje mira na indiy (1 Piyer 5:6, 7).

19. Ne onŋ go koŋgo ba Alekseï Ierchov habdi ga.

¹⁹ Da ɗigle kiỹe go kaal kaaŋ ni ná, ɓaŋỹadiŋgaŋgu tome habge onŋ go dam ɗé je kirbige da mani ɗé. Ŋga ageŋgu gise na ginane ɓendiŋgaŋgu Alekseï Ierchov, go jen da tugu do Russie. Kur go nedi baptem na 1994 ná, Kara dere to Naji Johba key go jenge da tugu kaŋỹe ni ge ɗe bege kur poliy go nege guye kege kiỹe go kulendige tob. Alla keleŋ kaaŋ ná, kur poliy se gen da tugu do Russie. Na 2020 ná, ɓendiŋga Ierchov ge wasigi kul key kulendiy lay, ge aaỹ kaỹa key kaŋỹe lay. Ɓal gidire kab mani ná, kara detugu tegiyge sariya ca tome. Lay kaỹa go siỹa ná, boyge kolo cay ni na bideyo go bayndi koŋ go ne kusiy ginane nay tob Bible mani agiy. Ne kaỹa go culo ɗé ga.

20. Nogo naa ba ɓendiŋga Ierchov kin mira na Johba del ga.

²⁰ Kaỹa gise kur Ierchov key ejena bey kaỹane go kura ga. O-o. Kin miradi na Johba del go tumo. Derdi tey na : « Ni je ol Johba na tamaniŋ jumar. Ŋ sen go base oje Johba key ná, ŋ je ɓal go ane da kur poliyŋ kaaŋ ni ɗé. » Yaadi ɓedeŋ : « Kaỹa go je ojiŋ ná, ŋ je ay kur poliy konoŋ go tibe Bible na kaniŋ. Ŋ je kirbi da kaỹa ndaje go kara tabe Johba na ire njaŋ go tumo kege ni. Kaỹa kaale kiỹe go da Bible ni je cibge tediŋga go naŋga jinaŋgu ɗil lay, naŋga bugaŋgu kirbe kaŋga da Johba cay ni ŋgad lay. »

21. Kunjile ɗimley kaaŋ kunjiliŋga ne me ga.

²¹ Kunjile ɗimley kaaŋ kunjiliŋga ne me ga. Ŋga kunjiliŋgu go da duniỹa kaaŋ ni ná, gileti kiỹe je ange cadiŋga ni ɓarjal. Alla Johba je oji kara go je tabiyge jumar kur go je boyge kirbe kege da cay ni. Ginane berse kaŋga go baa da kunjile kaaŋ caro ni yaa mani ná : « Bayndi go ne kaỹa na duro je baa da kaỹa gise kur kiỹe ni jumar, alla Johba je udiriy da mani ped » (Kk. 34:19 NWT). Jina kurbuŋgaŋgu da ne kaỹa gise kur kiỹe kaŋga ni ɗé, alla da ne oje Johba key ni kog. Alla ginane apotre Pol key mani ná, ŋga ɓalŋgu go yaa na : « Ŋ ɓal go jene da kaỹa kiỹeŋ kaaŋ durodige ni ped lay, ne kolo day cay lam ba ŋ hab na esuwa » (Pil. 4:13 NWT).