Bipa—Bilumbuluke ne bibi
“Yehova wandaija, penepo talapo bidi, bilala bibidi bya mikuyu . . . Kilala kimo kyādi ne mikuyu milumbuluke’tu, pamo’nka bwa mikuyu ya mulakisho; kabidi kilala kikwabo kyādi ne mikuyu mibimibi yampikwa kukōkejibwa kudībwa, mwanda yādi mibi nakampata.”—YELEMIA 24:1, 2.
MWADI mu mwaka wa 617 K.K.K.. Myaka dikumi kumeso kwa kufikidila butyibi bwa Yehova pa Yelusalema ne bantu bandi. Yelemia wādi kala ke musapule na kizaji umbula bwa myaka 30. Tujingululei mulombwedilwe ino ngikadilo na Ezela mu 2 Bilongwa 36:15: “Ebiya Yehova Leza wa bashabo’wa watuma ko badi pa mikendi yandi kukēlela lubanga’tu bwē ne kutuma; ke-muntu wasokwele lusa pa bantu bandi, ne pa kikalo kyandi.” I bipá’ka byālupukile ku bukomo bonso bwālongele? I kya bulanda, mu vese 16, Ezela wendelela na kunena amba: “Ino beibenga kibengo mikendi ya Leza, bafutulula myanda yandi ne kutuka bapolofeto bandi, enka ne byāfikile bukalabale bwa Yehova bwatalukila bandi bantu, ino kekwādipo kūndapwa, mhm.”
2 Lelo kino kyādi kishintulula’mba muzo wa Yuda wādi wa kukonakanibwa fututu? Pakulondolola ku kino kipangujo, tubandaulei bidi kimonwa kya mvubu mikatampe kyāmwene Yelemia kisekunwinwe mu shapitra wa 24 mu mukanda udi na dyandi dijina. Mu kino kimonwa, Leza wāingidije bilala bibidi bya mikuyu mwanda wa kwelekeja ngikadilo yādi na bantu bāpwene nabo kipwano. Ino ngikadilo ikenzakanibwa na bipá bya miswelo ibidi mishīle, bilumbuluke ne bibi.
3 Yelemia shapitra 24, vese 1 ne 2, alombola myanda yāmwene mupolofeto wa Leza: “Yehova wandaija, penepo talapo bidi, bilala bibidi bya mikuyu bibikwe kumeso kwa njibo ikola ya Yehova; papo Nebukaneza mulopwe wa babiloni ke mupwe kala kusela bu-misungi Yekonia mwana Yehoyakimi, mulopwe wa Yuda ne bamfumu ba Yuda, pamo na basendwe ne bakubunda bilonda ku Yelusalema, webaletele kala ku Babiloni. Kilala kimo kyādi ne mikuyu milumbuluke’tu, pamo’nka bwa mikuyu ya mulakisho; kabidi kilala kikwabo kyādi ne mikuyu mibimibi, yampikwa kukōkejibwa kudībwa, mwanda yādi mibi nakampata.”
Mikuyu Milumbuluke ya mu Kimonwa
4 Kupwa kwa kwipangula Yelemia pamwanda wa myanda yāmwene, Yehova wāendelele na kunena mu vese 5-7 amba: “Pamo’nka na ino mikuyu milumbuluke ino’i, e mo nkabangila misungi ya Yuda, yo natundulwila mu pano pantu pano’pa ku ntanda ya bene Kaladea, pa biyampe byabo. Mwanda nkabika meso ami po badi pabiyampe, kabidi nkebajokejanga monka ku ino ntanda ino’i; penepo nkebobaka, ne kwibatūtapo mpika; kadi nkebakuna, ne kwibatukunapo mpika. Byobiya nkebapa mutyima wa kundyuka ami, amba ne Yehova; kabidi bakekalanga bami bantu, ami nami nkekalanga wabo Leza; mwanda bakajokela ko ndi ne mutyima wabo onsololo.”
5 I kimweke’mba mu myanda inene Yehova bitatyi bilumbuluke byādi bya kukāya kumeso, ne’mba muzo wa Yuda kewādipo wakukonakanibwa fututu. Ino lelo shintulwilo ya kilala kya mikuyu milumbuluke i kika?
6 Yekonia, nansha Yehoyakimi, wāikele mulopwe wa Yuda umbula bwa myaka isatu ne mafuku dikumi kete kumeso kwa aye kupāna Yelusalema kudi Mulopwe Nebukaneza. Umbukata mwa bantu bāselelwe pamo nandi bu-misungi mwādi Daniele ne balunda nandi Bahebelu basatu Hanania, Mishaele, ne Azadia, pamo ne Ezekyele. Kebāipailwepo na Mulopwe wa Babiloni namino, kyāmwekele’mba kumeso a Yehova ino misungi yonso yātundulwilwe ku ntanda ya bene Kaladea pa biyampe byabo. Lelo ukivulukile’mba Yehova wālaile’mba “nkabika meso ami po badi pabiyampe”? Kino kyāfikidile muswelo’ka? Mu 537 K.K.K., myaka 80 pakupitapo, Yehova wātonwene Mulopwe Shilusa alupule mbila ikapa basheleko ba mu lukunwa lwabo dishinda dya kujokela mu ntanda ya Yuda. Bano bene Yuda bakikokeji bāubakulwile kibundi kya Yelusalema; bāshimikile tempelo mupya mwanda wa butotyi bwa wabo Leza, Yehova; ne bājokele kwadi ne mutyima wabo onso. Mu bino byonso, kumeso a Yehova bano bantu bāselelwe bu-misungi pamo ne lukunwa lwabo bādi pamo bwa mikuyu milumbuluke ya mulakisho.
7 Ukokeja kuvuluka’mba mu kishinte kyabadikile kyadi kisambila pa binenwa bya Yelemia bya bupolofeto, twefundilemo’mba bidi na shintulwilo mu kino kyetu kitatyi. I pamo ponka ne myanda isambilwe mu shapitra 24. Umbula bwa myaka ya mfindi ya Divita Dibajinji dya Ntanda yonso, bengidi ba Yehova bavule bādi bēpane, bākidi munshi mwa lupusa lwa Babiloni Mukatakata mu miswelo mishīle. Ino Yehova wādi ‘ubikile meso andi po badi pabiyampe.’ Penepo, kupityila mudi Shilusa Mukatampe, Yesu Kristu, Yehova wātyumwine lupusa lwa Babiloni Mukatakata ne wēbakunkwije bityebitye mu paladisa wa kumushipiditu. Bano bene Isalela ba kumushipiditu bāitabije ne bājokele kudi Yehova ne mutyima wabo onso. Kupwa, mu 1931, bāikele na nsangaji ya kwitabija dijina dya bu Tumoni twa Yehova. Kyabine, tukokeja kunena’mba baikele pamo bwa kilala kya mikuyu milumbuluke nakampata kumeso a Yehova.
8 Ba Tumoni twa Yehova kebakankelwepo kufikidila pa kitungo kya buntu bwa kanye kālombwele Yehova na kwibalupula mu Babiloni Mukatakata. Kebelaminepo abo bene musapu wa myanda miyampe ya Bulopwe itobala bu mikuyu, ino beisapulanga kukwatañana na binenwa bya Yesu bidi mu Mateo 24:14 binena’mba: “Ino myanda-miyampe ya buno bulopwe īkasapwila panopantanda ponso, ke kiyūkeno kya kuyūkila pa kusapwila’yo ku mizo yonso.” Kwalupuka bipá’ka? Bantu kupita 4 700 000 badi pamo bwa mikoko, bakubulwa bene Isalela ba kumushipiditu kebalupuke mu Babiloni Mukatakata.
Mikuyu Mibi ya mu Kimonwa
9 Ino lelo kilala kya mikuyu mibi kyāmwene Yelemia nakyo? Pano Yelemia ulanguluka pa binenwa bya Yehova bidi mu Yelemia shapitra 24, vese 8-10: “Kabidi mwendele mikuyu mibi’ya, kukōkejibwa kudībwa mpika, i mibi nakampata; binebine e mwanenena Yehova namino amba: E enka namino mo nkapanina Zedekia, mulopwe wa Yuda, ne bamfumu bandi, ne basheleshele ba Yelusalema, bashala mu ntanda ino’i, ne boba bekalanga mu ntanda ya Edipito; nkebapana kupangwa koku na koku umbukata mwa malopwe a panshi pa kyamalwa; bekale ke mutōnko, ne lukindi, ne kyakubengibwa, ne mafingo, mu byaba monsomonso mo nkebapingila. Ino pano namino nkatuma kipete, ne kipupo kya nzala, ne kinzengele, umbukata mwabo, poso’nka bakubijibwa ku ntanda’ya yo nebapele ne kudi bashabo bene kumo.”
10 Bine Zedekia wāikele ke ‘mukuyu mubi’ kumeso a Yehova. Kenkapo pamwanda wātombokele Mulopwe Nebukaneza na kujilula mulao wakikokeji wātyipile kumeso a mwine mulopwe’wa mu dijina dya Yehova, ino kadi wāelele lonsololo mutyima wa lusa wāmulombwele Yehova kupityila padi Yelemia. Wāfikile ne kukatudija Yelemia mu kifungo! Ke kyakutulumukapo pa kumona’mba mu 2 Bilongwa 36:12: Ezela ulombolamo mu kīpi ngikadilo yādi na uno mulopwe’mba: “Walonga kyokya kibikibi kumeso a Yehova Leza wandi; keubijepo aye mwine.” Kumeso a Yehova Zedekia pamo ne boba bāshele mu Yelusalema bādi pamo bwa kilala kya mikuyu mibi, mikuyu mibole!
Mikuyu Mibole ya Kyelekejo mu Kino kyetu Kitatyi
11 Pano, tutale bidi bipita mu ino ntanda dyalelo. Lelo ulangile’mba tukokeja kutanamo kilala kya mikuyu mibi ya kyelekejo? Tubandaulei bidi uno mwanda na kwenzakanya kino kyetu kitatyi na kitatyi kya Yelemia. Mu kino kyetu kitatyi, Yehova wingidijanga kabumbo ka Yelemia, basheleko mu bashingwe māni mwanda wa kudyumuna mizo kitatyi ne kitatyi amba pano panoponka ukafikidijanga bukalabale bwandi ku kyamalwa kikatampe. Usoñanyanga bibumbo bya mizo amba bimupe ntumbo ifwaninwe pa dijina dyandi, bimutōte mu mushipiditu ne bubinebine, ne kwitabija wandi Mwana Ubikēle, Kristu Yesu, amba ye Mbikavu moloke wa pano pantanda. Bālondolwele muswelo’ka? Enka pamo na kyālongekele mu kitatyi kya Yelemia. Mizo yendelela na kulonga bintu bibi kumeso a Yehova.
12 I ba ani bakankamika uno mushipiditu wa butomboki? I ba ani babenga ino mikendi ya Leza yenzakene na Yelemia na kupela kwitabija lupusa lwabo lobengidija bu bengidi ba Leza? I ba ani bendelela na kufutulula Kinenwa kya Leza? I ba ani dyalelo bemanine kupangwapangwa kwa ba Tumoni twa Yehova? Malondololo ayukilwe na muntu yense—i Bipwilo bya Ki-kristu, nakampata bakulumpe ba bino bipwilo! Kadi tala enka bipá byonso bibole bidi mu Bipwilo bya Ki-kristu, bipá bibi byotwaisambilepo mu kishinte kyapityile. Eyo, binebine, kudi kilala kya mikuyu mibi ya kyelekejo pano pantanda mu kino kyetu kitatyi. Yehova unene’mba “keikōkejibwa kudībwapo, i mibi nakampata.” Binenwa bya Yehova kupityila padi Yelemia bikafikidilanga mu kino kyetu kitatyi: ‘bakakubijibwa’! Bukalabale bwa Yehova ku Bipwilo bya Ki-kristu kebukondapwapo, mhm.
Kidyumu Kotudi
13 Pakubandaula myanda yālupukile ku musapu wa kidyumu wāletele Yelemia kupityila ku bukomo bwa mushipiditu, tuvulukei ne binenwa bya mutumibwa Polo bidi mu 1 Kodinda 10:11 binena’mba: “Penepo kadi, bino bintu byonso bino byebafikile mwanda wa kyelekejo; ebiya nabyo byālembelwe mwanda wa kwitudyumuna bātwe bakufikilwa na pa mfulo ya panopantanda.” Lelo batwe netu tutēle mutyima ku kidyumu kitupelwe na kino kimonwa kya bilala bibidi bya mikuyu? Ino myanda yotubabandaula i kipindi kya mvubu mikatampe kya myanda yāfikile Isalela kitukwasha bu kyelekejo ne bu kidyumu.
14 Nanshi pano, twivulujei binenwa bya Yehova byāsapwidile mulopwe Davida bitala pa Isalela, bidi mu 2 Samwele 7:10: “Nkatonga pantu pa bantu bami, ke Isalela kadi, kabidi nkebakuna.” Yehova wākwatakenye bantu bandi, Isalela na kinyenye mu myanda yonso. Kwādi buluji bulumbuluke ku bene Isalela kulupula bipá bilumbuluke mu būmi bwabo. Bādi bafwaninwe enka kumvwana bufundiji bwa Yehova ne kulēmeka mbila yandi. Eyo, enka bantu batyetye kete umbukata mwabo bo bekilongele. Bavule bādi na mutwe mukomo ne bantomboki o mwanda balupwile bipá bibi, bipá bibole.
15 Ino lelo kidi namani mu kino kyetu kitatyi? Yehova ulombolanga mutyima wa lusa lukatampe ku basheleko ba mu Isalela wandi wa kumushipiditu ne balunda nabo badi pamo bwa mikoko. Meso andi adi pobadi kitatyi ne kitatyi tamba pa kunyongololwa kwabo kwa kumushipiditu mu 1919. Ka na mwātobele kupityila padi Isaya, batambulanga difuku ne difuku bulombodi kutamba kudi Mufundiji Mukatakata wa umbuo wa diūlu ne ntanda Yehova Leza. (Isaya 54:13) Buno bufundiji bwa Leza, buludikwa na wandi Mwana muswe Yesu Kristu, bulupula ndoe mivule umbukata mwabo ne bukwatakanya kipwano kyabo kya pabwipi na Yehova. Ino i ngikadilo ya kumushipiditu milumbuluke kashaa ne ipa muntu yense umbukata mwetu muswelo wa kuyuka Yehova, kumwivwana, ne kwendelela na kulupula bipá bilumbuluke mu būmi bwetu—bipá bya kutendela Yehova! I kunena’mba būmi bwetu!
16 Ino nanshako Leza witupēle buntu bwa kanye kandi, kukidi kadi bamo bamo batombokanga ne kumija mityima pōo, pamo’nka na mwālongele bantu bavule bādi mu Yuda wakala, ne bālupwile bipá bibi, bibole mu būmi bwabo. Uno i mwanda uleta bulanda bukatampe! Nansha umo umbukata mwetu kakivulaminwa kidyumu kitulombwelwe patōka na bino bilala bibidi bya mikuyu ne bipá byabyo—bilumbuluke ne bibi. Kitatyi kyenda kifwena butyibi bufwaninwe bwa Yehova bukaponena tupondo twa mu Bipwilo bya Ki-kristu, tulamei ku mutyima wetu kino kidyumu kya mutumibwa Polo kinena’mba tunange “mwakufwaninwa Mfumwetu, mwakumutōkejeja ku mutyima tō; ne kupa bipa bya mu mīngilo yonso milumbuluke.”—Kolose 1:10.
[Bipangujo]
1. I muswelo’ka wālombwele Yehova mutyima wa lusa ku bantu bandi, Isalela, ne bālondolwele muswelo’ka?
2, 3. Lombola kimonwa kya kwakamwa kyāpelwe Yelemia na Yehova.
4. Kimonwa kya mikuyu kyādi kimanine pa musapu’ka ukankamika ku bene Isalela bakikokeji?
5, 6. (a) Bene Isalela bamo bamo batundulwilwe ku Kaladea ‘pa biyampe byabo’ mu buluji’ka? (b) I muswelo’ka wābikile Yehova ‘meso andi pabiyampe’ pa bene Isalela bakikokeji bāselelwe bu misungi?
7. I kitatyi’ka ne mu buluji’ka munenenwe’mba Yehova ubikile meso “pabiyampe” pa kabumbo ka Yelemia mu kino kyetu kitatyi?
8. Ba Tumoni twa Yehova basapulanga musapu wa Bulopwe utobala bu mikuyu mu muswelo’ka?
9. Mikuyu mibi ya mu kimonwa kya Yelemia i kyelekejo kya ba ani, ne bādi bakufikilwa na kika?
10. Mwanda’ka Yehova wāmwene Zedekia bu ‘mukuyu mubi’?
11, 12. Mikuyu mibi i kyelekejo kya ba ani dyalelo, ne i kika kikebafikila?
13. Kukwatañana na binenwa bya Polo bidi mu 1 Kodinda 10:11, i muswelo’ka otukokeja kumvwanija kimonwa kya bilala bibidi bya mikuyu?
14. I muswelo’ka wālondolwele Isalela ku kinyenye kyādi kibakwatakanya nakyo Yehova?
15. Isalela wa kumushipiditu wa mu kino kyetu kitatyi ne balunda nabo badi pamo bwa mikoko balondololanga muswelo’ka ku lusa lwa Yehova?
16. Umo ne umo umbukata mwetu ukengidija kino kimonwa kya bilala bya mikuyu muswelo’ka?
[Bilembwa bya pa Bifwatulo]
Bantu ba Leza balupulanga bipá bya Bulopwe bitobala bidi pamo bwa mikuyu milumbuluke
Bipwilo bya Ki-kristu bīlombolanga bu byenzakene na kilala kya mikuyu mibi
Tupitulukei’mo
“Bipá—Bilumbuluke ne Bibi”
ne palagrafe 1-4 wa “Yehova Udi ne Mwanda na Mizo”
◻ Kilala kya mikuyu milumbuluke kishintulula kika?
◻ Mikuyu mibi ya mu kimonwa yāmwekele patōka muswelo’ka?
◻ Musapu wa Yelemia witupa kidyumu’ka?
◻ Mwanda’ka mwaka wa 607 K.K.K. ne 1914 K.K. yādi na mvubu mikatampe?