Shapita wa Dikumi ne Bubidi
Buluji bwa Lubatyijo Lobe
1. Mwanda waka muntu ne muntu ufwaninwe kuta mutyima ku lubatyijo lwa mu mema?
YESU wābatyijibwe mu mwaka wa 29 K.K., wātokenibwa mu mema a munonga wa Yodano na Yoano Umbatyiji. Yehova mwine wādi utala ne kwitabija wāitabija. (Mateo 3:16, 17) Pa kino, Yesu wāshile kimfwa kya kulondela’po bandi bana ba bwanga bonso. Myaka isatu ne kipindi pa kupita’po, Yesu wāpa bandi bana ba bwanga ino misoñanya’mba: “Lupusa lonsololo napebwa’lo lwa mūlu ne panopantanda pene. Endai nanshi mukafundijei mizo yonso ya bantu nabo ke bāna-babwanga, kwibabatyija mu dijina dya Tata, ne dya Mwana, ne dya Mushipiditu Sandu.” (Mateo 28:18, 19) Lelo nobe kodi mubatyijibwe mungya uno musoñanya wāletele Yesu? Shi kwabatyijibwe, le witeakanyanga kubatyijibwa?
2. I bipangujo’ka bifwaninwe kulondololwa pa mwanda utala lubatyijo?
2 Wikale mubatyijibwe nansha ukiteakanya mwa kubatyijibwa, kwivwanija senene lubatyijo kyo kintu kya mvubu ku yense usaka kwingidila Yehova ne kukekala mu ntanda impya ya boloke. Kudi bipangujo bifwaninwe kulondolola, kimfwa bino: Lelo lubatyijo lwa bwine Kidishitu lwa dyalelo ludi na nshintulwilo imo yonka na lolwa lwābatyijibwe Yesu? ‘Kubatyijibwa mu dijina dya Tata ne dya Mwana ne dya mushipiditu sandu’ kushintulula bika? Pa kwikala na būmi bukwatañene na buluji bwa lubatyijo lwa bwine Kidishitu lwa mu mema kilomba kulonga bika ne bika?
Mbatyijo Yābatyije Yoano
3. Lubatyijo lwa Yoano lwādi enka lwa bāni kete?
3 Yoano Umbatyiji wāshilwile kusapula mu ntanda mutuputupu ya Yuda myeji isamba kumeso kwa Yesu kubatyijibwa, amba: “Mwikale kwalamuka pa mutyima ke-buntu bulopwe bwa Leza bubafwena pa bwipi.” (Mateo 3:1, 2) Bantu bāivwene byādi binena Yoano ne kwibilonda bēbilonda. Penepa besāsa bubi bwabo patōkelela, bāalamuka pa mutyima, ne kwiya bāiya kubatyijibwa na Yoano mu Munonga wa Yodano. Luno lubatyijo lwādi’nka lwa Bayuda kete.—Luka 1:13-16; Bilongwa 13:23, 24.
4. Mwanda waka Bayuda ba mu myaka katwa kabajinji bādi bafwaninwe kwalamuka pa mutyima pakubulwa kwija?
4 Boba Bayuda bādi basakilwa kwalamuka pa mutyima pakubulwa kwija. Bakulutuba babo bāsambile kipwano kya muzo onso na Yehova Leza—ko kunena’mba bāitabije nansha kutyipa mutyipo musumininwe—ku Lūlu lwa Shinai mu mwaka wa 1513 K.K.K. Ino pa mwanda wa bubi bwabo bukatampe, bāleka kulonda biselwa byōbaitabije mu kipwano, penepo kipwano kyobāsambile kyēbaponeja. Mu myaka ya Yesu, ngikadilo yabo yādi keidi mu kyaka. “Difuku dikatampe dya kitentejo kya Yehova” dyālailwe na Malaki dyādi kedidi pabwipi. Dine ‘difuku’di’ dyāfikile mu 70 K.K., pāile bibumbo bya bene Loma konakanya Yelusalema ne tempelo yandi, pamo ne Bayuda mudiyo ne kupita. Yoano Umbatyiji, pa kwingila na bupyasakane ku mutōtelo wa bine, wātumwa bonakani papo kebwaile mwanda wa “kuteakenya [Yehova] bantu bamukokele.” Bādi basakilwa kwisāsa ku bubi bwabo bwa kujilula kipwano kya Bijila bya Mosesa ne kwiteakanya mwa kwitabijija Yesu Mwanā Leza, mwine obēbatumīne kudi Yehova.—Malaki 4:4-6; Luka 1:17; Bilongwa 19:4,
5. (a) Mwanda waka Yoano wāpelele pāile Yesu kubatyijibwa? (b) Lubatyijo lwa Yesu lwādi lwelekeja bika?
5 Yesu nandi ubadilwa mu boba bāile kubatyijibwa na Yoano. Mwanda waka? Yoano wādi uyukile amba Yesu kādipo na bubi bwa kwisāsa, o mwanda wānene’mba: “Mhm, amiko ye ufwaninwe kubatyijibwa na abe. Ino abe kadi wikale kwiya kudi ami?” Inoko lubatyijo lwa Yesu lwādi lwelekeja kintu kikwabo kishile. O mwanda Yesu wālondolwele amba: “Leka bidi nanshi ke-kintu kibetufwaninwa tufikije byonso byakoloka.” (Mateo 3:13-15) Lubatyijo lwa Yesu kelwādipo lwa kwalamuka pa mutyima, mwanda kādipo na bubi; kadi kādipo usakilwa kwipāna kudi Leza, mwanda wādi mu muzo mwipāne kala kudi Yehova. Ino lubatyijo lwaābatyijibwe na myaka 30 lwādi lwa pa bula kwadi, kadi kyādi kyelekejo kya kwitūla kudi Shandi wa mūlu mwanda wa kulongela’ko monka kiswa-mutyima Kyandi.
6. Yesu wādi usumininwe namani mu kulonga kiswa-mutyima kya Leza kitala padi aye?
6 Kiswa-mutyima kya Leza kyādi kya kusaka Kidishitu Yesu epāne mu mwingilo wa Bulopwe. (Luka 8:1) Wādi umusakila kadi ele ne kitapwa kya būmi bwandi bwa bu muntu mubwaninine bu kikūlwa ne bu kyalwilo kya kipwano kipya. (Mateo 20:28; 26:26-28; Bahebelu 10:5-10) Yesu wādi ukwete na mutyika buluji bwādi bwelekeja lubatyijo lwandi lwa mu mema. Kālekelepo milangwe yandi ipuakanibwe na bintu bikwabo, mhm. Kutūla ne ku mfulo ya būmi bwandi pano panshi, wādi ulonga nyeke’nka kiswa-mutyima kya Leza, wātūla busapudi bwa Bulopwe bu mwingilo wandi mukatampe kupita yonso. —Yoano 4:34.
Kubatyijibwa mu Mema kwa Bana ba Bwanga Bene Kidishitu
7. Tamba pa Pentekosa 33 K.K., i bika byānenwe bene Kidishitu kulonga pa mwanda utala lubatyijo?
7 Bana ba bwanga babajinji ba Yesu bābatyijibwe mu mema na Yoano, kupwa bātwalwa kudi Yesu ke ba kukabikala nandi mu Bulopwe bwa mūlu. (Yoano 3:25-30) Pa kuludikwa na Yesu, bādi nabo babatyija lubatyijo ludi na buluji bumo bonka na lwa Yoano. (Yoano 4:1, 2) Inoko, tamba pa Pentekosa 33 K.K., bāshilula kuvuija mwingilo wabo wa kubatyija “mu dijina dya Tata, ne dya Mwana, ne dya Mushipiditu Sandu.” (Mateo 28:19) Shi ke pano, usa kumona amba kubandaula buluji bwa lubatyijo kudi na kamweno mpata.
8. Kubatyijibwa “mu dijina dya Tata” kushintulula namani?
8 Kubatyijibwa “mu dijina dya Tata” kushintulula namani? I kwitabija dijina dyandi, kitenta, lupusa, mpango, ne bijila byandi. Ivwana kisaka kunena ino myanda. (1) Pa mwanda utala dijina dyani, Mitōto 83:18 unena’mba: “Abe enka, wa dijina dya bu-Yehova, wi Mwinemukatakatamwine panopantanda ponsololo.” (2) Pa mwanda utala kitenta kyandi, 2 Balopwe 19:15 wisamba’mba: “A Yehova, . . . , abe udi Leza [wa bine], ke abewa enka kete.” (3) Pangala pa lupusa lwandi, Kusokwelwa 4:11 witulombola’mba: “Yō! abe ufwaninwe, Yehova wetu, Leza wetu, kupebwa ntumbo, ne buleme ne bukomo; mwanda wapangile bintu byonsololo, kadi i pa mwanda wa kiswa-mutyima kyobe o[bikadile’ko], ne kupangibwa’byo.” (4) Tufwaninwe kadi kuyuka amba Yehova ye witupele būmi, udi na mpango ya kwitunyongolola ku bubi ne lufu: “Lupandilo ludi padi Yehova.” (Mitōto 3:8; 36:9) (5) Tufwaninwe kwitabija amba Yehova i Mujidiki Mukatampe wa Bijila: “Yehova i mutyibi wetu, Yehova i mujidi[ki] wa bijila wetu, Yehova i mulopwe wetu.” (Isaya 33:22) Pa mwanda wa bino byonso, twi basoñanibwe amba: “Ukasanswa Yehova Leza obe, ne mutyima obe onso, ne muya obe onso, ne manwa obe onso.” —Mateo 22:37.
9. Kubatyijibwa “mu dijina . . . dya Mwana” kushintulula namani?
9 Lelo kubatyijibwa “mu dijina . . . dya Mwana” nako kushintulula namani? I kuyuka dijina, kitenta, ne lupusa ludi na Yesu Kidishitu. Dijina dyandi dya bu Yesu dishintulula amba “Yehova I Lupandilo.” I mupebwe kitenta mwanda i mwana wa bunka wa Leza, kipangwa kibajinji kya Leza. (Mateo 16:16; Kolose 1:15, 16) Yoano 3:16 witulombola pangala pa uno Mwana amba: “Leza byāsenswe bapanopantanda [bantu bakokeja kukūlwa] nenki, wapana Mwana wandi wa bunka’mba, bonso bakumwitabija nankyo kebakonekapo, ehe, poso batambule būmi bwa kulādila monka nyeke ne nyeke.” Yesu wāfwile na kikōkeji, o mwanda Leza wāmusangwile mu bafwe ne kumubwejeja’ko lupusa lukwabo. Mungya mutumibwa Polo, Leza ‘wāzunzwile Yesu pa kitenta kikatampe kine’ mu umbuo wa diulu ne ntanda, kupwa’tu Yehova ke aye. O mwanda “manwi onso afukamine monka mu dijina dya Yesu . . . kadi amba, ndimi yonso īmwitabije’mba: Yesu Kidishitu i Mfumwetu; nako i ku ntumbo ya Leza Shandi.” (Fidipai 2:9-11) Kino kishintulula kukōkela ku mbila ya Yesu, mwanda itambile kudi Yehova aye mwine.—Yoano 15:10.
10. Kubatyijibwa ‘mu dijina dya mushipiditu sandu’ kushintulula namani?
10 Kubatyijibwa ‘mu dijina dya mushipiditu sandu’ nako kushintulula namani? I kwitabija kyepelo ne mwingilo wa mushipiditu sandu. Le mushipiditu sandu mwine i bika? I bukomo bwa Yehova bwingila, bwafikijija nabo mpango yandi. Yesu wānene balondi bandi amba: “Nkalomba kudi Tata ino aye ukemupa Nsenga-mukwashi mukwabo wakwikala nandi mafuku onso nyeke. Ke Mushipiditu wa binebine kadi.” (Yoano 14:16, 17) Lelo wādi wa kwibakwasha ku kulonga bika? Yesu wēbalombwele monka’mba: “Mukapebwa bukomo bwa Mushipiditu Sandu ukemwīla ko mudi, mukēkale basapudi bami bakusapula mu Yelusalema, ne monso mu Yudea, ne mu Samadia, ne kulampe kwine kumfulo kwa ntanda.” (Bilongwa 1:8) Kadi Yehova wāsonekeje Bible ku bukomo bwa mushipiditu sandu: “Mwanda bupolofeto kebwālupukilepo nansha dimo ku kiswa-mutyima kya muntu, ino bantu bādi banena bya kwa Leza monka mobādi batonwenwa na mushipiditu sandu.” (2 Petelo 1:21, NW) Nanshi twitabijanga mwingilo wa mushipiditu sandu potwifunda Bible. Muswelo mukwabo otwitabijanga mushipiditu sandu i kulomba kotulombanga Yehova etukwashe tupe “kipa kya mushipiditu,” kya “buswe, nsangaji, ndoe, kitūkijetyima, kanye, buyampe, lwitabijo, kutalala, kwīfula.”—Ngalatea 5:22, 23, NW.
11. (a) Le buluji bwinebwine bwa lubatyijo lwa mu ano etu mafuku i buluji’ka? (b) Lubatyijo ludi pamo bwa kufwa ne kusanguka mu muswelo’ka?
11 Babajinji kubatyijibwa mungya misoñanya ya Yesu bādi Bayuda ne baketūtyile mu mutōtelo wa Bayuda, tamba mu 33 K.K. Kinondanonda na papo, madyese a kwikala mwanā bwanga mwine Kidishitu āpebwa bene Samadia. Kupwa, mu 36 K.K., lwito lwātandabwilwe ne ku Bajentaila bampikwa kutwela kwisao. Bene Samadia ne Bajentaila kumeso kwa kubatyijibwa, bādi bafwaninwe bidi kwipāna umo ne umo kudi Yehova mwanda wa kumwingidila bu bana ba bwanga ba wandi Mwana. Ne dyalelo dino buno bo buluji bwa lubatyijo lwa mu mema lwa bene Kidishitu. Kutokenibwa ngitu yonso mu mema i kilomboji kifike’po kya kuno kwipāna kwa muntu bunka bwandi, mwanda lubatyijo i kujikwa kwa kyelekejo. Kutwela abe yense mu mema a lubatyijo kwelekejanga kufwa ku mwiendelejo obe wa kala. Kuvubuka mu mema nako kwelekejanga kujokela kojokela ku būmi mwa kulongela kiswa-mutyima kya Leza. Luno “lubatyijo lumo” lufwaninwe kubatyijibwa boba bonso bālamuka ke bene Kidishitu ba bine. Pa kubatyijibwa bekalanga ke Batumoni ba Yehova bene Kidishitu, bengidi batombolwe ba Leza. —Efisesa 4:5; 2 Kodinda 6:3, 4.
12. Mema a lubatyijo lwa bwine Kidishitu adingakene na bika, ne muswelo’ka?
12 Lubatyijo lwa uno muswelo ludi na mvubu mikatampe ipandija muntu ku meso a Leza. Kimfwa mutumibwa Petelo, pa kupwa kutela safini yālongelwe na Noa mwanda wa kwipandija aye mwine ne kisaka kyandi pa Dilobe dya mema, wāsonekele amba: “O onka emupandija ne pano pene, ke lubatyijo kadi, monka mwendele kyelekejo kya binebine, kekudipo kwa kukenda bitupu bibibibi bya ku ngitu, mhm, i lwitabijo lwa mutyima wa mundamunda mulumbuluke kudi Leza, ponka pa kusanguka kwa Yesu Kidishitu.” (1 Petelo 3:21) Safini kyādi kilomboji kimweke kilombola’mba Noa wāingile na kikōkeji mwingilo wāmupele Leza. Mwingilo wa safini pa kupwa, ‘ntanda yadi’ko’ya yaoneka pa kulobela’yo mu mema.’ (2 Petelo 3:6) Ino Noa ne kisaka kyandi, “bantu mwanda tu kete, e bo batwelele mu safini bapanda ku mema.”—1 Petelo 3:20, MB.
13. Mwine Kidishitu i munyongololwe ku bika kupityila ku lubatyijo lwa mu mema?
13 Dyalelo, boba bepāna kudi Yehova na kwikala na lwitabijo mudi Kidishitu musangulwe babatyijibwanga bu kyelekejo kya kwipāna kwabo. Baloñanga kisaka Leza mu ano mafuku ne kunyongololwa ku ntanda imbi ya dyalelo. (Ngalatea 1:3, 4) Kebakaponenapo mu bonakani butengele ino ngikadilo imbi ya bintu. I bapandijibwe’ko, kadi i bapebwe na Leza mutyima wa mundamunda muyampe. Mutumibwa Yoano ukulupija bengidi ba Leza amba: “Panopantanda papitanga, ne kilokoloko kyapo kīne kumo; nanshi yewa ulonga kiswa-mutyima wa Leza aye wikele nyeke.”—1 Yoano 2:17.
Kwikala na Būmi Bukwatañene na Biselwa Byetu
14. Mwanda waka lubatyijo lonkalonka kelwitukulupijapo amba tukapanda?
14 Kunena amba lubatyijo lonkalonka lo lwitukulupija amba tukapanda i kwiongola. Ludi na mvubu enka shi muntu wepāna binebine kudi Yehova kupityila kudi Yesu Kidishitu, ne shi ulonga kiswa-mutyima kya Leza ne kukōkela kufika ne ku mfulo. “Aye ukōminina pototo, ne pamfulo pene, nabya aye ukapandako.”—Mateo 24:13.
15. (a) Dyalelo Leza udi na kiswa-mutyima’ka padi bene Kidishitu babatyijibwe? (b) Kwikala mwanā bwanga mwine Kidishitu kufwaninwe kwikala na mvubu’ka mu būmi bwetu?
15 Kiswa-mutyima kya Leza padi Yesu kyādi kitala ne pa muswelo waāingidije būmi bwandi pano panshi. Bwādi bufwaninwe kulambulwa na kufwa bu kitapwa. Batwe netu, imbidi yetu ifwaninwe kulambulwa kudi Leza, ne kwikala na būmi bwa kwisuminwa bivule mwanda wa kulonga kiswa-mutyima kya Leza. (Loma 121, 2) Na bubine, ketukalongapo kiswa-mutyima kya Leza shi kyaba kimo twiendeja pamo bwa ntanda itujokolokele nansha shi būmi bwetu bwimanine’nka pa kulondalonda kamweno ketu ino mwingilo wa Leza twingila’o na mulēle. (1 Petelo 4:1-3; 1 Yoano 2:15, 16) Pobaipangwile Yesu kudi Muyuda umo amba le nonge namani nkamone būmi bwa nyeke; wāmulombwele amba ufwaninwe kwikala na būmi butōka. Ebiya wātela kintu kikwabo kya mvubu kutabuka: kwikala mwanā bwanga mwine Kidishitu, mulondi wa Yesu. Kino kyo kintu kikatampe mu būmi. Kekibwanyapo kulonda kunyuma kwa bintu bya ku ngitu.—Mateo 19:16-21.
16. (a) I kiselwa’ka kidi na bene Kidishitu bonso pa mwanda utala Bulopwe? (b) Monka mokilombwedilwe pa paje 116 ne 117, i miswelo’ka imoimo miyampe ya kusapula Bulopwe? (c) Kwingila kotwingila na mutyima onso mwingilo wa kusapula bukamoni kulombola bika?
16 Tunena tukoma monka amba kiswa-mutyima kya Leza padi Yesu kyādi kimanine ne pa mwingilo wa kamweno utala Bulopwe bwa Leza. Yesu mwine wātongelwe kwikala Mulopwe. Ino paādi pano panshi, wāsapwile bukamoni bwa buno Bulopwe na bupyasakane. Netu tupelwe mwingilo wa kusapula bukamoni uno muswelo, kadi tudi na bubinga bonso bwa kwiwingila na mutyima wetu onso. Shi tulonge namino tukalombola amba tufwijanga’ko Yehova pangala pa bubikadi bwandi ne amba tuswele bantu netu. (Mateo 22:36-40) Tukalombola kadi amba tudi umbumo na batōtyi netu ntanda yonso, mwanda abo bonso nabo i basapudi ba Bulopwe. Batwe bonso umbumo ntanda yonso, twendelelanga kumeso mwa kufikila pa kitungo kya kukamona būmi bwa nyeke pano panshi mu bobwa Bulopwe.
Myanda ya Kupituluka’mo
• I kwiifwana’ka ne i kwishila’ka kudi pa bukata bwa lubatyijo lwa Yesu ne lolwa lotubatyijibwa mu mema dyalelo?
• Kubatyijibwa mu ‘dijina dya Tata ne dya Mwana ne dya mushipiditu sandu’ kushintulula namani?
• Kwikala na būmi bukwatañene na biselwa bya lubatyijo lwa bwine Kidishitu lwa mu mema kulomba bika ne bika?
[Kifwatulo pa paje 116, 117]
MISWELO IMOIMO YA KUSAPULA BULOPWE
Ku njibo ne njibo
Ku babutule
Ku bengidi nobe
Ku balunda ba ku masomo
Mu bipito
Na kujoka kutala basangela musapu
Na bifundwa bya Bible bya ku mobo