KAUHANYO 3

‘Ki Ya Kenile, Ki Ya Kenile, Ki Ya Kenile, Jehova’

1, 2. Mupolofita Isaya n’a filwe pono mañi, mi i lu lutañi ka za Jehova?

ISAYA n’a kakamalizwe ki za n’a boni—pono ye zwa ku Mulimu. Ne i bonahala ku ba ya luli! Isaya hasamulaho mane n’a ñozi kuli n’a ‘boni Jehova’ a inzi mwa lubona lwa hae lo lu pahami. Mungundo wa liapalo za Jehova n’o tala tempele ye tuna ya mwa Jerusalema.—Isaya 6:1, 2.

² Isaya hape n’a kakamalizwe ki za n’a utwile—pina ye m’ata hahulu ye n’e nyanganyisize mane ni mitomo ya tempele. Pina yeo ne i opelwa ki liserafimi, zona libupiwa za moya ze pahami hahulu. Ku opela hamoho kwa zona ko kutuna ne ku utwahala mwa manzwi a pahami a’ li: “Ki Ya kenile, ki Ya kenile, ki Ya kenile, [Jehova, NW] wa limpi; lifasi kaufela li tezi kanya ya hae.” (Isaya 6:3, 4) Ku opela linzwi la “Ya kenile” halalu ne li ku li koñomeka hahulu mi luli kwa swanela, kakuli Jehova ki ya kenile ka ku fitisisa. (Sinulo 4:8) Bukeni bwa Jehova bu bonisizwe mwa Bibele mutumbi. Litimana ze ñata-ñata li bulela kuli libizo la hae ki le li kenile.

3. Mihupulo ye fosahezi ya bukeni bwa Jehova i tahisezanga cwañi ba bañata ku fulalela Mulimu ku fita ku sutelela ku yena?

³ Kacwalohe, kwa bonahala hande kuli nto ye ñwi ye tuna ya bata Jehova kuli lu i zibe ka za hae ki ya kuli ki ya kenile. Niteñi, ba bañata kacenu ba ziyezwa ki yona nto yeo. Ba bañwi ka mafosisa b’a nga kuli bukeni bu zamaelela ni ku ipapata ku luka kamba buipi. Batu ba ba sa ikutwi ku ba ni tuso ba kana ba nga bukeni bwa Mulimu ku ba bo bu sabisa ku fita ku ba bo bu tabisa. Ba kana ba nahana kuli ha ba swaneli ku sutelela ku Mulimu ya kenile y’o. Kacwalo, ba bañata ba fulalelanga Mulimu bakeñisa bukeni bwa hae. Ki bumai b’o, kakuli mane bukeni bwa Mulimu ki libaka le li tiile le li lu suteleza ku yena. Kabakalañi? Pili lu si ka alaba kale puzo yeo, ha lu boneñi kuli bukeni bwa niti kiñi.

Bukeni Kiñi?

4, 5. (a) Bukeni bu talusañi, mi ha bu talusiñi? (b) Ki mwa linzila lifi ze peli m’o Jehova a ‘ikauhanyize’?

⁴ Mulimu ha li ya kenile ha ku talusi kuli wa itata, ku ikuhumusa, kamba ku nyenya batu. Kono u toile mikwa ye cwalo. (Liproverbia 16:5; Jakobo 4:6) Kacwalo, linzwi la ‘bukeni’ li talusañi luli? Mwa Siheberu sa mwa Bibele, linzwi leo li zwa fa pulelo ye talusa “ku ikauhanya.” Mwa bulapeli, ‘bukeni’ bu ama kwa nto ye kauhanyize kwa muitusa-tusisezo fela, kamba nto ye kutekiwa hahulu. Bukeni hape bu fa hahulu muhupulo wa ku tweka. Linzwi leo li ama cwañi ku Jehova? Kana li talusa kuli u ‘ikauhanyize’ kwa batu ba ba si ka petahala, kuli u kwahule hahulu ni luna?

⁵ Batili. Jehova, yena “Ya-Kenile wa Isilaele,” n’a italusize kuli n’a pila “mwahal’a” batu ba hae, niha ne li baezalibi. (Isaya 12:6; Hosea 11:9) Kacwalo bukeni bwa hae ha bu mu bisi kwahule ni luna. U ‘ikauhanyize’ cwañi he? Ka linzila ze peli za butokwa. Pili, u ikauhanyize kwa pupo kaufela kakuli ki yena Muambakani-ya-Pahami. Ki ya kenile ka ku tala ni kamita-ni-mita. (Samu 40:5; 83:18) Sa bubeli, Jehova u ikauhanyize ka ku tala kwa buezalibi kaufela, mi ye ki nto ye omba-omba. Kabakalañi?

6. Ki kabakalañi ku ikauhanya kwa buezalibi ko ku tezi kwa Jehova ha ku lu omba-omba?

⁶ Lu pila mwa lifasi mo ku sa ipona-ponelwi bukeni bwa niti. Zote ka za batu ba ba ikauhanyize ku Mulimu li silafezi ka nzila ye ñwi, li tampakani sibi ni ku sa petahala. Kaufel’a luna lu na ni ku lwanisa sibi se si ku luna. Mi kaufel’a luna lu mwa kozi ya ku tulwa ki sibi ha lu sa tokomeli. (Maroma 7:15-25; 1 Makorinte 10:12) Jehova ha yo mwa kozi ye cwalo. Ha yo kwa buezalibi ni bo bukana, mi ha na ku silafazwa ki sibi niheba se sinyinyani-nyani. Seo si tiisa mubonelo wa luna wa kuli Jehova ki Ndate yo munde, kakuli ku talusa kuli wa sepahala ka ku tala. Ka ku fapana ni bondate ba bañata ba baezalibi, Jehova ha na ku fetuha ku ba ya sa sepahali, ya si na buiswalo, kamba ya holofaza. Bukeni bwa hae ha bu koni ku mu ezisa cwalo ni hanyinyani. Jehova mane fokuñwi u konkile ka bukeni bwa hae luli, ili nto ye bonisa ku sepeha ko ku tezi. (Amosi 4:2) Kana nto yeo ha i tiisi lipilu?

7. Ku kona ku bulelelwañi kuli bukeni ki mukwa luli wa Jehova?

⁷ Bukeni ki mukwa luli wa Jehova. Seo si talusañi? Ka swanisezo: Mu nahane manzwi a “mutu” ni “ku sa petahala.” Ha mu koni ku bulela za mutu mu sa buleli za ku sa petahala. Lu tezi ku sa petahala mi ku ama ze lu eza kaufela. Cwale mu nahane manzwi a mabeli a’ fapanela kwahule ni ao—“Jehova” ni “bukeni.” Jehova u tezi bukeni. Zote za hae ki ze kenile, ki ze lukile. Ha lu koni ku fita fa ku ziba mw’a inezi luli Jehova lu sa fiti fa ku ziba linzwi le li tungile le, la “bukeni.”

‘Ku Jehova Ku Kene’

8, 9. Ki sifi se si bonisa kuli Jehova u tusanga batu ba ba si ka petahala ku ba ba ba kenile ka nzila ye nyinyani?

⁸ Bakeñisa kuli Jehova u na ni mukwa wo wa bukeni, ku kona ku bulelwa ka swanelo kuli ki yena muñ’a bukeni kaufela. Ha ipulukeli ka buitati mukwa wa butokwa hahulu wo, u u fa ku ba bañwi, mi u u fa ka buñata. Mane, Mulimu ha n’a bulezi ni Mushe ka lingeloi kwa sicacani se si tuka, nihaiba mubu o n’o si potolohile n’o bile o kenile kabakala ku itusiswa ki Jehova!—Exoda 3:5.

⁹ Kana batu ba ba si ka petahala ba kona ku kena ka tuso ya Jehova? Ee, ka nzila ye nyinyani. Mulimu n’a sepisize batu ba hae ba Isilaele kuli ne ba ka ba “sicaba se si kenile.” (Exoda 19:6) N’a file sicaba seo tukiso ya bulapeli ye kenile. Bukeni kacwalo bwa koñomekwa mwa Mulao wa Mushe. Mane, fa pata ya kuwani ya muprisita yo muhulu, ne ku banga sibala sa gauda se ne si iponelwa ki bote ha ne si nze si benya mwa lizazi. Ne ku falauzwi fateñi manzwi a’ li: “Ku [Jehova, NW] ku kene.” (Exoda 28:36) Kacwalo, bukeni bo bu pahami ne bu ka taluhanya bulapeli bwa bona, mi mane ni mupilelo wa bona. Jehova n’a ba bulelezi kuli: “Mu be ba ba kenile, kakuli Na, [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa mina, ni Ya Kenile.” (Livitike 19:2) Maisilaele ha ne ba latelezi kelezo ya Mulimu ka mo ne ba konela kaufela ka ku ba batu ba ba si ka petahala, ne ba li ba ba kenile ka nzila ye nyinyani.

10. Ku za bukeni, Isilaele wa kwaikale ne i fapani cwañi ni macaba a n’a i potolohile?

¹⁰ Koñomeko yeo ya bukeni ne i fapanela kwahule ni bulapeli bwa macaba a n’a potolohile Isilaele. Macaba a mahedeni ao n’a lapela milimu ye ne siyo luli, ili milimu ye ne boniswa ku ba ni mifilifili, mukwañuli, ni buhule. Ne i si ka kena mwa linzila kaufela. Ku lapela milimu yeo ne ku silafalize batu. Kacwalo, Jehova n’a lemusize batanga ba hae ku ikauhanya kwa balapeli ba sihedeni ni bulapeli bwa bona bo bu silafezi.—Livitike 18:24-28; 1 Malena 11:1, 2.

11. Bukeni bwa kopano ya kwa lihalimu ya Jehova bu bonahala cwañi (a) kwa mangeloi? (b) kwa liserafimi? (c) ku Jesu?

¹¹ Niha ne si eza hande ka ku fitisisa, sicaba sa Jehova se si ketilwe sa Isilaele wa kwaikale ne si kona fela ku likanyisa hanyinyani bukeni bwa kopano ya Mulimu ya kwa lihalimu. Libupiwa za moya ze eza limilioni ze sebeleza Mulimu ka busepahali li bulelwa kuli ki “ba ba kenile, ba ba eza bolule.” (Juda 14; Deuteronoma 33:2) Li bonisa ka ku petahala bukeni bo bunde-nde bwa Mulimu. Mi mu hupule liserafimi za n’a boni Isaya mwa pono ya hae. Pina ye ne li opela i bonisa kuli libupiwa za moya ze m’ata zeo li peta kalulo ye tuna mwa ku zibahaza bukeni bwa Jehova kwa pupo kaufela. Kono ku na ni sibupiwa sa moya se si fahalimw’a zona kaufela—ki Mwan’a Mulimu wa libanda. Jesu ki yena ya bonisa hande ka ku fitisisa bukeni bwa Jehova. Ki lona libaka ha bizwa kuli “Ya-Kenile wa Mulimu.”—Joani 6:68, 69.

Libizo le li Kenile, Moya o Kenile

12, 13. (a) Ki kabakalañi libizo la Mulimu ha li taluswa ka ku nepahala kuli li kenile? (b) Libizo la Mulimu li lukelwa ku bonisezwañi kuli li kenile?

¹² Ku cwañi ka za libizo la Mulimu? Sina mo ne lu itutezi mwa Kauhanyo 1, libizo leo haki lilumbatina kamba libizo-bizo fela. Li yemela Jehova Mulimu, ni tulemeno twa hae kaufela. Kacwalo, Bibele i lu taluseza kuli u “ipiza ka la Ya-Kenile.” (Isaya 57:15) Mulao wa Mushe n’o atulela lifu mutu ya n’a nyefula libizo la Mulimu. (Livitike 24:16) Mi mu bone nto ya pili ya n’a bulezi Jesu mwa tapelo ya hae: “Ndat’a luna ya kwa lihalimu, Libizo la hao a li be le li kenile.” (Mateu 6:9) Ku bonisa sika kuli si kenile ku talusa ku si kauhanya ku ba se si kenile ni ku si tompa. Kono nto ye kenile ni kale inge libizo la Mulimu i tokwelañi ku keniswa?

¹³ Libizo la Mulimu le li kenile li nyefuzwi ni ku sinyiwa maswe ki buhata ni busawani. Mwa Edeni, Satani n’a bulezi buhata ka za Jehova ni ku talusa kuli ki Mubusi ya maswe. (Genese 3:1-5) Ku zwelela honaf’o, Satani, yena mubusi wa lifasi le, le li silafezi, u hasanyize buhata ka za Mulimu. (Joani 8:44; 12:31; Sinulo 12:9) Bulapeli bu bonisize Mulimu ku ba ya hatelela, ya si na silikani, kamba ya situhu. Ba bulezi kuli ki yena ya n’a ba tusa mwa lindwa za bona za meto-mafubelu. Hañata ku ngiwa kuli pupo ye makaza ya Mulimu ne i itahezi fela, kamba ne i tile ka ku ipilaula. Kaniti, libizo la Mulimu li sinyizwe maswe. Bukeni bwa lona bu lukela ku boniswa; kanya y’e li swanela i lukelwa ku kutiswa. Lu nyolelwa ku bona bukeni bwa libizo la hae ha bu boniswa ni bubusi bwa hae ha bu boniswa ku ba bo bu lukile, mi lu tabela ku eza se lu kona kaufela mwa ku peta mulelotuna wo.

14. Moya wa Mulimu u bizezwañi kuli ki o kenile, mi ki kabakalañi ku nyefula moya o kenile ha ku li mulatu o mutuna?

¹⁴ Nto ye ñwi ye ama hahulu Jehova ye bat’o bulelwa kamita kuli ki ye kenile ki moya, kamba m’ata a hae a sebeza. (Genese 1:2) Jehova u itusisanga m’ata ao, a pahami hahulu ku peta milelo ya hae. Z’a eza Mulimu kaufela, u li eza ka nzila ye kenile, kacwalo m’ata a hae a sebeza a bizwa ka ku swaneleha kuli ki moya o kenile. (Luka 11:13) Ku nyefula moya o kenile, ko ku ama ku lwanisa ka bomu milelo ya Jehova, ki sibi se si sa konwi ku swalelwa.—Mareka 3:29.

Libaka Bukeni bwa Jehova Ha Bu Lu Suteleza ku Yena

15. Ki kabakalañi ku saba Jehova kabakala bukeni bwa hae ha ku swanela, mi sabo yeo i amañi?

¹⁵ Kacwalo, ku bunolo ku bona libaka Bibele ha i bonisa kuli bukeni bwa Mulimu bu tahisezanga batu ku mu saba. Ka mutala, Samu 99:3 i li: “Ku lumbiwe Libizo la hae le lituna, le li sabisa: Ki Ya-Kenile.” Kono sabo yeo haki luwewe lo lu fitelezi. Ki sabo ye kopanezi ni tompo, ki likute le lituna ka ku fitisisa. Lwa lukela luli ku ikutwa cwalo, kakuli bukeni bwa Mulimu bu kwahule hahulu ni luna. Ki bo bu pahami hahulu-hulu. Kono ha bu swaneli ku lu ezisa ku ba kwahule ni yena. Mubonelo o swanela wa bukeni bwa Mulimu u ka lu suteleza ku yena. Kabakalañi?

16. (a) Bukeni bu ngiwa cwañi ku zamaelela ni bunde? Mu fe mutala. (b) Lipono ze talusa ka za Jehova li bonisa cwañi bukeni ni liseli?

¹⁶ Libaka le liñwi kikuli Bibele i bonisa kuli bukeni bu zamaelela ni bunde. Kwa Isaya 63:15 (NW), lihalimu li taluswa ku ba ‘sibaka sa Mulimu se si kenile se sinde.’ Lu tabela bunde. Ka mutala, mu bone siswaniso se si fa likepe 33. Kana ha mu tabeli pono yeo? Ki kabakalañi ha i tabisa cwalo? Mu bone mezi mw’a bonahalela ku kena. Niheba moya u lukela ku ba o kenile, kakuli mahalimu a ngwelukile mi liseli li bonahala ku benya. Cwale pono yeo ha ne i ka cinciwa—nuka ku tazwa ka manyalala, likota ni macwe ku ñolwa-ñolwa, moya ku silafazwa ka musi—ne lu si ke lwa i tabela. Lu nganga kamita kuli bunde bu zamaelela ni bukeni ni liseli. Ona manzwi a swana ao, a kona ku itusiswa ku talusa bukeni bwa Jehova. Kona libaka lipono ze talusa ka za Jehova ha li hohanga mamelelo ya luna! Ku pazima, ku nyandima sina macwe, ku benya sina mulilo kamba sina lisipi ze kenile ili ze nde ka ku fitisisa—kona bunde bwa Mulimu wa luna ya kenile.—Ezekiele 1:25-28; Sinulo 4:2, 3.

17, 18. (a) Isaya kwa makalelo n’a ikutwile cwañi ka za pono ya hae? (b) Jehova n’a itusisize cwañi Serafimi ku omba-omba Isaya, mi ze ne i ezize Serafimi yeo ne li talusañi?

¹⁷ Kono kana bukeni bwa Mulimu bu swanela ku lu tahiseza ku ikutwa bunyinyani ku yena? Kalabo luli ki ee. Kakuli, lu ba banyinyani ku Jehova—mane ha lu koni niheba ku ibapanya ku yena. Kana ku ziba nto yeo ku swanela ku lu zwisa ku Mulimu? Mu bone mwa n’a ikutwezi Isaya ha s’a utwile liserafimi li shaela bukeni bwa Jehova. “Mi na li: Ni maibile! ni shwile, kakuli ni mutu wa mulomo o masila; ni yahile mwahal’a sicaba sa milomo ye masila; mi meto a ka a boni Mulena, [Muñ’a] Bupilo wa limpi.” (Isaya 6:5) Ee, bukeni bwa Jehova bo bu sa feli ne bu hupulisize Isaya kuli ki muezalibi mi n’a si ka petahala. Pili, musepahali y’o n’a zwafile. Kono Jehova n’a si ka mu tuhelela fela.

¹⁸ Serafimi ya t’o omba-omba kapili mupolofita y’o. Kamukwaufi? Sibupiwa sa moya se si m’ata seo sa fufela kwa aletare, sa y’o yaka teñi lishala le li tuka, ni ku swala ka lona mulomo wa Isaya. Seo si kana sa utwahala ku ba se si butuku ku fita ku ba se si omba-omba. Kono mu hupule kuli yeo ne li pono, ye n’e tezi taluso. Isaya, Mujuda ya sepahala, n’a izibela hande kuli matabelo n’a fiwanga ka zazi fa aletare ya mwa tempele kuli a lifele libi. Mi serafimi yeo ne i hupulisize ka lilato mupolofita y’o kuli nihaike kuli n’a li luli ya si ka petahala, ili “wa milomo ye masila,” n’a sa kona ku ba ya kenile ku Mulimu.a Jehova n’a lata ku nga mutu ya si ka petahala, ili muezalibi kuli ki ya kenile—niheba fela ka nzila ye nyinyani.—Isaya 6:6, 7.

19. Lu kona ku ba cwañi ba ba kenile ka nzila ye nyinyani, niha lu si ka petahala?

¹⁹ Kucwalo ni kacenu. Matabelo kaufela a n’a fiwa fa aletare mwa Jerusalema n’a swaniseza ntotuna ye ñwi. N’a swaniseza sitabelo se si petehile, sa Jesu Kreste ka 33 C.E. (Maheberu 9:11-14) Haiba lu bakela luli libi za luna, ku lukisa mafosisa a luna, ni ku bonisa tumelo mwa sitabelo seo, libi za luna za swalelwa. (1 Joani 2:2) Ni luna lwa kona ku ba ba ba kenile ku Mulimu. Kacwalo, muapositola Pitrosi u lu hupulisa kuli: “Ku ñozwi kuli: Mu be ba ba kenile, kakuli Na ni Ya-Kenile.” (1 Pitrosi 1:16) Mu lemuhe kuli Jehova n’a si ka bulela kuli lu be ba ba kenile sina yena. Ha lu tokwi ku eza ze lu sa koni. (Samu 103:13, 14) Kono Jehova u lu taluseza ku ba ba ba kenile kakuli ki ya kenile. “Sina bana ba ba latwa,” lu bata ku mu likanyisa ka mo lu konela kaufela ka ku ba batu ba ba si ka petahala. (Maefese 5:1) Kacwalo ku fita fa bukeni ki nto ye lukelwa ku zwelapili ku eziwa. Ha lu nze lu hula kwa moya, lu sebeleza fa ku “peta ku ikenisa” ka zazi ni zazi.—2 Makorinte 7:1.

20. (a) Ki kabakalañi ha ku li kwa butokwa ku utwisisa kuli lwa kona ku ba ba ba kenile ku Mulimu wa luna ya kenile? (b) Isaya n’a ikutwile cwañi ha n’a zibile kuli libi za hae ne li swalezwi?

²⁰ Jehova u lata ze lukile ni ze kenile. U toile sibi. (Habakuki 1:13) Kono ha si ka lu toya. Ibile fela lwa nga sibi mw’a si ngela yena—ku toya ze maswe, ku lata ze nde—ni ku satalala ku hata mwa mihato ye petehile ya Kreste Jesu, Jehova u ka swalela libi za luna. (Amosi 5:15; 1 Pitrosi 2:21) Ha lu utwisisa kuli lwa kona ku kena fapil’a Mulimu wa luna ya kenile, ze zwa mwateñi ki ze nde. Mu hupule kuli bukeni bwa Jehova pili ne bu hupulisize Isaya kuli ki ya si ka kena. N’a lilile kuli: “Ni maibile!” Kono ha s’a utwisisize kuli libi za hae ne li swalezwi, n’a cincize. Jehova ha n’a bata wa ku luma ku y’o eza musebezi, Isaya kapili-pili n’a itumelezi, nihaike mane n’a sa zibi kuli ki musebezi mañi. N’a huwile kuli: “Ki na yo, u lume na!”—Isaya 6:5-8.

21. Ki lifi libaka le lu na ni lona la ku sepa kuli lwa kona ku ba ba ba kenile?

²¹ Lu bupilwe ka siswaniso sa Mulimu ya kenile, lu filwe tulemeno to tunde ni kutwisiso ya lika za kwa moya. (Genese 1:26) Kaufel’a luna lwa kona ku ba ba ba kenile. Ha lu nze lu lika ku ba ba ba kenile, Jehova wa tabela ku lu tusa. Mi lu ka sutelela hahulu kamita ku Mulimu wa luna ya kenile. Mi hape, ha lu ka nyakisisa tulemeno twa Jehova mwa likauhanyo ze kwapili, lu ka bona kuli ku na ni mabaka a mañata a tiile a ku sutelela ku yena!

[Litaluso za kwatasi]

Lipuzo za ku Nahanisisa

Livitike 19:1-18 Kuli muzamao wa luna u be o kenile, ki lifi likuka ze ñwi ze lu lukela ku latelela?

Deuteronoma 23:9-14 Makete a ka butu a zamaelela cwañi ni bukeni? Nto yeo i swanela ku ama cwañi mutinelo ni mubonahalelo wa luna ni lapa la luna?

Maroma 6:12-23; 12:1-3 Ha lu nze lu satalala ku ba ba ba kenile, lu tokwa ku bona cwañi sibi ni kukuezo ya lifasi le?

Maheberu 12:12-17 Lu kona ku tundamena cwañi ku ituta bukeni?

[Siswaniso se si fa likepe 33]

Sina bunde ha bu lu tabisa, ni bukeni bu swanela ku lu tabisa cwalo