Yehova udi na milangwe milumbuluke!

‘Ino ato tunangu twa momwa mūlu i . . . milangwe milumbuluke.’​—YAKOBA 3:17, MB.

ILEZA wa muswelo’ka ototanga? Lelo umumonanga bu Leza wingidijanga boloke na kasuminiji ne na kusumininwa, udi na ngikadila mikomo kwalamuka ne na bukalabale bukatampe? O muswelo wādi umonwa Leza na John Calvin mwimaniji wa bene Mishoni beladile. Calvin wādi ufwatakanya’mba Leza udi na “mpangiko ya nyeke ne nyeke ne keyalamukangapo” itala pa muntu ne muntu, yāteakenye umo ne umo shi ukekalanga na būmi bwanyeke mu nsangaji nansha shi ukasusulwanga nyeke ne nyeke mu kalunga-nyembo ka mudilo. Langa bidi: Shi uno mwanda wādi wabine, longa kekudipo kintu nansha kimo mu byowādi ukokeja kulonga, nansha shi ukatompa kulonga bukomo’ka, kikalamuna mpangiko mikomo ya Leza yakala nakalā, itala podi ne pa būmi bobe mu mafuku akāya kumeso. Lelo wādi ukokeja kufwena Leza udi na milangwe yakubulwa kwendelamo uno muswelo?​—Enzakanya na Yakoba 4:8.

² Bine tusengelwe ku mutyima bininge na kuyuka’mba Leza wa mu Bible udi na milangwe milumbuluke kutabuka! Ke Leza po ino i bantu batompa kwikala na ngikadila ya buñumauma ne keyalamukanga, pamwanda wa kubulwa kubwaninina kwabo. Bulongolodi bwa bantu bukokeja kwikala bukomo kuludika kupita ne masuwa a ntanda aselanga ma wango a bintu bilema. Shi mazwa mayule bintu bivule bilema enda mu njanja mudi bikambija, keakakokejapo kwalamuka ne kikekala kikomo bininge kwiemika. Mazwa amo-amo ekalanga na bukomo bwa kwendelela na kwisheta umbula bwa kilometre 1 ne kupita kupwa kwa kwimikwao! Pamo ponka, mazwa makatampe a pa lūi aselanga mantanki a pitolo akokeja kwendelela na kwikoka umbula bwa ma kilometre 8 kupwa kwa kwimika myotele yao. Nansha shi beajokeje kinyuma-nyuma, akokeja kwendelela lwendo lwao umbula bwa kilometre isatu! Ino pano, tubandaulei mazwa atulumukwa bininge kupita ano abidi, mazwa alombola kyelekejo kya bulongolodi bwa Leza.

³ Kepapite myaka 2 600, Yehova wāpele mupolofeto Ezekyele kimonwa kyādi kilombola bulongolodi Bwandi budi mūlu bwa bipangwa bya kumushipiditu. Dyādi dikalo dikatampe mpata, “motoka” wa Yehova aye mwine wendejibwanga nyeke munshi mwa buludiki bwandi. Mwanda wa kutulumukwa bininge i mwendelo wadyo. Matonto makatampe ādi na myanzo iná ne ādi mayuleko mēso, mu uno muswelo ādi akokeja kumona ku mitamba yonso ne kutonta ponka na ponka, pakubulwa kwimana nansha kwalamukila mu dishinda dikwabo. Ne uno motoka mukatakata kewādipo wikoka pamo bwa mazwa makatampe a pa lūi aselanga mantanki a pitolo, nansha pamo bwa mazwa a ntanda aselanga ma wango a bintu bilema. Wādi ukokeja kunyema bukidibukidi pamo’nka bwa kitokeji kya mukenjima, ne kutonta bitonto bya mafinko moloke! (Ezekyele 1:​1, 14-28) Yehova i mwishile bininge na Leza wādi uyukanya Calvin pamo’nka na mwishidile dikalo Dyandi na mashini apungwa na bantu makomo kwingidija. Uyukile kulongolola myanda mu muswelo mubwaninine. Kwitabija ino ngikadila ya bu-muntu bwa Yehova kukokeja kwitukwasha twikale na milangwe myendelemo ne kwepuka dikinga dya ngikadila yakubulwa kwendelamo.

Yehova​—Udi na Milangwe Myendelemo Kutabuka mu Umbuo Onso wa Diulu ne Ntanda

⁴ Dijina dyandi dyabinebine dya bu Yehova dilombola’mba udi na milangwe myendelemo. Dijina “Yehova” pabute-pabute i kunena’mba “ulonga kwikalako.” Kino kishintulula patoka’mba Yehova welonga aye-mwine ke Mufikidiji wa milao yandi yonso. Pāmwipangwile Mosesa dijina dyandi, Yehova wāyukije shintulwilo yadyo mu bino bishima’mba: “AMI NGIDI ENKA AYE UDI.” (Divilu 3:14) Bwalamuni bwa Rotherham bwidishintulula mu muswelo umvwanika senene amba: “Kenkalanga kyonso kikansangaja.” Yehova ulombolanga mwaikadile, nansha utonganga kwikala, kyonso kyakasaka mwanda wa kuvuija mpango ne milao yandi myoloke. O mwanda, udi na majina a bitenta bitulumukwa bilondakana senene, kimfwa, Umpangi, Tata, Mfumu Mulopwe, Mukumbi, Yehova wa bibumbo, Mumvwaniji wa milombelo, Mutyibi, Mufundiji Mukatakata, Mukūdi. Welonga aye-mwine ke bino bitenta byonso ne nakampata mwanda wa kuvuija mpango yandi ya buswe.​—Isaya 8:13; 30:20; 40:​28; 41:14; Mitoto 23:1; 65:2; 73:28; 89:26; Batyibi 11:27; tala monka New World Translation Appendix 1J.

⁵ Lelo kino kishintulula’mba bu-muntu nansha misoñanya ya Leza yalamukanga? Keamopo; ka na mwikinenena Yakoba 1:​17, “aye kaalamukangapo kadi kadipo nansha bwa mujiñinyinya walamuka, MB.” Lelo kudi kushiyañana? Mhm, kekudikopo. Kimfwa, i mbutwile’ka udi na buswe kalamunangapo mingilo yandi mwanda wa kamweno ka bandi bāna? Umbula bwa difuku dimo dyonka, mbutwile ukokeja kwikala mudingidi, mutēki, mwingidi wa mingilo ya njibo, mufundiji, mulombodi, mulunda, mulongolodi wa byuma, muñanga​—mingilo i mivule mine. Mbutwile kalamunangapo bu-muntu bwandi kitatyi kyavuija ino mingilo; ino wingilanga kukwatañana na bisakibwa bya mu kine kitatyi’kya. I pamo ponka ne Yehova, ino aye wikilonga mu mutamba mukatampe. Kekudipo mikalo ku byakokeja kulonga aye-mwine mwanda wa kamweno ka bipangwa byandi. Bula bwa tunangu twandi bine butulumukwa bininge!​—Loma 11:33.

Milangwe Milumbuluke Kayukeno Kakuyukilapo Tunangu twa Leza

⁶ Yakoba mwana-bwanga wāingidije kishima kilumbuluke mwanda wa kutela tunangu twa Leza udi na milangwe myendelemo kutabuka. Wāsonekele’mba: ‘Ino ato tunangu twa momwa mūlu . . . milangwe milumbuluke.’ (Yakoba 3:​17, MB) Kishima kya Kigreke kyāingidije mu uno vese i (e.pi·ei·kesʹ) i kikomo kwalamuna. Balamuni bāingidije bishima bu “wakanye,” “wa mutyima wa lusa-lusa,” “wa kyelaija,” ne “walakana pamwanda wa bakwabo.” New World Translation (Bwalamuni bwa Ntanda Impya) bwikyalamwine bu “wa milangwe milumbuluke,” kunshi kwa dyani banene’mba shintulwilo ya pabute-pabute i “kwitabija pakubulwa lupata”a Kino kishima kidi monka na shintulwilo ya kubulwa kuningila nakampata pa mukanda wa bijila, kubulwa kwikala mukomakane nansha wa kasuminiji. Mwifundi wañeni William Barclay mu dibuku dyandi New Testament Words (Bishima bya mu Kipwanino Kipya) unenamo’mba: “Nsulo imbajinji ne ya pakitako ya epieikeia ikwatañene na Leza.” Shi Leza wadi uningilanga pa mashinda andi onso moloke, shi Leza wadi wingidijanga enka misoñanya mikomo bininge ya mu bijila, unga lelo ketudi kwepi? Leza i kimfwa kitabukile byonso kya muntu udi na epieikēs ne ulombola epieikeia mu kipwano kyandi na bakwabo.

[Kunshi kwa dyani]

⁷ Tuvulukei kitatyi kyātombokele bantu ku bumfumu bwa Yehova. Longa Leza kākomenwepo kwipaya bene bantomboki basatu’ba bakubulwa kufwijako; Adama, Eva, ne Satana! Kyabine, wāimvwene kanyinganyinga ku mutyima bininge! Ne i ani wādi ukokeja kupatanya’mba kādipo na buluji bwa kwingidija boloke bukomo namino? Ino, bulongolodi bwa Yehova bwenzakenwe na dikalo dya mūlu kebwimaninepo enka pa misoñanya myoloke mikomokomo ne yakubulwa kwendelamo. Shi kepano, dino dikalo kedyendangapo diningija kisaka kya bantu ne bintu bya nsangaji bikalongelwa bantu ku mafuku akāya kumeso. Ino Yehova wāendeje dikalo dyandi mu lubilo lukatampe pamo bwa mu kitokeji kya tupeni. Pa kupwa kwa butomboki, Yehova Leza wālombwele mpango ya kitatyi kilampe yādi ilombola kufwila lusa ne yapēle kikulupiji ku bantu bonso ba ku lukunwa lwa Adama.​—Ngalwilo 3:15.

⁸ Inoko milangwe milumbuluke ya Yehova kekunenapo’mba ukokeja kujilula misoñanya yandi ya bu Leza. Mu kino kyetu kitatyi, padi bakulumpe ba Bipwilo bya Ki-kristu balanga’mba balombolanga milangwe milumbuluke pobaputanga meso pa ngikadila ya munyanji mwanda wa betabijibwe na luombe lwabo lutomboke. (Enzakanya na 2 Temote 4:3.) Yehova kajilulangapo bijila byandi nansha dimo, nansha kufutulula misoñanya yandi. Ino, ulombolanga kiswamutyima kya kwitabija pakubulwa lupata, ne kulongolola myanda kukwatañana na ngikadila yo-yonso, mwanda ine misoñanya’ya ingidijibwe na boloke ne kufwila lusa. Ulangulukanga nyeke mwanda wa kwingidija boloke ne bukomo bwandi na kwibēja, na buswe, ne na tunangu tulumbuluke. Shi kepano, tubandaulei miswelo isatu ingidijanga Yehova mwanda wa kulombola milangwe yandi milumbuluke.

“Mutyima wa Lubilo wa Kulekela Myanda”

⁹ Davida wāsonekele’mba: “Mwanda abe, Mfumwami, wi muyampe, ne mutyima wa lubilo wa kulekela myanda, kadi wi wa lusa lwa ntanda ne ntanda ku boba nabya bonso bēta abe.” (Mitoto 86:​5) Pāalamwinwe Bisonekwa bya Kihebelu mu Kigreke, kishima kya mu Kihebelu kishintulula “mutyima wa lubilo wa kulekela myanda” kyāalamwinwe mu Kigreke bu e·pi·ei·kesʹ, nansha “wa milangwe milumbuluke.” Kyabine, kwikala na kampeja bukidi ka kulekela myanda ne kwikala na mutyima wa kufwila lusa padi o muswelo ufwaninwe mwanda wa kulombola milangwe milumbuluke.

¹⁰ Davida aye-mwine wādi uyukile biyampe muswelo wādi ulombola Yehova milangwe milumbuluke. Pāponene Davida mu makoji na Bafesheba ne kuteakanya mpangiko mwanda wandi mulume akepaibwe, aye ne Bafesheba bādi bafwaninwe kupebwa mfuto ya lufu. (Kupituluka 22:22; 2 Samwele 11:​2-27) Shi bādi ba zuji bantu ba mityima mikomo bādi bafwaninwe kuketa ino myanda, longa abo bonso babidi bājimije būmi bwabo. Ino Yehova wālombwele milangwe milumbuluke (e·pi·ei·kes), ka na mwikilombwela Vine’s Expository Dictionary of Biblical Words (Dibuku dya Vine Dishintululanga Bishima bya Bible) amba, “kishintulula kwalakana kulombola ‘mutyima wa bu-muntu ne milangwe milumbuluke pa bubinebine butala pa mwanda kampanda.’” Mu myanda yātonwene Yehova atyibe mbila ya kufwila lusa, mudi ne kwisasa kwabinebine kwa bano banonga bubi ne kufwila lusa kwālombwele Davida aye-mwine ku bantu bakwabo. (1 Samwele 24:​4-6; 25:​32-35; 26:​7-11; Mateo 5:7; Yakoba 2:13) Inoko, kukwatañana na ngikadila ilombola Yehova itala padi aye-mwine idi mu Divilu 34:​4-7, kyādi kyendelemo mwanda wa Davida apebwe mfuto na Yehova. Wātumine mupolofeto Natana kudi Davida na musapu mukomo bininge, mwanda Davida ayuke’mba wāfutulwile kinenwa kya Yehova. Davida wēsashile ne omwanda kāfwilepo pamwanda wa bubi bwandi.​—2 Samwele 12:​1-14.

¹¹ Kimfwa kya Manase Mulopwe wa Yuda i kikomo kupita, mwanda Manase kwishila na Davida, wādi umbi kutabuka umbula bwa kitatyi kilampe. Manase wātumbije bilongwa byamunyanji bya bipwilo bya kishila mu kibundi, kutentekelapo ne bitapwa bya bantu. Kimweka bu wāimanine ne lufu lwa mupolofeto Isaya ‘wātapilwe na lupete.’ (Bahebelu 11:37) Mwanda wa kupa Manase mfuto, Yehova wāpene lupusa bamusele mu Babiloni bu musungi. Inoko, Manase wesashile mu kifungo mwādi ne wālombele kufwilwa lusa. Na kulondolola ku kwisasa kwandi kwa binebine, Yehova wālombwele “mutyima wa lubilo wa kulekela myanda”​—nansha ke mu uno mwanda mukomo bininge.​—2 Bilongwa 33:​9-13.

Walamunanga Mulongelo Wandi wa Myanda Kukwatañana na Ngikadila Impya Ilupukako

¹² Yehova ulombolanga monka milangwe milumbuluke na kusaka kwandi kwa kujokela kunyuma kukwatañana na ngikadila impya ilupukako. Kimfwa, pādi pendakana mupolofeto Yona mu mashinda a Niniva, musapu wandi wādi upēla: Kine kibundi kikatampe’kya kyāfwaninwe konakanibwa mu mafuku 40. Inoko, ngikadila yāalamukile​—mu muswelo utulumukwa bininge! Bene Niniva bēsashile.​—Yona, shapitre 3.

¹³ Kushiyañana kwādi mu mulondolwelo wa Yehova ne wa Yona kitatyi kyāalamukile myanda kuleta bufundiji bukatampe. Kyabine, Yehova wāalamwine dishinda mwādi mwendela dikalo dyandi dya mūlu. Mu uno mwanda, wālondele ngikadila yādiko, na kwilonga aye-mwine ke muntu ufwilañana lusa pa bubi kyaba kya kwikala “muntu wa bulwi.” (Divilu 15:3) Kumutamba mukwabo, Yona kēlombwelepo nansha patyetye bu muntu upēla. Pakyaba kya kwendela pamo na dikalo dya Yehova, wālongele enka mulongelanga mazwa a ntanda aselanga ma wango a bintu bilema nansha mazwa a pa lūi aselanga mantanki a pitolo otwesambilapo kungala. Wādi usapula musala, bine kwāfwaninwe kwikala musala! Padi wālangile’mba kwalamuka ko-konso kukamufwija bumvu kumeso a bene Niniva. Inoko, na kitukije-tyima, Yehova wāpele uno mupolofeto wandi wa mutwe mukomo bufundiji bwākaidilwepo na kufwila lusa ne na milangwe milumbuluke.​—Yona, shapitra 4.

¹⁴ Yehova wāalamwine mulongelo wa myanda mu bitatyi bikwabo​—nansha ke mu myanda mityemitye. Kimfwa, difuku dimo, pātumine mupolofeto Ezekyele alonge kyakumwenako kya bupolofeto, mu misoñanya ya Yehova mwādi mbila yādi inena’mba Ezekyele ateke bidibwa byandi na mudilo ukwatakenwe na tuvwi twa bantu. Uno mwanda wākomene mupolofeto, waabija’mba: “A Mfumwetu Leza!” ne wamuzenza’mba kakimulongeja kintu kyabusala uno muswelo. Yehova kālekelepo kumvwana milangwe ya mupolofeto pamo bwa aye wakubulwa manwa; ino, wāpele Ezekyele lupusa’mba engidije tuvwi twa ñombe-mukaji, bingidilwa bingidijibwanga ne dyalelo mwanda wa kubanza nabyo mudilo biyukene bininge mu matanda mavule.​—Ezekyele 4:​12-15.

¹⁵ Lelo kwityepeja kudi na Yehova Leza wetu, kemwanda po uteneka ku mutyima bininge? (Mitoto 18:35) I mukatampe kwitupita; inoko utejanga bantu bakubulwa kubwaninina na kitukije-tyima ne wālamunanga mulongelo wandi wa myanda kukwatañana na bitatyi byo-byonso. Wāitabije Abalahama amuzenze umbula bwa kitatyi kilampe pamwanda wa konakanibwa kwa Sodoma ne Ngomola. (Ngalwilo 18:​23-33) Ne wālekele Mosesa kupashika nandi pamwanda wa mulangwe Wandi wakonakanya bene Isalela batomboki ne kutulapo muzo mukatampe wa mu lukunwa lwa Mosesa. (Divilu 32:7-14; Kupituluka 9:​14, 19; enzakanya na Amose 7:​1-6.) Mu uno muswelo, wālombwele kimfwa kibwaninine ku bengidi bandi bantu, nabo bafwaninwe kulombola kampeja bukidi ka kumvwana bakwabo shi kyendelemo ne shi kikokejika kulongeka.​—Enzakanya na Yakoba 1:19.

Ulombolanga Milangwe Milumbuluke mu Kwingidija Lupusa Lwandi

¹⁶ Lelo kwāikele kumona’mba pekalanga bantu na lupusa lukatampe, bavule bamwekanga bu kebakidipo na milangwe milumbuluke? I kishiyañane na Yehova, aye udi na kitenta kikatakata kya lupusa mu umbuo wa diulu ne ntanda, i kimfwa kikatampe kya muntu udi na milangwe milumbuluke. Wingidijanga lupusa lwandi mu muswelo mulumbuluke kutabuka. Kwishila na bantu bavule, Yehova kalakañangapo pamwanda wa lupusa lwandi, kalangangapo kwilukwatakanya na mukao​—amba shi bantu bakwabo bakapebwe lupusa, lwandi lukekala mu kyaka, mhm. Kyabine, pokwākidi enka kipangwa kimo mu umbuo onso wa diulu ne ntanda, Yehova wēkipele lupusa lukatampe. Wālongele Logos ke “sendwe mwine mukata,” ne wāpangile bintu byonso kupityila mudi uno wandi Mwana muswe. (Nkindi 8:​22, 29-31; Yoano 1:​1-3, 14; Kolose 1:​15-17) Kumfulo, wāmupele “lupusa lonsololo . . . mūlu ne panopantanda.”​—Mateo 28:18; Yoano 5:22.

¹⁷ Pamo ponka, Yehova upēle biselwa ku bipangwa byandi bivule, biselwa byādi ukokeja kuvuija biyampe aye mwine. Kimfwa, pāsapwidile Abalahama’mba: “E kyo nkatūkilako pano [pa Sodoma ne Ngomola] amba mone shi abalonga monka mwendele ntumbo yabyo yamfikila kwami,” kānenepo’mba wādi wakwendako aye-mwine. Ino, Yehova wātongele kupāna lupusa, wātumine bamwikeulu bakayuke myanda yonso. Wēbapele lupusa lwa kuvuija uno mwingilo wa kuyuka myanda yonso ne bajoke kumuyukijayo.​—Ngalwilo 18:​1-3, 20-22.

¹⁸ Mu mwanda mukwabo, pātyibile Yehova mbila ya kufikidija butyibi pa Mulopwe umbi Ahaba, Wāityile bamwikeulu ku kitango kyālongekele momwa mūlu baleteleko milangwe yabo pa muswelo wa ‘kukatununa’ yewa mulopwe kapondo ku mutyima akatanwe mu divita dikafudija būmi bwandi. Kyabine, Yehova, Nsulo ya tunangu tonso, kādipo usaka bukwashi mwanda wa kuyukijibwa muswelo mulumbuluke wa kulonga myanda, mhm! Ino, wāpele bamwikeulu ntumbo na kwibapa madyese a kuletelako milangwe yabo ne wāpele lupusa ku yewa yātongele mwanda wa kuvuija uno mwingilo.​—1 Balopwe 22:​19-22.

¹⁹ Yehova kengidijangapo lupusa lwandi mwanda wa kubikala bakwabo mu muswelo mukomo bininge. Mu uno mwanda namo, ulombolanga milangwe milumbuluke keikokeja kwenzakanibwa. Wākadile na bukundwe kibalwa kya bijila byātudileko ne wākankeje bengidi bandi ‘kebakitabuka byobya bintu bilembwe’ na kubwejako bijila bilema bya abo bene. (1 Kodinda 4:6; Bilongwa 15:28; kwishila na Mateo 23:4) Kasakengapo nansha dimo bipangwa byandi bimukokele pamo bwa bampofu, mhm, ino uletanga nyeke nshintulwilo mifwaninwe mwanda wa kwibaludika, kwibatula kumeso a butongi, ne kwibaleka bayuke kamweno ka kwikala na kikokeji ne kuyuka bipá bilupuka ku butomboki. (Kupituluka 30:19, 20) Kupitako kunyingila bantu na kwibapa mutyima wa kwitopeka, wa bumvu, ne wa mōyo, ukimbanga kuteneka mityima yabo; usakanga bantu bamwingidile na buswe bwabinebine kupitako kunyingilwa. (2 Kodinda 9:7) Mwingilo onso uvuijibwa na mutyima umo usangajanga mutyima wa Leza, nanshi ke Leza wakubulwa milangwe milumbuluke po ‘ukola kusangajibwa, mhm.’​—1 Petelo 2:18; Nkindi 27:11; enzakanya na Mika 6:​8.

²⁰ Lelo kemwanda po wakutulumukwa na kumona’mba Yehova Leza, udi na bukomo bukatampe kupita muntu ye-yense mu bupangi, kengidijangapo nansha dimo buno bukomo mu muswelo wakubulwa kwendelamo, mwanda wa kunyingila nansha kususula bakwabo? Inoko bantu, tuntu tutyetye mu kwenzakanwa na Leza, babikalanga bakwabo umbula bwa mānga yonso. (Musapudi 8:9) I kimweke patoka’mba, milangwe milumbuluke ya Yehova yo ngikadila ya bulēme, itutonona tumusanswe bininge. Ikokeja ne kwitutonona netu tutamije ino ngikadila. I muswelo’ka otukokeja kwikilonga? Kishinte kilondako kiketuyukija’byo.

1. Bantu bamo-bamo bādi belekeja Leza bu wakubulwa milangwe milumbuluke muswelo’ka, ne ulanga namani pamwanda utala ino milangwe yabo itala padi Leza?

2, 3. (a) I kyelekejo’ka kyotukokeja kwingidija mwanda wa kulombola kubulwa milangwe milumbuluke kudi mu bulongolodi bwa bantu? (b) Kimonwa kya Ezekyele kilombola muswelo’ka amba Yehova uyukile kulongolola myanda kukwatañana na ngikadila yo-yonso?

4. (a) Dijina dyandi dyabinebine dya bu Yehova, dimulombola muswelo’ka amba i Leza uyukile kulonda mwikadile myanda? (b) I bitenta’ka bimo-bimo bipelwe Yehova Leza, ne mwanda’ka bifwaninwe?

5. Mwanda’ka ketufwaninwepo kunena’mba manwa adi na Yehova akulonga myanda kukwatañana na ngikadila yo-yonso i kunena’mba wālamunanga bu-muntu ne misoñanya yandi?

6. I shintulwilo’ka ya pabute-pabute ne shintulwilo mikwabo ya kishima kya Kigreke kingidijibwe na Yakoba mwanda wa kulombola tunangu twa Leza?

7. I muswelo’ka wālombwele Yehova milangwe milumbuluke mu budimi bwa Edena?

8. (a) Milangwe milumbuluke ifwatakanya bakulumpe ba Bipwilo bya Ki-kristu ishile muswelo’ka na milangwe milumbuluke yabinebine ilombola Yehova? (b) Mwanda’ka tukokeja kunena’mba nansha shi Yehova ulombola milangwe milumbuluke kakokejapo kujilula misoñanya yandi?

9, 10. (a) I kukwatañana’ka kudi pabukata bwa kwikala na “mutyima wa lubilo wa kulekela myanda” ne kwikala na milangwe milumbuluke? (b) Davida wāmwenine mu mutyima wa lubilo wa kulekela myanda wa Yehova muswelo’ka, ne mwanda’ka?

11. I muswelo’ka wālombwele Yehova mutyima wa lubilo wa kulekela myanda mu mwanda wa Manase?

12, 13. (a) Mu mwanda wa ku Niniva, i kwalamuka’ka kwātakikile Yehova alamune mulongelo wandi wa myanda? (b) I muswelo’ka wālombwele Yona kubulwa milangwe milumbuluke kupita Yehova Leza?

14. Mwanda’ka Yehova wāalamwine mulongelo wandi wa myanda mu mwanda wa mupolofeto wandi Ezekyele?

15. (a) I bimfwa’ka bilombola’mba Yehova wādi umvwana bantu ne kulondolola ku byobādi basaka? (b) Kino kitupa bufundiji’ka?

16. Yehova wishile muswelo’ka na bantu bavule mu muswelo wa kwingidija lupusa lwandi?

17, 18. (a) Mwanda’ka Yehova wātumina bamwikeulu mu Sodoma ne Ngomola? (b) Mwanda’ka Yehova wāipangwile bamwikeulu milangwe yabo pa muswelo wa kukatununa Ahaka?

19. (a) Mwanda’ka Yehova ukadile buvule bwa bijila byatudileko? (b) I muswelo’ka ulombolanga Yehova milangwe yandi milumbuluke pamwanda utala byatenga kotudi?

20. Milangwe milumbuluke ya Yehova itutonwena ku kika?

[Bilembwa bya pa Bifwatulo]

Mwanda’ka Yehova wāfwidile Mulopwe umbi Manase lusa?

Ukalondolola Namani?

◻ Dijina dyabinebine dya Yehova ne kimonwa kya dikalo dya mūlu bilombola muswelo’ka amba ukokeja kulongolola myanda kukwatañana na ngikadila yo-yonso?

◻ Kwikala na milangwe milumbuluke kushintulula kika ne mwanda’ka i kayukeno ka tunangu twa Leza?

◻ I mu myanda’ka mwālombwele Yehova amba udi na “mutyima wa lubilo wa kulekela myanda”?

◻ Mwanda’ka Yehova wātongele kwalamuna mulongelo wandi wa myanda mu myanda imo-imo?

◻ Yehova ulombolanga milangwe yandi milumbuluke muswelo’ka mu muswelo waingidijanga lupusa lwandi?