“Kitatyi kya Kidye” Kibafwena Pabwipi

KUSOKWELWA, mukanda wa mfulo wa mu Bible, witudyumuna amba kudi mwikeulu wipapa umbukata mwa mūlu udi na “myanda-miyampe ya nyeke” ya kusapula bu misapu ya nsangaji. Unena na diwi dikatampe amba: “Akamwai Leza mumutumbike ntumbo; ke-kintu kitatyi kya kidye kyandi kibafika.” (Kusokwelwa 14:6, 7) Kino “kitatyi kya kidye” i kusapulwa kwa butyibi bwa Leza ne kufikijibwa kwabo. Kufikidila kwa butyibi bwa Leza ko kanketenkete kene ka “mafuku a kumfulo” otudi’mo ano.​—2 Temote 3:1.

“Kitatyi kya kidye” i musapu muyampe ku boba baswele boloke. I kitatyi kisa kunyongolola Leza bengidi bandi basusuka ku makasa a ino ngikadilo ya bintu ya butapani ne yambulwa buswe.

Inoko, kumeso kwa “kitatyi kya kidye” kuvuika’kyo pa konakanibwa kwa ino ngikadilo ya bintu imbi, twi bakankamikwe amba: “Akamwai Leza mumutumbike ntumbo.” Le nobe mo molongelanga? Kino kekilombepo enka kunena’mba, “Ngitabije mudi Leza.” (Mateo 7:21-23; Yakoba 2:19, 20) Kwakamwa Leza kwendele’mo kufwaninwe kwitutonona tumutyine. Kadi kufwaninwe kwitufikija ku kunyema bubi. (Nkindi 8:13) Ne kufwaninwe kwitukwasha tuswe biyampe, ino tushikwe bibi. (Amose 5:14, 15) Wivwane tutumbijanga Leza, tukamuteja na bulēme bukatampe. Ketukavudilwapo bya kulonga twalengwa ne kutanga Bible, Kinenwa kyandi, kitatyi ne kitatyi. Tukamukulupila mu bitatyi byonso ne na mutyima wetu onso. (Mitōto 62:8; Nkindi 3:5, 6) Boba balēmekele Leza bya binebine bayukile amba, byadi Umpangi wa diulu ne ntanda, aye ye Mubikadi wa mūlu ne pano panshi, kadi bamukōkelanga na buswe amba ye Mfumu mwinē būmi bwabo. Shi tubajingulula amba kitulomba kuta mutyima mpata ku ino myanda, nankyo tupēlakanyei kwikilonga.

Kitatyi kya kufikidija kidye kyēsambīle’po mwikeulu i kiyukane ne bu “difuku dya Yehova.” Dino “difuku” dyāfikīle Yelusalema wa kala mu 607 K.K.K. mwanda bekadi bandi bāpelele kuteja bidyumu byādi bibadyumuna Yehova kupityila kudi bapolofeto bandi. Batūdile būmi bwabo mu kyaka kikatampe pa kutundulwila kumeso difuku dya Yehova mu ñeni yabo. Ino aye Yehova wēbadyumwine amba: “Didi pabwipi ponka, ne kupeja’dyo nakampata.” (Zefenia 1:14) “Difuku dya Yehova” dikwabo dyafikile Babiloni wa kala mu 539 K.K.K. (Isaya 13:1, 6) Bene Babiloni bādi besumbidile masakwa makomokomo ne baleza babo, penepa bāpumpunya bidyumu bya bapolofeto ba Yehova. Ino bufuku bumo bonka, Babiloni mukata wapona mu makasa a bene Mede ne bene Peleshia.

Le i bika bitutengele dyalelo? I “difuku dya Yehova” dikwabo dikatampe kutabuka. (2 Petelo 3:11-14) Kidye kya Leza i kityibilwe “Babiloni mukatampe.” Kukwatanana na Kusokwelwa 14:8, mwikeulu unena amba: “E! E! E! i mupone! i mupone! Babiloni mukatampe.” Bine ke mupwe kala kupona. Kakidipo na lupusa lwa kutyumwina batōtyi ba Yehova panshi. Bukobakane bwandi ne kwikuja kwaikuja mu mavita ke biyukane patōka. Pano bonakani bwandi bubafwena. Pa kino, Bible usonanya bantu ba pi na pi amba: “Mulupukeimo [Babiloni Mukatakata] mwanda wa kunena’mba mwakeabila nandi myanda, kadi amba mwakatambula ku mpupo yandi. Ke-mintu myanda yandi ibafika ne kūlu kwine, ne Leza wavuluka bubi bwandi.”​—Kusokwelwa 18:4, 5.

Le Babiloni Mukatakata i ani? I ngikadilo ya mitōtelo ya ntanda yonso idi na biyukeno bya Babiloni wa kala. (Kusokwelwa, shapita 17, 18) Tala pano kwiifwana kumokumo:

• Babitobo ba Babiloni wa kala badi bekuje mpata mu myanda ya politike ya muzo. Mo mulongela ne mitōtelo mivule ya dyalelo.

• Babitobo ba Babiloni divule badi basonshila mavita a muzo. Ne mitotelo ya dyalelo nayo yo itangidilanga divule myanda ya kwesela basola ba mizo yenda ku mvita.

• Bufundiji ne bibidiji bya Babiloni wa kala byatwele muzo ku busekese bwa munyanji. Bendeji ba bipwilo dyalelo bapelanga kulonda misonanya ya mu Bible ya mu mwikadilo, o mwanda busekese bwendanga muongo pa ntanda mu bendeji ne mu bana ba bipwilo. Kutabukidila, Babiloni Mukatakata mwine ulalanga makoji na ntanda ne na ngikadilo yayo ya politike, o mwanda Kusokwelwa umutela bu wabwitwa.

• Kadi Bible unena amba Babiloni Mukatakata ‘usakanyanga mu byabuyabuya.’ Mu Babiloni wa kala, bulongolodi bwa tempelo bwadi bulomba kwikala na kipeta kikatampe kya ntanda, kadi babitobo nabo bādi bēpēne mpata mu bya busunga. Dyalelo nadyo, Babiloni Mukatakata kadipo enka na bifuko bya kutotela’po, ino i ne byaba bikatampe bya busunga. Lufundijo lwandi ne mafuku a mafetyi andi bibamupeteja bupeta aye ne bansunga bakwabo ba ino ntanda.

• Kutōta bankishi, majende, ne butyi byo byādi biyudile mu Babiloni wa kala, monka mobikadile mu bifuko bivule dyalelo. Lufu nalo lwadi lumonwa bu kusambukila ku būmi bwa muswelo mukwabo. Babiloni wādi muyule matempelo ne mashikola atōtelwa’mo bilezaleza byabo, ino bene Babiloni bādi balwana na batōtyi ba Yehova. Ne dyalelo mo monka, nkulupilo ne bibidiji bimo byonka byo biyukanya Babiloni Mukatakata.

Mu myaka ya kala, Yehova wāsonyenye mizo mikomo mu politike ne ku bashidika ipe boba bendelela na kumupela aye ne kiswa-mutyima kyandi mfuto. O mwanda Samadia wāonakanibwe na bene Ashidia mu 740 K.K.K. Yelusalema wasalwa na bene Babiloni mu 607 K.K.K. ne na bene Loma mu 70 K.K. Babiloni nandi wānekenibwa na bene Mede ne bene Peleshia mu 539 K.K.K. Mu ano mafuku namo, Bible ulaya amba imbikalo ya politike, idi pamo bwa kinyema, ikafulamukila “wabwitwa” ne kumuvūla mutaka, mwanda wa kulombola patōka mwaikadile binebine. Kupwa ikamonakanya fututu.​—Kusokwelwa 17:16.

Lelo bine imbikalo ya ntanda ikalonga kino kintu? Bible unena’mba “Leza webatunwine kumityima kwabo.” (Kusokwelwa 17: 17) Bine, kikekala kya kibozo, kya mu kitulumukila, kisansa mutyima, kekikayukanapo dibajinji nansha kufikidila’kyo bityebitye.

Le i bika byofwaninwe kulonga? Wiipangule bidi amba: ‘Le ndamete ne pano ku bulongolodi bwa mutōtelo budi na bufundiji ne bibidiji bibukupa ku Babiloni Mukatakata?’ Nansha shi kudipo mu mutotelo wa uno muswelo, wiipangule amba: ‘Le mushipiditu wao udi na lupusa pondi?’ Le i mushipiditu wa muswelo’ka? I mushipiditu wa kutala bilongwa bibi kilomo-nyeka, wa kusanswa bya bupeta ne makayo kutabuka kuswa Leza, pakwabo wa kupela ku kusaka (nansha mu tubintu tumweka bu tutyetutye) binena Kinenwa kya Yehova. Langa bya binebine malondololo obe.

Pa kusaka Yehova etwitabije, i kipite buya bilongwa byetu ne masakila a mutyima wetu bilombole amba bine ketudipo mu Babiloni Mukatakata. Ke biyampepo kulejaleja. Bible witudyumuna amba mfulo isa kufika na mu kukopa kwa diso, amba: “I enka namino, mukelelwa Babiloni, kibundi kikatakata, panshi, kinya kikatampe byamalwa, ne ko kyaya!”​—Kusokwelwa 18:21.

Ino kudi bikwabo. Pakwabo kadi, mu kino “kitatyi kya kidye,” Yehova Leza ukatyibila ngikadilo ya ntanda yonso ya politike, ne balopwe bayo mambo, pamo ne bonso bapela Bulopwe bwandi bufwaninwe bwa mūlu budi mu makasa a Yesu Kidishitu. (Kusokwelwa 13:1, 2; 19:19-21) Kimonwa kya bupolofeto kisonekelwe mu Danyele 2:20-45 kilombola maludiki a politike a tamba mu myaka ya Babiloni wa kala kutūla ne ku dyalelo bu nkishi mupuñame wa nsahabu, ndalama, mukuba, kilonda, ne dilongo. Ebiya bupolofeto bwalaile pa ano etu mafuku amba: “Leza wa mūlu ukemika bulopwe kebukonakanibwapo nansha patyetye.” Kupwa Bible wisamba pa bisa kulonga buno Bulopwe mu “kitatyi kya kidye” kya Yehova amba: “Bukatyumuna bipindibipindi ne kukubija malopwe ano’a onsololo [atūdilwe’ko na bantu], kadi bukemananga nyeke.”​—Daniel 2:44.

Bible udyumuna batōtyi ba bine baleke kuswa “byapanopantanda,”​—mwikadila wa umbūmi uletwa na ino ntanda isansene kulampe na Leza wa bine. (1 Yoano 2:15-17) Lelo butyibi bokwata ne bilongwa byobe bilombola amba ulamete pototo ku Bulopwe bwa Leza? Le bine utūdile’bo kumeso mu būmi bobe?​—Mateo 6:33; Yoano 17:16, 17.

[Kapango pa paje 14]

Le Mfulo Ikafika Kitatyi’ka?

“Mwanda mu difuku dya kubulwa nansha kutáko mutyima aye Mwanā muntu wafika kala.”​—Mateo 24:44.

“Kesyai, . . . mwanda ke muyukile po nansya difuku nansya nsa mine.”​—Mateo 25:13, BB.

“Kekikejepo, mhm.”​—Habakuka 2:3.

Le Byadi bya Kwishila Shi Wadi Amba Uyukile?

Shi wadi uyukile biyampe amba kidye kya Leza kiya’ki kisa kufika mu myaka ibala-inga kumeso, lelo kino kyadi kya kushinta muswelo oingidija būmi bobe? Shi mfulo ya ino ngikadilo ya bintu ibaije kutabuka mowadi ulangila, le kino kibakupe mulēle mu mwingilo oingidila Yehova?​—Bahebelu 10:36-38.

Kuyuka koketuyukile kitatyi kwitupanga mukenga wa kulombola amba twingidilanga Leza na kukanina kwa mutyima kuyampe. Boba bayukile Yehova bajingulwile amba kupakama na bupyasakane ke mungya kala kekutulumujangapo Leza umona byobya bidi mu mutyima.​—Yelemia 17:10; Bahebelu 4:13.

Ino ku boba baswele Yehova, aye udi nyeke pa kifuko kibajinji. Bene Kidishitu babwanya kwingila kaji pamo bwa bantu bakwabo. Inoko kitungo kyabo ke kupetapo, i kumona twa kudya ne twa kuvwala ne twa kukwasha bakwabo. (Efisesa 4:28; 1 Temote 6:7-12) Ne kadi bekalanga bepwija mukose ne kukokolokwa biyampe, ino kyobafwila kine i kwitūja, ke kukimbapo kulonga mulongela muntu kampanda, mhm. (Mako 6:31; Loma 12:2) Baloelelwe kulonga kiswa-mutyima kya Leza mwadi muloelelwa’kyo Yesu Kidishitu.​—Mitōto 37:4; 40:8.

Bene Kidishitu ba bine basakanga kwikala bomi ne kwingidila Yehova nyeke. Luno lukulupilo kelubudilwepo mvubu mwanda’po’tu banenwe kutengela madyese amoamo kitatyi kilampe’ko kutabuka mwadi mulangila bamo.

[Kapango/Kifwatulo pa paje 15]

Mwanda Utala Bubikadi

Pa kwivwanija mwanda waka Leza ulekele masusu namino, i biyampe kwivwanija mwanda utala bubikadi. Le bubikadi i bika? I lupusa lukatakata lupityile lonso.

Yehova byadi Umpangi, udi na lupusa lwa kubikala pa ntanda ne pa byonso bidi’po. Inoko, Bible ushintulula amba ku nanjilo ya manga ya muntu, bubikadi bwa Yehova bwaikele kushingwa tuto. Satana Dyabola wāfwatakenye amba Yehova udi na kaninga-mpo kapitepite, ne amba i mubepele bambutwile betu babajinji pa bikebafikila shi abapele kulonda kijila kya Leza ne kulonga bintu mobasakila, kadi amba bikekala biyampe shi abeludika abo bene pambulwa Leza.​—Ngalwilo, shapita 2, 3.

Shi Leza wāonakenye bano bantomboki ponka na ponka, wadi shandi wa kulombola bukomo bwandi, ino kadipo wa kupwa myanda yālupwilwe’ya. O mwanda Yehova kaonakenyepo bantomboki’ba ponka’pa, ino wālekele bidi bipangwa bya neni bimone bipa bilupukanga ku butomboki. Eyo, kino i kituletele shakyo masusu, inoko kadi kyo kitupele mukenga wa batwe kubutulwa.

Ne kadi, Yehova wākwete mpangiko ya buswe yāmulombele bivule, amba bantu bakamukōkela ne kulombola lwitabijo mu kitapwa kya kikūlwa kya wandi Mwana bakanyongololwe ku bubi ne ku bipa bilupuka’ko, bakekale mu Paladisa. Shi bibwanika, bakebumona kupityila ku lusangukilo lwa kutamba mu bafwe.

Kitatyi kikungilwa kupwija uno mwanda i kipe kadi bengidi ba Leza mukenga wa kulombola amba babwanya kwitaba ku buswe bwa Leza ne kwikala na bululame ku meso a Yehova mu ngikadilo yo-yonso. Kupwa mwanda wa bubikadi bwa Leza, pamo ne mwanda wendela nao pamo, owa utala bululame bwa bantu, byo bya kamweno pa kusaka kwikale buleme bufwaninwe bwa kulēmeka bijila mu diulu ne ntanda monso. Shi bitupu, ndoe ya bine keibwanyapo kwikala’ko nansha dimo.a

[Kunshi kwa dyani]

[Kifwatulo]

Ngikadilo ya ntanda yonso ya buludiki bwa politike ikafula