Pasaka ne Kivulukilo: Lelo Ukavuluka’po Kika?

PAKALUPUKA dyuba kedyase misanya ya lubanga mu mbadi na mbadi, mu mafuku 7 kweji 4, midiyo ya bantu bakatundaila dyabo difuku dijila ditabukile mafuku onso a mwaka​—difuku dya Pasaka. Pakala, dino dijina dyādi difunkila pa kitatyi kya mafuku 120 a masobo ne kujila-nzala kyādi kishilula na difuku dya kukokolokwa dyādi ditelwa bu Septuagesima ne kyādi kifula na difuku dyādi ditelwa bu Difuku dya Busatu-busantu. Dyalelo, dijina Pasaka difunkilanga pa difuku dimo kete dya kivulukilo kya lusangukilo lwa Yesu​—Dyayenga dya Pasaka.

Inoko, mu dyabubidi kukyolwa, enka mu mwine yenga’wa, mamidiyo a bantu bakebungila pamo mwanda wa kuvuluka Kivulukilo kya lufu lwa Kristu, kitelwa ne bu Bidibwa bya Mfumwetu bya Kukyolwa. I mbila yāshile Yesu aye mwine mu bufuku bwandi bwamfulo pano pantanda. Wāsapwidile bandi bana-babwanga’mba: “Mukaloñanga enka namino pa kumvuluka.”​—Luka 22:19.

Ukavuluka’po kika?

Nsulo ya Pasaka

Difuku dya Pasaka diyukene mu matanda mavule bu difuku dyāsangukile Yesu, kedidipo na buno buluji mu Bible. Dibuku dimo Medieval Holidays and Festivals (Mafuku a Kukokolokwa ne Masobo a Pakala) dinena’mba dino “difuku dijila dyādi difunkila pa Eostre, Leza-mukaji wa bajentaila wa Misanya ya lubanga ne buyo.” Lelo uno leza-mukaji wādi ani? Dibuku dimo The American Book of Days dilondolola’mba: “Mungya mfumo ya bantu, Eostre ye wāshitwile binjilo bikatampe bya ku njibo ya mu Valhalla mwanda wa kutundaila Baldur, wādi utelwa bu Leza Utōka, pa mwanda wa bu-ujila bwandi, wādi utelwa monka bu Leza Dyuba, mwanda mpala yandi yādi imunikila bantu kitōkeji.” Dino dibuku dibwejako’mba: “Ke kyakutātanapo pakuyuka’mba umbula bwa myaka yakyo imbajinji, kipwilo kyāselele bisela bivule bya bujentaila kupwa kyeipa nshintulwilo ya bwine-kristu. Byādi bisobwa kala masobo a Eostre mwanda wa kuvuluka būmi bupya mu kitatyi kya buyo, kyādi kipēla kwialamuna ke masobo a lusangukilo lwa Yesu mu bafu, aye mwine myanda miyampe yobādi basapula.”

Kuno kuselwa kwa bibidiji bya bujentaila kulombola muswelo wāshilwile bibidiji bya Pasaka wa bujentaila mu matanda amo-amo, kimfwa mayi a Pasaka, kalulu ka Pasaka, ne mikate ipyāna itobala pafwatulwe musalabu bidibwanga mu Pasaka. Pa mwanda utala kibidiji kya kuteka mikate ipyāna itobala, “mikate ya misombelo ikelema mifwatulwe’po . . . musalabu,” dibuku dimo Easter and Its Customs (Pasaka ne Bibidiji Byayo) dinena’mba: “Musalabu kyādi kyelekejo kya bujentaila umbula bwa kitatyi kilampe kine kumeso kwa kupebwa’o nshintulwilo yanyeke itamba ku mwanda mukatampe wālongekele mu difuku Dyabutano Dikola, kadi kitatyi kimo-kimo, mikate ne bitumbula byādi bitulwa kyelekejo kya musalabu mu kitatyi kya kumeso kwa kwiya Kristu pano pantanda.”

Kekudipo nansha pa kifuko kimo mu Bisonekwa pobalombwele bino bintu, kadi kekudipo bukamoni nansha bumo bulombola’mba bana-babwanga babajinji ba Yesu bāitabije ino myanda. Nabubine, mutumibwa Petelo witusapwila’mba: “Mwikale kwabila mabele malumbuluke a mutyima ampikwa kyongo, amba mutamine konka ku lupandilo.” (1 Petelo 2:​2) Ino lelo mwanda waka Bipwilo bya Ki-kristu byāselele bino byelekejo bya bujentaila bimwekelela’tu patōka uno muswelo, bēbitweja mu nkulupilo ne mu bilongwa byabo?

Dibuku dimo Curiosities of Popular Customs dilondolola’mba: “Kipwilo kya pakala kyāingidije budyumuku mwanda wa kupa nshintulwilo ya bwine-kristu ku ino milongelo ya kijentaila yobāmwene’mba kekwādipo muswelo wa kwiifundula. Pa mwanda utala Pasaka kyādi kipēla kwiyalamuna. Nsangaji ikalangako kitatyi kitambanga dyuba, ne kitatyi kimenanga bimenwa mu bushipo, yāalamunwa ke nsangaji ya Dyuba dya boloke, kitatyi kya lusangukilo lwa Kristu kutamba mu kibundu. Myanda imo-imo ya bujentaila yādi ilongibwa pamwanda utala difuku 1 dya kweji 5 nayo yāalamwinwe, bēyenzankanya na masobo a Pasaka.” Kyaba kya kwiepuja ku bibidiji bya bujentaila byādi bitumba pakala ne ku bisela bya majende, bakulumpe ba mitōtelo bēbitabije kadi bebipa “nshintulwilo ya bwine-kristu.”

Padi ukokeja kwiipangula’mba ‘lelo mu bino byonso mudi bubi’ka?’ Bamo-bamo bakokeja kulanga’mba kupa nshintulwilo ya “bwine-kristu” ku bibidiji bya bujentaila kekibipilepo. Mu dibuku dyandi dimo Easter​—Its Story and Meaning, (Pasaka​—Mānga ne Nshintulwilo Yayo) Eveke umo, Alan W. Watts, wānene’mba: ‘Kipwilo kya Ki-kristu pokiyukijibwanga ku bantu ba mizo myeni, kitabijanga kadi kiyukanyanga bibidiji bimo-bimo bya kishīla byādi mu mitōtelo yakala amba i bikola.’ “Kino kipwilo kitoñanga kadi kitwejanga mu milongelo yakyo myanda imweka bu idi na misoñanya ya muswelo umo na yoya ifundijibwanga mu mutōtelo.” Bantu bavule bamonanga’mba shi mutōtelo wabo witabije ino milongelo ne kwiiyukanya bu ikola, bo buluji bufwaninwe mwanda wa kwiitabija. Ino kudi bipangujo bikatampe byobafwaninwe kujingulula. Lelo bino bibidiji bimonwanga namani na Leza? Lelo witulombwele kyotufwaninwe kulonga pa uno mwanda?

Kuyuka Mulangilo wa Leza

Mu dibuku dyandi dimo Easter and Its Customs (Pasaka ne Bibidiji Byayo) Christina Hole unena’mba: “Difuku dya Pasaka, Masobo a Lusangukilo lwa Mfumwetu, dyo difuku dya masobo makatampe kutabuka mafuku onso a mu Kipwilo kya Bwine-kristu.” Balembi bakwabo betabija uno mulangwe. Mu dibuku dyandi dimo Celebrations (Bivulukilo), Robert J. Myers unena’mba: “Kekudipo difuku nansha dimo dikola nansha difuku dya masobo kampanda a pa mwaka mungya kalendadiye ka bwine-kristu dikokeja kwenzankanibwa na mvubu ya Dyayenga dya Pasaka.” Ino, kudi bipangujo bimo-bimo bilupukileko. Shi kuvuluka Pasaka kudi na mvubu mikatampe, mwanda waka mu Bible kemudipo mbila mipotoloke senene itusoñanya kwiivuluka? Lelo kudi nsekununi ya mu būmi bwa bana-babwanga ba Yesu babajinji ilombola’mba bāvulukile Dyayenga dya Pasaka?

Bible kabudilwepo kwitulombola myanda yotufwaninwe kulonga ne yoya yoketufwaninwepo kulonga. Leza wādi uyukija myanda kamo ne kamo ku muzo wakala wa bene Isalela, kadi enka motwādi tubekilombwela kungala, bakristu bāpelwe mbila mipotoloke mwanda wa kwendelela na kuvuluka Kivulukilo kya lufu lwa Kristu. (1 Kodinda 11:​23-26; Kolose 2:​16, 17) Kitampwa kimo kya pakala kya dibuku dimo The Encyclopædia Britannica kitusapwila’mba: “Mu Kipwanino Kipya kekudipo nansha pa kifuko kimo pobalombwele’mba kifwaninwe kuvuluka masobo a Pasaka, nansha ke mu myanda yāsonekele batumibwa mwine. Kutumbija mafuku akola i mulangwe wādi wakubulwa kuyukana ku bakristu babajinji. . . . Nansha Mfumwetu Yesu nansha batumibwa bandi bene kebāletelepo mbila ya kuvuluka Pasaka nansha masobo makwabo.”

Bantu bamo-bamo balanga’mba nsangaji ne kusepelela kukatampe bilupukanga ku ano masobo, bo buluji bulombola’mba afwaninwe kuvulukwa. Inoko, tuvulukei kitatyi kimo, pāalamwine bene Isalela mulongelo umo wa myanda wa mu mutōtelo wa bene Edipito, bewinika bu “masobo a Yehova.” Kadi “bashikata kudya ne kutoma, bataluka ke bazue.” Ino, bilongwa byabo byāakije bulobo bwa Yehova Leza, kadi wēbapele mfuto mikatampe.​—Divilu 32:​1-10, 25-28, 35.

Kinenwa kya Leza kishintululanga myanda pakubulwa kafinda. Kekukokejapo kwikala kipwano pabukata bwa “mwinya,” ko kunena’mba nkulupilo yabine, ne “fukutu” ya mu ntanda ya Satana; kekukokejapo kwikala ‘kupwana’ pabukata bwa Kristu ne mutōtelo wa bujentaila. Betusapwila’mba: “Talukai mu bantu’bo, mukalañane nabo, kemukitengai kyakyo kyamunyanji, nami nkemutambula.”​—2 Kodinda 6:​14-18, MB.

Bakristu bapelwe mbila ya kuvuluka enka Kivulukilo kete​—ino ke Pasaka po​—nanshi bafwaninwe kwikilonga. Lelo i muswelo’ka otukokeja kwikivuluka mu muswelo mufwaninwe?

[Kapango pa paje 5]

Difuku dya “masobo a Yehova” dyātudileko bene Isalela dyākije bulobo bwa Leza