NKINDI

 2 Mwanda wa kwifunda* tunangu+ ne kulemununwa;

Mwanda wa kwivwanija binenwa bya tunangu;

 3 Mwanda wa kutambula bulemununi+ buleta bujinguludi,

Boloke,+ butyibi buyampe,*+ ne bululame;*

 4 Mwanda wa kupa bampikwa bwino budyumuku;+

Mwanda wa kupa nsongwalume buyuki ne bukomo bwa kulanga.+

 5 Muntu wa tunangu wivwananga ne kumwena’mo bulombodi bungi;+

Muntu wa ñeni utambulanga bwendeji bwa bwino*+

 6 Mwanda wa kwivwanija lukindi ne binenwa bikutakane,*

Binenwa bya ba tunangu ne ntyonko* yabo.+

 8 Wami mwana, ivwana bulemununi bwa shobe,+

Kadi kokelwa bulombodi bwa* inobe.+

 9 Abyo i kilukwa kya maluba kiyampe kya ku mutwe obe+

Ne kya kuneñenya kilumbuluke mu nshingo yobe.+

12 Tusa kwibamina bōmi pamo bwa Kibundu,*

Kubyu, pamo bwa boba batūkila mu kīna.

13 Longa tuyatei bintu byabo byonso bya bulēme;

Tusa kuyuja mobo etu na bitūtwa.

14 Wilunge kotudi,*

Batwe bonso tukeabila pa bukata byotwiba.”*

Lama maulu obe kulampe na kashinda kabo.+

16 Mwanda maulu abo anyemanga lubilo kukalonga bibi;

Bapēlakananga kukamwanga mashi.+

18 O mwanda bano’ba bajikīle bantu mwanda wa kumwanga mashi;

Babatamine mwanda wa kutalula būmi bwa* bakwabo.

19 Ano’a o mashinda a boba bakimba kamweno ka budimbidimbi,

Kene kakafundula būmi bwa* boba bekamona.+

Nabya nami nkemupungulwila mushipiditu wami;

Nkemuyukija binenwa byami.+

24 Mwanda naelele lubila, ino banwe mupela’nka kupela,

Naolwele kuboko, ino kutupu nansha umo watele’ko mutyima,+

25 Mwadi enka musūla milangwe yami yonso

Ne kupela madingi ami,

26 Kadi nkasepanga kitatyi kikemuponena kimpengele;

Nkemuzawilanga kitatyi kikafika kyokya kyomutyina,+

27 Kyokya kyomutyina kitatyi kyokikafika pamo bwa kimpumpu,

Ne kimpengele kyenu pokikafika pamo bwa luvula lwa kimpumpu,

Kitatyi kikemufikila tusua ne makambakano.

28 Kine kitatyi’kya bakangitanga, ino ami nkikalondololapo;

Bakankimbanga na mikeketo, ino kebakansokolapo,+

29 Mwanda badi bashikilwe buyuki,+

Kadi kebatongelepo kutyina Yehova.+

30 Bapelele milangwe yami;

Bapunikile madingi ami onso.

31 O mwanda bakaselanga bikalupuka* ku dishinda dyabo,+

Kadi bakayulwanga madingi a* abo bene.

32 Mwanda bupupakane bwa bampikwa bwino bukebepayanga,

Kadi kalengwa ka balembakane kakebonakanyanga.

33 Ino yewa ungivwana ukekalanga ne mutyima-ntenke+

Ne kukambakanibwa na moyo wa kyamalwa mpika.”+

2 Wami mwana, shi witabije binenwa byami

Ne kubīka mbila yami,+

 2 Ute kutwi kobe ku tunangu+

Ne kuta mutyima obe ku kusansanya;+

 3 Ne kadi, shi wite ñeni+

Ne kutulwila diwi dyobe ku kusansanya;+

 4 Shi wibikimbe’nka kwibikimba pamo bwa ndalama,+

Ne kwibikimbidila pamo bwa byabulēme bifibwe;+

 5 Nabya ukevwanija kutyina Yehova,+

Kadi ukatana buyuki bwa Leza.+

 6 Mwanda Yehova mwine upānanga tunangu;+

Mu kyakanwa kyandi mutambanga buyuki ne kusansanya.

 7 Ubīkilanga boloke swā tunangu twa kamweno;

Aye i ngabo ya boba banangila mu bululame.+

 8 Utalanga tushinda twa boloke,

Kadi ukalamanga dishinda dya bantu bandi ba lulamato.+

 9 Penepa ukevwanija kyokya kyoloke ne kilulame ne kyendele’mo,

Dishinda dyonso dya kyokya kiyampe.+

10 Shi tunangu tutwele mu mutyima obe+

Ne buyuki nabo busangaje muya* obe,+

11 Bukomo bwa kulanga bukakulamanga nyeke,+

Ne kusansanya nako kukakukiñanga,

12 Mwanda wa kukupandija ku dishinda dibi,

Ku muntu wisamba bintu bya bupupakane,+

13 Ku boba bashiya tushinda toloke swā

Kebenda mu mashinda a mfindi,+

14 Ku boba basepelela kulonga bibi,

Basangela mu bupupakane bwa bubi,

15 Boba ba tushinda tukondame

Kadi dishinda dyabo dyonso i dya buzazangi.

16 Tukakupandija ku mwana-mukaji moneke,*

Ku binenwa bya lushiñanya* bya mwana-mukaji wa busekese,*+

17 Ushiya mulunda* nandi wa pa mutyima wa tamba pa busongwakaji+

Ne kwilwa kipwano kya Leza wandi;

18 Mwanda njibo yandi ijīkanga mu lufu,

Kadi tushinda twandi tutwalanga ku boba bampikwa bukomo mu lufu.+

19 I kutupu nansha umo ulāla nandi* ukajoka,

Nansha kwalukila ku mashinda a būmi.+

20 Nanshi londa dishinda dya bantu bayampe

Kadi ikala nyeke mu tushinda twa bantu boloke,+

21 Mwanda bakekala mu ino ntanda i enka bantu boloke swā,

Kadi bampikwa kutopekwa* bakekalanga’mo nyeke.+

22 Ino babi, abo bakatyibwanga’ko pa ntanda,+

Kadi bandalandala bakafundulwanga’po.+

3 Wami mwana, kokelwa bufundiji bwami,*

Kadi mutyima obe ulame mbila yami,

 2 Mwanda bikakubweja’ko mafuku mangi

Ne myaka ya būmi ne ndoe.+

Wibikutyile mu nshingo yobe;

Wibilembe pa kipāpo kya mutyima obe;+

 4 Nabya ukamona katōkwe ne bujinguludi buyampe

 5 Kulupila mudi Yehova+ na mutyima obe onso,

Kadi kokesumbidila* ñeni ya abe mwine.+

 6 Mu mashinda obe onso mute mutyima,+

Nandi ukōlolanga tushinda tobe.+

 8 Bikekala ke bundapi ku umbidi* obe

Ne kutūja kwa mikupa yobe.

 9 Lēmeka Yehova na bintu byobe bya bulēme,+

Na byangulwa bibajinji* bya mwangulo obe onso;*+

10 Nabya bibīko byobe bikayula ne pa milomo,+

Kadi bīna* byobe bikayula bā vinyu mipya.

11 Wami mwana, kokapela bulemununi bwa Yehova,+

Kadi kokakwatwa mukenye madingi andi,+

12 Mwanda boba bobasenswe kudi Yehova wibadingilanga,+

Enka mulongelanga shabana kudi wandi mwana waloelelwe.+

13 Wa nsangaji i yewa muntu utana tunangu+

Ne muntu utambula kusansanya;

14 Kumona’to i kupite buya kumona ndalama,

Kadi kwikala nato bu kamweno i kupite buya kwikala na olo.*+

15 Ato tudi na bulēme kutabuka mabwe a kolaye;*

I kutupu kintu kyoabila kidingakene nato.

16 Būmi bulampe budi mu kuboko kwato kwa lundyo;

Bupeta ne ntumbo bidi mu kuboko kwato kwa lunkuso.

17 Mashinda ato i a nsangaji,

Kadi tushinda twato tonso i twa ndoe.+

18 I mutyi wa būmi ku boba bakwete’to,

Kadi boba bakwatyije’to baketwa bu ba nsangaji.+

20 Na buyuki bwandi mema malamala eladile

Ne makumbi a mūlu anokeja lumé.+

Lama tunangu twa kamweno ne bukomo bwa kulanga;

22 Bikakupanga* būmi

Ne kwikala bu kya kuneñenya nshingo yobe;

23 Penepo ukenda mu dishinda dyobe na mutyima-ntenke,

Kadi kulu kobe kekukakukalapo* nansha dimo.+

24 Kyaba kyonso kyolāla, kukevwanapo moyo;+

Ukalāla, kadi tulo tobe tukekala tusangaja.+

25 Kukatyinapo luzakalo nansha lumo lwa mu kitulumukila+

Nansha kimpumpu kifikila babi.+

26 Mwanda Yehova ukekalanga nsulo yobe ya kukulupila;+

Ukalamanga kulu kobe kutyina kwakakwatwa.+

27 Kokasuminwa biyampe boba bofwaninwe kupa’byo*+

Shi udi na bukomo* bwa kukwasha.+

29 Kokakutyila mukwenu kitumba kibi+

Shi aye ulanga’mba ushikete nobe biyampe.

30 Kokepotomeja na muntu kwampikwa mwanda+

Shi kakulongelepo kibi.+

31 Kokabila muntu wa lūma+

Nansha kutonga mashinda andi,

32 Mwanda Yehova ushikilwe muntu wa buzazangi,+

Ino upwananga bulunda bwa pa mutyima na bantu boloke swā.+

33 Mafingo a Yehova adi pa njibo ya mubi,+

Ino weselanga njibo ya boloke.+

34 Mwanda uzawilanga boba ba kibengo,+

Ino utōkelwanga mutyima betyepeje.+

35 Ba tunangu bakapyananga bulēme,

Ino babivila abo batumbijanga kafutululo.+

4 A bami bana, ivwanai bulemununi bwa shenu,+

Tai mutyima amba mwikale na ñeni,

 2 Mwanda nkemupanga bulombodi buyampe;

Kemwakalekai bufundiji bwami.*+

 3 Ami nadi mwana wa bine kudi tata+

Kadi mwine obasenswe mpata kudi mama.+

 7 Tunangu kyo kintu kya mvubu*+ kutabuka, o mwanda ikala na tunangu,

Kadi pamo ne byonso byoikala nabyo, ikala na ñeni.+

 9 Tukatūlanga kilukwa kya maluba kinengele pa mutwe obe;

Tukakuneñenya na kilukwa kya buya.”

10 A wami mwana ivwana, itabija binenwa byami,

Ne myaka ya būmi bobe ikavulanga.+

11 Nkakulombolanga dishinda dya tunangu;+

Nkakwendejanga mu tushinda twa boloke.+

12 Kitatyi kyoenda, matabula obe keakakalakanibwapo;

Kadi shi unyeme lubilo, kukakukalapo.

14 Kokatwela mu kashinda ka babi,

Kadi kokenda mu dishinda dya bantu babi.+

15 Wikanyeme, kokenda’mo;+

Sāsuka’ko, wikapite bitupu.+

17 Badyanga mukate wa bubi,

Ne kutoma vinyu ya lūma.

18 Ino kashinda ka bantu boloke kadi pamo bwa kitōkeji kya lubanga kyeñenya

Kyenda kibaila’ko kufika ne bikanda dyuba mu mitwe.+

19 Dishinda dya babi didi pamo bwa fukutu;

Kebayukilepo kibakukaja.

20 Wami mwana, tá mutyima ku binenwa byami;

Ivwanija biyampe* binenwa byami.

21 Kokebijimija mu meso obe;

Wibilame munda mwa mutyima obe,+

22 Mwanda abyo i būmi ku boba basokola’byo+

Ne bukomo ku ngitu yabo yonso.*

23 Kutabuka bintu byonso byolama, lama mutyima obe,+

Mwanda mo mudi masulo a būmi.

24 Sonsolola kodi binenwa bya bukondame,+

Kadi fundula kodi mīsambo ya buzazangi.

25 Meso obe atale kumeso sō,

Bine, bambila sō* kumeso kobe.+

26 Seneja biyampe* dishinda dya maulu obe,+

Kadi mashinda obe onso akekala senene.

Ivwanija biyampe* kusansanya kwami,+

 2 Amba ulame bukomo bobe bwa kulanga

Ulame ne buyuki na milomo yobe.+

 3 Mwanda milomo ya mwana-mukaji moneke* isūmanga pamo bwa kisá kya būki,+

Kadi kyakanwa kyandi kisenenanga kutabuka māni.+

 4 Ino ku mfulo ululanga bululu pamo bwa ndulwe+

Kadi udi na bui pamo bwa kipete kya bui kubidi.+

 7 A bami bana, pano ngivwanei

Kadi kemwakalekai kulonda byonesamba.

 8 Ikala kulampe nandi;

Kokafwena kubwipi na kibelo kya yandi njibo,+

 9 Kutyina wakapa bulēme bobe ku bakwabo+

Ne kwangula myaka ya bonakani;+

10 Kutyina bantu bakwabo bakakubija misokwe yobe*+

Ne bintu byowasusukīle na mingilo byakenda ku njibo ya mweni.

11 Shi bitupu, ukabinza ku mfulo ya būmi bobe

Kitatyi kishinika ngitu ne umbidi obe+

12 Konena’mba: “Yō, nashikilwe bulemununi!

13 Nkyaivwenepo diwi dya badi banombola

Nansha kuta mutyima ku bafundiji bami.

14 Nafika kubwipi na kusalwa bya binebine

Mu bukata mwa kipwilo* kyonso kituntulu.”+

15 Toma mema a mu kyumbu kyobe

Ne mema akuka* a mu mushimwa obe.+

16 Lelo masulo obe a mema akamwangala panja,

Ne tuminonga tobe twa mema mu bīkwe?+

17 Ekale obe bunka,

Ke a benipo bodi nabo.+

18 Nsulo* yobe yeselwe dyese,

Kadi sangala pamo na mukaji wa busongwalume bobe,+

19 Kasha kakaji ka buswe, mbuji* muyampe wa mu ngulu.+

20 Penepo a wami mwana, mwanda waka ukokwe na mwana-mukaji moneke*

Nansha kufumbakanya kyadi kya mwana-mukaji wa busekese?*+

21 Mwanda mashinda a muntu adi ku meso a Yehova;

Aye ubandaulanga tushinda twandi tonso.+

22 Mubi upyanga mu dikinga dya bilubo byandi,

Kadi ukakwatwa mu myonji ya bubi bwandi.+

23 Ukafwanga mwanda wa kubulwa bulemununi

Ne kusāsuka mwanda wa bulembakane bwandi bupitepite.

6 Wami mwana, shi ubatūla kyeya* mwanda wa mapu a mukwenu,+

Shi ubakunka mweni kuboko,*+

 2 Shi ubapi mu dikinga dya mulao obe,

Ubakwatwa na binenwa bya kyakanwa kyobe,+

 3 Longa nenki, wami mwana, wikūle,

Mwanda ubaponena mu kuboko kwa mukwenu:

 4 Kokaleka meso obe alāle tulo,

Nansha bikopelo byobe kukunuka.

 5 Wisombolole pamo bwa kasha mu kuboko kwa kiluwe,

Pamo bwa koni mu kuboko kwa kiluwe kya byoni.

 6 Enda kudi kanyengelele abe muzoze;+

Bandaula mashinda ako wikale wa tunangu.

 7 Nansha byokekadipo na mutadi, ne mwimaniji, nansha mulopwe,

 8 Kateakanyanga byakudya byako mu bushipo,+

Kadi kakongakanyanga byakudya byako mu mwangulo.

10 Kulāla’ko bityetye, kukunuka’ko bityetye,

Kukōkolokwa bityetye, makasa mu kyadi,+

11 Kadi bulanda bobe bukāya pamo bwa kabwalāla,

Ne bufudile bobe pamo bwa muntu uvwele byabulwi.+

12 Muntu wa bitupu kadi mubi unangakananga na binenwa bya bukondame;+

13 Ufīka diso dyandi,+ ulombola na kulu kwandi, ne kufunka na minwe yandi.

14 Na mutyima munyengakane,

Ukutanga nyeke nkuku mibi+ ne kusambakanya lupotopoto.+

15 O mwanda, kimpengele kyandi kikāya mu kitulumukila;

Bukidi bonka ukatyumunwa byakondapibwapo.+

16 Kudi bintu bisamba bishikilwe Yehova;

Bine, bintu bisamba-bibidi byakwatwa* mukenye:

17 Meso a kwizunzula,+ ludimi lubepa bubela,+ ne makasa amwanga mashi ampikwa mambo,+

18 Mutyima ukuta nkuku mibi,+ ne maulu anyemena lubilo ku bibi,

19 Kamoni wa bubela ubepa ponso pafoma,+

Ne yewa ense ulengeja lupotopoto mu bana na bana.+

20 Wami mwana, lama mbila ya shobe,

Kadi kokaleka bulombodi bwa* inobe.+

21 Wibipombele kyaba kyonso ku mutyima obe;

Kutyila’byo mu nshingo yobe.

22 Kitatyi kyoenda, bikakuludikanga;

Kitatyi kyolāla, bikakulamanga;

Kadi kitatyi kyobūka, bikesambanga nobe.*

23 Mwanda mbila i kinanu,+

Bijila nabyo i kitōkeji,+

Kadi madingi a kulemununwa i dishinda dya būmi.+

24 Bikakulamanga ku mwana-mukaji mubi,+

Ku ludimi lwa lushiñanya lwa mwana-mukaji wa busekese.*+

25 Kokabila buya bwandi mu mutyima obe+

Nansha kumuleka akukoke na meso andi a milemba,

26 Ke-pantu pa mwanda wa ndumba, muntu utūkijibwanga ku mukate,+

Ino mukaja muntu mukwabo upoyanga būmi* bulēme.

29 I pamo ponka ne yewa ense ulāla na mukaja mukwabo;

I kutupu nansha umo umutenga kakapebwapo mfuto.+

30 Bantu kebafutululangapo ngivi

Shi waibe mwanda wa kwikuta* padi na nzala.

31 Ino, shi abamukwata, ukalubula’byo pasamba-pabidi;

Ukapāna bya bulēme byonso bya mu njibo yandi.+

32 Yewa ense ulonga makoji na mwana-mukaji i mubulwe ñeni;*

Yewa ulonga namino wiletelanga musala aye mwine.*+

33 Ukamwena’mo enka bilonda ne kafutululo,+

Kadi bumvu bwandi kebukatalulwapo.+

34 Mwanda mukao ukalabajanga mulume;

Kakevwanapo lusa nansha dimo shi kalubula kinongo.+

35 Kaketabijapo kufutwa kintu* nansha kimo;

Mutyima wandi keukatalalapo, nansha shi umupe kyabuntu kikatampe namani.

7 Wami mwana, lama binenwa byami,

Kadi bīka mbila yami.+

 2 Lama mbila yami wikale mūmi.+

Lama bulombodi* bwami pamo bwa nkishi wa mu diso dyobe.

 3 Wibikutyile ku minwe yobe;

Wibilembe pa kipāpo kya mutyima obe.+

 5 Amba bikulame ku mwana-mukaji moneke,*+

Ku mwana-mukaji wa busekese* ne ku binenwa byandi bya lushiñanya.*+

 6 Pa dididisha dya yami njibo,

Nadi ntadila pa kanyungilo kami,

 7 Kadi ponadi ntala bantu bendalale,*

Najingulwile mu bukata mwa bankasampe nsongwalume umo wampikwa ñeni.*+

 8 Wadi upita mu dishinda kubwipi na difinko dya mwana-mukaji,

Wenda dya ku yandi njibo

 9 Pa kapita i kāni, kyolwa,+

Bufuku ne fukutu kebifwena.

10 Penepo namona mwana-mukaji wamusambakana.

Uvwele pamo bwa* ndumba,+ na mutyima wa budyumuku.

12 Kyaba kimo udi panja, kupwa kadi pa bīkwe,

Utengela kubwipi na mafinko onso.+

13 Wamukwata kamufifye;

Mukopokwe mu meso, kamunena’mba:

15 O mwanda natambe kukusambakana,

Kukukimba, kadi nakutana!

16 Ne mwāle pa butanda bwami bya kwipūta bilumbuluke,

Bukonge bwa ku Edipito bwa misombelo palapala.+

18 Iya, tukolwe buswe kufika ne ku lubanga;

Tusangele pamo bukena bukatampe,

19 Mwanda wami mulume kadipo ku njibo;

I mwende lwendo lulampe.

20 Waselele ne kafuko ka lupeto,

Kadi kakajokapo kufika ne mu difuku dya kweji mutuntulu.”

22 Ponkapo kamulonda, pamo bwa ñombe wenda ku kutapwa,

Pamo bwa mulembakane wa kupebwa mfuto mu bikulo,*+

23 Kufika enka ne bisaba muketo dityima dyandi;

Pamo bwa koni kanyemena mu kidiba, kayukilepo amba būmi* bwandi budi mu kyaka.+

24 Ino pano, a bami bana, ngivwanei;

Tai mutyima ku binenwa byonesamba.

Kokalumbakena mu tushinda twandi,+

26 Mwanda aye ke muponeje bangi batapwe,+

Kadi boba bakadi mwipaye i bavule bininge.+

27 Njibo yandi itwalanga ku Kibundu;*

Itūkilanga mu byumba bya lufu.

 2 Patunduke+ kufula kwa dishinda,

Twimene pa mansanka.

 3 Kubwipi na bibelo bitwala mu kibundi,

Patwelelwa ku bibelo,

Twelanga lubila na diwi dikatampe+ amba:

 4 “A bantu, i banwe bongita;

Natulula diwi dyami kudi muntu ense.*

 5 Banwe bampikwa bwino, mwifundei budyumuku;+

Banwe babivila, ikalai na mutyima wa ñeni.*

 6 Ivwanai, mwanda byonesamba’bi i bya kamweno,

Milomo yami īsambanga byoloke;

 7 Mwanda kyakanwa kyami kinenanga bubine bityebitye,

Kadi milomo yami ishikilwe byobya bibi.

 9 I byoloke ku wa kusansanya

Kadi i bilulame ku boba batana buyuki.

10 Tambulai bulemununi bwami pa kyaba kya ndalama,

Ne buyuki kutabuka’ko olo milumbuluke mpata,+

11 Mwanda tunangu i tupite buya mabwe a kolaye;*

Kadi bintu bikwabo byonso byabilwa kebibwanyapo kudingakanibwa nato.

12 Amiwa, tunangu, ngikele pamo na budyumuku;

Natana buyuki ne bukomo bwa kulanga.+

14 Ngidi na madingi mayampe ne tunangu twa kamweno;+

Ñeni+ ne bukomo+ i byami.

15 Balopwe babikalanga nami,

Kadi bengidi bakatampe ba bulēme nabo baletanga nami mbila ya boloke.+

16 Bamfumu babikalanga nami,

Kadi ba bulēme nabo batyibanga nami mambo mu boloke.

17 Ami nsenswe boba bansenswe,

Kadi boba bankimba bakantana.+

18 Bupeta ne ntumbo bidi nami,

Bupeta bwa myaka na myaka* ne boloke.

19 Bipa byami i bipite olo buya, enka ne olo mikundulwe mine,

Kadi bintu byonkupa i bipite buya ndalama milumbuluke mpata.+

20 Ñendanga mu kashinda ka bululame,

Umbukata mwa tushinda twa boloke;

21 Mpanga boba bansenswe bupyani buyampe,

Kadi ndyujanga bibīko byabo.

22 Yehova wānongele bu ngalwilo ya dishinda dyandi,+

Mwingilo umbajinjibajinji mu mingilo yandi ya tamba kala.+

23 Tamba bitatyi bya kala* nātūdilwe’ko,+

Tamba ku ngalwilo, ne ntanda mine keyaikele’ko.+

24 Pokwādi kekwaikele mema malamala+ nansha amo, nābutwilwe,*

Pokwādi kekwaikele masulo ayula mema bā.

25 Kumeso kwa ngulu kutūlwa’ko,

Kumeso kwa mikuna, ami nābutwilwe,

26 Paādi kalongele ntanda ne madimi ayo

Nansha bibuo bibajinji bya nshi ya ntanda.

27 Paālongolwele madiulu,+ nādi’po;

Paāketele mukalo* pa bukata bwa diulu ne dijiba.+

28 Paāshimatyije* makumbi mūlu,

Paālongele masulo a nkulwe,

29 Paātūdīle dijiba mbila

Amba mema adyo keafwaninwepo kutabuka kyandi kishima,+

Paāshimatyije* byalwilo bya ntanda,

30 Penepo ami nādi pabwipi nandi bu mwingidi mukatampe.+

Ami ye mwine waādi usenswe+ bikatampe difuku ne difuku;

Nādi nsangala ku meso andi kitatyi kyonso;+

31 Nādi nsangela ntanda yandi ikalwa’po,

Kadi nādi nsenswe bikatampe bana ba bantu.*

32 Ino pano, a bami bana, ngivwanei;

Bine, ba nsangaji i boba balama mashinda ami.

33 Ivwanai bulemununi+ mwikale ba tunangu,

Kadi kemwakasūlai’bo nansha dimo.

34 Wa nsangaji i yewa muntu ungivwana

Wiya lubanga bwē ku* bibelo byami difuku ne difuku,

Wilaije pabwipi na ñunji ya bibelo byami.

35 Mwanda yewa untana ukatananga būmi,+

Kadi witabijibwanga na Yehova.

36 Ino yewa unsūla wisanshijanga aye mwine,*

Kadi boba banshikilwe basenswe lufu.”+

9 Tunangu twa bine tubaubaka njibo yato;

Tubasōnga bikomo byato bisamba-bibidi.

 2 Tubateakanya senene mwita wato;*

Tubasambakanya vinyu yato;

Tubalongolola ne meza ato.

 3 Tubatume bengidi bato bana-bakaji

Kwela lubila peulu bininge pa kibundi+ amba:

 5 “Iya, udye mukate wami

Utome’mo vinyu yonasambakanya.

 6 Shiya kubulwa bwino kobe* wikale mūmi;+

Enda ku meso mu dishinda dya ñeni.”+

 7 Yewa ōlola wa kibengo witanga kafutululo,+

Kadi yewa ense udingila mubi ukesanshijanga.

10 Kutyina Yehova yo ngalwilo ya tunangu,+

Kadi buyuki bwa Mwine Ujila Nakampata+ yo ñeni.

11 Ke-pantu mafuku obe akavula+ kupityila kudi ami,

Kadi myaka ikabwejibwa ku bobe būmi.

12 Shi ubaikala wa tunangu, wi wa tunangu mwanda wa kamweno ka abe mwine,

Ino shi wi wa kibengo, ukasela’kyo bunka bobe.

14 Ushikete pa kibelo kya njibo yandi

Pa kishikatwa mu mitenta ya kibundi,+

15 Wela bapityeshinda lubila,

Boba benda bolokele mu dishinda dyabo amba:

17 “Mema mebwe i mayampe,

Kadi byakudya bidilwa kufula bisangajanga.”+

18 Ino kayukilepo amba boba bampikwa bukomo mu lufu badi monka,

Amba bandi beni badi munshi mwa Kibundu.*+

Mwana wa tunangu usangajanga shandi,+

Ino mwana mulembakane i njia ya inandi.

 2 Byabulēme bisokolwa na bubi kebikekalapo na kamweno,

Ino boloke bo bukūla ku lufu.+

 3 Yehova kakalengejapo moloke* ekale na nzala,+

Ino ukasuminwa babi byobabila mpata.

 4 Maboko mazoboloke akalenga bulanda,+

Ino maboko a kininga aletanga bupeta.+

 5 Mwana ulonga bintu na bujinguludi ukongakanyanga byangulwa mu bushipo,

Ino mwana ulonga bya bumvu ulālanga bukidi bonka mu mwangulo.+

 6 Madyese adi pa mutwe wa moloke,+

Ino kyakanwa kya babi kifyanga lūma.

 7 Kivulukilo* kya moloke i kya kweselwa,+

Ino dijina dya babi dikabola.+

 8 Muntu wa mutyima wa tunangu uketabija bulombodi,*+

Ino yewa wisamba bya bulembakane ukanyantwa panshi.+

 9 Yewa unanga mu bululame ukananga na mutyima-ntenke,+

Ino yewa ukondamija mashinda andi ukasokolwa.+

10 Yewa ufīka diso dyandi na budyumuku uleñanga njia,+

Kadi yewa wisamba bya bulembakane ukanyantwa panshi.+

11 Kyakanwa kya moloke i nsulo ya būmi,+

Ino kyakanwa kya babi kifyanga lūma.+

12 Mushikwa ukolomonanga lupotopoto,

Ino buswe bupūtanga kujilula konso.+

13 Tunangu tutanwa ku milomo ya muntu wa kusansanya,+

Ino lusonde ludi’ko mwanda wa nyuma ya yewa wampikwa ñeni.*+

14 Boba badi na tunangu bebikilanga buyuki,+

Ino kyakanwa kya mulembakane kītanga musala.+

16 Mwingilo wa moloke utwalanga ku būmi;

Ino bipa bya mubi bitwala ku bubi.+

17 Yewa uta mutyima ku bulemununi i kashinda ka būmi,*

Ino yewa usūla madingi ulubija bakwabo.

18 Yewa ufya mushikwa wandi wisambanga bya bubela,+

Kadi yewa usambakanya myanda* na nshikani i kivila.

19 Shi binenwa i bingi, kujilula kekubulwe’mopo,+

Ino yewa ulama milomo yandi uloñanga bya budyumuku.+

20 Ludimi lwa moloke ludi pamo bwa ndalama milumbuluke mpata,+

Ino mutyima wa mubi udi na bulēme butyetye.

21 Milomo ya moloke idishanga* bavule,+

Ino mulembakane ufwanga mwanda wa kubulwa ñeni.+

22 I dyese dya Yehova dipetejanga muntu,+

Kadi Aye kabwejanga’kopo misanshi* nansha dimo.

23 Kwipāna mu mwiendelejo wa bumvu i pamo bwa makayo kudi kivila,

Ino tunangu tudi kudi muntu wa kusansanya.+

24 Kyokya kityina mubi e kyo kikamufikila;

Ino kyokya kisakasaka moloke kikamupebwa.+

25 Shi kimpumpu kibapite, mubi kakekala’kopo monka,+

Ino yewa moloke i kyalwilo kya nyeke.+

26 Pamo bwa busuku busosoma ku meno ne mwishi mu meso,

Ye mwikadile ne muzoze kudi yewa umutuma.*

27 Kutyina Yehova kulepejanga būmi,+

Ino myaka ya babi ikepipijibwa.+

28 Kukungila kwa* moloke kuletanga nsangaji,+

Ino lukulupilo lwa babi lukoneka.+

29 Dishinda dya Yehova i kifuko kikomejibwe kudi wampikwa kutopekwa,+

Ino i musala ku banonga-bibi.+

30 Moloke kakaponejibwapo nansha dimo,+

Ino babi kebakekalapo monka pano pa ntanda.+

31 Kyakanwa kya moloke kilupulanga* tunangu,

Ino ludimi lupupakane lukatalulwa’ko.

32 Milomo ya moloke iyukile byobya bisangaja,

Ino kyakanwa kya babi i kipupakane.

11 Bipimo bya bulēmi bya budimbidimbi i bya munyanji kudi Yehova,

Ino kipimo kya bine* kimusangajanga.+

 2 Shi ditatu dibaiya,* kafutululo kakalonda,+

Ino tunangu tudi na boba batūkanye.+

 3 Bululame bwa boba boloke swā bo bwibendeja,+

Ino buzazangi bwa bandalandala bukebonakanyanga.+

 4 Bupeta* kebukekalapo na kamweno nansha kamo mu difuku dya bukalabale,+

Ino boloke bo bukakūla ku lufu.+

 5 Boloke bwa wampikwa kutopekwa bololanga kashinda kandi,

Ino mubi ukapona pa mwanda wa bubi bwa aye mwine.+

 6 Boloke bwa boba boloke swā bukebakūlanga,+

Ino bandalandala bakakwatwa mu bya kusakasaka byabo abo bene.+

 7 Shi mubi wafu, lukulupilo lwandi lubaoneka;

Ne kukungila kwimanine pa bukomo bwandi nako kubaoneka.+

 8 Moloke i mukūlwe ku tusua,

Ino mubi wamupingakena’po.+

 9 Kapondo* kaletelanga mukwabo musala na kyakanwa kyako,

Ino boloke bakūlwanga na buyuki.+

10 Buyampe bwa boloke busangajanga kibundi,

Kadi shi babi abafu, kwikalanga nsadi ya tusepo.+

11 Pa mwanda wa dyese dya boloke swā kibundi i kizunzulwe,+

Ino kyakanwa kya babi kitūtanga’kyo.+

12 Yewa ense wampikwa ñeni* ufutululanga* mukwabo,

Ino muntu wa kusansanya kwa binebine wikalanga talala.+

13 Vubavuba wendakananga usokola myanda mifyame,+

Ino muntu ukulupilwa* ulamanga bifyame.*

14 Shi i kutupu bwendeji bwa bwino,* bantu baponanga,

Ino bintu byendekanga* mu badingidi* bavule.+

15 Yewa ense utūla kyeya kya mapu a mweni bine ukamona bibi,+

Ino yewa ense upela* kwikunka makasa mwanda wa kyeya ukekala na mutyima-ntenke.

16 Mwana-mukaji muyampe* umonanga ntumbo,+

Ino bantu bampikwa kafuku bamonanga bupeta.

17 Muntu wa kanye* umwenanga’mo aye mwine,*+

Ino muntu mubimubi wiletelanga makambakano* aye mwine.+

18 Mubi umonanga mfutwa ya bongojani,+

Ino yewa ukuna boloke utambulanga mpalo ya bine.+

19 Yewa wimanije pototo mwanda wa boloke udi mu mulongo wa būmi,+

Ino yewa ulondalonda bibi udi mu mulongo wa lufu.

20 Boba bakondame ku mutyima i kya munyanji kudi Yehova,+

Ino boba ba dishinda dyampikwa kutopekwa bamusangajanga.+

21 Kulupila kino’ki:* Muntu mubi kakabulwepo kupebwa mfuto,+

Ino bana ba moloke bakapanda.

22 Pamo bwa luzenze lwa olo ku mulu wa ngulube

E mwikadile mwana-mukaji muyampe mpala upela ñeni.

23 Kusakasaka kwa boloke kutwalanga ku biyampe,+

Ino bikulupile babi bitwalanga ku bukalabale.

24 Kudi muntu upāna na buntu,* waikala na bingi ku mfulo;+

Mukwabo nandi upela na kyokya kyafwaninwe kupāna, ino wafula ku bulanda.+

25 Muntu* wa buntu ukamona biyampe,*+

Kadi yewa ense utūja* bakwabo mutyima nandi ukatūkijibwa mutyima.+

26 Bantu bakafinga yewa upela na byakudya,

Ino bakesela yewa upotoloja’byo.

27 Yewa ukimba na kininga kulonga biyampe ukimbanga katōkwe,+

Ino yewa ukimbakimba bibi—bine e byonka bikamufikila.+

28 Yewa ukulupile bupeta bwandi ukaponanga,+

Ino boloke bakavwambila pamo bwa mani.+

29 Yewa ense uletela ba mu yandi njibo makambakano* ukapyananga kivula,+

Kadi mulembakane ukekala mwingidi wa yewa wa mutyima wa tunangu.

30 Bipa bya moloke i mutyi wa būmi,+

Kadi yewa unekenya muya* i wa tunangu.+

31 Shi, na bubine, moloke wa pano pa ntanda wapalwa mpalo,

Le mubi ne kipya-mambo papo ke pepi!+

12 Yewa usenswe bulemununi usenswe buyuki,+

Ino yewa ushikilwe madingi kalañangapo.*+

 2 Muntu muyampe witabijibwanga na Yehova,

Ino Aye uponejanga muntu wa nkuku mibi.+

 3 I kutupu muntu wikalanga na mutyima-ntenke pa mwanda wa bubi,+

Ino boloke kebakatukunwapo nansha dimo.

 4 Mukaji nkanka i kilukwa kya wandi mulume,+

Ino mukaji ulonga bya bumvu udi pamo bwa bubole mu mikupa ya mulume.+

 5 Milangwe ya boba boloke i myoloke,

Ino bwendeji bwa babi i bongojani.

 6 Binenwa bya babi bijikīle kwipaijana,*+

Ino kyakanwa kya boloke swā kibapandijanga.+

 7 Shi babi abafulamikwa, kebakidi’kopo monka,

Ino njibo ya boloke ikemananga nyeke.+

 8 Muntu utendelwanga mwanda wa budyumuku bwa kyakanwa kyandi,+

Ino yewa wa mutyima munyengakane ukazobejibwa.+

 9 I kipite buya kulēmekwa bityetye ino wikele na mwingidi

Kupita’ko kwitumbija ino kwikala na byakudya* mpika.+

10 Moloke utanga mutyima ku banyema bandi ba nja,*+

Ino enka ne lusa lwa babi i lubilubi.

11 Yewa udima ntanda yandi ukekuta byakudya,+

Ino yewa ulondalonda bintu bya bitupubitupu i wampikwa ñeni.*

12 Muntu mubi wabilanga byobya bikwete bantu bakwabo babi,

Ino muji wa boloke upanga bipa.

13 Muntu mubi upyanga mu dikinga dya binenwa byandi bya bubi,+

Ino moloke upandanga mu tusua.

14 Muntu wikutanga bintu biyampe bya ku bipa bya binenwa* byandi,+

Kadi mwingilo wa makasa andi ukamupala mpalo.

15 Dishinda dya mulembakane i dyoloke mu meso andi aye mwine,+

Ino muntu wa tunangu witabijanga madingi.+

16 Mulembakane ulombolanga kufītwa kwandi ponka na ponka,*+

Ino muntu mukosoke usūlanga* mutonko.

17 Yewa uleta bukamoni bwa binebine ukanena bubine,*

Ino kamoni wa bubela wisambanga bya bongojani.

18 Binenwa byampikwa kulanga bidi pamo bwa kusaba kwa kipete,

Ino ludimi lwa ba tunangu i bundapi.+

19 Milomo ya bubine ikekalanga’ko nyeke,+

Ino ludimi lwa bubela lukekala’ko’tu kitatyi kityetye.+

20 Bongojani budi mu mutyima wa boba bakuta kitumba kibi,

Ino boba bakankamika* ndoe badi na nsangaji.+

21 I kutupu kibi kikaponena moloke,+

Ino būmi bwa babi bukayula byamalwa.+

22 Milomo ya bubela i ya munyanji kudi Yehova,+

Ino boba balonga bintu na bubinebine bamusangajanga.

23 Muntu mukosoke ufyanga byobya byayukile,

Ino mutyima wa mulembakane ulupulanga bulembakane bwandi.+

24 Kuboko kwa bantu ba kininga kukabikalanga,+

Ino maboko mazoboloke akatūlwa pa mingilo ya kuningilwa.+

25 Kuzumbazumba kwa mu mutyima wa muntu kulēmejanga’o,*+

Ino binenwa biyampe biusangaja.+

26 Moloke ubandaulanga madyo andi,

Ino dishinda dya babi dibalubijanga.

27 Muzoze kalondangapo lubilo kikwatwa,+

Ino kininga i kintu kyabulēme kya muntu.

28 Kashinda ka boloke katwalanga ku būmi;+

Mu dishinda dyabo kemudipo lufu.

13 Mwana wa tunangu witabijanga bulemununi bwa shandi,+

Ino wa kibengo kevwanangapo kufuninwa.*+

 2 Muntu ukadya bintu biyampe bya ku bipa bya binenwa* byandi,+

Ino kusakasaka kwa* bandalandala i lūma.

 3 Yewa ulama kyakanwa kyandi* ukiñanga būmi bwandi,*+

Ino yewa upūtula milomo yandi bininge ukafula ku musala.+

 4 Muzoze wabilanga bininge, aye* kwikala na kintu mpika,+

Ino muntu* wa kininga ukekuta bā.*+

 5 Moloke ushikilwe bubela,+

Ino bilongwa bya babi biletanga bumvu ne kuzobejibwa.

 6 Boloke bukiñanga yewa wa dishinda dyampikwa mambo,+

Ino bubi butūkijanga kipya-mambo munshi.

 7 Kudi muntu wimwekeja bu mpeta, aye papo kwikala na kintu mpika;+

Mukwabo nandi wimwekeja bu mulanda, aye papo na bupeta bukatampe.

 8 Bupeta i kinkūlwa kya būmi bwa* muntu,+

Ino balanda abo nansha kuzakajibwa kwine mpika.*+

 9 Kitōkeji kya moloke kyeñenyanga tō,*+

Ino kinanu kya babi kikabula.+

10 Ditatu ditwalanga* enka ku lupotopoto,+

Ino tunangu tudi na boba bakimba madingi.*+

11 Bupeta busokwelwe* bukidibukidi bukatyepa,+

Ino bupeta bwa yewa ukongakanya’bo bityebitye* bukavula.

12 Kukungila* kwija kubelekanga mutyima,+

Ino kufikidila kwa kintu kisakwa i mutyi wa būmi.+

13 Yewa ense ufutulula bulombodi* ukafuta mambo,+

Ino yewa ulēmeka mbila ukapalwa mpalo.+

14 Bufundiji bwa* muntu wa tunangu i nsulo ya būmi+

Mwanda wa kusāsukija muntu ku makinga a lufu.

15 Bujinguludi bwa binebine buletanga kwitabijibwa,

Ino dishinda dya bandalandala i dibi.

16 Mukosoke uloñanga bintu na buyuki,+

Ino mulembakane usokolanga patōka bulembakane bwandi.+

17 Mukendi mubi uponenanga mu makambakano,+

Ino mutumwa mukōkele uletanga bundapi.+

18 Yewa ense usūla bulemununi ufulanga ku bulanda ne bumvu,

Ino yewa witabija kōlolwa* ukatumbijibwa.+

19 Kyokya kisakwa shi kibafikidila kitobalanga muntu,*+

Ino bivila abyo bishikilwe kusāsuka ku bibi.+

20 Yewa unanga na ba tunangu ukekala wa tunangu,+

Ino yewa upwene na bivila ukamona malwa.+

21 Kyamalwa kilondalondanga babipya-mambo,+

Ino bupeta bupalanga boloke mpalo.+

22 Muntu muyampe ushilanga bandi bankana bupyani,

Ino bupeta bwa kipya-mambo bukabikilwa moloke.+

23 Budimi budimine mulanda bupanga byakudya bingi,

Ino bukokeja* kukubijibwa na bukondame.

24 Yewa ense ukoka lusonde* lwandi ushikilwe wandi mwana,+

Ino yewa umusenswe umulemununanga na kininga.*+

25 Moloke udyanga ne byaikuta,+

Ino mu kifu kya babi i mutupu kintu.+

14 Mwana-mukaji wa tunangu twa bine ūbakanga njibo yandi,+

Ino mulembakane utūtanga’yo na makasa andi.

 2 Yewa unangila mu boloke bwandi utyinanga Yehova,

Ino yewa wa mashinda a buzazangi* umufutululanga.

 3 Lusonde lwa kwizunzula ludi mu kyakanwa kya mulembakane,

Ino milomo ya ba tunangu ikebakinga.

 4 Kokwa kekudipo ñombe nansha umo kidīlo kidi tō,

Ino bukomo bwa ñombe mulume buletanga byangulwa bivule.

 5 Kamoni mukōkele kakabepapo,

Ino kamoni wa bubela ubepanga ponso pafoma.+

 6 Wa kibengo ukimbanga tunangu ino kutana’to mpika,

Ino buyuki bwiyanga bukidi kudi muntu wa ñeni.+

 7 Sonsoloka muntu mulembakane,

Mwanda kukatanapo buyuki ku milomo yandi.+

 8 Mukosoke wivwanijanga na tunangu dishinda dyaenda’mo,

Ino bivila abyo byongolwanga* na bulembakane bwabyo.+

 9 Balembakane bakayanga na mambo,*+

Ino mu bukata mwa boloke swā, mudi mutyima wa kupwana.*

10 Mutyima uyukile bululu bwao* ao mwine,

Kadi i kutupu wa panja ubwanya kusangala nao pamo.

11 Njibo ya babi ikonakanibwa,+

Ino pema wa boloke swā ukekala biyampe.

12 Kudi dishinda dimweka kudi muntu bu dyoloke,+

Ino ku mfulo ditwala ku lufu.+

13 Nansha ke mu tusepo mutyima ubwanya kusansa,

Kadi kusangala kubwanya kufula ku njia.

14 Yewa moneke mu mutyima ukangula bipa bya mashinda andi,+

Ino muntu muyampe wangulanga mpalo ya bilongwa byandi.+

15 Muntu mwendalale* witabijanga binenwa byonso,

Ino mukosoke ulangulukilanga pa matabula onso.+

16 Muntu wa tunangu i mudyumuke kadi uvundaminanga bibi,

Ino kivila kidi na kalengwa* kadi i kīkulupile bipitepite.

17 Yewa uloba bukidi uloñanga bya bulembakane,+

Ino muntu ulangulukila* pa bintu i mushikibwe.

18 Mwendalale* ukapyananga bulembakane,

Ino bakosoke bapebwanga kilukwa kya buyuki.+

19 Bantu babi bakevukwila ku meso a bayampe,

Kadi babi bakevukwila pa bibelo bya boloke.

20 Mulanda i mushikibwe enka ne na balondakani nandi,+

Ino balunda ba mpeta i bavule.+

21 Yewa ufutulula mulondakani nandi wapi mambo,

Ino yewa ense ufwila mupēlulwe lusa i wa nsangaji.+

23 Kudi kamweno mu mingilo mikomo ya miswelo yonso,

Ino mīsambo ya bitupu itwalanga ku bufudile.+

24 Kilukwa kya ba tunangu i bupeta bwabo;

Ino bulembakane bwa kivila i enka bulembakane.+

25 Kamoni wa bine upandijanga būmi,*

Ino ñongojani ubepanga ponso pafoma.

26 Kudi kikulupiji kikomo mu kutyina Yehova,+

Kadi kikekalanga kinyemeno kya bandi bana.+

27 Kutyina Yehova i nsulo ya būmi,

Mwanda wa kusāsukija muntu ku makinga a lufu.

28 Bungi bwa bantu i bukatampe bwa mulopwe,+

Ino mulopwe wampikwa bantu i musadike.

29 Yewa wija pa kukwatwa bulobo udi na kusansanya kukatampe,+

Ino yewa wampikwa kitūkijetyima ulombolanga patōka bulembakane bwandi.+

30 Mutyima utalala nyā upanga umbidi būmi,*

Ino mukao i bubole ku mikupa.+

31 Yewa udimba mupēlulwe utukanga Mulongi wandi,+

Ino yewa ense ufwila mulanda lusa umutumbijanga.+

32 Mubi ukatūkijibwa na bubi bwandi,

Ino moloke aye ukanyemena mu bululame bwandi.+

33 Tunangu tushikete talala mu mutyima wa muntu wa ñeni,+

Ino mu bukata mwa bivila tukeyukanya’mo ato twine.

34 Boloke buzunzulanga muzo,+

Ino bubi i bumvu bwa bantu.

35 Mulopwe uloelelwanga mwingidi ulonga bintu na bujinguludi,+

Ino ukalabelanga yewa ulonga bintu bya bumvu.+

15 Kulondolola na kitūkijetyima* kusonsololanga bukalabale,+

Ino binenwa bisansa* bikolomonanga bulobo.+

 2 Ludimi lwa ba tunangu lwingidijanga buyuki biyampe,+

Ino kyakanwa kya bivila kilupulanga bulembakane.

 3 Meso a Yehova adi ponso,

Atala babi ne bayampe bene.+

 4 Ludimi lutalala nyā* i mutyi wa būmi,+

Ino binenwa binyengakane bityumunanga mutyima.*

 5 Mulembakane upunikanga bulemununi bwa shandi,+

Ino muntu mukosoke witabijanga kōlolwa.*+

 6 Mu njibo ya moloke mudi byabulēme bivule,

Ino bipa bya* mubi bimuletelanga makambakano.+

 7 Milomo ya ba tunangu isambakanyanga buyuki,+

Ino mutyima wa kivila keudipo namino.+

 8 Kitapwa kya mubi i kya munyanji kudi Yehova,+

Ino milombelo ya moloke swā imusangajanga.+

 9 Yehova ushikilwe dishinda dya mubi,+

Ino usenswe yewa ulondalonda boloke.+

10 Bulemununi bumwekanga bu bubi* kudi yewa ushiya dishinda,+

Ino yewa ense ushikilwe madingi ukafwa.+

13 Mutyima wa nsangaji umwekejanga mpala ya nsangaji,

Ino mutyima usansa uvingakanyanga mushipiditu.+

14 Mutyima wa ñeni ukimbanga buyuki,+

Ino kyakanwa kya bivila kidyanga* bulembakane.+

15 Mafuku onso a kimonya-malwa i mabi,+

Ino yewa wa mutyima muyule nsangaji* udi nyeke mu masobo.+

16 I kipite buya kwikala na bityetye ino utyina Yehova+

Kupita’ko kwikala na bupeta bukatampe ne kuzumbazumba* pa mulongo.+

17 I kipite buya nsāni wa mani kokwa kudi buswe+

Kupita’ko ñombe munune* kokwa kudi mushikwa.+

18 Muntu wa kalobolobo ukolomonanga lupotopoto,+

Ino yewa wija pa kukwatwa bulobo utalajanga kwipotomeja.+

19 Dishinda dya muzoze didi pamo bwa lusao lwa miba,+

Ino kashinda ka moloke swā kadi pamo bwa dishinda dikatampe didingamane.+

20 Mwana wa tunangu usangajanga shandi,+

Ino kivila ufutululanga inandi.+

21 Bulembakane i nsangaji kudi yewa wampikwa ñeni,*+

Ino muntu wa kusansanya wendanga olokele kumeso.+

22 Mpango ikankalwanga shi kekudipo kwisambila pamo,*

Ino pa badingidi* bavule kudi kufikidila.+

23 Muntu usangalanga shi walondolola biyampe,*+

Kadi kinenwa kīsambwa pa kitatyi kifwaninwe—buya’kyo!+

24 Kashinda ka būmi katwalanga muntu wa bujinguludi kūlu,+

Mwanda wa kumusāsukija ku Kibundu* munshi.+

25 Yehova ukapomona njibo ya ba kwizunzula,+

Ino ukalama mukalo wa mukaji wa kishala.+

26 Yehova ushikilwe nkuku ya mubi,+

Ino binenwa bisangaja i bitōka Kwadi.+

27 Yewa umwena mu bya budimbidimbi uletelanga ba mu njibo yandi makambakano,*+

Ino yewa ushikilwe kutyiba milomo ukashala mūmi.+

28 Mutyima wa moloke ulangulukanga kumeso kwa kulondolola,*+

Ino kyakanwa kya mubi kilupulanga bintu bibi.

29 Yehova udi kulampe na babi,

Ino wivwananga milombelo ya boloke.+

30 Meso atōka* asangajanga mutyima;

Mwanda muyampe ukomejanga mikupa.*+

31 Yewa wivwana madingi aleta būmi

Udi ku njibo mu bukata mwa ba tunangu.+

32 Ense upela bulemununi ufutululanga būmi bwandi,*+

Ino yewa ense wivwana madingi wikalanga na ñeni.*+

33 Kutyina Yehova i kwifunda tunangu,+

Kadi kwityepeja kubadikidilanga ntumbo.+

16 Muntu uteakanyanga milangwe ya mutyima wandi,*

Ino malondololo aleta* atambanga kudi Yehova.+

 2 Mashinda onso a muntu amwekanga bu moloke* kwadi,+

Ino Yehova ubandaulanga milangwe.*+

 3 Pāna kudi Yehova byonso byolonga,*+

Kadi mpango yobe yonso ikendeka biyampe.

 4 Yehova walonga bintu byonso mwanda wa mpango yandi,

Enka ne mubi mwine amba onakanibwe mu difuku dya kyamalwa.+

 6 Pa buswe bwa ndamatyidile ne bubinebine, kilubo kipūtwanga,+

Kadi pa kutyina Yehova, muntu uvundaminanga bibi.+

 7 Shi Yehova wasangela mashinda a muntu,

Ulengejanga enka ne balwana nandi bekale nandi mu ndoe.+

 8 Bintu bityetye ne boloke ponka i biyampe+

Kupita’ko kumona bintu bivule pampikwa boloke.+

 9 Muntu ubwanya kulanga dishinda dyandi mu mutyima wandi,

Ino i Yehova uludika matabula andi.+

10 Butyibi bwa ku bukomo bwa mushipiditu* bufwaninwe kwikala ku milomo ya mulopwe;+

Kafwaninwepo nansha dimo kusāsuka ku boloke.+

11 Bitompekejo ne bipimo bya bulēmi byoloke bitambanga kudi Yehova;

Bipimo byonso bidi mu mufuko i bilongwa byandi.+

12 Bilongwa bibi i bya munyanji kudi balopwe,+

Mwanda lupona i lukomejibwe pototo na boloke.+

14 Bukalabale bwa mulopwe budi pamo bwa mukendi wa lufu,+

Ino muntu wa tunangu utalajanga’bo.*+

15 Mu kitōkeji kya mpala ya mulopwe mudi būmi;

Kwitabijibwa nandi kudi pamo bwa dikumbi dya mvula wa ku muketeko.+

18 Mitatulo ibadikidilanga kupona,

Kadi mushipiditu wa kwizunzula ubadikidilanga kukukala.+

19 I kipite buya kwikala mwityepeje* mu bukata mwa betyepeje+

Kupita’ko kwiabila kitūtwa kya bantu ba kwizunzula.

20 Yewa ulombola bujinguludi mu mwanda bikamwendekela,*

Kadi wa nsangaji i yewa ukulupile mudi Yehova.

21 Wa tunangu mu mutyima ukatelwa bu wa ñeni,+

Kadi muntu wa binenwa biyampe* ubwejanga kunekenya.+

22 Bujinguludi i nsulo ya būmi ku boba badi nabo,

Ino balembakane balemununwanga na bulembakane bwa abo bene.

23 Mutyima wa muntu wa tunangu upanga kyakanwa kyandi bujinguludi+

Kadi ubwejanga kunekenya ku binenwa byandi.

24 Binenwa bisangaja i kisá kya būki,

Bitobajanga muya* kadi byundapanga mikupa.+

25 Kudi dishinda dimweka kudi muntu bu dyoloke,

Ino ku mfulo ditwala ku lufu.+

26 Buya bwa kudya* bwa mwingidi bumulengejanga engile bikomo

Mwanda nzala* yandi imutononanga.+

27 Muntu wa bituputupu ukolanga byobya bibi;+

Binenwa byandi bidi pamo bwa mudilo usōka.+

28 Muntu wa kavutakanya* uleñanga lupotopoto,+

Kadi vubavuba ukalañanyanga balunda ba pa mutyima.+

29 Muntu wa lūma ongolanga mukwabo

Ne kumutwala mu dishinda dibi.

31 Mvwi i kilukwa kya buya*+

Shi idi mu dishinda dya boloke.+

32 Yewa wija pa kukwatwa bulobo+ i mupite buya muntu mukomokomo,

Kadi yewa wīfula* i mupite yewa unekenya kibundi.+

33 Bubale butelwanga mu nsonsa,+

Ino butyibi bonso butamba’ko i bwa kudi Yehova.+

17 I kipite buya kwikala na kipindi kya mukate mūmu kokwa kudi ndoe*+

Kupita’ko njibo miyule masobo* ne lupotopoto ponka.+

 2 Mwingidi wa bujinguludi ukabikadila mwana ulonga bya bumvu;

Ukapyana bupyani pamo bwa aye mwanabo.

 3 Kisuku kya kutōkeja nakyo i kya ndalama, nkelwa nayo i ya olo,+

Ino Yehova ye ubandaulanga mityima.+

 4 Muntu mubi utanga mutyima ku binenwa bibi,

Kadi muntu ongojana utejanga ludimi lwa nshikani.+

 5 Yewa ense uzawila mulanda utukanga Mulongi wandi,+

Kadi yewa ense usangela kimpengele kya mukwabo kakabulwepo kupebwa mfuto.+

 6 Bankana i kilukwa kya banunu,

Kadi bashabantu* i ntumbo ya babo bana.

 8 Kyabuntu kidi pamo bwa dibwe* dilēme kudi mwinē’kyo;+

Konso kwaalamukila, kilengejanga bintu bimwendekele.+

 9 Yewa ense ulekela* kujilula ukimbanga buswe,+

Ino yewa unena’nka kunena myanda’ya ukalañanyanga balunda ba pa mutyima.+

10 Kufuna kuteñanga bininge muntu wa ñeni+

Kupita’ko kukupila kivila misunsa katwa.+

11 Muntu mubi ukimbanga’nka butomboki,

Ino mukendi mubimubi ukatumwa mwanda wa kumupa mfuto.+

12 I kipite buya kwisambakana na uluse obaselele twana

Kupita’ko kwitana na kivila mu bulembakane bwakyo.+

13 Shi muntu ulubula kibi ku kiyampe,

Kibi kekikatalukapo mu njibo yandi.+

14 Kushilula lūma i pamo bwa kujikula kibelo kya mema;*

Kumeso kwa lupotopoto kushilula, taluka’po.+

15 Muntu ense ubingija mubi ne muntu ense uponeja mubinge+

—Abo bonso babidi i ba munyanji kudi Yehova.

16 Le bidi na kamweno’ka shi kivila kidi na muswelo wa kwikala na tunangu

Ino kekidipo na mutyima wa kwikala nato?*+

17 Mulunda wa bine ulombolanga buswe kitatyi kyonso+

Kadi i mwanenu mubutulwe mwanda wa bitatyi bya tusua.+

18 Muntu wampikwa ñeni* ukunkanga maboko ne kwitabija

Kutūla kyeya ku meso a mulondakani nandi.+

20 Yewa wa mutyima mukondame kebikamwendekelapo,*+

Kadi yewa wisamba bya bongojani ukaponena mu musala.

21 Yewa ubutula mwana kivila ukevwana njia;

Kadi shandya mwana wampikwa ñeni kadipo na nsangaji.+

22 Mutyima wa nsangaji i bwanga buyampe,*+

Ino mushipiditu muvingakane utyepejanga bukomo bwa muntu.*+

23 Muntu mubi ukayata majika-kanwa kufula*

Mwanda wa kunyengakanya dishinda dya boloke.+

24 Tunangu tudi’tu ku meso a muntu wa kusansanya,

Ino meso a kivila alumbakananga kufika ne ku mfulo kwa ntanda.+

25 Mwana kivila uletelanga shandi njia

Ne kusanshija* mutyima wa yewa wamubutwile.+

26 Kupa muntu moloke mfuto* ke kuyampepo,

Kadi kukupila bantu ba bulēme ke byolokepo.

27 Muntu wa buyuki ukankajanga binenwa byandi,+

Kadi muntu wa kusansanya ukekala talala.*+

28 Enka ne mulembakane ūbile talala ukamonwa bu wa tunangu,

Ne yewa umumine milomo yandi, bu muntu wa kusansanya.

18 Yewa ense witolwela ulondalondanga bya kusakasaka bya aye mwine;

Upelanga* tunangu tonso twa kamweno.

 2 Kivila kekisangelangapo ñeni;

Ino kisokolanga byobya bidi mu mutyima wakyo.+

 3 Shi muntu mubi waiya, ne kafutululo nako kabaiya,

Kuzobejibwa kwendelanga pamo na bumvu.+

 5 Ke biyampepo kulombola mboloji kudi mubi+

Nansha kupela kubingija moloke.+

 6 Binenwa bya kivila bitwalanga ku lupotopoto,+

Kadi kyakanwa kyandi kītanga bikupilwa.+

 7 Kyakanwa kya kivila i musala wakyo,+

Kadi milomo yakyo i dikinga dya būmi bwakyo.*

 8 Binenwa bya vubavuba bidi pamo bwa twakudya tutobala;*+

Tuminwa kubyu mu kifu.+

 9 Yewa ense muzoze mu mwingilo wandi

I mwanabo na yewa uleta musala.+

10 Dijina dya Yehova i kiteba kikomo.+

Moloke unyemenanga’mo wakingwa.*+

11 Bupeta bwa mpeta i kibundi kyandi kikomejibwe;

Mu ñeni yandi budi pamo bwa lubumbu lukinga.+

12 Mutyima wa muntu wa kwizunzula ubadikidilanga kupona,+

Kadi kwityepeja kubadikidilanga ntumbo.+

13 Shi muntu ulondolola kumeso kwa kwivwana myanda,

I bulembakane ne bumvu.+

14 Mushipiditu wa muntu ubwanya kumukwasha mu misongo,+

Ino le i ani ubwanya kūminina mushipiditu muvingakane?*+

15 Mutyima wa muntu wa ñeni wikalanga na buyuki,+

Kadi kutwi kwa wa tunangu kukimbanga kusokola buyuki.

16 Kyabuntu kya muntu kimushitwilanga dishinda;+

Kimufikijanga ku bantu bakatampe.

17 Mubajinji kunena mambo andi umwekanga bu mubinge,+

Kufika ne bīya mukwabo wamujingulula.*+

18 Kuta bubale kupwanga lupata+

Kadi kutyibanga myanda ya* bakinkwa bakomo.

19 Mwanenu mufītwe i mukomo kutabuka kibundi kikomejibwe,+

Kadi kudi lupata pamo bwa mikabo ya nsakwa mikomo.+

20 Kifu kya muntu kikayula bipa bya binenwa* byandi;+

Ukekuta byobya bilupula milomo yandi.

21 Lufu ne būmi bidi mu bukomo bwa ludimi;+

Boba basenswe kwilwingidija bakadya bipa byalo.+

22 Yewa usokola mukaji muyampe wasokola kintu kiyampe,+

Kadi witabijibwanga* na Yehova.+

23 Mulanda useñanga shi wisamba,

Ino mpeta aye ulondolola na bulobo.

24 Kudi balunda kebejepo kwisanshija,+

Ino kudi mulunda ulamata bininge kupita mwanabo.+

19 I kipite buya kwikala mulanda unangila mu bululame+

Kupita’ko kwikala kivila ne kwisamba bya bubela.+

 2 Muntu* wampikwa buyuki ke muyampepo,+

Kadi yewa ulonga bintu na bulobo* uloñanga bubi.

 3 I bulembakane bwa muntu mwine bunyengakanya dishinda dyandi,

Kadi mutyima wandi wakalabela Yehova.

 4 Bupeta bukokanga balunda bangi,

Ino mulanda bakamushiya enka ne kudi balunda nandi.+

 5 Kamoni wa bubela kakabulwepo kupebwa mfuto,+

Kadi yewa ubepa ponso pafoma kakapandepo.+

 6 Bavule bakimbanga kwitabijibwa na wa bulēme,*

Kadi muntu ense i mulunda wa muntu upāna byabuntu.

 7 Banababo na mulanda bonso bamushikilwe;+

Balunda nandi po pene bamunyema!+

 9 Kamoni wa bubela kakabulwepo kupebwa mfuto,

Kadi yewa ubepa ponso pafoma ukonekanga.+

10 Ke byendele’mopo mulembakane kwikala mu bupeta;

Le penepo mwingidi ubikadila namani bamfumu!+

11 Bujinguludi bwa muntu bine butalajanga bulobo bwandi,+

Kadi kusūla* kilubo* i buya kwadi.+

12 Bukalabale bwa mulopwe budi pamo bwa kubuluma kwa ntambo,*+

Ino kwitabijibwa nandi kudi pamo bwa lumé pa biyombo.

13 Mwana kivila uletelanga shandi masusu,+

Kadi mukaji wa lupotopoto* udi pamo bwa musaka usūma’nka kusūma.+

14 Njibo ne bupeta bipyanwanga ku batata,

Ino mukaji mudyumuke utambanga kudi Yehova.+

15 Bukope buletanga tulo tukatampe,

Kadi muntu* wa mulēle ukekala na nzala.+

16 Yewa ulama mbila ulamanga būmi bwandi;*+

Yewa udi na kalengwa pa mashinda andi ukafwanga.+

17 Yewa ufwila mupēlulwe lusa wapujanga Yehova,+

Aye nandi ukamulubwilanga* pa byobya byalonga.+

18 Lemununa obe mwana pokukidi lukulupilo,+

Kadi kokalambikwa* lufu lwandi.+

19 Muntu wa kalobolobo ukafutanga mambo;

Shi usake kumupandija, ukamupandija kyaba ne kyaba.+

20 Ivwana madingi ne kwitabija bulemununi,+

Amba wikale wa tunangu mu mafuku a kumeso.+

21 Mpango i mingi mu mutyima wa muntu,

Inoko milangwe* ya Yehova yo ikanekenya.+

22 Kintu kyabilwa mu muntu i buswe bwandi bwa ndamatyidile;+

Kadi i kipite buya kwikala mulanda kupita’ko kwikala mbepai.

23 Kutyina Yehova kutwalanga ku būmi;+

Yewa umutyina ukakōkolokwa biyampe, kwampikwa kibi.+

24 Muzoze uvundanga kuboko kwandi mu kibakudi kya masobo,

Ino katompangapo nansha kujokeja’ko ku kyakanwa kyandi.+

25 Kupila wa kibengo,+ amba yewa wampikwa bwino ekale mukosoke,+

Kadi dingila muntu wa ñeni, amba avudije buyuki.+

26 Yewa ususula shandi ne kupanga inandi

I mwana ulenga bumvu ne kuzobejibwa.+

27 Wami mwana, shi uleke kwivwana bulemununi,

Ukasāsuka binenwa bya buyuki.

28 Kamoni wa bitupu uzawilanga boloke,+

Kadi kyakanwa kya mubi kiminanga bubi kubyu.+

29 Butyibi i bubīkilwe ba kibengo,+

Ne bikupilwa nabyo mwanda wa nyuma ya bivila.+

20 Vinyu idi na kibengo,+ bitomibwa bikolwañana i bikutakane;+

Yewa ense ulubijibwa nabyo kadipo na tunangu.+

 2 Kuzakajibwa* na mulopwe kudi pamo bwa kubuluma kwa ntambo;*+

Yewa ense ukolomona bulobo bwandi utūlanga būmi bwandi mu kyaka.+

 3 I kya bulēme kudi muntu kupela lupata,+

Ino mulembakane ense ukeela’mo.+

 4 Muzoze kadimangapo mu kitatyi kya mashika,

O mwanda ukekala wa lulombo mu kitatyi kya mwangulo shi kadipo na kintu.*+

 5 Milangwe* ya mutyima wa muntu idi pamo bwa mema malampe,

Ino muntu wa kusansanya wiitekanga’mo.

 6 Bantu bavule basapulanga buswe bwabo bwa ndamatyidile,

Ino le i ani ubwanya kutana muntu mukōkele?

 8 Shi mulopwe washikata pa lupona mwanda wa kutyiba mambo,+

Upēpanga bibi byonso na meso andi.+

 9 Lelo i ani ubwanya kunena’mba: “Natōkeja mutyima wami;+

Ngidi tō ku bubi bwami”?+

10 Bipimo bya bulēmi bya budimbidimbi ne bipimo bya bubela*

—Byonso i bya munyanji kudi Yehova.+

11 Enka ne mwana* uyukilwanga ku bilongwa byandi,

Shi udi na mwiendelejo utōka tō ne moloke.+

12 Matwi evwana ne meso amona

—Yehova ye wibilongele byonso.+

14 Mpotyi unena’mba, “Ke biyampepo, ke biyampepo!”

Kupwa wataluka kaetumbika.+

15 Kudi olo, ne mabwe a kolaye* mangi,

Ino milomo ya buyuki i kintu kya bulēme.+

16 Yata kivwalwa kya muntu shi waleta kyeya pa mwanda wa mweni;+

Muyate kyeya shi wekiletele pa mwanda wa mwana-mukaji mweni.*+

17 Byakudya bimonwa na bongojani bitobalanga muntu,

Ino kupwa kyakanwa kyandi kikayula lubweyele.+

18 Shi kudi kwisambila pamo,* mpango ikendeka,*+

Kadi na bwendeji bwa bwino,* lwá divita dyobe.+

19 Vubavuba wendakananga usokola myanda mifyame;+

Kokapwana na yewa usenswe lubabo.*

20 Yewa ense ufinga shandi ne inandi,

Kinanu kyandi kikabula shi fukutu ibafika.+

21 Bupyani bupyanwa dibajinji na makomwa-meso

Kebukekalapo bu dyese ku mfulo.+

23 Bipimo bya bulēmi bya budimbidimbi* i bya munyanji kudi Yehova,

Kadi bipimo bya bulēmi bya bongojani ke biyampepo.

24 Matabula a muntu aludikwanga na Yehova;+

Le muntu ubwanya namani kwivwanija dishinda dyandi?*

26 Mulopwe wa tunangu upēpanga babi+

Ne kwibalandala na ditonto dya kipungwa kya kupūla nakyo.+

27 Umpuya wa muntu i kinanu kya Yehova,

Kikimbakimba mu bya munda byandi.

28 Buswe bwa ndamatyidile ne kikōkeji bilamanga mulopwe;+

Uningishanga lupona lwandi na buswe bwa ndamatyidile.+

29 Ntumbo ya bansongwalume i bukomo bwabo,+

Buya bwa dyangi bwa banunu nabo i mvwi yabo.+

30 Bivimvilwa ne bilonda bitalulanga* kibi,+

Bikupilwa nabyo bitōkejanga bya munda bya muntu.

 2 Mashinda onso a muntu amwekanga bu moloke kwadi,+

Ino Yehova ubandaulanga mityima.*+

 3 Kulonga byoloke ne bilulame

Kusangajanga Yehova kupita’ko kitapwa.+

 4 Meso a kwizunzula ne mutyima wa kibengo

—Kinanu kiludikanga mubi i bubi.+

 5 Mpango ya muntu wa kininga bine ikendeka,*+

Ino boba bonso ba kampeja-bukidi bine bakafula ku bulanda.+

 6 Kusokola byabulēme na ludimi lwa bubela

Kudi pamo bwa lumundu lujimina, dikinga dya lufu.*+

 7 Lūma lwa babi lukebakubija,+

Mwanda bapelanga kulonga bintu na boloke.

 8 Dishinda dya muntu wa mambo i dikondame,

Ino mingilo ya muntu utōka tō i myoloke swā.+

 9 I kipite buya kwikala mu difinko dya musaka wa njibo

Kupita’ko kwikala mu njibo imo na mukaji wa lupotopoto.*+

10 Muntu mubi* wabilanga bininge bibi;+

Kafwilangapo mulondakani nandi lusa.+

11 Shi muntu wa kibengo wapebwa mfuto, bampikwa bwino bekalanga ke ba tunangu kutabuka,

Kadi shi muntu wa tunangu watambula bujinguludi, umwenanga’mo buyuki.*+

12 Yewa Moloke utalanga njibo ya mubi;

Uponejanga babi mu musala wabo.+

13 Yewa ense ujika kutwi kwandi ku kudila kwa mupēlulwe

Nandi uketa ino kulondololwa mpika.+

14 Kyabuntu kya kufula kitalajanga bulobo,+

Kadi majika-kanwa mafyame* nao, bukalabale bwa mwiko.

15 I kya nsangaji muntu moloke kulonga bintu na boloke,+

Inoko i kintu kilenga moyo ku boba balongalonga bibi.

16 Muntu usāsuka mu dishinda dya bujinguludi

Ukekala pamo na boba bampikwa bukomo mu lufu.+

17 Yewa usenswe kwisangaja* ukafula ku bulanda;+

Yewa usenswe vinyu ne māni kakapetapo.

18 Mubi i kinkūlwa kya moloke,

Kadi ndalandala ukayatwa pa kyaba kya moloke swā.+

19 I kipite buya kwikala mu ntanda mutuputupu

Kupita’ko kwikala na mukaji wa lupotopoto* kadi ulobaloba.+

20 Bintu bya bulēme ne māni bidi mu njibo ya muntu wa tunangu,+

Ino kivila ukasupakanya* byadi nabyo.+

21 Yewa ense ulondalonda boloke ne buswe bwa ndamatyidile

Ukamona būmi, boloke, ne ntumbo.+

22 Muntu wa tunangu ubwanya kukanda ku* kibundi kya bankomokomo

Ne kutyepeja bukomo bobekulupile.+

23 Yewa ulama kyakanwa kyandi ne ludimi lwandi

Wilamanga aye mwine* ku makambakano.+

24 Muntu wa ditatu,* wa kibengo wianya, ye moityila

Muntu ulonga bya ditatu* ne kulanga kintu mpika.+

25 Byobya byabilanga bininge muzoze bikamufikija ku lufu,

Mwanda maboko andi apelanga kwingila.+

26 Difuku dyonso dituntulu wabilanga na makomwa-meso,

Ino moloke aye upānanga, kupela na kintu mpika.+

28 Kamoni ubepa bubela ukafwa,+

Ino muntu wivwana ukaleta bukamoni biyampe.*

29 Muntu mubi i mukopokwe mu meso,+

Ino muntu moloke swā ye udi na dishinda didi senene.*+

31 Kabalwe i kalongololwe mwanda wa difuku dya bulwi,+

Ino lupandilo i lwa Yehova.+

22 Dijina diyampe* difwaninwe kutongwa kupita’ko bupeta bukatampe;+

Kulēmekwa* i kupite buya ndalama ne olo.

 3 Mukosoke umonanga kibi wefya,

Ino bampikwa bwino bendelelanga’tu ne kwangula bipa bibi.*

 4 Bipa bya kwityepeja ne kutyina Yehova

I bupeta ne ntumbo ne būmi.+

 5 Miba ne bidiba bidi mu kashinda ka muntu mukondame,

Ino yewa ense ulēmekele būmi bwandi* wibisonsolokelanga kulampe.+

 6 Fundija mwana mwana-mulume* dishinda dyafwaninwe kwenda’mo;+

Nansha shi wanunupa kakasāsuka’mopo.+

 7 Mpeta ubikalanga mulanda,

Kadi yewa wapula i umpika wa yewa wapuja.+

 8 Yewa ense ukuna bukondame ukangula kyamalwa,+

Kadi mukombo wa bukalabale bwandi ukafula.+

 9 Muntu wa buntu* ukeselwa dyese,

Mwanda wiabilanga byakudya byandi na mulanda.+

10 Panga muntu wa kibengo,

Nabya bulwi bukapwa;

Lupata* ne mutonko bikafula.

11 Yewa usenswe mutyima utōka ne wa binenwa biyampe,

Mulopwe ukekala mulunda nandi.+

12 Meso a Yehova alamanga buyuki,

Ino Aye ufulamunanga binenwa bya ndalandala.+

15 Bulembakane i bukutyile mu mutyima wa mwana mwana-mulume,*+

Ino lusonde lwa bulemununi lukebufundwila kulampe nandi.+

16 Yewa udimba mulanda mwanda wa kuvudija bupeta bwandi+

Ne yewa upa mpeta byabuntu

Bakafula ku bulanda.

17 Tebeka kutwi kobe wivwane binenwa bya wa tunangu,+

Amba witabije buyuki bwami na mutyima onso,+

18 Mwanda bisangajanga kwibilama munda mobe,+

Amba abyo byonso bikale nyeke ku milomo yobe.+

19 Mwanda wa lukulupilo lobe lwikale mudi Yehova,

Nakupe buyuki dyalelo dino’di.

20 Mwene nakulembēle kala,

Nakupa madingi ne buyuki,

21 Mwanda wa kukufundija binenwa bya bine ne bikulupilwa,

Amba ujoke na musapu wa bine kudi mwine wakutumine?

22 Kokanyoñomona mulanda mwanda’tu i mulanda,+

Kadi kokavingakanya mupēlulwe mu kibelo kya kibundi,+

23 Mwanda Yehova mwine ukebanenena+

Kadi ukayata būmi bwa* boba bebadimba.

24 Kokapwana na muntu wa kalobolobo

Nansha kwenda na yewa keje kukalabala,

25 Kutyina nobe wakefunda mashinda andi

Ne kupya mu dikinga abe mwine.+

26 Kokekala mu bukata mwa boba bekunka maboko mwanda wa kyeya,

Batūla kyeya mwanda wa mapu.+

27 Shi kudipo na kintu kya kufuta,

Bakakuyata butanda bobe!

28 Kokatundulula kiyukeno kya mukalo kya kala

Kyatūdile bakulutuba bobe.+

Ukemananga ku meso a balopwe;+

Kakemanapo ku meso a bantu bitupu.

23 Shi ubashikata kudya na mulopwe,

Tá mutyima bininge ku byobya bidi ku meso obe;

 2 Tūla lupete pa mudibu obe*

Shi udi na nzala bininge.*

 3 Kokabila bininge byakudya byandi bya munsonso,

Mwanda i byakudya bya kyongo.

 5 Kitatyi kyoela’ko diso, kebukidi’popo,+

Mwanda bine bukamena mapapa pamo bwa mukebo ne kutumbuka mūlu.+

 6 Kokadya byakudya bya muntu wa mwino;*

Kokabila bininge byakudya byandi bya munsonso,

 7 Mwanda aye udi pamo bwa muntu ubala’nka kubala.*

 8 Ukalasa bibese byowadya’bya

Kadi luñanyañanya lobe lukenda mu bitupu.

 9 Kokesambila mu matwi a kivila,+

Mwanda kikafutulula tunangu twa binenwa byobe.+

10 Kokatundulula kiyukeno kya mukalo kya kala+

Nansha kutwela mu budimi bwa mwana wampikwa shandi.

11 Mwanda Mwine wa kwibalwila* i mukomo;

Ukakulandulanga mambo abo.+

12 Itabija bulemununi na mutyima onso

Ne kuta kutwi kobe ku binenwa bya buyuki.

14 Ufwaninwe kumukupila lusonde,

Mwanda wa kumupandija* ku Kibundu.*

15 Wami mwana, shi mutyima obe wikale na tunangu,

Nabya mutyima wami ukasangala.+

16 Bya munda byami* bikasangala

Shi milomo yobe īsamba byoloke.

17 Mutyima obe kewakabila babipya-mambo,+

Ino tyina Yehova difuku dyonso dituntulu,+

18 Mwanda nabya ukekala na būmi bwa kumeso,+

Kadi lukulupilo lobe kelukatalulwapo.

19 Wami mwana, ivwana wikale wa tunangu,

Kadi ludikila mutyima obe mu dishinda dyoloke.

20 Kokekala mu bukata mwa boba batoma vinyu mingi mpata,+

Mu bukata mwa boba badyadyadya mwita wa ntanda.+

21 Mwanda nkolwankolwa ne wa mudyopolo bakafula ku bulanda,+

Kadi kukunuka kukavwika muntu bisasa.

22 Ivwana shobe wakubutwile,

Kadi kokafutulula inobe mwanda’po’tu wanunupa.+

23 Pota* bubine, kokapotoloja’bo nansha dimo,+

Ne tunangu ne bulemununi ne ñeni.+

24 Bine, shandya moloke ukekala na nsangaji;

Yewa ense ubutula mwana wa tunangu ukamusangela.

25 Ba shobe ne inobe bakasepelela,

Kadi inobe wakubutwile ukekala na nsangaji.

26 Wami mwana, mpe mutyima obe,

Kadi meso obe asangele mashinda ami.+

27 Mwanda ndumba i kīna kilampe,

Kadi mwana-mukaji wa busekese* i mushimwa mutyetye.+

28 Ulālanga utengele pamo bwa kabwalāla;+

Uvudijanga bana-balume bampikwa kikōkeji.

30 I boba beja kitatyi kilampe pa vinyu;+

Boba bakimbakimba* vinyu mityange.

31 Kokatala kutyila kwa vinyu

Poyeñenya mu kitomeno kadi yenda itūka senene,

32 Mwanda ku mfulo isumananga pamo bwa nyoka,

Kadi itambijanga bulembe pamo bwa mpidi.

33 Meso obe akamona bintu byeni,

Mutyima obe nao ukesamba bintu bya bupupakane.+

34 Kadi ukekala pamo bwa muntu ulēle mu bukata mwa dijiba,

Pamo bwa muntu ulēle pa nsongo ya mikabo ya kidindo kya kyombo.

24 Kokyabila bantu babi,

Kadi kokabila mpata kupwana nabo,+

 2 Mwanda mutyima wabo ulangulukilanga pa lūma,

Kadi milomo yabo īsambanga bintu bikambakanya.

 3 Na tunangu njibo* yubakwanga,+

Kadi na kusansanya ikomejibwanga pototo.

 4 Na buyuki byumba byayo i biyule

Bintu bilēme bya miswelo yonso ne byabulēme bisangaja.+

 5 Muntu wa tunangu i mukomo,+

Kadi na buyuki muntu uvudijanga bukomo bwandi.

 6 Na bwendeji bwa bwino* ukalwa divita dyobe,+

Kadi mu badingidi bavule mudi bushindañani.*+

 7 Kivila kekipetelwangapo pa tunangu twa bine;+

Kekidipo na kya kunena mu kibelo kya kibundi.

 8 Yewa ense ukuta kitumba kibi

Uketwa bu mfumwandya nkuku.+

 9 Nkuku ya bulembakane* i bubi,

Kadi bantu bashikilwe wa kibengo.+

10 Shi utyumukwe mutyima mu difuku dya tusua,*

Bukomo bobe bukatyepa.

11 Kūla boba baselelwa ku lufu,

Kadi koka boba balundukila ku kutapwa.+

Bine, Yewa ukutalanga* ukayuka

Kadi ukalubwila muntu ne muntu mwendele mingilo yandi.+

13 Wami mwana, dyá būki mwanda i buyampe;

Būki bwa ku kisá butobalanga kudya.

Shi witusokole, ukekala na būmi bwa kumeso

Kadi lukulupilo lobe kelukatalulwapo.+

15 Kokajikila na mutyima mubi kubwipi na njibo ya moloke;

Kokyonakanya kifuko kyandi pa kukōkolokwa.

16 Mwanda moloke ubwanya kupona misunsa isamba-ibidi, kadi ukabūka monka,+

Ino mubi ukakukajibwa na kyamalwa.+

17 Shi walwana nobe wapone, kokasepelela,

Kadi shi wakukala, mutyima obe kewakasangala;+

18 Shi bitupu, Yehova ukamona ne kufītwa,

Kadi ukatalula bulobo bwandi pādi.*+

19 Kokafītwa mutyima* mwanda wa bantu babi;

Kokyabila bantu babi,

20 Mwanda i kutupu mubi nansha umo ukekala na būmi bwa kumeso;+

Kinanu kya babi kikabula.+

Kadi kokapwana na bantomboki,*+

22 Mwanda kimpengele kyabo kikāya mu kitulumukila.+

25 Ino bikekala biyampe ku boba bamudingila;+

Madyese a bintu biyampe akāya pobadi.+

27 Longolola mwingilo obe wa panja, kadi teakanya bintu byonso mu budimi;

Kupwa ubaka njibo* yobe.

29 Kokanena’mba: “Nsa kumulonga enka mwawaunongela;

Nsa kumulubwila byaalongele.”*+

30 Napityīle ku budimi bwa muzoze,+

Ku budimi bwa mañanza bwa muntu wampikwa ñeni.*

31 Namwene amba bwadi butumpe biyombo bityani;

Pa nshi padi payule lusungesunge,

Kadi lubumbu lwabo lwa mabwe lwadi lupone.+

32 Namwene kino nekilama ku mutyima;

Nemwenine’kyo penepa naboila’ko ino ñeni amba:*

33 Kulāla’ko bityetye, kukunuka’ko bityetye,

Kukōkolokwa bityetye, makasa mu kyadi,

34 Kadi bulanda bobe bukāya pamo bwa kabwalāla,

Ne bufudile bobe pamo bwa muntu uvwele byabulwi.+

 2 I ntumbo ya Leza kufya mwanda,+

Kadi ntumbo ya balopwe i kubandaula mwanda.

 3 Monka mulepele mūlu ne panshi napo palampe,

Ne mutyima wa balopwe nao keusokolwapo.

 4 Talula bityani ku ndalama,

Nayo ikatamba’mo mikundulwe yonso.+

 5 Talula mubi ku meso a mulopwe,

Kadi lupona lwandi lukakomejibwa pototo mu boloke.+

 6 Kokelēmeka abe mwine ku meso a mulopwe,+

Kadi kokekala mu bukata mwa bantu ba ntumbo,+

 7 Mwanda i kipite buya akunene amba, “Kanda kuno.”

 8 Kokepangila kukasamba mu kidye,

Mwanda le ukalonga namani shi pa kupwa mukwenu wakufwija bumvu?+

 9 Winenene mambo obe na mukwenu,+

Ino kokasokola myanda yobakulombwele kufula,*+

10 Kutyina’mba yewa wivwana wakakufwija bumvu

Ne abe nobe wakasambakanya mwanda mubi* keubwanikapo kujokejibwa.

11 Pamo bwa mapome a olo mu bintu* bya ndalama

Mo mwikadile ne kinenwa kīsambwa pa kitatyi kifwaninwe.+

12 Pamo bwa nzenze ya ku matwi ya olo ne bya kwidyangula nabyo bya olo mikundule

Mo mwikadile ne mudingidi wa tunangu ku matwi evwana.+

13 Pamo’nka bwa kutalala kwa mashika mekwate mu difuku dya mwangulo

Mo mwikadile ne mukendi wa kikōkeji ku boba bamutumine,

Mwanda aye utūjanga mutyima wa mfumwandi.*+

14 Pamo bwa makumbi ne kivula kekiletapo mvula

Mo mwikadile ne muntu witumbika pa mwanda wa kyabuntu kekyaletelwe.*+

15 Pa kitūkijetyima mukatampe wa basola unekenibwanga,

Kadi ludimi lutūkanye* lubwanya kulala mukupa.+

16 Shi ubatana būki, dyá’bo pa ndīlo,

Mwanda shi udye’bo bungi bininge, ubwanya kulasa’bo.+

17 Nyanta lwayo ku njibo ya mukwenu na dimo dimo,

Kutyina wakakukōka kakushikwe.

18 Pamo bwa umpebwe wa divita ne kipete ne muketo wa bui

Mo mwikadile ne muntu utūdila mukwabo bukamoni bwa bubela.+

19 Pamo bwa dino dityumuke nansha kulu kutelententa

Mo mwikadile ne kwisumbidila muntu kakulupilwapo* mu bitatyi bya makambakano.

20 Pamo bwa muntu uvūla kivwalwa difuku dya mashika

Ne pamo bwa busuku busosoma bupungululwa pa makadi

Mo mwikadile ne muntu wimbila yewa wa mutyima fututu ñimbo.+

21 Shi walwana* nobe udi na nzala, mupe byakudya adye;

Shi udi na kyumwa, mupe mema atome,+

22 Mwanda ukamulundikila makala a mudilo pa mutwe wandi,*+

Kadi Yehova nandi ukakupala mpalo.

23 Kivula kya kungala kiletanga kinya kya mvula,

Ludimi lwa lubabo nalo luletanga mpala ya bulobo.+

24 I kipite buya kwikala mu difinko dya musaka wa njibo

Kupita’ko kwikala mu njibo imo na mukaji wa lupotopoto.*+

25 Pamo bwa mema atalala kudi muya* mukōke

Mo mwikadile ne mwanda muyampe utamba ku ntanda ya kulampe.+

26 Pamo bwa nsulo ya mema mavutakane ne mushimwa moneke

Mo mwikadile ne muntu moloke ukōkela* muntu mubi.

27 Ke biyampepo kudya būki bungi bininge,+

Kadi ke kya ntumbopo kukimba ntumbo ya abe mwine.+

28 Pamo bwa kibundi kitūtwe, kyampikwa lubumbu,

Mo mwikadile ne muntu kabwanyapo kwīfula.*+

26 Pamo bwa mashika mekwate mu bushipo ne mvula mu kitatyi kya mwangulo,

Bulēme kebufwaninwepo kivila.+

 2 Monka mwikadile koni na bubinga bwa kunyemena ne kamimbi na bubinga bwa kutumbukila,

Mafingo nao keayangapo kwampikwa bubinga bushilakane.*

 3 Mukānda i wa kabalwe, lukano i lwa mpunda,+

Lusonde nalo ludi’ko mwanda wa nyuma ya bivila.+

 4 Kokalondolola kivila mwendele bulembakane bwakyo,

Kutyina’mba waketūla mu lwakyo ludingo.*

 5 Londolola kivila mwendele bulembakane bwakyo,

Kutyina kyakalanga’mba kidi na tunangu.+

 6 Pamo bwa muntu wilemeka maulu andi ne kwisanshija aye mwine*

Mo mwikadile ne muntu utūla myanda kudi kivila.

 7 Pamo bwa maulu asunkuta* a kilema,

Mo mwikadile ne lukindi mu kyakanwa kya bivila.+

 8 Pamo bwa kukutyila dibwe ku topito,

Mo mwikadile ne kupa kivila ntumbo.+

 9 Pamo bwa mutyi wa miba mu kuboko kwa nkolwankolwa

Mo mwikadile ne lukindi mu kyakanwa kya bivila.

10 Pamo bwa mwedi wa miketo utapa kitapetape,*

Mo mwikadile ne yewa utweja kivila nansha bapityeshinda pa kaji.

11 Pamo bwa mbwa ujokela ku byalashile,

Kivila nakyo kipitulukanga mu bulembakane bwakyo.+

13 Muzoze unenanga’mba: “Mu dishinda mudi ntambo mwana,

Ntambo udi mu kīkwe!”+

14 Mulango ujokolokanga ku masalinye ao,*

Muzoze nandi pa butanda bwandi.+

15 Muzoze uvundanga kuboko kwandi mu kibakudi kya masobo,

Ino ukōkanga bininge pa kujokeja’ko ku kyakanwa kyandi.+

16 Muzoze ulañanga’mba udi na tunangu

Kutabuka bantu basamba-babidi balondolola bya lūku.

17 Pamo bwa muntu ukwata mbwa ku matwi

Mo mwikadile ne mupityeshinda ukalabala bya mwiko pa mwanda wa* lupotopoto ke lwandipo.+

18 Pamo bwa kilubi kyela byabulwi bya mudilo, ne miketo, ne lufu*

19 Mo mwikadile ne muntu udimba mukwabo kanena’mba: “Nadi’tu nkaya!”+

20 Kokwa kekudipo nkuni, mudilo ubulanga,

Kadi kokwa kekudipo vubavuba, lupotopoto lupwanga.+

21 Pamo bwa makala ku makala a mudilo ne nkuni nayo ku mudilo,

Muntu wa lonji nandi wakijanga lupotopoto.+

22 Binenwa bya vubavuba bidi pamo bwa twakudya tutobala;*

Tuminwa kubyu mu kifu.+

23 Pamo bwa ndalama mishinge ku kininga kya dilongo

Mo mwikadile binenwa bya kisanso bitamba ku* mutyima mubi.+

24 Yewa ushikilwe bakwabo wiinanyanga na milomo yandi,

Ino munda mwandi ulamine bongojani.

25 Nansha shi wisamba biyampe, kokamukulupila,

Mwanda mu mutyima wandi mudi bintu bisamba-bibidi bya munyanji.*

26 Nansha shi mushikwa wandi i mufibwe na bongojani,

Bubi bwandi bukasokokela patōka mu kipwilo.

27 Yewa ukola lubao ukaponena’mo,

Kadi yewa ense ukunkulumuna dibwe—dikamujokela.+

28 Ludimi lwa bubela lushikilwe boba boluvingakenye,

Kadi kyakanwa kya lushiñanya kiletanga musala.+

27 Koketumbija pa mwanda wa dya kesha,

Mwanda kuyukilepo bikaleta* difuku.+

 2 Leka muntu ungi* akutendele, ke kyakanwa kyobepo;

Bakwabo,* ke milomo yobepo.+

 3 Dibwe dilēmanga ne musenga nao ulēmanga,

Ino kulobejibwa na mulembakane kulēmanga kupita bino byonso bibidi.+

 4 Bukalabale i bubibubi, bulobo nabo budi pamo bwa dilobe,

Ino le i ani ubwanya kukomena mukao?+

 6 Bilonda bikutapile mulunda i bikōkele,+

Ino mififyo ya walwana i mingimingi.*

 7 Muntu* mwikute umwañanga* būki bwa ku kisá,

Ino wa nzala,* enka ne bilula kwandi i bitobala.

 8 Pamo bwa koni kasāsuka* ku bunswa bwako

Mo mwikadile ne muntu usāsuka kwandi.

 9 Māni ne ensense bisangajanga mutyima;

Mo mwikadile ne bulunda buyampe butamba ku madingi ampikwa budimbidimbi.*+

10 Kokaleka mulunda nobe nansha mulunda na shobe,

Kadi kokatwela mu njibo ya mwanenu mu difuku dya kimpengele kyobe;

Mulondakani wa pabwipi i mupite buya mwanenu wa kulampe.+

11 A wami mwana, ikala na tunangu, sangaja mutyima wami,+

Amba nondolole yewa unkolomona.+

12 Mukosoke umonanga kibi wefya,+

Ino bampikwa bwino bendelelanga’tu ne kwangula bipa bibi.*

13 Yata kivwalwa kya muntu shi waleta kyeya pa mwanda wa mweni;

Muyate kyeya shi wekiletele pa mwanda wa mwana-mukaji mweni.*+

14 Shi muntu wesela mukwabo na diwi ditunduke lubanga bwē,

Kikamonwa bu mafingo kwadi.

16 Yewa ense ubwanya kumukankaja, ubwanya kukankaja kivula

Kadi ubwanya kukwata māni na kuboko kwandi kwa lundyo.

17 Enka kyuma mokinonenanga kyuma,

Muntu nandi unonanga mulunda nandi.*+

18 Yewa ulama kikuyu ukadya bipa byakyo,+

Kadi yewa ulama mfumwandi ukalēmekibwa.+

19 Monka mulombwelanga mema mpala ya muntu,

Ne mutyima wa muntu nao ulombolanga wa mukwabo.

20 Kibundu ne kifuko kya bonakani* kebikutangapo,+

Ne meso a muntu nao keekutangapo.

21 Monka mwikadile kisuku kya kutōkeja nakyo i kya ndalama, nkelwa nayo i ya olo,+

Ne muntu nandi utompibwanga na mitendelo yatendelwa.*

22 Nansha shi utwe mulembakane na mwinshi

Pamo bwa miseke mitwe mu kinu,

Bulembakane bwandi kebukamutalukapo.

Lama biyampe* mikōko yobe,+

24 Mwanda bupeta kebulādilangapo nyeke,+

Nansha kilukwa* mu nkongo yonsololo.

25 Biyombo bibishi bijiminanga, biyombo bipya byamweka,

Kadi munamuna ya mu ngulu ikongakanibwa.

26 Mikōko milume myana iletanga bisandi byobe,

Bambuji balume nabo baletanga lupoto lwa budimi.

27 Kadi kukekala mabele mangi a bambuji obe a kudya,

A kudisha ba mu njibo yobe, ne kukwasha bengidi bobe bana-bakaji.

28 Babi banyemanga nansha shi kekudipo muntu wibapanga,

Ino boloke badi na kikulupiji pamo bwa ntambo.*+

 2 Shi mu ntanda mudi kujilula,* bamfumu bakepingakana’mo mwadi yeu ke yeu,+

Ino na bukwashi bwa muntu wa kusansanya ne buyuki, mfumu* ukeja’mo bininge.+

 3 Mulanda udimba bantu bapēlulwe+

Udi pamo bwa mvula utukija byakudya byonso.

 4 Boba baleka bijila batendelanga mubi,

Ino bebafītyilwanga mutyima kudi boba balama bijila.+

 5 Bantu babi kebabwanyapo kwivwanija boloke,

Ino boba bakimba Yehova babwanya kwivwanija bintu byonso.+

 6 Mulanda unangila mu bululame bwandi i muyampe

Kutabuka mpeta wa mashinda moneke.+

 7 Mwana wa ñeni ulamanga bijila,

Ino mulunda na ba mudyopolo ufwijanga shandi bumvu.+

 8 Yewa uvudija bupeta bwandi na kamweno+ ne na kwapuja na kamweno katabuke’mo

Ubīkilanga’bo yewa ukwatyilwa mulanda lusa.+

 9 Yewa upela kwivwana bijila

—Enka ne milombelo yandi i ya munyanji.+

10 Yewa ongwela moloke swā mu dishinda dibi ukaponena mu kīna kyandi aye mwine,+

Ino muntu wampikwa kutopekwa ukapyana byobya biyampe.+

11 Mpeta i wa tunangu mu meso a aye mwine,+

Ino mulanda wa kusansanya ubwanya kumujingulula.+

12 Shi boloke abashinde, kwikalanga ntumbo mikatampe,

Ino shi babi ababikala, bantu bafyamanga.+

13 Yewa upūta kujilula kwandi kebikamwendekelapo,+

Ino yewa ense wisapula ne kuleka’byo ukafwilwa lusa.+

14 Wa nsangaji i muntu wilamine nyeke,*

Ino yewa ense ūmija mutyima wandi ukaponena mu kyamalwa.+

15 Pamo bwa ntambo ubuluma ne uluse utambañana lubilo

Mo mwikadile ne mulopwe mubi pa bafudile.+

16 Mutangidiji wampikwa kusansanya wingidijanga lupusa lwandi bibi,+

Ino yewa ushikilwe kumwena mu bya budimbidimbi ukalepeja būmi bwandi.+

18 Yewa unanga pampikwa kilubo ukapandijibwa,+

Ino yewa wa mashinda makondame ukapona mu kitulumukila.+

19 Yewa udima nshi yandi ukekala na byakudya bivule,

Ino yewa ulondalonda bintu bya bitupu ukekala na bulanda buyule bā.+

20 Muntu mukōkele ukamona madyese mangi,+

Ino yewa upēlakana kukimba bupeta kakekalapo wampikwa mambo.+

21 Ke biyampepo kulombola mboloji,+

Ino muntu ubwanya kulonga bibi mwanda’tu wa kakipindi ka mukate.

22 Muntu wabilaabila* upēlakananga mwanda wa bupeta

Pampikwa kuyuka’mba bulanda bukamupeta.

23 Yewa ense udingila muntu+ bakamutōkelwa mutyima ku mfulo+

Kupita’ko yewa ushiñanya na ludimi lwandi.

25 Muntu wa makomwa-meso* ukolomonanga lupotopoto,

Ino yewa ense ukulupile mudi Yehova ukamona biyampe.*+

26 Yewa ense ukulupile mutyima wandi i kivila,+

Ino yewa unangila mu tunangu ukapandanga.+

27 Yewa ense upa balanda kakabulwepo kintu,+

Ino yewa wibapūtyila meso ukamonanga mafingo mangi.

28 Shi babi ababikala, muntu ufyamanga,

Ino shi abafu, bantu boloke bavulanga.+

29 Muntu ūmija nshingo yandi* pa kupwa kudingilwa misunsa mivule+

Ukatyumunwa mu kitulumukila byakondapibwapo.+

 2 Shi boloke i bangi, bantu basangalanga,

Ino shi mubi wabikala, bantu babinzanga.+

 3 Muntu usenswe tunangu usangajanga shandi,+

Ino yewa upwana na bandumba usupakanyanga bupeta bwandi.+

 4 Na boloke mulopwe ushimatyijanga ntanda senene,+

Ino muntu ukimba kutyibwa milomo wiiletelanga musala.

 5 Muntu ushiñanya mukwabo

Utanga maulu andi bukonde.+

 6 Kujilula kwa muntu mubi kumupijanga mu dikinga,+

Ino moloke aye welanga nsadi ya tusepo ne kusangala.+

 7 Moloke utanga mutyima ku byepelo bya balanda,+

Ino mubi aye katanga’kopo mutyima uno muswelo.+

 8 Bantu ba mitatulo basōkanga kibundi,+

Ino boba ba tunangu batalajanga bulobo.+

 9 Shi muntu wa tunangu wipotomeja na mulembakane,

Kukekala kavulubi ne kafutululo, ino kekukekalapo talala.+

10 Bantu bamwanga mashi bashikilwe yewa ense wampikwa mambo,*+

Kadi bakimbanga kuyata būmi bwa* bantu boloke swā.*

11 Kivila kinenanga patōka milangwe* yakyo yonso,+

Ino wa tunangu aye ubandaulanga’yo talala nyā.+

12 Shi mulopwe uta mutyima ku bubela,

Bengidi bandi bonso bakekala babi.+

14 Shi mulopwe utyibila balanda mambo na boloke,+

Lupona lwandi lukashimatyija nyeke.+

15 Lusonde* ne madingi biletanga tunangu,+

Ino mwana mulekwe bitupu ufwijanga inandi bumvu.

16 Shi babi abavula, kujilula nako kuvulanga,

Ino boloke bakamona kupona kwabo.+

17 Lemununa obe mwana nandi ukakwikadija talala;

Kadi ukakuletela* nsangaji mikatampe.+

18 Kokwa kekudipo kimonwa,* bantu balekwanga bitupu,+

Ino ba nsangaji i boba balama bijila.+

19 Mwingidi kaketabijapo kōlolwa na binenwa,

Mwanda nansha shi waivwana, kakōkelangapo.+

21 Shi mwingidi ulelemunwa tamba pa bwanuke,

Mwenda mafuku ukekala muntu wampikwa kufwija’ko.

22 Muntu ulobaloba ukolomonanga lupotopoto;+

Ino yewa udi na mutyima wa bukalabale bya mwiko ujilulanga bininge.+

23 Kwizunzula kwa muntu kukamutūkija panshi.+

Ino yewa ense mwityepeje mu mushipiditu ukamona ntumbo.+

25 Kuzakala* bantu i* dikinga,+

Ino yewa ukulupile mudi Yehova ukakingwa.+

26 Bantu bavule bakimbanga kwimona na* mulopwe,

Ino kubingijibwa kwa muntu kutambanga kudi Yehova.+

27 Muntu mukondame i wa munyanji kudi moloke,+

Ino yewa wa dishinda dyoloke swā i wa munyanji kudi yewa mubi.+

 2 Ami nkiyukilepo bintu ne mupitwe na bantu bonso,+

Kadi ne mubulwe ñeni ifwaninwe kwikala na muntu.

 3 Nkyefundilepo tunangu,

Kadi nkidipo na buyuki bwa Mwine Ujila Nakampata.

 6 Kokabweja kintu ku binenwa byandi,+

Shi bitupu ukakudingila,

Kadi nobe ukekala mbepai.

Ndeke’tu ndye kipindi kyami kya byakudya,+

 9 Kutyina’mba nakekuta kenkutune ne kunena’mba, “Le Yehova mwine i ani?”+

10 Kokavubakenya mwingidi myanda kudi mfumwandi,

Shi bitupu ukakufinga kadi nobe ukapya mambo.+

11 Kudi lukongo lufinga shandi

Kadi kelweselangapo inandi.+

12 Kudi lukongo lutōka ku meso a alo lwine+

Ino kelutōkejibwepo ku busala* bwalo.

13 Kudi lukongo lwa meso ezunzula bininge

Kadi lwa meso atala bya kibengo bininge!+

14 Kudi lukongo lwa meno a bipete,

Lwa bibanga bya mpete ya kutapa nayo;

Bibokota bantu bapēlulwe ba pa ntanda

Ne balanda ba mu bukata mwa bantu.+

Kudi bintu bisatu kebīkutangapo,

Biná kebinenangapo nansha dimo amba, “Kubapu!”

16 —Kibundu*+ ne ndá ya ñumba,

Ntanda yampikwa mema,

Ne mudilo keunenangapo nansha dimo amba, “Kubapu!”

17 Diso dibenga shandi kadi difutulula kukōkela inandi+

—Binkombe bya mu musanza* bikabongotola’dyo,

Kadi mikebo myana ikadya’dyo.+

18 Kudi bintu bisatu byonkibwanyapo kwivwanija,*

Ne biná byonkivwanijepo:

19 Dishinda dya mukebo mūlu,

Dishinda dya nyoka pa dibwe,

Dishinda dya kyombo mu dijiba,

Ne dishinda dya mwana-mulume na nsongwakaji.

Udyanga, wepampula ku kanwa;

Kupwa kanena’mba, “Nkilongelepo kibi.”+

21 Kudi bintu bisatu bijinyanga ntanda

Ne bintu biná byokeibwanyapo kūminina:

22 Shi umpika wabikala bu mulopwe,+

Shi mulembakane wavudija byakudya,

23 Shi mwana-mukaji obashikilwe* wasongwe,

Ne shi mwingidi mwana-mukaji wapingakena* mfumwandi mwana-mukaji.+

24 Bintu biná pano pa ntanda i bityetyetyetye,

Ino abyo na tunangu twa kitetyima:*+

25 Tunyengelele ke bipangwapo bya bukomo,*

Ino ato tuteakanyanga byakudya byato mu bushipo.+

26 Badama*+ ke bipangwapo bya bukomo,*

Ino baloñanga njibo yabo mu bimabwe.+

27 Njie+ keidipo na mulopwe,

Ino ayo yonso yendanga kumeso mu mulongo.*+

28 Kilōko+ kilamatanga na maulu akyo,

Kadi kitwelanga mu njibo mikatakata ya mulopwe.

29 Kudi bintu bisatu bitabulanga biyampe,

Biná byendanga biyampe:

30 Ntambo, nyema mutabuke bukomo,

Kanyemangapo muntu;+

31 Mbwa; mbuji mulume;

Ne mulopwe udi na kibumbo kyandi kya divita.

32 Shi ubezunzula bya bulembakane+

Nansha shi ulañanga kwizunzula,

Tūla kuboko pa kyakanwa kyobe.+

33 Mwanda kusunkumbya mabele kulupulanga buleba

Kadi kunyuka mulu nako kutambijanga mashi,

Mo monka ne kukolomona bulobo nako kuletanga lupotopoto.+

 2 Le nkulombole bika le, a wami mwana,

Bika, a mwana wa ndá yami,

Ne bika le, a mwana wa mpiko yami?+

 3 Kokapāna bukomo bobe ku bana-bakaji,+

Nansha kulonda mashinda onakanyanga balopwe.+

 4 Kebifwaninwepo balopwe, abe Lemwele,

Kebifwaninwepo balopwe kutoma vinyu

Nansha bendeji kunena’mba: “Le bitomibwa byami bidi kwepi?”+

 5 Kutyina’mba bakatoma kebelwa mbila iletelwe

Ne kunyengakanya byepelo bya boba bapēlulwe.

 6 Pāna bitomibwa bikolwañana ku boba boneka+

Ne vinyu ku boba badi mu tusua twa malwa.*+

 7 Wibaleke batome belwe bulanda bwabo;

Wibaleke bavulaminwe makambakano abo.

 8 Nenena kamāma;

Lwila byepelo bya boba bonso boneka.+

 9 Nena ne kutyiba mambo moolokele;

Lwila byepelo bya* mupēlulwe ne mulanda.+

11 Wandi mulume umukulupile mu mutyima wandi,

Kadi kabulwangapo kintu kya bulēme.

12 Upalanga mulume mpalo miyampe, ke mibipo,

Mafuku onso a būmi bwandi.

13 Usokolanga myoya ne bukonge;

Usangelanga kwingila na maboko andi.+

14 Udi pamo bwa byombo bya bansunga,+

Uselanga byakudya byandi kulampe.

15 Kadi ubūkanga abo bukidi bufuku,

Usokolanga byakudya bya ba mu njibo yandi

Ne bipindi bya bengidi bandi bana-bakaji.+

16 Ulañanga budimi kadi wapota’bo;

Udimanga budimi bwa mañanza na kususuka na mingilo.*

17 Wilongololanga mwanda wa mingilo mikomo,*+

Kadi ukomejanga maboko andi.

18 Umonanga’mba bya busunga byandi i bimwenwa’mo;

Kinanu kyandi kekibulangapo bufuku.

19 Maboko andi akwatanga kibunda kya nyushi,

Kadi maboko andi akwatyijanga kinoa kya nyushi.*+

20 Ubādilanga yewa mupēlulwe kikasala kyandi,

Kadi uvungulwilanga mulanda maboko andi.+

21 Kaselelangapo ba mu njibo yandi mutyima kūlu mwanda wa mashika mekwate

Ke-pantu bonso ba mu njibo yandi bavwele bivwalwa bileta kyanga.*

23 Wandi mulume i muyukane biyampe mu bibelo bya kibundi,+

Mwine mwashikatanga mu bukata mwa bakulumpe ba ntanda.

24 Upuñanga bivwalwa bya bukonge* upotoloja’byo

Kadi upotejanga mikaba ku bansunga.

25 Uvwele bukomo ne buya bwa dyangi,

Kadi utalanga mafuku a kumeso na kikulupiji.*

26 Wasamanga kyakanwa kyandi na tunangu;+

Kijila kya kanye* kidi pa ludimi lwandi.

27 Utalanga mingilo ya ba mu njibo yandi,

Kadi kadyangapo mukate wa bukope.+

28 Bandi bana bemananga kebamutela bu wa nsangaji;

Wandi mulume wimananga kamutendela.

29 Kudi bana-bakaji bavule bankanka,*

Ino abe—wibapityile bonso.

30 Bupopoke bubwanya kwikala bwa bubela, kadi buya nabo bubwanya kwikala bwa mu kitatyi kityetye,*+

Ino mwana-mukaji utyina Yehova ukatendelwa.+

31 Mupale mpalo yandi pa byobya byalonga,*+

Kadi mingilo yandi imutendele mu bibelo bya kibundi.+