Twibepāne​—Kudi ani?

“Byonso byanenene Yehova tukalonga’byo ne kukōkela monka.”​—DIVILU 24:7.

MU KWEJI 2, 1945, kibumbo kya Yatabe, bashidika ba mu Japon bendejanga amvyo utelwa bu Zero-fighter, bāungwijibwe pamo mu bilo bya mīsambo. Muntu ne muntu wādi na kapapye ku makasa mwanda wa kulembapo shi uketabija ku kusaka kwandi kwikala umo wa mu kibumbo kya bulwi kya Kamikaze. Mpulushi umo wātenwepo wānene’mba: “Nāmwene na’mba lwādi lwito lonāpelwe mwanda wa kwipāna amiwa mwine mu kitatyi kikomo kyādimo muzo wetu. Mutyima wami wa munda-munda wāntakikile ngitabije, nepēne amiwa mwine mwanda wa kuvuija uno mwingilo.” Bāmufundije kwingidija ne kutumbuka na Ohka (amvyo wa bulwi wipaijana) ne kulwa na masua a bulwi bwa pamema a balwana nandi. Inoko, divita dyāpwile kumeso kwa aye kwingidija uno amvyo wipaijana ne kufwila ntanda ne mbikavu wandi. Pānekenibwe Japon, kikulupiji kyādi nakyo mudi mbikavu kyāfudile.

² Mu kitatyi kimo, bantu bavule mu Japon bādi bepāne kudi mbikavu, obādi bakulupīle’mba ye leza mūmi. Mu matanda makwabo, mwādi ne mukidi ne dyalelo bintu bikwabo bitōtwanga. Miliyo ya bantu batōtanga Maria, Buddha, nansha bileza bikwabo​—pavule bikalanga byelekejibwa na bankishi. Pobatononwanga na bufundiji būlula ngitu, bamo-bamo basukumwinanga lupeto lwabo lobasokolanga kupityila ku mwingilo mukomo mu matumba a bafundiji bapitanga ku ma televizio mwanda wa kulombola kwipāna kwabo na mutyima onso. Pāfudile divita, bekadi ba mu Japon bādi bafitijibwe mutyima bāsokwele kintu kipya kyobādi bakokeja kupāna būmi bwabo. Ku bamo-bamo, mwingilo o wāikele kintu kya kwipānako. Ikale ku mutamba wa kutunduka nansha wa kupona, bavule bēpēne abo bene mu kusakasaka bupeta buvule. Bankasampe bādi bapēne būmi bwabo ku tuimba, bādi beula mwiendelejo wato wa umbūmi. Kibalwa kikatampe kya bantu dyalelo betōtanga abo bene, bamonanga bilokoloko byabo bu kintu kyobafwaninwe kwipānina. (Fidipai 3:19; 2 Temote 3:2) Ino lelo bintu nansha bantu ba uno muswelo byobidi na mvubu yabinebine bifwaninwe kwipānina bantu na mutyima onso?

³ Pobamonanga bubinebine bwa myanda, pavule batōtyi ba bankishi basundulanga nkulupilo yabubela. Payukanga batōtyi ba bankishi amba bankishi babo ke kintu kikwabo po i yonka “mingilo ya makasa a bantu,” bekalanga bafitwa mutyima. (Mitoto 115:4) Palupwilwanga patōka myanda ya munyanji ilonganga bafundiji bayukene konso-konso, bantu bakubulwa budimbidimbi bebanyemanga. Papwanga “misokwe ya lupeto,” ñeni ya bengidi ibavutakananga mwanda bekalanga kebabalwa mu mulongo wa bantu bakubulwa mingilo. Mu myaka ya kunyuma’i, pokwabudilwe mingilo, batōtyi ba Mammon bāfikīlwe na masusu makomo. Mapu obāapwile mwanda wa kusunga āikele ke kiselwa kikatampe ne kekwākidipo kikulupiji kya kufuta’o. (Mateo 6:​24, NW, kunshi kwa dyani) Bantu batumbijibwanga nansha boba bayukene bininge pamwanda wa makayo abo pobafwanga nansha pobabulwanga ntumbo, batōtyi babo bashalanga banshiye. Ne boba balondanga mwiendelejo wa kukimba nsangaji ya abo bene, pavule bangulanga bipa bilula.​—Ngalatea 6:7.

⁴ I kika kitononanga bantu bekale kwipāna abo bene ku bintu byabituputupu? Nakampata, i mushipiditu wa ntanda idi munshi mwa buludiki bwa Satana Dyabola. (Efisesa 2:​2, 3) Lupusa lwingidija uno mushipiditu lumwekanga mu miswelo mishileshile. Muntu kampanda ukokeja kuludikwa na bisela byobepyāna tamba ku bankambulula bandi bilongibwa mu kisaka kyabo. Bufundiji ne bibidiji byakitamina bikokeja kwingidija lupusa lukatampe pa mulangilo wa myanda. Ngikadila ya ku kifuko kotwingidila padi ikokeja kwitutakika twitweje mu kitango kya bantu beipaya abo bene na “mingilo ya kashinde dyuba” ibaletela kyaka mu būmi. Kilokoloko kya kusaka kwikala na bintu bivule kitamba ku ngikadila ya ino ntanda ya kusakasaka byabupeta. Mityima ya bantu bavule i myoneke, ibatuma bepāne abo bene pamwanda wa bilokoloko byabo. Kebajingululangapo shi bafwaninwe kwipāna ku bino bintu byobatumbija.

Muzo Mwipāne

⁵ Kepatite myaka kubwipi kwa 3 500, muzo umo wa bantu wāsokwele kintu kya mvubu mikatampe kya kutōta. Bēpēne abo bene kudi mfumu Leza, Yehova. Byokyādi kibumbo kya bantu, muzo wa Isalela wāyukije kwipāna kwao kudi Leza mu dilungu dya Sinai.

⁶ I kika kyātonwene bene Isalela balonge uno muswelo? Pobādi mu bupika mu Edipito, Yehova wātumine Mosesa akebaludikile ku bwanapabo. Mosesa wāipangwile’mba i muswelo’ka wākayukija Leza wāmutumine, ne Leza wēyukenye aye mwine bu “AMI NGIDI ENKA AYE UDI.” Wāludikile Mosesa ende akasapwile bāna ba Isalela amba: “AMI NGIDI wantume ko mudi.” (Divilu 3:​13, 14) Kino kishima kyālombwele’mba Yehova wikalanga kyonso kyasaka mwanda wa kufikidija mpango yandi. Ukelombola aye mwine bu Mufikidiji wa milao mu muswelo kewāmwene bankambulula ba bāna ba Isalela.​—Divilu 6:​2, 3.

⁷ Bene Isalela bāmwene masusu āfikīle ntanda ya Edipito ne bantu bayo na Mpupo Dikumi. (Mitoto 78:​44-51) Kupwa, kubwipi kwa miliyo isatu umbukata mwabo, kwelamo ne bana-bakaji, ne bāna, bālupukilemo ne bākutyile lwendo kebenda ku Ngoshena mu bufuku bumo, wādi mwanda utulumukwa bininge. (Divilu 12:​37, 38) Kupwa, pa Kalunga Katyila, Yehova wēlombwele aye mwine bu “muntu wa bulwi,” pākudile bantu bandi ku dikasa dya bashidika ba Felo na ­kukalañanya dijiba mwanda wa kupityija bene Isalela ne kupwa wājokeja mema mwanda wa kulobeja bene Edipito bādi bebalonda. “Ino pano kadi Isalela wamona kilongwa kya bukomo bukatampe kyalongele Yehova kudi bene Edipito; ­ponkapo bantu’ba bamwakamwa Yehova ne kwitabija bamwitabija.”​—Divilu 14:31; 15:3; Mitoto 136:​10-15.

⁸ Byobādi bamweka bu kebamwene bukamoni bwakuyukilapo nshintulwilo ya dijina dya Leza, bene Isalela bādi beuningauninga pamwanda wa Yehova ne ntunguluji wandi Mosesa pamwanda wa nzala ne kyumwa. Yehova wātumine bisesekwadi, wānokeje mana, ne wālupwija mema mu dibwe dya Mediba. (Divilu 16:​2-5, 12-15, 31; 17:​2-7) Yehova wānyongolwele monka bene Isalela mu dikasa dya Amaleke wālwile nabo. (Divilu 17:​8-13) Bene Isalela kebādipo na buluji bwa kupelela myanda yālombwele Leza muya mafuku kudi Mosesa amba: “Yehova! Yehova Leza! muyule lusa ne buntu, wija pakufuna bulobo, kadi i wa kanye ka ntanda ne ntanda, ne binebinepo; ulamine kanye ka tununu ne tununu, ulekela bukondame ne kujila ne bupolamambo bwine.” (Divilu 34:​6, 7) Kyabine, Yehova wēlombwele aye mwine bu kintu kya mvubu kyobādi bafwaninwe kutōta.

⁹ Nansha byādi Yehova na buluji bwa kutōtwa kasuku kandi na bene Isalela mwanda wēbalupwile mu Edipito, byadi Leza wa lusa ne kanye, wēbapele muswelo wa kuyukija’mba betabije kumwingidila ku kusaka kwabo abo bene. (Kupituluka 7:​7, 8; 30:​15-20) Kadi wēbalombwele myanda yobādi bafwaninwe kulēmeka mwanda wa kutulako kipwano umbukata mwa bene Isalela ne aye. (Divilu 19:​3-8; 20:1–23:33) Pēbayukije Mosesa mine myanda’ya, bene Isalela bānene’mba: “Byonso byanenene Yehova tukalonga’byo ne kukokela monka.” (Divilu 24:​3-7) Ku kusaka kwabo abo bene, bāikele ke muzo mwipāne kudi Mfumu Mulopwe Yehova.

Kufwijako Kutwalanga ku Kwipāna

¹⁰ Ne pano pene, tufwaninwe kwipāna kudi Yehova Umpangi na mutyima umo. (Malaki 3:6; Mateo 22:37; Kusokwelwa 4:11) Inoko, ketufwaninwepo kwipāna pamwanda wa kubulwa kusansanya, mwiumvwanino wa mu mutyima wa lupito, nansha kuningilwa na bantu bakwabo​—nansha na bambutwile betu. Kwipāna kwetu kufwaninwe kwimanina pa buyuki bwabine bwa bubinebine butala padi Yehova ne kufwijako pamwanda wa bintu byakadi mwitulongele. (Loma 10:2; Kolose 1:​9, 10; 1 Temote 2:4) Ka na mwāpedilwe bene Isalela na Yehova muswelo wa kuyukija kwipāna kwa ku kusaka kwabo abo bene, mo monka mwetupela ne batwe muswelo wa kwipāna ku kusaka kwetu ne kulombola kuno kwipāna kumeso a bantu bonso.​—1 Petelo 3:21.

¹¹ Kupityila ku bwifundi bwa Bible, twaikele kuyuka amba Leza i muntu. Kinenwa kyandi kitukwasha tujingulule ngikadila yandi milumbuluke ka na moyāmwekele kitatyi kya bupangi. (Mitoto 19:​1-4) Kupityila ku Kinenwa kyandi tukokeja kumona’mba aye ke kifibwe po kya Busatu kekikokejika kumvwanijibwa. Kanekenibwangapo mu bulwi ne kakalekapo buludiki bwandi. (Divilu 15:11; 1 Kodinda 8:​5, 6; Kusokwelwa 11:​17, 18) Mwanda wāfikidije milao yandi, tuvulujibwanga nshintulwilo ya dijina dyandi diyampe dya bu Yehova. I Mufikidiji Mukatampe wa mpango. (Ngalwilo 2:​4, NW, kunshi kwa dyani; Mitoto 83:18; Isaya 46:​9-11) Na kwifunda Bible, twikalanga tumvwanija senene amba i Leza wakikokeji ne wabinebine.​—Kupituluka 7:9; Mitoto 19:​7, 9; 111:7.

¹² Kintu kitutakikilanga nakampata kudi Yehova i bu-muntu bwandi bwa buswe. Bible ulombola buswe, kulekela, ne lusa lwandi mu kipwano kyandi na bantu. Langapo bidi pa muswelo wāpele Yoba bupeta buvule kupwa kwa Yoba kulama kikokeji kyandi. Kimfwa kya Yoba kilombola patōka’mba Yehova i “muyūle kanye ne lusa.” (Yakoba 5:11; Yoba 42:​12-17) Langapo bidi kyālongelwe Davida na Yehova pāendele makoji ne pāipayañene. Eyo, Yehova udi na kampeja bukidi ka kulekela nansha ke bubi bukatampe shi muntu upīle mambo wamufwena na “mutyima mutyumuke munekenibwe.” (Mitoto 51:​3-11, 17) Langapo bidi mwālongelwe Solo wa ku Tasusa na Yehova, aye wādi muntu upangapanga bantu ba Leza na kusumininwa konso. Bino bimfwa bilombola patōka lusa lwa Leza ne buntu bwa kusaka kulekela boba besāsa. (1 Kodinda 15:9; 1 Temote 1:​15, 16) Polo wāmwene’mba wādi ufwaninwe kupāna būmi bwandi bonso mu kwingidila uno Leza wa buswe. (Loma 14:8) Lelo nobe mola­ngila?

¹³ Yehova wāteakeninye bene Isalela lupandilo na kwibalupula mu bupika mu Edipito, ne uteakenye muswelo wa kwitunyongolola ku bupika bwa bubi ne lufu​—kitapwa kya kinkulwa kya Yesu Kristu. (Yoano 3:16) Polo unena’mba: “Ino nanshi Leza wetulombola mwaetusanshilwe’mba po twakidi babipyamambo, Kidishitu wetufwidile.” (Loma 5:8, MB) Ino mpangiko ya buswe itononanga bantu ba kusaka kuyampe bepāne abo bene kudi Yehova kupityila mudi Yesu kristu. “Ke-luntu lusa lwa Kidishitu lwituningilanga, mwanda tufwatakanya’mba, umo wafwidile bonso, nanshi bonso bafwile. Kadi wafwidile bonso’mba, boba badi ne būmi kebakeikadilangapo na būmi abo bene, mhm, i padi aye webafwidile pa mwanda wabo, ne kusanguka kadi wasanguka dikwabo.”​—2 Kodinda 5:​14, 15; Loma 8:​35-39.

¹⁴ Byotudi na buyuki bwabine butala pa bu-muntu bwa Yehova ne muswelo wapwene na bantu ke kyonka po kifwaninwe kete. Tufwaninwe kutamija ngikadila ya kufwijako Yehova. Tukokeja kwikilonga muswelo’ka? Na kwingidija Kinenwa kya Leza mu būmi bwetu ne kujingulula batwe bene amba misoñanya idimo ilupulanga bipa. (Isaya 48:17) Tufwaninwe kuyuka’mba Yehova wītukudile ku lufu lukatampe mu ino ntanda imbi munshi mwa buludiki bwa Satana. (Enzakanya na 1 Kodinda 6:11.) Mu bukomo bwetu botulonga mwanda wa kulonga bintu byoloke, twifundanga muswelo wa kukulupila mudi Yehova, ne twimwenanga batwe bene amba Yehova i Leza mūmi ‘wivwananga milombelo.’ (Mitoto 62:8; 65:2) Ketukejepo kwimuvwana pabwipi nandi ne ketukakomenwapo kumuyukija malanga-tyima etu a munda-munda. Mulangwe wa kyanga wa buswe botudi nabo kudi Yehova ukatama motudi. Pakubulwa kupatanya, kino kiketutakika tupāne būmi bwetu kwadi.

¹⁵ Bavule baikele kuyuka uno Leza wa buswe, Yehova, ne bapēne būmi bwabo mwanda wa kumwingidila. Tutalei kimfwa, muntu umo wādi wingila mwingilo mukomo wa mudilo wa nshinga. Kwādi mafuku ādi ushilula kwingila ku lubanga ne kwendeleja mingilo muya dyuba kufikija ne bufuku, wādi ufika ku njibo enka padila ba nzolo ba bubidi ku lubanga lwa difuku dilondako. Kupwa kukokolokwa kubwipi kwa nsaa imo, wādi ukengila mingilo mikwabo. Wivuluja’mba: “Bine, nādi nēpēne bininge ku mwingilo wami.” Pāshilwile wandi mukaji kwifunda Bible, nandi wāitabije kwifunda. Unena’mba: “Baleza bonso bonādi ngyukile pakala bādi basaka enka kwingidilwa, ino kebētulongelepo kintu nansha kimo mwanda wa kamweno ketu. Ino Yehova wāpangile mpango ya kwitutumina wandi Mwana umo yenka pano pantanda bu kitapwa kikatampe.” (1 Yoano 4:​10, 19) Mu makweji dikumi, uno muntu wepēne kudi Yehova. Kupwa, wādi kaputumina mu mwingilo wa Leza mūmi. Wālombele mwingilo wa kitatyi kyonso ne wādi ukuta ñendo mwanda wa kukengidila konso kwādi kusakilwa bukwashi. Pamo bwa mutumibwa Polo, ‘wāshile bintu byonso ne wādi kalonda Yesu.’ (Mateo 19:27) Makweji abidi pakupitapo, aye pamo ne wandi mukaji bāityilwe mwanda wa kukengila ku bilo bya musambo wa Sosiete Watch Tower Bible and Tract mu kibundi mobādi, mwanda wa kukwasha ku mingilo ya mudilo wa nshinga. Umbula bwa myaka 20 ne kupita, wingilanga ku musambo, uvuija mwingilo wasenswe​—kenkapo mwanda wa kamweno kandi​—ino mwanda ka Yehova.

Lombola Kwipāna Kobe Kumeso a Bantu Bonso

¹⁶ Kupwa kwa kwifunda Bible umbula bwa kitatyi kampanda, bankasampe ne bantu kebatame bekalanga bafwijako Yehova pamwanda wa bintu byakadi mwibalongele. Kino kifwaninwe kwibatonona bepāne abo bene kudi Leza. Nobe ukokeja kwikala umo wa umbukata mwabo. I muswelo’ka okokeja kwipāna abe mwine kudi Yehova? Kupwa kwa kwikala na buyuki bwabinebine bwa Bible, ufwaninwe kulombola bilongwa bikwatañene na buno buyuki ne kulombola lwitabijo mudi Yehova ne Yesu Kristu. (Yoano 17:3) Wisāse ne uleke mashinda onso a bubi owādi ulonda pakala. (Bilongwa 3:19) Kupwa ukokeja kulondejapo ditabula dya kwipāna, na kwikiyukija Yehova mu milombelo na bishima bisumininwe. Pakubulwa kutatana, ino milombelo ikashiya mulangwe mulumbuluke mu ñeni yobe umbula bwa kitatyi kilampe, mwanda ikekala kyalwilo kya kipwano kyobe kipya na Yehova.

¹⁷ Ka na mwāshintulwidile Mosesa ku bene Isalela, myanda yādi ifwaninwe kulondwa mwanda wa kusamba kipwano kya bulunda na Yehova, bakulumpe mu bipwilo bya ba Tumoni twa Yehova bakwashanga boba bepēne kala mwanda wa bayuke myanda moikadile. Bengidijanga bipangujo biteakanibwe mwanda wa kuyuka’mba muntu ne muntu umvwanije senene bufundiji bwa Bible bwa pakitako ne amba uyukile shintulwilo ya kwikala Kamoni ka Yehova. Kupwa, mpangiko ya kulombola kwipāna kwandi kumeso a bantu bonso ikalondako. Mungya buluji, muntu mupya wipēne wikalanga na mutyima wa kusaka kulombola bakwabo bayuke’mba pano wasamba kipwano kya bulunda na Yehova. (Enzakanya na Yelemia 9:24.) Kino kilongibwanga na kubatyijibwa mu mema mwanda wa kulombola kwipāna. Kutokenijibwa mu mema ne kutambijibwa’mo kushintulula’mba ubapele mwiendelejo wa umbūmi wakala wa kwisakila kamweno ne amba ubasangulwa mu mwiendelejo wa umbūmi bupya, bwa kulonga kiswamutyima kya Leza. Ke sakramenta po, nansha kadi kisela kya butōtyi pamo bwi kilongibwanga ku bene Shinto kitelwa bu misogi na kufwatakanya’mba muntu ubatokejibwa na mema.a Ino, lubatyijo i kulombola kumeso a bantu bonso, kwipāna kwalongele kala muntu mu milombelo yandi.

[Kunshi kwa dyani]

¹⁸ Kino kitatyi kya mvubu mikatampe i mwanda keukokejika kwilwako, uvulujanga mwingidi mupya wa Leza kipwano kyandi kya bulunda bukēja nyeke kyasamba na Yehova. Kwishīla na kwipāna kwa ba Kamikaze, bendeji ba amvyo bepēne pamwanda wa ntanda ne mbikavu wabo, kuno kwipāna kwetu kudi Yehova kudi na buluji, mwanda i Leza Mwinebukomobonso wa nyeke ne nyeke ufikidijanga byonso byashilwile kala kulonga. Aye, kasuku kandi, ye ufwaninwe kwipānina na mutyima wetu onso.​—Isaya 55:​9-11.

¹⁹ Inoko, kwipāna kulomba bintu bivule. Kimfwa, kwipāna kwetu kukwatañene muswelo’ka na būmi bwetu bwa difuku ne difuku? Tukekibandaula mu kishinte kilondako.

[Bipangujo]

1, 2. (a) Bantu bamo-bamo bēpēne ku bintu’ka? (b) Lelo kwipāna kutalanga enka boba badi mu mutōtelo?

3. Bintu bimo-bimo byādi bitōtwa byāmwekele muswelo’ka amba kebyādipo na mvubu?

4. I kika kitononanga bantu bapane būmi bwabo ku bintu byakubulwa mvubu?

5. I Mulao’ka wa kwipāna kudi Yehova wālongelwe kepadi myaka 3 500 ne kupita?

6. Dijina dya Leza dyādi difwaninwe kwikala na nshintulwilo’ka ku bene Isalela?

7, 8. I bukamoni’ka bwādi na bene Isalela bwālombwele’mba Yehova wādi Leza wādi ufwaninwe kwipānina’mo kwabo?

9. Mwanda’ka Yehova wāpele bene Isalela muswelo wa kuyukija kwipāna kwabo mwanda wa kumwingidila, ne bālondolwele muswelo’ka?

10. Kwipāna kwetu kudi Yehova kufwaninwe kwimanina pa kika?

11. Bwifundi bwetu bwa Bible bubetuyukija kika kitala padi Yehova?

12. (a) I kika kitutakikilanga kudi Yehova? (b) Bimfwa bya myanda ya umbūmi bwa bantu isekunwinwe mu Bible bikokeja kutonona muntu ashilule kwingidila Yehova muswelo’ka? (c) Wiumvwananga muswelo’ka pamwanda utala kwingidila Yehova?

13. I kimfwa’ka kya buswe bukatampe kyālombwele Yehova kyātonwene bantu ba kusaka kuyampe bepāne abo bene kwadi?

14. Lelo buyuki bwa mulongelo wa myanda wa Yehova bo bonka bufwaninwe mwanda wa kwitutonona tupāne būmi bwetu kwadi? Shintulula.

15. I kika kyātonwene muntu umo wādi uputumina mu mingilo yandi ya ngitu ashilule kwingidila Yehova?

16. I matabula’ka amo-amo afwaninwe kulonga muntu mwanda wa kwipāna kudi Yehova?

17. (a) Mwanda’ka bakulumpe bajokelanga mu bipangujo biteakanibwe kala na muntu mupya wipēne? (b) I ditabula’ka dya mvubu difwaninwe kulongwa pakubulwa kwija kupwa kwa kwipāna, ne ­pamwanda wa kitungo’ka?

18. Mwanda’ka tukokeja kwitabija’mba kwipāna kwetu kudi na mvubu?

19. I kika kyotukabandaula mu kishinte kikalondako?

[Bilembwa bya pa Bifwatulo]

Isalela wēpēne aye mwine kudi Yehova ku Sinai

Ukivulukile’byo?

◻ Mwanda’ka kwipāna kulongibwa mu myanda itala ino ntanda kekwikalangapo na bubinga?

◻ I kika kyātonwene bene Isalela bepāne abo bene kudi Yehova?

◻ I kika kitutonona dyalelo twipāne batwe bene kudi Yehova?

◻ I muswelo’ka otwipānanga batwe bene kudi Leza?

◻ Kubatyijibwa mu mema kudi na nshi­ntulwilo’ka?