Shapita wa Butano

Bwanapabo Budi na Batōtyi ba Yehova

1, 2. (a) Le i bwanapabo bwa muswelo’ka bwāpelwe bantu babidi babajinji na Leza? (b) Tela’ko bijila bimobimo byādi biludika mingilo ya ba Adama ne Eva.

YEHOVA pa kupanga ba mwana-mulume ne mwana-mukaji babajinji, wēbapele bwanapabo bupite bo-bonso budi na bantu dyalelo. Kikalo kyabo yādi Paladisa, Budimi bwa Edena bulumbuluke shē. Kekwādipo misongo ipwa kuloelelwa kwabo umbūmi, mwanda bādi na imbidi ne ñeni mibwaninine. Lufu kelwādipo lwibatengele, pamo na molutengedile bantu tamba mine myaka’ya. Kadi kebādipo pamo bwa mashini aludikwa, ino bāpelwe kyabuntu kya kutendelwa kya bwanapabo bwa kwitongela, ne bukomo bwa kwityibila mbila. Inoko, pa kwikala nyeke na buno bwanapabo bwa kutendelwa, bādi bafwaninwe kulēmeka bijila bya Leza.

² Tala kimfwa bijila bya kipangila bitūdile’ko Leza. Bino bijila kebyālombwelwepo shi ku kanwa, shi mu bilembwa, ino ba Adama ne Eva bāpangilwe na nangu ya kwibikōkela. Nzala yādi ibapa ndyoko ya kudya; kyumwa nakyo kutoma; shi dyuba dibapone, ke kukalāla. Yehova wēbapele ne mwingilo wa kwingila. Uno mwingilo nao kyādi’nka kijila, mwanda wādi wa kuludika bilongwa byabo. Bādi ba kubutula bana, kubikala bulopwe pa byūmi byonso pa pano panshi, ne kutandabula mikalo ya Paladisa enka ne byoisambakana pa ntanda ponso. (Ngalwilo 1:28; 2:15) Bine, kino kyādi kijila kya kanye ne kya kamweno kashā! Kyēbapele mwingilo obaloelelwa bya binebine, wibakwasha bengidije nangu yabo ne pa mfulo, mu muswelo muyampe. Kadi bādi na bwanapabo bwa kwityibila butyibi bwa mwa kwingidila mwingilo wabo. Le kudi kadi kyobādi bakimba?

3. I muswelo’ka wādi wa kwifunda ba Adama ne Eva kwingidija bwanapabo biyampe mu kutyiba mbila?

³ Shako, ba Adama ne Eva pobāpelwe madyese a kutyiba mbila, ke kunenapo amba mbila yonso’tu yobādi ba kutyiba yādi enka ya kulupula bipa biyampe. Bwanapabo bwabo bwa kutyiba mbila bwādi bufwaninwe kulonda mikalo ya bijila ne misoñanya ya Leza. Le bādi ba kwifunda’byo namani? I na kuteja Mulongi wabo ne na kubandaula mingilo yandi. Leza wāpele ba Adama ne Eva ñeni mibwane ya kwingidija bintu byobefunda. Byobāpangilwe babwaninine, kipangila kyabo kyādi kibakokela ku kumwekeja ngikadilo ya Leza ponso pobatyiba mbila. Bine, bādi bafwaninwe kulonga kino na katentekeji shi bine bādi basaka kufwija’ko Leza pangala pa byaēbalongēle ne kusaka kumusangaja.—Ngalwilo 1:26, 27; Yoano 8:29.

4. (a) Lelo lubila lwāpelwe ba Adama ne Eva lwa kuleka kudya kipa kya mutyi umo lwēbabudije bwanapabo? (b) I kika kinenenwa amba kino kijila kyādi kyendele’mo?

⁴ Nanshi Leza wādi na bubinga bwa kutompa lulamato lobamulamete, ne kumona shi kebakatabukapo mikalo yaēbatūdīle’ko, mwanda Aye ye wēbapele būmi. Yehova wāpele Adama luno lubila’mba: “Ku mityi yonso ya budimi kudya udyako bitupu kekudipo mwanda. Nanshi ku mutyi wakuyukanya buya ne bubi, kokadyako i kijila; mwanda difuku dyokadyako mwiko, kufwa ukafwanga.” (Ngalwilo 2:16, 17) Eva pa kupangwa, nandi wālombola kino kijila. (Ngalwilo 3:2, 3) Lelo kino kijila kyēbabudije bwanapabo? Nansha dimo. Bādi na byakudya bilumbuluke bivulevule, bya miswelo ne miswelo, byobādi bafwaninwe kudya pampikwa kudya kipa kya owa mutyi umo’wa. (Ngalwilo 2:8, 9) Kyādi nanshi kyendele’mo bayuke amba ntanda i ya Leza, mwanda ye wēipangile. O mwanda wādi na bubinga bwa kutūla’ko bijila bikwatañene na mpango yandi ne na kamweno ka bantu.—Mitōto 24:1, 10.

5. (a) Ba Adama ne Eva bājimije namani bwanapabo bwa ntumbo bobādi nabo? (b) I bika byāpingakenine pa kyaba kya bwanapabo bwādi na ba Adama ne Eva, ne netu twi batengwe namani na uno mwanda?

⁵ Ino le byāikele namani? Mwikeulu umo pa kwisakila wāingidija bibi bwanapabo bwandi bwa kwitongela, wāikala ke Satana, ko kunena’mba “Kinkwa.” Wāongola Eva na kumukulupija kintu kishile na kiswa-mutyima kya Leza. (Ngalwilo 3:4, 5) Adama nandi wēlunga na Eva mu kujilula kijila kya Leza. Pa kusompola kintu kya bene namino, bājimija bwanapabo bwa ntumbo. Bubi bwēbatādila bu mfumwabo, ne lufu lwēbapeta, monka mwēbadyumwinine’kyo Leza. Penepo bāpyanika lutundu lwabo bubi—bumweka mu mutyima wa kibutwila wa kusaka kulonga bibi. Kadi bubi bwāletele buzoze bulengeja misongo, bununu, ne lufu. Mutyima wa kusaka kulonga bubi, usonshilwa na lupusa lwa Satana, i mubutule bantu ba mushikwa, bupolapola, kasusu ne mavita bitukija bantu midiyo ne midiyo mu bula bwa mānga yonso. Bine, kino i kishile kulampe na bwanapabo bwāpelwe bantu na Leza ku ngalwilo!—Kupituluka 32:4, 5; Yoba 14:1, 2; Loma 5:12; Kusokwelwa 12:9.

Kwa Kutana Bwanapabo

6. (a) Le i kwepi kutanwa bwanapabo bwa binebine? (b) I bwanapabo bwa muswelo’ka bwādi bwisambila’po Yesu?

⁶ Ngikadilo imbi byoizambalele pi na pi dyalelo, ke kya kutulumukapo shi bantu babila kwikala mu bwanapabo bukatampe. Ino le i kwepi kwa kutana bwanapabo bwa binebine? Yesu wānene amba: “Shi mukokele biyampe binenwa byami, nabya mukekalanga binebine bana bami ba bwanga. Mukayuka bubinebine ne bubinebine buno nabo bukemupa bwanapabo.” (Yoano 8:31, 32, MB) Buno bwanapabo ke bobwapo bukimbanga bantu na kupela mulopwe nansha umbikalo kampanda mwanda wa kukimba mukwabo, mhm. Ino buno i bwanapabo butenga pa kishina kine kya myanda ikambakanya bantu. Bine, Yesu wādi wisambila pa bwanapabo bukūla bantu mu bupika bwa bubi. (Yoano 8:24, 34-36) Nanshi shi muntu waikala mwanā bwanga wa bine wa Yesu Kidishitu, wimwenanga mushintyila būmi bwandi, buno bo abo bunyongolodi!

7. (a) Tukokeja kunyongololwa ku bubi namani tamba pano? (b) Pa kwikala na buno bwanapabo, tufwaninwe kulonga bika?

⁷ Kino kekishintululapo amba bene Kidishitu ba bine dyalelo kebadipo na mutyima wa kibutwila wibakokela ku kulonga bubi. Nabo bakilwa na bubi, mwanda i bapyane’bo. (Loma 7:21-25) Inoko, shi muntu ulonda na bubine bufundiji bwa Yesu mu būmi bwandi, kakekalapo kadi umpika wa bubi. Bubi kebukamubikalapo dikwabo bu mfumwandi umupa misoñanya yafwaninwe kukōkela bupofu. Kadi kakekujapo mu mwikadilo wa umbūmi wambulwa kitungo, umushiya na mutyima wa mundamunda moneke. Ino ukekala na mutyima wa mundamunda utōka ku meso a Leza mwanda bubi bwandi bwa pa kala bukamulekelwa pangala pa lwitabijo lwaitabije kitapwa kya Kidishitu. Kukanina kubi kwa mutyima kukakimba padi kumutādila, ino shi wapele kwikulonda na kuvuluka bufundiji butōka bwa Kidishitu, ukalombola amba bubi kebumubikelepo bu mfumwandi.—Loma 6:12-17.

8. (a) I bwanapabo’ka bwitupa bwine Kidishitu bwa bine? (b) Le i muswelo’ka otufwaninwe kumona balopwe ba ntanda?

⁸ Tala bwanapabo botudi nabo batwe bene Kidishitu. Twi banyongololwe ku byonso bilupuka ku bufundiji bwa bubela, ku nkano ya kabutyibutyi, ne ku bupika bwa bubi. Bubinebine bwa kutendelwa bwa kuyuka mwikadile bafwe ne lusangukilo i bwitunyongolole ku moyo wa kutyina lufu byakubulwa kwendela’mo. Kuyuka kotuyukile amba imbikalo ya bantu bakubulwa kubwaninina ikapingakanibwa panopano ponka na Bulopwe boloke bwa Leza kwitunyongolola ku kubulwa kikulupiji. (Danyele 2:44; Mateo 6:10) Inoko buno bwanapabo kebwitupelepo bubinga bwa kufutulula balupusa ba imbikalo ne bijila byabo.—Tetusa 3:1, 2; 1 Petelo 2:16, 17.

9. (a) I muswelo’ka witukweshe Yehova na buswe tumone bwanapabo bupityile bonso bukokeja kwikala na bantu dyalelo? (b) Tukokeja kutyiba mbila miyampe namani?

⁹ Yehova ketulekangapo tuboile ñeni ku matompo ne ku bilubo amba ye kuyuka tuyuke muswelo mulumbuluke wa mwa kwikadila. Uyukile motwikadile, bintu bibwanya kwituletela kuloelelwa kwa bine, ne byobya bidi na kamweno nyeke kotudi. Ujingulwile milangwe ne mwiendelejo bibwanya konena muntu kipwano kyapwene na Aye ne na bantu nandi, pakwabo bimubudija ne kutwela mu ntanda impya mwine. O mwanda Yehova witulombola na buswe bino byonso kupityila ku Bible ne ku bulongolodi bwandi bumweka na meso. (Mako 13:10; Ngalatea 5:19-23; 1 Temote 1:12, 13) Nanshi batwe bo badi na kiselwa kya kwingidija bwanapabo bwa kwitongela bwitupele Leza mwa kuyukila kine kya kulonga. Shi tulonde byobya bitulombola Bible, tukatyiba mbila miyampe, mishile na yātyibile Adama. Tukalombola amba kintu kyotutele’ko mutyima bininge mu būmi bwetu, i kupwana kipwano kiyampe na Yehova.

Kwabila Bwanapabo bwa Muswelo Ungi

10. I bwanapabo bwa muswelo’ka bwabilwanga na Batumoni ba Yehova bamo?

¹⁰ Kyaba kimo bankasampe Batumoni ba Yehova—pakwabo ne bakulumpe bene—babilanga bwanapabo bwa muswelo ungi. Ntanda ibwanya kumweka kobadi bu kintu kitobala, ne pa kulangulukalanguluka’po, po pene kwabila kwabo kwa kulonga bintu kebikwatañene na bwine Kidishitu bitumbile mu ino ntanda nako kwenda kwibatādila. Padi bano banabetu kebalañangapo kutoma dyamba, kutoma mutomeno-mpata, nansha kulonga busekese. Ino bashilulanga kupwana na bantu ke bene Kidishitupo, mobafwila kwitabijibwa nabo. Bashilula’nka ne kwiula muneneno ne mwiendelejo wabo.—3 Yoano 11.

11. Kukokelwa ku kulonga bibi kutambanga kyaba kimo kwepi?

¹¹ Kyaba kimo kuno kukokelwa mu mwiendelejo keukwatañene na bwine Kidishitu kutambanga ku muntu witela bu mwingidi wa Yehova. Mo mokyāfikīle bene Kidishitu babajinji bamobamo, kibwanya ne kwitufikila netu dyalelo. Bantu ba uno muswelo divule bakimbanga kulonga bintu byobamona bu bibasangaja, abyo’ko bijilula bijila bya Leza. Basoñanya bakwabo amba i biyampe ne “kwisangaja.” “Bebatandila kwibapa bu-mwana-pabo, abo nabo bakidi bapika ba bubole.”—2 Petelo 2:19.

12. I byamalwa’ka bilupuka ku mwiendelejo ujilula bijila ne misoñanya ya Leza?

¹² Bipa bilupuka ku buno butelwa bu bwanapabo bikalanga nyeke bibi, mwanda i kujilula bijila bya Leza. Kimfwa, busekese bukokeja kuleta njia ku mutyima, luba, lufu, memi akubulwa kusaka, pakwabo ne kupalankanya busongi. (1 Kodinda 6:18; 1 Tesalonika 4:3-8) Kutoma dyamba kubwanya kuleta kalobolobo, kubotakanya, kafi, lujingwe, misongo ya mayumba, kalubilubi, ne lufu. Kadi kebyo kumuna bantu bupika, bifikija muntu ku kupola mambo mwanda’tu wa kutalaja kilokoloko kyandi. Ne bunkolwankolwa nabo bulupulanga bipa bya uno muswelo. (Nkindi 23:29-35) Boba bakuja mutwe mu ino miendelejo balañanga amba i banapabo, ino bemona ke mungya kala amba i bapika ba bubi. Bine, bubi i mfumu wampikwa kafuku! Kulanguluka pa uno mwanda pano kuketukinga tuleke kupita mu ino myanda mibi.—Ngalatea 6:7, 8.

Kushilulanga Myanda

13. (a) I muswelo’ka ulangulwanga divule kilokoloko kilengeja myanda? (b) I milangwe ya ani yotufwaninwe kulonda shi tusaka kwivwanija buluji bwa “kwinangila kubi”? (c) Polondolola kipangujo kimo ne kimo kidi mu musango wa 13, jingulula milangwe ya Yehova.

¹³ Langa’po bidi pavule kwine kushilulanga myanda. Bible ushintulula’mba: “Bantu bonso, wa pandi, wa pandi, batompibwanga, pa kukokwa na kilokoloko kyāye mwine, waongolwa. Ebiya kilokoloko pa kwimita kibutula bubi, ino bubi nabo pa kutama bwabutula lufu.” (Yakoba 1:14, 15) Lelo kilokoloko kilangulwanga namani? I na bintu bitwela mu milangwe. Divule bitambanga ku kwenda kisense na bantu kebalondapo misoñanya ya Bible. Eyo, batwe bonso tuyukile amba tufwaninwe kwepa “kwinangila kubi.” (1 Kodinda 15:33) Ino le kwinangila kubi kwine i bika? Ne Yehova wikumonanga namani? Kulanguluka pa bipangujo bilonda’ko ne kutanga bisonekwa bitelelwe kuketutwala ku milangwe miyampe.

Lelo mumwekelo umweka bantu bamo bu balēmekwe o ulombola amba i bantu bayampe kwinangila nabo? (Ngalwilo 34:1, 2, 18, 19)

Lelo mīsambo yabo, pakwabo ne yabo mizaulo, ilombola amba tubwanya kwenda nabo kisense? (Efisesa 5:3, 4)

Lelo Yehova wiivwananga namani shi tubatonge kwinangila na bantu bamushikilwe? (2 Bilongwa 19:1, 2)

Nansha byotwingila kaji, twenda ku masomo na bantu boketudipo nabo nkulupilo imo, mwanda waka i kiyampe kutadija? (1 Petelo 4:3, 4)

Kutala televijo ne sinema, kukimba myanda pa Entelenete, kutanga mabuku, mapepala, ne majulunale nako i miswelo ya kwinangila na bantu bakwabo. Lelo i myanda’ka inenwa mu bino bintu yotufwaninwe kudyumuka’ko? (Nkindi 3:31; Isaya 8:19; Efisesa 4:17-19)

Lelo bantu botutonga kwinangila nabo kisense betumwekejanga bu bantu ba muswelo’ka ku meso a Yehova? (Mitōto 26:1, 4, 5; 97:10)

14. I bwanapabo’ka bukatampe butengele boba balonda na kikōkeji madingi a Kinenwa kya Leza dyalelo?

¹⁴ Ntanda impya ya Leza idi pepi ponka kumeso’ku. Bulopwe bwa Leza bwa momwa mūlu busa kunyongolola bantu ku lupusa lwa Satana ne lwa ngikadilo yandi imbi ya bintu yonsololo. Bityebitye, tuto tonso tulupukile ku bubi tukajimankana ku bantu ba kikōkeji, ne kufika bakafikile pa bubwaninine bwa ngitu ne ñeni, penepo bakekala na būmi bwa nyeke mu Paladisa. Buno bo bwanapabo bukwatañene na ‘mushipiditu wa Yehova’ bukekala na bipangwa byonso. (2 Kodinda 3:17) Ulanga kujimija bino byonso na kupela kulonda madingi a Kinenwa kya Leza otupebwa dyalelo i ñeni? Bine twingidijei bwanapabo bwa bwine Kidishitu na tunangu dyalelo, twilombolei patōka amba bine twabilanga ‘bwanapabo bwa ntumbo bwa bana ba Leza.’—Loma 8:21.

Myanda ya Kupituluka’mo

• I bwanapabo bwa muswelo’ka bwādi na ba mulume ne mukaji babajinji? Lelo budi namani shi tudingakanye na budi na bantu dyalelo?

• I bwanapabo’ka budi na bene Kidishitu ba bine? Lelo i bwishile namani na bobwa bumonwa na ntanda bu bwanapabo?

• Mwanda waka i kipite buya kwepuka kwinangila kubi? Kwishila na Adama, i butyibi bwa ani bwa kwitukanda bibi botufwaninwe kwitabija?

[Kifwatulo pa paje 46]

Kinenwa kya Leza kidyumuna’mba: “Kemukyongolwai; kwinangila kubi kuboleja miswelo milumbuluke.”