Ntwelelo Ilangula Kusepelela

NTWELELO i kipindi kya mvubu mpata mu mwisambo o-onso. Shi bine ubalangula kusepelela kwa bemvwaniki bobe, kebakabulwepo kwivwana myanda ilonda’ko. Mu mwingilo wa budimi, shi ntwelelo yobe keilangwilepo kusepelela, ukokeja kutunya kwendelela na mīsambo. Eyo, shi unena dishikulu mu Njibo ya Bulopwe, bemvwaniki kebasapo kukutamba’mo, ino bamo bakanza kwela milafwe ku bintu bikwabo shi kukokelepo milangwe yabo.

Shi koteakanya ntwelelo yobe, lama mu ñeni bino bitungo: (1) kukoka milangwe ya bemvwaniki bobe, (2) kutela biyampe shē mwanda osa kwisambila’po, ne (3) kulombola kine kikadile mwanda’wa na mvubu ku bemvwaniki bobe. Dimodimo, ubwanya kufikila pa bino bitungo byonso bisatu pa kimo. Ino pakwabo, ukokeja kuta mutyima ku kitungo kimo ne kimo pa bula, kadi mwilondelo wabyo ukokeja kwishila.

Mwa Kukokela Milangwe ya Bemvwaniki Bobe. Shi bantu ababungakena pamo kwivwana dishikulu kekushintululapo amba kubapu, bakata mutyima’nka ku byobya binenwa pampikwa kuta’o ku bintu bingi. Mwanda waka? Mwanda būmi bwabo i buyule bintu bivule bilomba kuta’ko mutyima. Bakokeja kulanga bishele ku njibo nansha ku bya kuzumbijazumbija mutyima bikwabo bya umbūmi. Kikoleja kyokalwa nakyo abe muneni i kukoka ne kujadika pamo milangwe ya bemvwaniki. Kudi miswelo mivule ya kulonga bino.

Dishikulu dimo ditumbe mu mashikulu makwabo i Busapudi bwa ku Lūlu. Le dyāshilwile namani? Kukwatañana na nsekununi ya Luka, Yesu wānene amba: “Dyese dyenu bānwe balanda!, . . . dyese dyenu bānwe banzala pano, . . . dyese dyenu bānwe badila mipolo pano, . . . dyese dyenu bānwe, bantu po bakemushikwa.” (Luka 6:20-22) Mwanda waka ino myanda yālangwile kusepelela? Mwanda Yesu wātelele mu bishima bityetye makambakano makatampe ādi ekonda nao bemvwaniki bandi. Kupwa, wāleka kwisambila bilabila pa mene makambakano’a, ino wālombola bantu bādi nao amba bakokeja kwikala na nsangaji nansha na dyese, kadi wālombola’kyo mu muswelo wibapa kyumwa kya kwivwanika’ko bikwabo.

Bipangujo nabyo bikokeja kulangula kusepelela, inoko bifwaninwe kwikala biyampe. Shi bipangujo byobe bilombola amba usa kwisambila’tu pa bintu byokebadi kala bevwane kudi bemvwaniki, mutyima wabo wa kusepelela ukokeja lubilo lonka kututubaila. Kokepangula bipangujo bikwatyija bemvwaniki bumvu nansha bibamwekeja bibi. Ino longa buninge bwa kujadika bishima bya mu kipangujo bikale kwibalanguluja. Witūje bityetye kupwa kwa kipangujo ne kipangujo mwa kupela bemvwaniki kitatyi kya kulondolola’byo mu mutyima. Shi abemone mu ñeni yabo amba besambanga nobe, nabya bine ubakoke milangwe yabo.

Muswelo mukwabo muyampe wa kukoka milangwe i kusekununa mwanda wamwekele binebine umbūmi. Ino kusekununa’tu mwanda bitupu kukokeja kukutunija kufikila pa kitungo shi mwanda’wa ubafwija muntu kampanda bumvu. Shi bantu abavuluka nsekununi yobe ino kuvuluka ñeni iboilwa’ko mpika, yuka’mba ubatunya kufikila pa kitungo. Shi ubasekununa mwanda mu ntwelelo, ao o ufwaninwe kwala kyalwilo kya kintu kampanda kikatampe kyokesambila’po mu kilu kya mwisambo obe. Eyo, myanda mityemitye kampanda ikokeja kwikala na mvubu mwanda wa kuloeja lusango lobe, ino dyumuka, wakalepeja mwanda bya bituputupu.

Baneni bamo bashilulanga na kintu kinenwe mu misapu ya panopano, mwanda unenwe mu julunale wa kwabo, nansha binenwa bya mulungu kampanda uyukene. Bino nabyo bikokeja kwendeka shi bikwatañene binebine na mwanda ne shi i bifikile pa bemvwaniki.

Shi dishikulu dyobe i kipindi kimo kya mu dishikulu dya mapingu nansha kipindi kya ku Kupwila kwa Mingilo, divule i kipite buya kwipipija ntwelelo yobe, ikale kutengelela pa mwanda. Shi unenanga dishikulu dya bantu bonso, lama bya binebine kitatyi kyobatungile ku kipindi kya ntwelelo. Kilu kya dishikulu kyo kikashintulula myanda ya mvubu mpata ku bemvwaniki bobe.

Kyaba kimo ukokeja kunena ku meso a bemvwaniki ba lupata, pakwabo ba lwana. Le ukebakoka namani bakute mutyima? Shitevani, mwine Kidishitu wa mu myaka katwa kabajinji unenwa amba wādi ‘muyulwe mushipiditu ne ñeni kumo,’ wākatwelwe ku bukomo ku meso a Sanhedrini ya Bayuda. Kwine’kwa wānenena bwine Kidishitu na bukomo bonso. Le wāshilwile namani? I na bulēme, ne na kutela kintu kyobādi betabije abo bonso. Amba: “Bānwe bāna betu ne batata, ivwanai kuno. Yewa Leza wa ntumbo wasokokele kudi mukulutuba wetu Abalahama.” (Bil. 6:3; 7:2) Mutumibwa Polo nandi, pa Aleopakusa mu Atene, wākwatañenye ntwelelo yandi na bemvwaniki beshile kulampe kwine, amba: “Banwe bene Atene! Nanga’mba mwi bantu basenswe bya kutōta mpata.” (Bil. 17:22, MB) Ino ntwelelo miyampe yāpele bino bibumbo byonso bibidi bya bemvwaniki mutyima wa kwivwanina’ko bikwabo.

Ne mu mwingilo wa budimi namo mo monka, kikulomba kukoka milangwe ya bantu. Shi kemwadipo mwipele kilayeno, mwinē njibo ukokeja kwipāna ku mingilo mikwabo. Mu bipindi bimo bya ntanda, bantu basakanga mupempudi okebetyile alombole bukidi kyaidile. Ino kukwabo nako, bilomba bidi kulonga bisela kampanda penepo kosabe mwanda oidile.​—Luka 10:5.

Mu bino byaba byonso bibidi, kulonga bintu bya bulunda ko kukakutūdija’ko ngikadilo ikushitwila kibelo kya kwisamba na bantu. I biyampe divule kushilula na kintu kitengelela ku myanda idi mu mutyima wa muntu. Le ukayuka namani bine bya kunena? Tala, powadi ubalumba muntu’wa, lelo kudi byaadi ulonga? Padi wadi udima, ulongolola pa lubanza lwa njibo yandi, ulongolola motoka, utēka, ukenda bisandi, pakwabo ulongolola bana. Lelo kudi byaadi utala—julunale nansha bintu bilongeka mu kipito? Lelo kifuko kyadi’po kilombola amba usangelanga mpata buluwe, makayo, minjiki, ñendo, makompyuta, nansha bintu bikwabo? Bantu batanga mutyima divule ku bintu byobaivwene panopano ku ladiyo nansha byobamwene ku televijo. Kwipangula kipangujo nansha kunena bityetye pa myanda ya uno muswelo, kukokeja kutwala ku mīsambo ya bulunda.

Kwisamba kwēsambile Yesu na mwana-mukaji mwine Samadia ku mushimwa, kubwipi na Saika, i kimfwa kilumbuluke kitulombola mwa kushilwila mīsambo pa kusapula bukamoni.​—Yoa. 4:5-26.

Ufwaninwe kuteakanya ntwelelo yobe bya binebine, nakampata shi kipwilo kyenu kisapula divule mu mwaba wakyo. Shi bitupu, ukatunya kusapula bukamoni.

Yuka Mwanda Okesambila’po. Mu kipwilo kya bwine Kidishitu, mwimaniji nansha muneni ukubadikile ku mpangiko uvudile kutela mutwe wa mwanda wa mwisambo obe ne kukwita. Inoko i biyampe nobe uvuluje bemvwaniki bobe mwanda obe mu binenwa byobe bya ntwelelo. Kunenwepo’nka kupituluka mutwe wa mwanda kishima pa kishima, ino ukokeja shobe kupituluka’o. Nansha namino, yuka amba mutwe wa mwanda ufwaninwe kuvungululwa bityebitye poendelela na mwisambo obe. Pokidi ku ntwelelo, kokela milangwe mu muswelo kampanda pa mwanda owisambila’po.

Yesu, paādi utuma bandi bana ba bwanga kukasapula, wēbalombwele patōka musapu obādi banenwe kusapula. “Byo muya’byo, mwenda musapula’mba, bulopwe bwa mūlu bubafwena pa bwipi.” (Mat. 10:7) Yesu wānenene pa ano etu mafuku napo amba: “Myanda Miyampe ino’i ya Bulopwe ikasapulwa.” (Mat. 24:14, MB) Twi basoñanibwe ‘kusapula mwanda,’ ko kunena amba, kulamata ku Bible ponso potusapula. (2 Tem. 4:2) Ino, kumeso kwa kupūtula Bible nansha kukupwila milangwe ya bantu ku Bulopwe, divule i biyampe kulombola myanda kampanda itele’ko bantu mutyima pano. Ukokeja kwisambila pa bupolapola, bulofwa, mboloji, mavita, mwa kukwashisha bankasampe, misongo, nansha lufu. Ino kokanena bilabila pa myanda ityumuna mutyima; mwanda musapu obe i ukankamika. Longa buninge bwa kukupwila mīsambo ku Kinenwa kya Leza ne ku lukulupilo lwa Bulopwe.

Lombola Kine Kikadile Mwanda Obe na Mvubu ku Bemvwaniki. Shi usa kunena mu kipwilo, ukokeja kukulupila’ko amba bavule mu bemvwaniki bobe bakata mutyima ku byosa kunena. Ino le bakevwana mwivwaninanga muntu wifunda myanda imutala bunka bwandi? Lelo bakakuta mutyima mwanda basa kujingulula amba myanda yobevwana ikwatañene na ngikadilo yabo ya umbūmi ne amba ukunanga munda mwabo mutyima wa kulonga kintu kampanda? Bikekala namino shi ubandawile bya binebine bemvwaniki bobe​—ngikadilo yobadi’mo, byobakalakala nabyo, ne milangilo yabo​—pa kuteakanya mwisambo obe. Shi wi mwibabandaule, nankyo tweja mu ntwelelo yobe kintu kilombola amba bine wibabandawile.

Wikale wisamba ku lukala nansha usapwila muntu umo, muswelo umo mulumbuluke wa kulangula kusepelela i kutweja bemvwaniki mu mīsambo. Lombola makambakano abo, bisakibwa byabo, nansha bipangujo byobeipangula mu ñeni mobikwatañenine na mwanda owisamba. Shi ulombole patōka amba kusapo kwisambila pa myanda ya bunenenene itala bantu bonso ne amba usa kwisambila pa bintu bipotoloke, bakakwivwana na matwi a nteja. Pa kulonga kino, ufwaninwe kwiteakanya biyampe.

Muswelo Onena Ntwelelo. Byobya byonena mu ntwelelo bidi na mvubu mpata, ino muswelo onena’byo ukokeja nao kulangula kusepelela. O mwanda powiteakanya, kokatala enka byobya byosa kukanena, ino yuka ne muswelo osa kukanena’byo.

Kutonga bishima kudi na mvubu shi usaka kufikila pa kitungo kyobe, o mwanda ukamona amba i biyampe kuteakanya na katentekeji kakatampe misemwa ibidi nansha isatu imbajinji. Misemwa mīpi, ipēla, yo miyampe mpata. Shi i mwisambo wa kunena mu kipwilo, ukokeja kulemba’yo pa papye obe, nansha kukwatyila’yo ku mutwe mwanda wa binenwa byobe bya ntwelelo bikale na bukomo bonso bobifwaninwe kwikala nabo. Kunena ntwelelo itenga mityima pampikwa kwipangila kukokeja kukupa kitūkijetyima kiyampe mwa kunenena kipindi kya mwisambo kishele’ko.

Kitatyi kya Kuteakanya Ntwelelo. Bantu badi na milangwe pala pala pa uno mwanda. Baneni bamo ba bwino banenanga amba pa kuteakanya mwisambo, kifwaninwe bidi kuteakanya ntwelelo. Bakwabo nabo befundile myanda ya buneni bwa pa bantu bavule banena amba ntwelelo ifwaninwe kuteakanibwa shi kilu kya mwisambo kibapu.

Ino na bubine ufwaninwe bidi kuyuka mwanda obe ne myanda mikatampe yosaka kuvungulula kumeso kwa kukimba myanda mityemitye ya kutweja mu ntwelelo itobala biyampe. Ino bikekala namani shi uteakanya dishikulu dya mwadijo mutampwe kala? Shi ubapu kutanga ntwelelo, shi ubaikala na mulangwe wa kutweja mu ntwelelo, ke bibipo kwiulemba. Kadi vuluka amba, shi usaka ntwelelo yobe ikale miyampe, ufwaninwe kuta mutyima ku bemvwaniki bobe koku uta’o ne ku myanda idi pa mwadijo.