Tamija Bwino bwa bu Mufundiji

BYODI mufundiji, kitungo kyobe i kitungo’ka? Wivwane waikele musapudi wa Bulopwe panopano, nankyo kubudilwepo kwikala na mutyima wa kusaka kuyuka mwa kwendejeja kifundwa kya Bible kya ku njibo, mwanda Yesu wāpele balondi bandi mwingilo wa kulonga bana ba bwanga. (Mat. 28:19, 20) Shi kodi kala mupotolole uno mwingilo, padi kitungo kyobe pano ke kya kwikala na bwino buvule bwa kutenga mityima ya boba bosaka kukwasha. Shi wi mbutwile, nabya bine wabilanga kwikala mufundiji ukokeja kukunka mityima ya bana bamone kupāna būmi bwabo kudi Leza. (3 Yoa. 4) Shi wi mukulumpe nansha muntu wielela’ko mwa kwikadila mukulumpe, nalanga usakanga kwikala muneni wa ku meso a bantu ukunka mityima ya bemvwaniki nabo bayuke kutendela Yehova ne mashinda andi bya binebine. Lelo ukokeja kufikila namani pa bino bitungo?

Boila ñeni kudi Yesu Kidishitu, Mufundiji Mukatampe. (Luka 6:40) Ponso paādi wisamba, pa kitango kya bantu bongwidile ku lūlu nansha pa bantu batyetye kitatyi kyobenda mwishinda, byaādi unena ne muswelo waādi unena’byo byādi bishala nyeke mu mityima ya bemvwaniki. Yesu wādi ukunka ñeni ne mityima ya bemvwaniki bandi, kadi wādi ulombola mvubu ya bufundiji yobevwana biyampe. Lelo nobe ukokeja kulonga mwaālongele?

Kulupila Mudi Yehova

Bwino bwa kufundija bwa Yesu bwādi butama mwanda wa kipwano kya binebine kyaādi upwene na Shandi wa mūlu ne madyese aādi weselwa kupityila ku mushipiditu wa Leza. Lelo ulombanga Yehova na kininga amba nobe uyuke kwendeja kifundwa kya Bible senene? Shi wi mbutwile, lelo ulombanga nyeke Leza akupe bwendeji bwa kufundija bobe bana? Le ulombelanga na mutyima umo kumeso kwa kukanena dishikulu nansha kwa kukendeja kupwila kampanda? Kukulupila mudi Yehova mu milombelo kukakukwasha wikale mufundiji mulumbuluke.

Kwiubija mudi Yehova i ne kukulupila mu Kinenwa kyandi, ke Bible kadi. Yesu, pa kulombela kyolwa kya mfulo ya būmi bwandi bwa bu muntu mubwaninine, wāsapwidile Shandi amba: “Amiwa napu kwibapa mwanda obe.” (Yoa. 17:14) Yesu wādi muyuke bintu bivulevule, ino kādipo unena bya aye mwine. Wādi nyeke unena byāmufundije Shandi, bine i mwitushile kimfwa kiyampe kya kulonda. (Yoa. 12:49, 50) Mwanda wa Leza ulaminwe mu Bible udi na bukomo bwa kwalamuna bantu​—bilongwa byabo, milangwe yabo ya munda, ne malango abo. (Bah. 4:12) Ponso poenda uvudija buyuki bwa Kinenwa kya Leza ne kuyuka kwibwingidija biyampe mu mwingilo obe, i kutamija kotamija bwino bwa kufundija bukokela bantu kudi Leza.​—2 Tem. 3:16, 17.

Peja Yehova Bulēme

Kwikala mufundiji wiula Kidishitu ke kuyukapo’tu kunena dishikulu disangaja kete, mhm. Eyo, bantu bādi batendela “myanda miya” yādi inena Yesu. (Luka 4:22) Ino kitungo kyādi kinenena Yesu biyampe i kitungo’ka? I kupeja Yehova bulēme, ke kusakapo ntumbo ya aye mwine. (Yoa. 7:16-18) O mwanda wāsoñenye balondi bandi amba: “Bu-mwinya bwenu busokokele ku bantu, amba bemumone mīngilo yenu miyampe, nabo batumbije Shenu wa mūlu.” (Mat. 5:16) Ano madingi afwaninwe kwalamuna mufundijijo wetu. Tufwaninwe kwitungila kitungo kya kwepuka kintu kyo-kyonso kibwanya kwitulabika twilwe kino kitungo. Nanshi shi ketukunge myanda ya kukanena ne muswelo wa kukanena’yo, i biyampe twiipangule amba, ‘Lelo ino myanda ikalengeja bantu batendele Yehova bininge’ni, nansha ikakokela milangwe yabo pondi?’

Tulete kimfwa, byelekejo ne bimfwa bya myanda mimweke bikokeja kwingidijibwa biyampe pa kufundija. Ino shi ushintulula kyelekejo kilakila nansha usekununa mwanda wamwekele na kusantaula kakintu ne kakintu, papo mwanda mwine wa kuboila’ko ñeni ukokeja kujimina. Ne mfumo nayo mo monka, shi ifumikwa mwanda’tu wa kusepeja bantu ikajimija kitungo kya mwingilo wetu. Nabya mufundiji ukokelanga milangwe ya bantu padi aye mwine pa kyaba kya kufikidija kitungo kinekine kya bufundiji bwa kiteokratike.

‘Yuka Kusansanya’

Pa kusaka amba muntu ekale mwanā bwanga binebine, ufwaninwe kwivwanija biyampe byobamufundija. Ufwaninwe kwivwana bubinebine ne kuyuka mobwishidile na nkulupilo mikwabo. Pa kubwanya kino, kilomba kushiyañanya bintu.

Yehova wādi ukankamika bandi bantu misunsa ne misunsa amba ‘bayuke kusansanya’ kitōka ne kya disubi. (Levi 10:9-11) Wānena ne kunena amba boba bakengila mu tempelo yandi mikatampe ya ku mushipiditu bafwaninwe kufundija bantu “kusansanya umbukata mwa bikola ne byabitupu.” (Ezek. 44:23) Mukanda wa Nkindi i muyule myanda ilombola kushiyañana kushiyañene boloke na bukondame, tunangu nato na bulembakane. Nansha ke bintu biifwane nabyo bikokeja kushiyañanibwa. Mutumibwa Polo wālombwele kwishila kwishidile muntu moloke na muntu muyampe, pamo na mokisonekelwe mu Loma 5:7. Mu mukanda wa Bahebelu namo, wālombola mwingilo wa bu kitobo mukatampe wa Kidishitu moutabukile wa Alone. O mwanda byālembele Jean Amos Comenius, mwadimu wa mu myaka ya katwa ka 17, i bya bine, amba: “Kufundija i kulombola’tu kwishila kwishidile bintu bimo na bikwabo mu mpango, bupunga, ne nsulo yabyo. . . . Nanshi yewa uyukile kushiyañanya biyampe ye ufundija biyampe.”

Langa’po bidi shi ufundija muntu myanda ya Bulopwe bwa Leza. Ino shi muntu’wa kayukilepo buno Bulopwe i bika, ukokeja kumulombola myanda ya mu Bible moishidile na milangwe inena bantu amba Bulopwe i ngikadilo ya mu mutyima wa muntu. Ukokeja nansha kumulombola Bulopwe mobwishidile na imbikalo ya bantu. Inoko shi bemvwaniki bayukile kala buno bubinebine, ukokeja kusantawila’ko myanda mivule. Ukokeja kwibalombola Bulopwe bwa Meshiasa mobwishidile na bubikadi bwa Yehova bwabikele mūlu ne pano panshi, bulombwelwe mu Mitōto 103:19, nansha na ‘bulopwe bwa Mwana wa buswe bwa Leza,’ butelelwe mu Kolose 1:13, nansha na “buludiki” bwisambilwe’po mu Efisesa 1:10, NW. Kushintulula mwishidile bintu kukokeja kulupwila buno bufundiji bukatampe bwa mu Bible patōka ku bemvwaniki bobe.

Yesu wādi wingidija divule uno mufundijijo. Wāshiyañenye mwimvwanino wādi wivwana bantu bavule Bijila bya Mosesa na buluji bwine bwātūdilwe’ko Bijila. (Mat. 5:21-48) Wālombola kwishila kwishidile bwine Leza bwa bine na bilongwa bya buzazangi bya Bafadiseo. (Mat. 6:1-18) Kadi wāshiyañanya mushipiditu wa boba ‘bādi babikala bantu’ na mushipiditu wa kwipāna wādi ufwaninwe kwikala nao balondi bandi. (Mat. 20:25-28) Pakwabo, mungya mokisonekelwe mu Mateo 21:28-32, Yesu wānene bemvwaniki bandi balombole abo bene kwishila kwishidile kwimona bu moloke na kwalamuka pa mutyima kwa bine. Kino kitutwala ku muswelo mukwabo wa bufundiji buyampe.

Kankamika Bemvwaniki Balanguluke

Tutanga mu Mateo 21:28 (BB) amba Yesu wāshilwile kudingakanya kwandi na kwipangula’mba: “Le mulanga namani?” Mufundiji wa bwino kasekununangapo’nka myanda nansha kulondolola kete, mhm. Ino ukankamikanga bemvwaniki bandi batamije nangu ya kulanga. (Nk. 3:21; Loma 12:1) Kyaba kimo, kino kiloñwanga na kwipangula bipangujo. Kimfwa mu Mateo 17:25 (MB), Yesu wāipangwile amba: “A Shimona, ulanga namanyi? Le bafutanga misonko ne milambu ku balopwe ba pano panshi i banyi? I babo bana nyi, i bantu bangi?” Bino bipangujo bya Yesu bilanguluja byākweshe Petelo afule ku milangwe miluji itala pa kusonka musonko wa tempelo. Ne kadi, pāmwipangwile mwana-mulume umo amba, “Lelo mukwetu kadi i ani le?” Yesu wāshiyañenye bilongwa bya ba kitobo ne mwine Levi na bya mwine Samadia. Kupwa wāipangula kino kipangujo amba: “Wamwalamukila ke mukwabo, wa yewa waponene mu bakabwalāla, ku boba basatu, i wepi le?” (Luka 10:29-36) Pano napo Yesu kāsakilepo kulanga pa kyaba kya mwimvwaniki, ino wāmunene alondolole aye mwine kipangujo kyāipangwile.​—Luka 7:41-43.

Tenga Mutyima

Bafundiji bajingulwile buluji bwa Kinenwa kya Leza bayukile amba butōtyi bwa bine ke kukwatyilapo myanda kampanda ku mutwe ne kulonda bijila kampanda kete, mhm. Ino i bwimanine pa kipwano kya mpwaninine na Yehova ne kukwata mashinda andi na mutyika. Butōtyi bwa uno muswelo bufwaninwe kutamba ku mutyima. (Kup. 10:12, 13; Luka 10:25-27) Mu Bisonekwa, kishima “mutyima” kifunkilanga pa muntu wa munda yense mutuntulu, pamo ne bintu bikwabo kimfwa masakila, kisanso, malango, ne kukanina kwandi.

Yesu wādi uyukile amba bantu batalanga mumwekelo wa panja, ino Leza aye utalanga mwikadile mutyima. (1 Sam. 16:7) Mwingilo otwingidila Leza ufwaninwe kutononwa na buswe botumuswele, ke na kusakapo kulonga bintu bya kwimwekeja ku bantu. (Mat. 6:5-8) Ino Bafadiseo bādi balonga bintu bivule bya kusaka kwimwekeja. Bādi batyityija mpata kukōkela tumyanda tutyetutye twa mu Bijila ne kulēmeka bijila bya bujidikejidike byobādi babwanya’ko. Ino bātuninye kulombola mu būmi bwabo ngikadilo yādi ya kwibayukanya bu bengidi ba Leza obādi betemba amba ye obatōta. (Mat. 9:13; Luka 11:42) Yesu wāfundije amba kukōkela ku misoñanya ya Leza kudi na mvubu shako, ino mvubu ya kuno kukōkela ilondanga byobya bidi mu mutyima. (Mat. 15:7-9; Mako 7:20-23; Yoa. 3:36) I bine, shi twiule kimfwa kya Yesu, bufundiji bwetu bukalupula bipa biyampe mpata. Eyo, i biyampe kukwasha bantu bayuke bintu bisaka Leza kobadi. Ino kadi i biyampe nabo bayuke Yehova amba i muntu ne kumuswa, nabya ne mwiendelejo wabo ukalombola binebine amba basakanga kupwana biyampe na Leza wa bine.

Inoko shi bantu basaka kumwena mu bufundiji bwa uno muswelo, bafwaninwe bidi kwibata mu mityima yabo. Yesu wākankamikile bantu babandaule biyampe kukanina kwa mityima yabo ne malango abo. Paādi ulemununa milangwe mitupe ya bemvwaniki bandi, wādi wibepangula kine kyobādi balangila, kunena, nansha kulonga bintu nabya. Inoko kādipo wibaleka bavutakana mu milangwe yabo lonso, ino wādi wibepangula bipangujo kupwa wātentekela’po ne binenwa, kyelekejo, nansha kilongwa kampanda kya kwibakankamika bamone myanda moyolokele. (Mako 2:8; 4:40; 8:17; Luka 6:41, 46) Ne batwe netu mo monka, tukokeja kukwasha bemvwaniki betu nabo beipangule abo bene bipangujo pamo bwa bino, ‘Mwanda waka uno mulongelo unsangajanga? Le kyonongela nenki i kika shi abanonga kintu kampanda?’ Kupwa wibakankamike bafikile pa kumona myanda mwiimwena Yehova.

Lombola Mvubu ya Myanda

Mufundiji muyampe i yewa uyukile amba ‘tunangu kyo kintu kibajinji.’ (Nk. 4:7) Tunangu i bwino bwa kwingidija buyuki biyampe mwanda wa kupwa myanda, kwepuka byaka, kufikila pa bitungo, ne kukwasha bantu bakwabo. Mufundiji udi na kiselwa kya kukwasha befundi bayuke kulonga kino kintu, inoko kanenwepo kutyiba mbila pa kyabo kyaba. Shi wisambila pa misoñanya pala pala ya mu Bible, kwasha mwifundi ayuke kulanga. Ukokeja kusekununa mwanda umwekanga nyeke mu būmi, kupwa wamunena alombole musoñanya wa mu Bible omwefunda pano moukokeja kumukwashisha shi watanwa na mwanda wa uno muswelo.​—Bah. 5:14.

Mutumibwa Petelo, mu dishikulu dyaānene mu dya Pentekosa wa mu 33 K.K., wālombwele mvubu ya myanda yāshintyile būmi bwa bantu bavule. (Bil. 2:14-36) Wēsambīle bidi pa bisonekwa bisatu byādi bitabijibwe na kibumbo kyādi kimwivwana, kupwa wālombola mvubu yabyo kukwatañana na binkumenkume byobēmwenine abo bonso na meso. Ponka’po kibumbo kyāmona amba i biyampe kulonda myanda yobaivwana. Lelo bufundiji bobe nabo buteñanga bantu uno muswelo? Lelo wivwanijanga bantu kine kikadile bintu muswelo kampanda kupita’ko kwibalombola myanda bitupu? Lelo wibakankamikanga bajingulule bintu byobafunda mobikokeja kwalamwina būmi bwabo? Eyo, tuyukile amba padi kebakelapo kabobo mwāelele’ko kibumbo mu dya Pentekosa amba, “Le tulonga namani?” ino shi ulombole biyampe mvubu ya bisonekwa, bakekala na mutyima wa kusaka kulonga’po kintu kampanda.​—Bil. 2:37.

Banwe bambutwile, shi kemutange Bible na benu bana, mudi na mukenga mulumbuluke wa kwibafundija mwa kulangila kukwatañana na mvubu miyampe ya misoñanya ya mu Bible. (Ef. 6:4) Kimfwa, mukokeja kutonga mavese abala-anga mu butangi bwa Bible bwa mu yenga omudi’mo, mwesambila pa buluji bwao, kupwa mwaipangula bipangujo pamo bwa bino: ‘Le ano mavese etuludika muswelo’ka? Lelo tukokeja kwiengidija namani mu mwingilo? Le etulombola bika bitala padi Yehova ne pa mulongelo wandi wa bintu, ne atamijanga namani mutyima wetu wa kutendela kotumutendela?’ Kankamika kisaka kyobe kikalete nshintulwilo pa ino myanda kitatyi kikapityijibwa mīsambo imanine pa myanda mikatampe ya mu Bible ku Masomo a Mwingilo wa Kiteokratike. Mavese obakaleta’po nshintulwilo o obakavuluka.

Leta Kimfwa Kiyampe

Pofundija, kufundijangapo’nka na byonena kete, ino i ne na byolonga. Bilongwa byobe i kimfwa kimweke kilombola mwa kwingidijija byonena. Mo muyukilanga bana bintu. Kwiula kobeula bambutwile babo kulombola amba basakanga kwikala mwikadile bambutwile babo. Basakanga kuyuka shi kulonga mulongelanga bambutwile kukokeja kulupula bika. Ne bantu bofundija nabo monka na monka, shi ‘bekale kukwiula nobe moiwila Kidishitu,’ bakashilula kwimwena madyese a kunangila mu mashinda a Yehova. (1 Kod. 11:1) Bakanza kwimwena abo bene bikebalongela Leza.

Uno i mwanda mukatampe wituvuluja mvubu ya kuleta kimfwa kiyampe. Kwikala kotwikele “bantu ba muswelo [kampanda] mu bilongwa bikola bya mwiendelejo ne mingilo ya lulamato lwa kudi Leza” kukapa bantu botufundija kilomboji kimwekelele kya mwa kulondela misoñanya ya mu Bible. (2 Pet. 3:11, NW) Shi ukankamika mwifundi wa Bible kutanga Kinenwa kya Leza kitatyi ne kitatyi, abe mwine bidi ikala muntu utanga’kyo na bukankamane. Shi usaka bobe bana bayuke kukōkela ku misoñanya ya mu Bible, wibandaule utale shi bamonanga amba bilongwa byobe bikwatañene na kiswa-mutyima kya Leza. Shi ukankamika kipwilo amba kikale kipyasakane mu mwingilo, nobe wibandaule shi utambilanga bya binebine mu uno mwingilo. Shi wingidija bintu byofundija, nabya ubwanya kukankamika bakwenu pampikwa kukolelwa.​—Loma 2:21-23.

Shi usaka kulumbulula mufundijijo obe, wiipangule amba: ‘Ponombolanga bantu musoñanya kampanda, lelo nebalombolanga’o mu muswelo ukokeja kushinta ngikadilo, muneneno, ne bilongwa byabo? Shi nkimba kutōkeja mwanda, lelo nombolanga kwishila kwishidile mulangwe nansha kilongwa kampanda na kilongwa kankenge? Le noñanga namani pa kukwasha befundi, bana, nansha bemvwaniki ba ku kupwila bavuluke myanda yonesamba? Lelo nombolanga patōkelela bemvwaniki bami muswelo wa kwingidija myanda yobefunda? Le beumonanga ne mu kimfwa kyami? Lelo bayukile amba mwitabilo obetaba ku myanda īsambwa ukokeja kuningija nansha kona kipwano kyobapwene na Yehova?’ (Nk. 9:10) Ta nyeke mutyima ku bino bintu ponso posaka kutamija bwino bwa bu mufundiji. “Widyumuke abe mwine, ne lufundijo lobe lwine kumo. Uminina monka mu bino bintu bino’bi, e mwakwipandijija abe mwine, ne bakukwivwana bēne kumo.”​—1 Tem. 4:16.