Shapita wa Busamba
Lupata Lwitutala Batwe Bonso
1, 2. (a) Lelo i lupata’ka lwākolomwene Satana mu Edena? (b) Luno lupata lumweka namani mu byaānene?
NOBE udi mu lupata lukatampe kashā kupita lonso lwipatanyanga bantu. Mutamba oitabila mu luno lupata o ulombola mokekadila nyeke ne nyeke mu mafuku āya kumeso. Luno lupata lwālupukile pāikele’ko butomboki mu Edena. Mu kine kitatyi’kya, Satana wāipangwile Eva amba: “I nankyo nanshi Leza wanene’mba: Kemukadyako ku mityi yonso, shi mityi ka, shi mityi ka, idi mu budimi’ni, a?” Nandi wāmutentulula amba Leza wānene pa uno mutyi umo amba: “Kemukadyako, . . . kutyina’mba mwakafwa.” Ponka’pa Satana wātwika Leza bubela amba būmi bwa Eva nansha ke bwa Adama bwine kebwādipo bwimanine pa kukōkela Leza. Satana wāfwatakenye amba Leza ufidile bipangwa byandi kintu kimo kilumbuluke—bukomo bwa kwitūdila’ko abo bene misoñanya umbūmi. Satana wānena’mba: “Leza uyukile’mba difuku dyo mukadyako ponkapo meso akemuputuka. Kabidi mukekalanga bwa Leza, kuyuka biya ne bibi.”—Ngalwilo 3:1-5.
2 Na bubine, Satana wādi ulombola bantu amba bakekala biyampe mpata shi betyibila abo bene mbila kupita’ko kukōkela ku bijila bya Leza. Ponka’po wāfutulula muludikilo wa Leza. Kino kyākolomwene lupata lukatampe mpata lutala bubikadi bwa Leza bwabikele diulu ne ntanda yonso, ke kyepelo kyandi kya kuludika kadi. Kipangujo i kino: Lelo kiyampe ku bantu i kyepi, i buludiki bwa Yehova’ni, i buludiki bwa kwiludika pambulwa Leza? Yehova wādi ubwanya kwipaya ba Adama ne Eva ponka na ponka, ino kino kekyādipo kya kupwija lupata lwa bubikadi’lwa senene. O mwanda Leza wāshidile bantu kyaba kampanda kya kwiendeja abo bene, bemwene bipa bilupuka ku bwanapabo bwa kupaluka kudi Leza ne ku bijila byandi.
3. Lelo i lupata’ka lwa bubidi lwākolomwene Satana?
3 Kulwa kwālwile Satana na kyepelo kya Yehova kya kubikala kekwimaninepo enka pa byālongekele mu Edena kete, mhm. Wāalakene ne dikōkeji dya bipangwa bikwabo ku meso a Yehova. Kino nakyo i kipindi kya bubidi mu lolwa lupata lwāakolomwene. Lonji lwandi lwādi lutala lutundu lonso lwa ba Adama ne Eva, pamo ne bana ba Leza ba ku mushipiditu bene, kubadila’mo’nka ne Mwana umbedi muswedibwe wa Yehova mwine. Kimfwa mu myaka ya Yoba, Satana wāpatenye amba boba bengidila Yehova, bamwingidilanga pa mwanda wa kamweno kabo, ke pa mwandapo wa buswe bobaswele Leza ne muludikilo wandi. Wānene amba shi bebasusule, bonso bakalondalonda bilokoloko bya kwisakila.—Yoba 2:1-6; Kusokwelwa 12:10.
Bubinga Buletele Mānga
4, 5. Lelo mānga i milete bubinga’ka pa mwanda utala muntu kolola matabula andi?
4 Mwanda mwine wa kuyuka mu luno lupata lutala pa bubikadi i uno: Leza kāpangilepo bantu beendeje abo bene ne kubwanya byobalonga pampikwa buludiki bwandi. Pa kusaka amba bamone biyampe, wēbapungile bu ba kulonda bijila byandi byoloke. Mupolofeto Yelemia wāitabije uno mwanda paānene amba: “A Yehova ngyukile’mba dishinda dya muntu kedidipo kwadi aye mwine, ehe; kekidipo mu muntu unañanga kolola matabula andi. A Yehova bandingilepo.” (Yelemia 10:23, 24) O mwanda Kinenwa kya Leza kisoñanya’mba: “Kulupila mudi Yehova ne mutyima obe onsololo, kadi kokalemēnenapo pa kwivwanija kwa abe mwine.” (Nkindi 3:5) Monka mwāpangile Leza bantu bakōkele bijila bya kipangila mwa kwikadila’bo bōmi, mo monka mwaātūdile’ko ne bijila bya mu mwikadilo amba shi bantu balonde’byo nabya bakekala bekute umbumo senene.
5 Bine, Leza wādi uyukile biyampe amba bantu kebabwanyapo nansha dimo kwiendeja senene pampikwa buludiki bwandi. Ino bantu pa kupela bwendeji bwa Leza, i batūle’ko miswelo mishileshile ya politike, ya busunga, ne ya mitōtelo, ino kutupu kwendeka’yo. Ino miswelo pala pala i mifikije bantu ku kwila ñuma ya nyeke abo bene na bene, ñuma ilupula butapani, mavita, ne lufu. Bine “muntu wabikala muntu na kumusanshija.” (Musapudi 8:9, NW) Bino byo bintu bilongekele mu bula bwa mānga ya bantu. Kidi enka mwēkilaile Kinenwa kya Leza, amba babi ne banzazangi “bakatabukidila kulonga bibi.” (2 Temote 3:13, MB) Mu myaka ya katwa ka 20 mo mwine, nansha bantu byobaendelele kumeso mu myanda ya sianse ne ya busendwe, ino bemwenine byamalwa bibi kutabuka. Binenwa bya Yelemia 10:23 i bibingijibwe patōkelela—bantu kebapangilwepo mwanda wa kolola matabula abo.
6. I muswelo’ka usa kupwija Leza bwanapabo bwa kupaluka kupalukile bantu kwadi?
6 Byamalwa bya mwiko, bya myaka na myaka bilupukile ku bwanapabo bwa kupaluka kudi Leza i bilombole dimo’tu kupwididile amba buludiki bwa bantu kebubwanyapo kutubuluka. Buludiki bwa Leza bo abo kete buleta nsangaji, bumo, bukomo bwa ngitu, ne būmi. Kadi Kinenwa kya Leza kilombola amba kuleka kulekele Leza bantu beludika abo bene kusa kupwa. (Mateo 24:3-14; 2 Temote 3:1-5) Panopano ponka usa kolola myanda ya bantu mwa kutūdila’ko buludiki bwandi pano pa ntanda. Bupolofeto bwa Bible bunena’mba: “Mu mafuku a boba balopwe [maludiki a bantu adi’ko dyalelo] Leza wa mūlu ukemika bulopwe [mūlu] kebukōnakanibwapo nansha patyetye, nansha bulopwe bwine bwabo kupityila ku bantu bangi [bantu kebakaludikapo monka ino ntanda], ehe; ino bukatyumuna bipindibipindi ne kukubija malopwe ano’a [adi’ko dyalelo] onsololo, kadi bukemananga nyeke.”—Danyele 2:44.
Kupanda ne Kutwela mu Ntanda Impya ya Leza
7. I bāni basa kupanda pasa kufudija Leza malopwe a bantu?
7 I bāni basa kupanda pasa kufudija Leza malopwe a bantu? Bible ulondolola’mba: “Babuluji [boba betabije amba Leza ye mwinē kyepelo kya kuludika] bakekalanga mu ntanda’ya, kadi babwaninine bakekadidilanga monka; ino nanshi bapupakane [boba bapela amba Leza kadipo na kyepelo kya kuludika] bakatyibibwa ku ntanda’ya.” (Nkindi 2:21, 22) Mulembi wa mitōto nandi upita monka’mba: “Kukidi bidi kitatyi kityetye, ne mubi ukēkala kutupu’ye . . . Boloke bakapyananga ntanda, ne kwikala monka nyeke.”—Mitōto 37:10, 29.
8. Leza ukabingija namani bubikadi bwandi ne pa mfulo?
8 Leza pa kupwa konakanya ngikadilo ya Satana, usa kuleta ntanda yandi impya, mukafundulwa lonsololo bukalabale buleta musala, mavita, bulanda, masusu, misongo, ne lufu bimunine bantu bupika mu bula bwa tununu ne tununu twa myaka. Bible ulombola na muneñenya byabuyabuya bitengele bantu ba kikōkeji amba: “Leza ukapampula impolo yonso mu meso abo; ne lufu nalo kelukēkalakopo dikwabo kadi, mhm, nansha kuyoyokota miyoa, nansha kudila kwine, nansha misongo mīne mpika. Bintu bibajinji bibatukidila.” (Kusokwelwa 21:3, 4) Leza ukabingija (ukalwila) ne pa mfulo kyepelo Kyandi kya kwikala kwaikele Mubikadi, ke Mulopwe wetu kadi.—Loma 16:20; 2 Petelo 3:10-13; Kusokwelwa 20:1-6.
Mwitabīle Bantu ku Luno Lupata
9. (a) Boba bālamine dikōkeji kudi Yehova bādi bamwene kinenwa kyandi muswelo’ka? (b) Noa wālombwele namani dikōkeji dyandi, ne i ñeni’ka yotukokeja kuboila ku kimfwa kyandi?
9 Mu bula bwa mānga, kudi bana-balume ne bana-bakaji ba lwitabijo bālombwele dikōkeji dyabo kudi Yehova amba i Mubikadi. Bāyukile amba būmi bwabo bwimanine pa kumuteja ne kumukōkela. Noa i umo wa mu bano bantu. Leza wāmunene amba: “Mfulo ya bonso ba bu-ngitu ibafika kuno ko ndi. . . . Ino pano longa safini.” Noa nandi wākōkela bwendeji bwa Yehova. Bantu bakwabo ba mu mine myaka’ya kebātele’kopo mutyima amba kudi kintu kyeni kisa kulongeka, nansha byobādi badyumunwa. Ino Noa papo aye wāūbaka safini mukatakata, koku kasha wipāna mu kusapwila bakwabo mashinda moloke a Yehova. Nsekununi yendelela na kunena’mba: “Noa walonga namino monso mwamusoñaninye Leza, e monka mwālongele.”—Ngalwilo 6:13-22; Bahebelu 11:7; 2 Petelo 2:5.
10. (a) Ba Abalahama ne Sala bākwatakenye bubikadi bwa Yehova muswelo’ka? (b) I ñeni’ka yotukokeja kuboila ku kimfwa kya ba Abalahama ne Sala?
10 Ba Abalahama ne Sala nabo bāshile kimfwa kiyampe kya kulamata ku bubikadi bwa Yehova, na kulonga byonso byāebasoñenye. Bādi bidi bashikata mu Ulu wa bene Kaladea, kibundi kya ntundubuko. Ino Yehova pa kusoñanya Abalahama ende ku ntanda mikwabo yaādi kayukile, ‘wāendele monka mwāmunenene Yehova.’ Sala nandi kābudilwepo kwikala na būmi bwa maloa—na njibo, na balunda ne na balongo. Ino wākōkele Yehova ne wandi mulume, wāenda ku ntanda ya Kenani, nansha byakādipo uyukile mwakekadila’ko.—Ngalwilo 11:31–12:4; Bilongwa 7:2-4.
11. (a) Mosesa wākwatakenye bubikadi bwa Yehova mu ngikadilo’ka? (b) I ñeni’ka yotuboila ku kimfwa kya Mosesa?
11 Mosesa nandi i muntu mukwabo wākwatakenye bubikadi bwa Yehova. Kadi wēbukwatakenye mu ngikadilo mikomokomo—mu kwikokanya mpala na mpala na Felo wa Edipito. Mosesa kādipo wikulupile aye mwine. Mwanda wādi bidi utatana aye mwine amba kakabwanyapo kunena senene. Ino wākōkele Yehova. Wādi unena kinenwa kya Yehova misunsa mivule ku meso a Felo wa nshingo myūmu, na bukwashi bwa Yehova mwine ne Alone mwanabo. Nansha ke bana ba Isalela bamo bādi bapunika Mosesa bya kibengo. Ino aye wālonga na kikōkeji byonso byāmusoñenye Yehova, o mwanda Isalela wānyongolwelwe mu Edipito kupityila kudi aye.—Divilu 7:6; 12:50, 51; Bahebelu 11:24-27.
12. (a) I bika bilombola amba dikōkeji kudi Yehova kedimaninepo’nka pa kulonga bintu bilembeje Leza kamo ne kamo? (b) Kwivwanija dikōkeji dya uno muswelo kwitukwasha namani tulonde madingi adi mu 1 Yoano 2:15?
12 Boba bādi na dikōkeji kudi Yehova kebādipo balanga’mba byonso bibalombwa kukōkela i enka byobya byobalembeje kudi Leza. Mukaja Potifela pa kusaka kulāla makoji na Yosefa, kekwādipo mbila ya Leza milembwe yādi ipeleja makoji. Inoko Yosefa wādi uyukile mpangiko ya busongi yāshilwilwe na Yehova mu Edena. Wādi ujingulwile amba kusambakena pamo na mukaja bene i kintu kifityija Leza mutyima. Yosefa kāsakilepo nansha dimo kutompa ayuke i pepi pafudile buntu bwa Leza bwa kumuleka nandi eule’ko bene Edipito, mhm. Wākwatakenye mashinda a Yehova na kulanguluka pa kipwano kya Leza na bantu ne kwingidija na mutyima wa mundamunda kyokya kyaājingulwile amba kyo kiswa-mutyima kya Leza.—Ngalwilo 39:7-12; Mitōto 77:11, 12.
13. I muswelo’ka wēlombwele Dyabola bu mbepai pa bitala (a) Yoba? (b) Bahebelu basatu?
13 Nansha ke mu matompo asansa namani, boba bayukile Yehova bya binebine kebamuvundaminangapo. Satana wābepele Yoba amba shi ajimije byonso byadi nabyo, ne bukomo bwandi bwa ngitu, nabya—nansha bimwitemba Yehova—kakabulwepo kubomboka kwadi. Ino Yoba wālombwele amba Dyabola i mbepai, nansha byakādipo uyukile kine kyādi uponenwa na binzengele. (Yoba 2:9, 10) Tutwa twa myaka kupita’po, Satana wādi usaka’nka kubingija bubela bwandi, o mwanda wāsonshile mulopwe kilobo wa Babiloni azakaje bansongwalume Bahebelu basatu na lufu lwa kwibela mu nkelwa ya mudilo utēma shi kebatōtelepo nkishi wāshimikile. Bano bansongwalume bāningilwa kutonga kintu kimo, shi kikōkeji ku lubila lwa mulopwe, shi ku lubila lwa Yehova lwa kupela kutōta bankishi, ino abo bālombola na kusumininwa amba bakengidila Yehova mwanda ye Mubikadi wabo Mukatakata. Bine, kikōkeji kyabo kudi Leza kyādi kilēme kutabuka ne būmi bobādi nabo bwine!—Danyele 3:14-18.
14. Lelo bantu bakubulwa kubwaninina bakokeja kulombola namani amba binebine badi na dikōkeji kudi Yehova?
14 Lelo tukanena kukwatañana na bino bimfwa amba muntu pa kwikala na dikōkeji kudi Yehova ufwaninwe enka kwikala mubwaninine, amba shi alonge kilubo nabya kubapu wakomenwa? Mhm, ke amopo! Bible witulombola amba kyaba kimo Mosesa wālubile. Ino Yehova kāmwelelepo nansha byaāfityilwe mutyima. Batumibwa ba Yesu Kidishitu nabo bādi na bukōkekōke. Yehova byayukile kubulwa kubwaninina kotwāpyene, usangalanga shi ketulengwepo ku kusaka kiswa-mutyima kyandi mu bintu byonso. Ekale tubaluba pa mwanda wa bukōkekōke bwetu, i biyampe twikale kwisāsa na mutyima umo ne kuleka kwikala na kisela kya kupituluka’mo. Mu uno muswelo tukalombola amba binebine tuswele byobya bitela Yehova amba i biyampe, kadi tushikilwe byobya byaetulombola amba i bibi. Tubwanya kwikala nyeke batōka ku meso a Leza shi twitabije bulēme budi na kitapwa kya Yesu kipūta bubi.—Amose 5:15; Bilongwa 3:19; Bahebelu 9:14.
15. (a) I ani kete mu bantu bonsololo wālamine bululame bubwaninine kudi Leza, ne kino kyālombwele bika? (b) Le byālongele Yesu bitukwasha namani?
15 Shi ke pano, le tubwanya kunena amba bantu kebakokejapo kwikala na kikōkeji kibwaninine ku bubikadi bwa Yehova? Malondololo ku kino kipangujo kyādi “kifībwe” kikola mu bula bwa kintu kya myaka 4000. (1 Temote 3:16) Adama wāpangilwe shandi mubwaninine, ino kāshilepo kimfwa kibwaninine kya kulamata kudi Leza kete. Le papo i ani le wādi wa kubwanya? Mu bana bandi babipya-mambo kemwādipo nansha umo wa kubwanya. Muntu umo kete wādi wa kubwanya i Yesu Kidishitu kete. (Bahebelu 4:15) Bintu byālongele Yesu bilombola amba Adama, wādi mu ngikadilo milumbuluke, ye mwine wādi wa kubwanya kulama bululame bubwaninine shi aye mwine wāsakile kulama’bo. Leza kālongelepo kilubo pa kumupanga, anha. Nanshi Yesu Kidishitu ye kimfwa kyotufwaninwe kwiula pa kulombola kikōkeji ku bijila bya Leza ne pa kulamata batwe bonso umo ne umo kudi Yehova, Mubikadi wa diulu ne ntanda.—Kupituluka 32:4, 5.
Umo ne Umo Ukalondolola’po Namani?
16. I kika kinenenwa amba tufwaninwe nyeke kutadija mumweno otumona bubikadi bwa Yehova?
16 Umo ne umo dyalelo utalwanga na luno lupata lutala bubikadi bwa diulu ne ntanda yonso. Shi tubalombola patōka’mba tudi ku mutamba wa Yehova, nabya Satana uketupwila mpumpu. Uketutyinya mbavu ku mitamba yonso, kadi ukendelela na kwitutyinya kufika’nka ne bikafula ngikadilo yandi imbi ya bintu. Ketufwaninwepo kukunuka nansha dimo. (1 Petelo 5:8) Mwiendelejo wetu o ulombola ku mutamba kotudi mu luno lupata lukatampe mpata lutala bubikadi bwa Yehova ne lolwa lwa kuyuka shi tukalama bululame bwetu kudi Leza mu matompo. Ketufwaninwepo kwididika amba tukokeja kwiendeja pambulwa dikōkeji mwanda’po o ke mwikadilo wazambalala mu ino ntanda. Kulama bululame i ne kulonga buninge bwa kulonda misoñanya myoloke ya Yehova mu myanda yonso ya mu būmi bwetu.
17. Lelo i kwepi kusulukile bubela ne bwivi kulengeja twijibe bino bintu?
17 Kimfwa ketukokejapo kwiula Satana ‘shandya bubela.’ (Yoano 8:44) Tufwaninwe kunena bya bine mu bintu byonso. Mu ino ngikadilo ya Satana, bankasampe divule kebanenangapo bya bine ku meso a bambutwile babo. Ino bankasampe bene Kidishitu bepukanga bubela, namino batulujanga Satana amba wābepēle bantu ba Leza amba bakabulwa bululame shi batūlwe pa matompo. (Yoba 1:9-11; Nkindi 6:16-19) Mu myanda ya busunga namo mudi bintu bilombola amba muntu ulamete kudi ‘shandya bubela’ pa kyaba kya kulamata kudi Leza wa bubinebine. Bino byo bintu bya kwijiba’ko. (Mika 6:11, 12) Kwiba nako kekwelelwangapo kityi, nansha shi muntu waibe mwanda wa bufudilwe, nansha shi waibe’byo kwa mpeta. (Nkindi 6:30, 31; 1 Petelo 4:15) Nansha shi bantu bonso bebanga kotushikete nansha shi bibilwe’bya i bityetye namani, bwivi i kujilula bijila bya Leza.—Luka 16:10; Loma 12:2; Efisesa 4:28.
18. (a) Ku mfulo ya Umbikalo wa Myaka Kanunu wa Kidishitu, i ditompo’ka dikatompibwa bantu bonso? (b) I kibidiji’ka kyotufwaninwe kutamija tamba’nka pano?
18 Mu Umbikalo wa Myaka Kanunu wa Kidishitu, Satana ne bademona bandi bakelwa mu lupongo, kebakongolapo bantu dikwabo. Bine, tukanyongololwa bya binebine! Ino kupwa kwa myaka kanunu, bakakutululwa kakitatyi katyetye. Satana ne balondi bandi bakaningila bantu bajokejibwe ku bubwaninine baleke kulama bululame bwabo ku meso a Leza. (Kusokwelwa 20:7-10) Shi netu tukatanwa’ko bōmi mu kine kitatyi’kya, le tuketaba namani ku luno lupata lutala bubikadi bwa diulu ne ntanda yonso? Bantu bonso byobakekala babwaninine, kilongwa kyonso kyambulwa dikōkeji kikekala kya ku kusaka, papo mfuto yakyo i konakanibwa kwa nyeke. Bine, i kipite buya nanshi kutamija tamba’nka pano kibidiji kya kulonda buludiki bonso bwitupa Yehova kupityila ku Kinenwa kyandi nansha ku bulongolodi bwandi! Shi tulonge namino, nabya tubalombola amba tulamete bya binebine kwadi, aye Mubikadi wa diulu ne ntanda.
Myanda ya Kupituluka’mo
• I lupata’ka lukatampe lwitutala batwe bonso? Netu twi batelwe namani mu luno lupata?
• I kintu’ka kya kutendelwa kimweka mu bululame bwālombwele bana-balume ne bana-bakaji ba pa kala ku meso a Yehova?
• Mwanda waka i kya kamweno tute mutyima ku kupeja Yehova bulēme na mwiendelejo wetu wa difuku ne difuku?