Baleza-bakaji ba Bumeni ne Divita

MU BUKIMBI bwa kusaka kusokola bintu bya kishiyekulu bwālongelwe mu Ebla, mu Shidia (Syrie), mwāsokwelwe kifwatulo kyakala na kala kya Ishtar, leza-mukaji wa bumeni ne divita wa bene Babiloni. Paolo Matthiae, mwifundi wa bintu bya kishiyekulu, wājingulwile’mba i “kashe ka umbungulu pafwatulwe kitobo mwana-mukaji wipūtyile wimene kumeso kwa kifwatulo kikatampe kya leza . . . mutwe wakyo mulamikilwe ku lupōpo lutyetye lulampe.”

Buno busokodi i bukatampe, mwanda kino kifwatulo i kya tamba kalā, ku ngalwilo kwa myaka tutwa 18 K.K.K. Matthiae wānene’mba buno i “bukamoni bwamfulo” bulombola’mba butōtyi bwa Ishtar kebwije kubwipi kwa myaka 2000.

Butōtyi bwa Ishtar bwāshilwile mu Babiloni, ebiya tutwa twa myaka pakupita’po, bwasambakana mu Umbikalo wa Loma. Yehova wāsoñenye bene Isalela’mba bonakanye bibese byonso byāshele ku mutōtelo wabubela byādi mu Ntanda ya Mulao, ino bākankelwe kulonga nabya, omwanda butōtyi bwa Ashetalote (wa mu Kenani udingakene na Ishtar) bwāikele ke dikinga kobadi.​—Kupituluka 7:​2, 5; Batyibi 10:6.

Nansha Ishtar ne Ashetalote udingakene nandi byokebakidikopo dyalelo, bilongwa byabo byobāshile​—busekese ne bukalabale​—pano bibasambakana ntanda. Padi tukokeja kwīpangula shi kisaka kya bantu badiko dyalelo kishidile bine na bulungu bwa pakala mobādi batōta baleza-bakaji ba bumeni ne divita.

[Bilembwa bya pa Bifwatulo]

Bana bādi balambulwa monka kudi Tanit