Bateakanibwe Mwa Kwingidila “Leza wa Ndoe”

1, 2. Le i kushinta’ka kwalongele Kiteba kya Mulami kya Ziona kya Kweji 1, 1895, ne banabetu balongele’po namani?

MWIFUNDI umo wa Bible mupyasakane, John Bohnet paatambwile nimelo ya Kiteba kya Mulami kya Ziona kya Kweji 1, 1895, wasangele pa byaamwene. Dipepala dyadi na kibalu kipya kityite—padi kiteba kikatampe kisanika kitōkeji kidi pa dijiba dipukuma luvula, kyasa misanya mu makumbi afīta. Musapu wa mu dipepala utala pa myanda mipya wadi na mutwe wa mwanda unena’mba “Kibalu Kyetu Kipya.”

² Tutu Bohnet pa kutulumuka, watumina Tutu Russell mukanda. Walemba’mo amba: “Nasangala pa kumona KITEBA ke kidi na kibalu kilumbuluke, ke kimweka biyampe.” John Brown, mwifundi mukwabo wa Bible wa kikōkeji walembele pa mwanda wa kibalu amba: “Kitenga mutyima bininge. I kishimikwe pa byalwilo bikomo, nansha mabimbi ne kivula byobitema’mo.” Kino kibalu kipya ko kushinta kubajinji kwemwenine banabetu mu mwaka’wa—ino kekwadipo kwa mfulo. Mu Kweji 11 balombwelwe amba kudi kushinta kukwabo kukatampe. Na kya kutulumuka, kuno kushinta ako kutala dijiba dya kivula.

3, 4. I mwanda’ka wesambīlwe’po mu Kiteba kya Mulami kya mafuku 15, Kweji 11, 1895, ne i bika byalailwe kushintwa?

³ Kishinte kimo kilampe kyalupwilwe mu Kiteba kya Mulami kya mafuku 15 Kweji 11, 1895, kyashintulwile mwanda mwine: Mabimbi a kivula a tuvutakanya adi apalakanya ndoe ya bantu, ne ya bulongolodi bwa Befundi ba Bible. Banabetu badi bepotomeja’nka kwipotomeja pa mwanda wa kuyuka yewa ufwaninwe kutangidila kipwilo mu kibundi. Pa kukwasha banabetu bamone kamweno ka kufundula uno mushipiditu wa kwitāka uleta nkalañani, kishinte kyadingakenye bulongolodi na kyombo. Kupwa byamwekele amba boba badi batangidile bakomenwe kuteakanya bulongolodi budi bwa kyombo ku kivula kikomo. Le i bika byadi bifwaninwe kulongwa?

⁴ Kishinte kyanene amba kapitene muyampe wa kyombo ufwaninwe kuta mutyima ku kutala shi bya kupandija nabyo bantu pa mema bidi’mo ne amba bengidi i beteakanye kwela ñanga shi kivula kibatetuka. Mo monka, ne boba bendeja bulongolodi badi bafwaninwe kutala shi bipwilo byonso i biteakanibwe mwa kulwila na ngikadilo mikomo bwa kivula. Pa kubwanya’byo, kishinte kyalaile kushinta kukatampe kudi’ko. Kyalombwele amba tamba pano, “mu kompani yonso, mukatongwa bakulumpe” mwanda wa “‘kutala’ luombe.”—Bil. 20:28.

5. (a) Mwanda waka mpangiko itala bakulumpe dyadi’tu ditabula dibajinji dyafikile pa kitatyi? (b) Le i bipangujo’ka byotusa kubandaula?

⁵ Ino mpangiko itala bakulumpe i ditabula dibajinji dyafikile pa kitatyi dya mwa kuludikila kipwilo. Dyakweshe banabetu bendelele kumeso nansha byokwadi mabimbi a Divita I dya Ntanda. Mu myaka makumi yalondele’po, kwaikele monka kushinta kuvule mu myanda itala bulongolodi kwakweshe bantu ba Leza bekale bakumbanye senene mwa kwingidila Yehova. Le bupolofeto bwa mu Bible bwālaile kuno kwendelela namani? Le i kushinta’ka kowemwenine mu myanda itala bulongolodi? Le kwakukweshe namani?

“Nkapa Baledi Bobe Ndoe”

6, 7. (a) Lelo Isaya 60:17 usaka kunena bika? (b) Kutelwa kutelelwe “baledi” ne “batyibi” kulombola bika?

⁶ Monka motwekimwenine mu Shapita 9, Isaya wālaile’mba Yehova ukesela bantu bandi na kwibavudija. (Isa. 60:22) Ino, Yehova wālaile kulonga bivule kutabuka. Mu bupolofeto bumo bonka wānene’mba: “Nkapingakanya nsahabu pa mukuba, ne ndalama pa lubwe, ne mukuba pa mutyi, ne lubwe pa mabwe; nkapa baledi bobe ndoe, ne batyibi bobe ke boloke.” (Isa. 60:17) Le buno bupolofeto bushintulula bika? Le bwitutala namani dyalelo?

⁷ Bupolofeto bwa Isaya bunena’mba kipungwa kimo kyadi kya kupingakanibwa na kikwabo. Yuka’mba kupingakanya i kushinta, ke kupingakanyapo kibi na kiyampe, ino i kwa kiyampe na kiyampe mpata. Kupingakanya nsahabu na mukuba i kulumbulula, ye mo bikadile ne na bipungwa bikwabo bitelelwe pano. Nanshi, na bino binenwa bya kyelekejo, Yehova wālaile’mba ngikadilo ya bantu bandi ikalumbuluka bityebitye. Le i kushinta kwa muswelo’ka kwisambila’po bupolofeto? Pa kutela “baledi” ne “Batyibi,” Yehova wālombwele amba kuno kushinta kwa bityebitye kukalongeka mu muswelo ulombola’mba bantu bandi badi bakwatakanibwe kadi bateankanibwe senene.

8. (a) Le i ani ulengeja kushinta kutelelwe mu bupolofeto bwa Isaya? (b) Le tumwenanga namani mu bintu bishintwa? (Tala ne kapango “Muntu Mwityepeje Waitabije Kulemununwa.”)

⁸ Le i ani ukalengeja kuno kwendelela kwa bulongolodi? Yehova unena amba: “Nkapingakanya nsahabu, . . . ndalama, [kadi amba] nkapa . . . ndoe.” Na bubine, kushinta mu myanda itala bulongolodi bwa kipwilo kekwadipo kwa kulongeka kupityila ku bukomo bwa muntu, ino i ku bukomo bwa Yehova aye mwine. Kadi tamba Yesu ubikikwa bu Mulopwe, Yehova i mulete kuno kushinta kupityila kudi wandi Mwana. Le tumwenanga namani mu kuno kushinta? Kisonekwa kimo kyonka kilombola’mba kuno kushinta kukaleta “ndoe” ne “boloke.” Shi twitabije kuludikwa na Leza ne kushinta, ndoe ikayula umbukata mwetu, ne kusanswa boloke kuketutonona twingidile Yehova utelelwe na mutumibwa Polo bu “Leza wa ndoe.”—Fid. 4:9.

9. Le ndudi ne bumo bwa kipwilo bimanine pa kyalwilo’ka, ne mwanda waka?

⁹ Kadi Polo wāsonekele pa mwanda utala Yehova amba: “Leza aye ke Leza wa kavutakanyapo, aa, i wa ndoe.” (1 Ko. 14:33) Yuka’mba Polo kādipo wisambila pa kwishila kudi pa kavutakanya na ndudi, ino i na ndoe. Mwanda waka? Langulukila pa kino: Ke ponsopo ndudi yonkayonka poiletanga ngikadilo ya ndoe. Kimfwa kisumpi kya basola kibwanya kwenda mu ndudi senene ku bulwi, ino ndudi yabo ibwanya kulupula divita ke ndoepo. O mwanda, byotudi bene Kidishitu tufwaninwe kulama kino mu ñeni’mba: Bulongolodi bonso bwa ndudi shi kebwimaninepo pa ndoe, nansha bwimane, bukafula ku kupona. Ino ndoe ya Leza ayo iletanga ndudi ya endaenda. O mwanda, tudi na mutyima wa kufwija’ko pa kuyuka’mba bulongolodi bwetu buludikwanga ne kujadikwa’bo na “Leza upāna ndoe.” (Loma 15:33) Ndoe itamba kudi Leza kyo kyalwilo kya ndudi milumbuluke, ne bumo butamba ku mutyima botusangela ne kuloelelwa mu bipwilo byetu ntanda yonso.—Ñim. 29:11.

10. (a) Le i kushinta’ka kwalongekele mu bulongolodi bwetu mu bula bwa myaka ya kala? (Tala kapango “Mwalumbulwidilwe Mwingilo wa Batadi.”) (b) Le i bipangujo’ka byotusa kubandaula?

¹⁰ Kapango “Mwalumbulwidilwe Mwingilo wa Batadi” kalombola mu kīpi kushinta kumokumo kwa kamweno kwalongelwe mu ndudi mu bulongolodi bwetu ku ngalwilo. Ino le i kushinta’ka kwa ‘nsahabu pa mukuba’ kwalengeje Yehova panopano kupityila kudi Mulopwe wetu? Le kuno kushinta mu myanda itala kuludika, kwavudije namani ndoe ne bumo mu bipwilo ntanda yonso? Le kukukwashanga namani nobe wingidile “Leza wa ndoe”?

Muswelo Uludika Kidishitu Kipwilo

11. (a) Le bwifundi bwa Bisonekwa bwalengeje tushinte bika mu mwimvwanino wetu? (b) Batutu ba mu kitango kyendeji badi basumininwe kulonga bika?

¹¹ Tamba mu 1964 kutūla ku 1971, kitango kyendeji kyaimanine mwingilo mukatampe wa kwifunda Bible, mwadi mubadilwa ne kwifunda muswelo wādi wingila kipwilo kya bwine Kidishitu mu myaka katwa kabajinji.a Mu mwanda utala bulongolodi, byamwekele amba mu myaka katwa kabajinji, kipwilo kyadi kyendejibwa na kitango kya bakulumpe pa kyaba kya kwendejibwa na mukulumpe nansha mutadi umo. (Tanga Fidipai 1:1; 1 Temote 4:14.) Pobaimvwanije biyampe uno mwanda, kitango kyendeji kyajingulwile amba Yesu, Mulopwe wabo ye wibaludika belumbulule mu mwanda utala bulongolodi bwa bantu Leza—kadi batutu ba mu kitango kyendeji basumininwe kukōkela bwendeji bwa Mulopwe. Bashintyile bintu bukidibukidi amba bulongolodi bwingile kukwatañana na mpangiko ya bukulumpe ilombwelwe mu Bisonekwa. Le i bika byobashintyile ku ngalwilo kwa myaka ya 1970?

12. (a) Le i kushinta’ka kwalongelwe mu kitango kyendeji? (b) Shintulula mwingidila dyalelo Kitango Kyendeji. (Tala kapango “Muswelo Utala Kitango Kyendeji Tumweno twa Bulopwe,” paje 130.)

¹² Kushinta kubajinji kwadi kutala kitango kyendeji akyo kine. Mu kitatyi’kya, kisumpi kya batutu bashingwe māni kyadi kibundilwe na bantu basamba-babidi batangidiji bendeja sosiete ya Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. Ino mu 1971, kitango kyendeji kyabaila’ko, badi bantu 7 baikala ke 11 kadi kebakidipo beshile na batangidiji. Bano batutu badi bemona bu badi muswelo umo kadi bashilula kushinta mwimaniji mwaka ne mwaka mungya mwilondela alufabe wa dijina.

13. (a) Le i mpangiko’ka yalondelwe mu bula myaka 40? (b) Le i bika byalongele Kitango Kyendeji mu 1972?

¹³ Kushinta kwalondele’po kwatengele kipwilo ne kipwilo. Mu bika? Tamba mu 1932 kutūla ku 1972, kipwilo kyadi kyendejibwa’nka na tutu umo kete kubapu. Mu 1936, tutu utongelwe’wa wadi witwa bu muludiki wa mingilo. Mwenda mafuku, dijina dyandi dyashintwa ke mwingidi wa kompani, kupwa ke mwingidi wa kipwilo, ebiya ku mfulo ke mutadi wa kipwilo. Bano batutu bapelwe mingilo baingile bininge amba luombe lwikale biyampe ku mushipiditu. Divule dine, mutadi wa kipwilo wadi ukwata butyibi kwampikwa kwipangula bengidi bakwabo badi pa kipwilo. Inoko, mu 1972, Kitango Kyendeji kyateakenye’ko mwanda mukwabo mukatampe wa kushinta. Le kwashintyilwe bika ne bika?

14. (a) Le i mpangiko’ka mipya yatūdilwe’ko mu difuku 1 Kweji 10, 1972? (b) Le mukwatakani wa kitango kya bakulumpe ulondanga namani madingi adi mu Fidipai 2:3?

¹⁴ Pa kyaba kya kuleka tutu umo engile bu mutadi wa kipwilo, batutu bakwabo babwenye bisakibwa bya mu Bisonekwa badi bakokeja kutongwa mungya kiteokratike mwanda wa kwingila bu bakulumpe bene Kidishitu. Abo bonso babundile kitango kya bakulumpe bu ba kutala kipwilo kyobadi’mo. Ino mpangiko mipya ya bukulumpe yashilwile kwingila mu difuku 1 Kweji 10, 1972. Dyalelo mukwatakani wa kitango kya bakulumpe kemonangapo bu mubajinji mu bakwabo, ino i bu “mutyetyetyetye.” (Luka 9:48) Bine bano batutu betyepeje i dyese dikatampe mu bu bana na bana bwa ntanda yonso!—Fid. 2:3.

15. (a) Le mpangiko ya kipwilo kwikala na kitango kya bakulumpe i milete byabuyabuya’ka? (b) Le i bika bilombola amba Mulopwe wetu wadi ulonga bintu umona kulampe?

¹⁵ Mpangiko ya kwabanya mingilo mu batutu ba mu kitango kya bakulumpe i milumbulule bintu kutabuka. Tala’tu bidi bino bya buyabuya bisatu: Kibajinji kadi kya mvubu, ino mpangiko ikwashanga bakulumpe bonso—nansha shi bekale na biselwa bilēma namani mu kyabo kipwilo—bavuluke amba Yesu ye Mutwe wa kipwilo. (Ef. 5:23) Kya bubidi, i kyokya kinene Nkindi 11:14 amba: “Mu bungi bwa bañeni mudi lupandilo.” Bakulumpe pobabandawila mwanda pamo utala būmi bwa ku mushipiditu bwa kipwilo ne kulonda binena bakulumpe bakwabo, bekwashanga mwanda wa bakwate butyibi bukwatañane na misoñanya ya mu Bible. (Nki. 27:17) Yehova weselanga butyibi bwa uno muswelo kadi bulupulanga bipa biyampe. Kya busatu, byobudi na batutu bavule bengila bu bakulumpe ba bwino, bulongolodi bwabwenye kuvuija bisakibwa byenda bilundila’ko bitala kuludika ne kukumba luombe mu bipwilo. (Isa. 60:3-5) Tompa kulanguluka pa kino—kibalwa kya bipwilo ntanda yonso kyavudile’ko kutamba pa bipwilo 27 000 ne kupita mu 1971 kutūla ku bipwilo 113 000 ne kupita mu 2013! Na bubine, Mulopwe na tunangu tonso, i muletele balondi bandi bakumbi basakibwa pa kitatyi kitungwe.—Mika 5:5.

“Kwikala Bimfwa bya Kulondela’po Luombe”

16. (a) Le i biselwa’ka bidi na bakulumpe? (b) Le Befundi ba Bible bamwene namani madingi a Yesu a ‘kukumba mikōko’?

¹⁶ Tamba mu kitatyi kyashilwile Befundi ba Bible, bakulumpe badi bemvwanije amba badi na kiselwa kya kukwasha banababo mu lwitabijo bendelele kwikala bengidi ba Leza. (Tanga Ngalatea 6:10.) Mu 1908, kishinte kimo kya mu Kiteba kya Mulami kyesambīle pa musoñanya wa Yesu wa amba: “Kumba yami mikōko myana.” (Yoa. 21:15-17) Kishinte kyanenene bakulumpe amba: “Kidi na mvubu mpata’mba mwingilo witushidile Mfumwetu utala kulēmeka luombe ufwaninwe kwikala pa kifuko kibajinji mu mityima yetu, kadi tufwaninwe kumona kudisha ne kukwatakanya balondi ba mfumwetu bu dyese dikatampe kotudi.” Mu 1925, Kiteba kya Mulami kyakomeneje monka mvubu ya kwingila bu bakumbi na kuvuluja bakulumpe’mba: “Kipwilo kya Leza i kyandi kyandi, . . . kadi bonso bakeshintulwilanga kumeso andi pa muswelo obavuija kiselwa kya kwingidila banababo.”

17. Le batadi bakwashibwe namani mwanda wa babwanye kukumba senene?

¹⁷ Le bulongolodi bwa Yehova bwakweshe namani bakulumpe bashinte bwino bwabo bwa kukumba butambe mu bu ‘ndalama ke lubwe [kilonda]’? I na kwibafundija. Mu 1959, bakulumpe bafundile musunsa mubajinji Masomo a Mwingilo wa Bulopwe. Kipindi kimo mu kalasa kyadi na mutwe wa mwanda unena’mba, “Kuta Mutyima Muntu ne Muntu.” Bano batutu badi na biselwa bakankamikilwe “kutūla’ko mpangiko ya kupempula basapudi ku abo mobo.” Kino kipindi kyalombwele miswelo palapala ibwanya bakumbi kulonga bupempudi bwa bukumbi bukankamika. Mu 1966, bujadiki bwashilwile ku Masomo a Mwingilo wa Bulopwe. Kwabandawilwe mutwe wa mwanda unena’mba, “Mvubu ya Mwingilo wa Bukumbi.” Le mu kino kipindi kya kalasa mwesambīlwe mwanda’ka mukatampe? Boba batangidile kumeso “bafwaninwe kuta mutyima mpata ku kulela luombe lwa Leza na buswe, pa kubulwa kusūla ba mu bisaka byabo ne mwingilo wa busapudi.” Mu ino myaka, kwalongelwe masomo mavule a bakulumpe. Le bufundiji bwendelela kuleta bulongolodi bwa Yehova i bulupule bipa’ka? Dyalelo, kipwilo kya bwine Kidishitu kidi na tununu ne tununu twa banabetu babwenye bisakibwa bengila bu bakumbi ba ku mushipiditu.

18. (a) Le i kiselwa’ka kilēma kipelwe bakulumpe? (b) Mwanda waka Yehova ne Yesu basenswe bakulumpe baputumina mu mingilo?

¹⁸ Bakulumpe bene Kidishitu i batūlwe’ko na Yehova kupityila kudi Mulopwe wetu Yesu mwanda wa kuvuija mwingilo mukomo. Ao mwine i mwingilo’ka? I wa kuludika mikōko ya Leza mu kitatyi kibi mpata mu mānga ya muzo wa muntu. (Ef. 4:11, 12; 2 Tm. 3:1) Yehova ne Yesu basenswe bininge bano bakulumpe baputumina mu mwingilo mwanda bano banabetu bakōkelanga uno musoñanya wa mu Bisonekwa wa amba: “Kumbai luombe lwa Leza lomulelele, . . . na mutyima tō . . . , pampikwa nsengwa . . . , na kwikala bimfwa bya kulondela’po luombe.” (1 Pe. 5:2, 3) Tutalei’tu bidi miswelo ibidi iletanga bakumbi bene Kidishitu kimfwa ku luombe ne mobakwashisha ku ndoe ne nsangaji mu kipwilo.

Muswelo Ukumba Bakulumpe Mikōko ya Leza Dyalelo

19. Le twiivwananga namani kitatyi kyotusapula na bakulumpe?

¹⁹ Mubajinji, bakulumpe bengidilanga pamo na bantu mu kipwilo. Luka mulembi wa Evanjile wānene padi Yesu’mba: “Wadi wenda mu kibundi ne kibundi, bikatampe ne bityetye, usapula ne kunena myanda miyampe ya Bulopwe bwa Leza. Kadi ba dikumi ne babidi badi nandi pamo.” (Luka 8:1) Monka mwadi musapwila Yesu pamo na batumibwa, ne bakulumpe baleta kimfwa kiyampe nabo dyalelo, bengidilanga pamo na banababo betabije mu mwingilo wa busapudi. Bayukile’mba na kulonga namino bakwashanga ku kulombola mushipiditu muyampe mu kipwilo. Le banabetu mu kipwilo bamonanga namani bano bakulumpe? Jeannine, kaka umo wa myaka yenda ku 90, wanene’mba: “Kusapula pamo na mukulumpe mu mwingilo kumpanga mukenga muyampe wa kwisamba nandi ne kumuyuka senene.” Steven, tutu umo wa myaka 30 ne musubu, unena’mba: “Shi nsapula na mukulumpe ku njibo ne njibo, monanga’mba usakanga kunkwasha. Bukwashi bwa uno muswelo bumpanga nsangaji.”

20, 21. Le bakulumpe babwanya namani kwiula kimfwa kya mukumbi wa mu kyelekejo kya Yesu? Leta Kimfwa. (Tala ne kapango “Bupempudi bwa Yenga ne Yenga Bupa Bipa.”)

²⁰ Wa bubidi, bulongolodi bwa Yehova i bufundije bakulumpe mwa kutela mutyima ku boba kebakimwekangapo ku kipwilo. (Bah. 12:12) Mwanda waka bakulumpe bafwaninwe kukwasha bano bakōkekōke ku mushipiditu, ne bakafikila’po namani? Tutana malondololo mu kyelekejo kya Yesu kitala mukumbi ne mukōko mujimine. (Tanga Luka 15:4-7.) Mukumbi wa mu kyelekejo pajingulwile’mba mukōko ubajimina wakeukimbile ulanga’mba wadi’nka na mukōko umo kete. Le bakulumpe bene Kidishitu dyalelo beulanga namani kimfwa kya uno mukumbi? Monka mwadi mumwenine mukumbi mukōko mujimine na mvubu mikatampe, ne bakulumpe nabo mo monka, bamwene na mvubu boba kebakimwekangapo umbukata mwa bantu ba Leza. Bamonanga muntu mukōkekōke ku mushipiditu bu mukōko mujimine—kebamonangapo bu kujimija kitatyi. Kadi, monka mwakwatyile mukumbi butyibi bwa “kukalonda owa mujimine’nka ne byaeumona,” ne bakulumpe nabo bakwatanga mpangiko ya kukimba ne kukwasha boba bakōkekōke.

²¹ Ino le mukumbi wa mu kyelekejo wālongele bika pa kupwa kusokola mukōko? Wēutekwine senene, “weusela pa bipuji,” kupwa wēujokejeja mu luombe. Mo monka ne mukulumpe wa kabango nandi ubwanya kutekuna senene yewa mukōkekōke ku mushipiditu ne kumukwasha ajokele mu kipwilo. Byo byalongēlwe Victor, tutu umo wa mu Afrika walekele kwilunga pamo na kipwilo. Unena’mba: “Mu myaka mwānda yonalekele kusapula, bakulumpe baendelele na kunkwasha.” Le watengelwe na bika kutabuka? Unena’mba: “Difuku dimo, John, mukulumpe otwafundile nandi ku Masomo a Bapania, wadi wiya umpempula ne kunombola mafoto amo aakwete potwadi ku masomo. Amvulwije bintu bivule bya kutendelwa navuluka ne nsangaji yonadi nayo kitatyi kyonadi ñingidila Yehova.” Kinondanonda’tu na pamupempwile John, Victor wajokela ku kipwilo. Ne potwisamba pano wingilanga monka bu pania. Na bubine, bakulumpe bene Kidishitu ba kabango batuntwilanga ku nsangaji yetu.—2 Ko. 1:24.b

Kulumbulula Mwingilo wa Batadi Kuningishanga Bumo mu Bantu ba Leza

22. Le boloke ne ndoe bikomejanga namani bumo bwa mu kipwilo kya bwine Kidishitu? (Tala ne kapango “Twatulumukile Bininge.”)

²² Enka mokinenenwe ku ngalwilo, Yehova Leza wālaile’mba boloke ne ndoe bikavudila’ko mu bantu bandi. (Isa. 60:17) Ino ngikadilo ibidi iningishanga bumo mu bipwilo. Muswelo’ka? Pa bitala boloke, “Leza i Yehova kasukwa.” (Kup. 6:4) Misoñanya yandi myoloke, keishintangapo mungya bipwilo bya mu ntanda ne ntanda. Nansha dimo, misoñanya yandi itala kiyampe ne kibi i imo yonka, kadi idi muswelo umo “mu bipwilo byonso bya bajila.” (1 Ko. 14:33) Inoko, kipwilo kikatanta enka shi kilonda misoñanya ya Leza. Pa bitala ndoe, Mulopwe wetu kasakangapo’tu twikale bantu ba ndoe kete, mhm, ino kadi usakanga twikale bantu “baleta ndoe” mu kipwilo. (Mat. 5:9) O mwanda “tulondelondei bintu bileta ndoe.” Tuloñanga bukomo bwa kupwija myanda ibwanya kutamba kyaba kimo umbukata mwetu. (Loma 14:19) Shi tulonge namino tukatuntwila’ko ndoe ne bumo mu kyetu kipwilo.—Isa. 60:18.

23. Byotudi bengidi ba Yehova, le i bika byotusangela dyalelo?

²³ Tamba mu Kweji 11 1895, Kiteba kya Mulami po kyalombwele mpangiko imbajinji ya bakulumpe, banabetu badi na biselwa nabo balombwele na mutyima tō byobadi basaka. Le i bika? Badi basaka kadi balombela’mba ino mpangiko mipya ya bulongolodi, ikwashe bantu ba Leza “bafikile nyeke pa kwikala mu bumo bwa lwitabijo.” Shi tutale myaka makumi ipityile’i, tusangedile pa kumona’mba, kushinta kwalongelwe bityebitye na Yehova kupityila kudi Mulopwe wetu mu mwingilo wa batadi i kukomeje bumo mu butōtyi bwetu. (Ñim. 99:4) Dyalelo bantu ba Yehova ba ntanda yonso basangalanga po banangila mu “mushipiditu umo onka,” balonda “mu matabula amo onka,” ne kwingidila “Leza wa ndoe” na “mutyima umo.”—2 Ko. 12:18; tanga Zefenia 3:9.